Πόλεμος του Μαργάγιο

Ο Πόλεμος του Μαργάγιο ή Πρώτος Πόλεμος του Ριφ είναι μια στρατιωτική εκστρατεία της Ισπανίας που διεξήχθη στο Μαρόκο τα έτη 1893-1894. Οι επιχειρήσεις δεν στράφηκαν σε αυτή την περίπτωση ενάντια στο Σουλτανάτο του Μαρόκου, όπως είχε συμβεί 34 χρόνια νωρίτερα στον λεγόμενο Πόλεμο της Αφρικής (1859-1860), αλλά ενάντια στις φυλές και τις καβίλες που περιέβαλλαν την Μελίγια.

Πόλεμος του Μαργάγιο Guerra de Margallo
Ο θάνατος του στρατηγού Μαργάγιο, όπως αποτυπώθηκε στην γαλλική εφημερίδα Le Petit Journal (18 Νοεμβρίου 1893).
Χρονολογία	9 Νοεμβρίου (εκ των πραγμάτων 3 Οκτωβρίου) 1893 - 25 Απριλίου 1894
Τόπος	Κοντά στην Μελίγια (Ισπανία) και στο Ριφ (Μαρόκο)
Έκβαση	Ισπανική νίκη, Συνθήκη του Φες: Το Μαρόκο αναλαμβάνει να πληρώσει 20 εκατομμύρια πεσέτες ως πολεμικές επανορθώσεις. Το Μαρόκο δεσμεύεται για ειρήνευση των βόρειων επαρχιών του.
Αντιμαχόμενοι
Ισπανία Καβίλες του Ριφ
Ηγετικά πρόσωπα
Χουάν Γκαρθία ι Μαργάγιο † Αρσένιο Μαρτίνεθ Κάμπος
Δυνάμεις
Φρουρά της Μελίγια: • 25.000 τακτικοί στρατιώτες και πολιτοφυλακές Ισπανικό Πολεμικό Ναυτικό: • 1 θωρηκτό • 2 καταδρομικά • 2 κανονιοφόρα 40.000 άτακτοι στρατιώτες

Η ονομασία «Πόλεμος του Μαργάγιο» προέρχεται από το επίθετο του τότε κυβερνήτη της Μελίγια, Χουάν Γκαρθία ι Μαργάγιο, ο οποίος όξυνε τις σχέσεις μεταξύ Ισπανών και αυτόχθονων πληθυσμών, ξεκινώντας την κατασκευή μιας οχύρωσης κοντά στον τάφο ενός ιερού προσώπου των φυλών που κατοικούσαν στην περιοχή. Με αυτόν τον τρόπο, σε σύντομο χρονικό διάστημα, μια ομάδα περίπου 6.000 ατάκτων πολεμιστών, προερχόμενη από τα βουνά, περικύκλωσε και πολιόρκησε την πόλη Μελίγια.

Υπόβαθρο

Μετά τον λεγόμενο Πόλεμο της Αφρικής των ετών 1859-1860, η Ισπανία είχε επεκτείνει σημαντικά τα εδάφη της στο βόρειο Μαρόκο, συμπεριλαμβανομένης της εδαφικής επέκτασης των πόλεων Θέουτα και Μελίγια. Οι ισπανικές αρχές προσπάθησαν να αυξήσουν την άμυνα για στις δύο πόλεις, οι οποίες θεωρήθηκαν εξαιρετικά ευάλωτες. Οι εργασίες επιταχύνθηκαν εξαιτίας του γεγονότος ότι ο Τύπος μετέδωσε ορισμένα περιστατικά που συνέβησαν στη βόρεια Αφρική. Ανάμεσά τους ξεχωρίζει η σύλληψη έξι Ισπανών εμπόρων από ένοπλη ομάδα στο βόρειο Μαρόκο. Η ομάδα διάσωσης, αποτελούμενη από το καταδρομικό Ίσλα ντε Λουθόν, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι τα έξι άτομα είχαν ήδη πωληθεί ως σκλάβοι. Οι προσπάθειες για την ενίσχυση της άμυνας της πόλης της Μελίγια αυξήθηκαν, ιδιαίτερα στην Πούντα ντε Καβίθα και την Πούντα Ντολόσο. Μία από αυτές τις κατασκευές επρόκειτο να πραγματοποιηθεί κοντά στον τάφο ενός αγίου των καβίλων, του Σίντι Γκουαρίαχ, γεγονός που εξόργισε τους ιθαγενείς πληθυσμούς.

Πολιορκία της Μελίγιας

Ο πόλεμος ξεκίνησε στις 3 Οκτωβρίου του 1893, όταν περίπου 6.000 άτακτοι πολεμιστές από τριάντα εννέα καβίλες, κατέβηκαν από τα βουνά οπλισμένοι με τουφέκια Ρέμινγκτον και επιτέθηκαν στους σχεδόν 400 στρατιώτες που φρουρούσαν τα περίχωρα της πόλης. Οι στρατιώτες πολεμούσαν όλη την ημέρα, αριθμώντας είκοσι νεκρούς, ενώ η πόλη ετοιμαζόταν να αμυνθεί. Οι πολίτες κατέφυγαν πίσω από τα τείχη της Μελίγια και οργανώθηκε μια πολιτοφυλακή για να βοηθήσει στην άμυνα. Ωστόσο, η μεγάλη αριθμητική δυσαναλογία μεταξύ επιτιθέμενων και αμυνόμενων ήταν τέτοια που, τελικά, οι τελευταίοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν.

Λόγω της απουσίας βαρέων όπλων από την πλευρά τους, οι επιτιθέμενοι προσπάθησαν να καταλάβουν την πόλη εισβάλλοντάς στα περίχωρά της, προωθούμενοι προς τα τείχη. Ωστόσο, οι Ισπανοί, σε αντίθεση με τους Βέρβερους, διέθεταν βαρέα όπλα. Το πυροβολικό και το πεζικό, διαθέτοντας τα σύγχρονα τουφέκια Μάουζερ-Μοντέλο 1893, προκάλεσαν στους επιτιθέμενους περίπου 160 απώλειες, αναγκάζοντάς τους να υποχωρήσουν. Έχοντας αποκρούσει εκείνη την πρώτη επίθεση, το πυροβολικό άρχισε να βομβαρδίζει τις αντάρτικες φυλές, όμως ένα από αυτά τα πλήγματα χτύπησε ένα μουσουλμανικό τέμενος, κατεδαφίζοντάς το. Αυτό το περιστατικό θα φανάτιζε ακόμη περισσότερο την πλευρά των εξεγερμένων.

Ισπανική απάντηση

Τύποι στολών στο ισπανικό πεζικό.

Στην Ισπανία η αντίδραση ήταν ταχεία, με μονάδες του στόλου και του στρατού να τίθενται σε επιφυλακή. Άμεσα εστάλησαν το θωρηκτό Νουμάνθια και τα καταδρομικά Ίσλα ντε Κούβα και Κόντε ντε Βεναδίτο. Τουλάχιστον 3.000 στρατιώτες μεταφέρθηκαν στα λιμάνια έτοιμοι να επιβιβαστούν. Οι συνολικές απώλειες για τους Ισπανούς στις 3 Οκτωβρίου ανήλθαν σε 21 νεκρούς και 100 τραυματίες. Την επόμενη ημέρα, το θωρηκτό Νουμάνθια βομβάρδισε πολλούς στόχους των εξεγερμένων φυλών. Ομοίως, νέα τμήματα πυροβολικού έφτασαν στη Μελίγια. Καθώς δεν υπήρχαν αρκετά πλοία για να μεταφερθούν τόσοι πολλοί στρατιώτες, ο Υπουργός Ναυτικών διέταξε τον Μανουέλ ντε λα Κάμαρα ι Λιβερμόρε να οργανώσει το μεταφορά των στρατευμάτων.

Από την πλευρά της, η είδηση ​​της καταστροφής του τζαμιού από το πυροβολικό διαδόθηκε σε όλο το Μαρόκο και άνθρωποι άρχισαν να συγκεντρώνονται από όλη τη χώρα για να ενταχθούν στο τζιχάντ. Στις 5 Οκτωβρίου, οι μαροκινές δυνάμεις αποτελούνταν ήδη από περίπου 20.000 άνδρες πεζούς και 5.000 έφιππους.

Η ιστορία της εκστρατείας, όπως αποτυπώθηκε στο ισπανικό σατυρικό περιοδικό Δον Κιχότε από τον Εδουάρδο Σόχο.

Τις εβδομάδες που ακολούθησαν, υπήρχε μία σχετική ηρεμία, εξαιτίας των διπλωματικών προσπαθειών για επίλυση της κρίσης. Ο Σουλτάνος ​​του Μαρόκου Χασάν Α΄ συμφώνησε με την Ισπανία και αναγνώρισε το δικαίωμά της να κατασκευάζει οχυρωματικά έργα. Ωστόσο, η κινητοποίηση των υπηκόων του εξόργισε την ισπανική κυβέρνηση, καθώς το Σουλτανάτο δεν έκανε τίποτα για να επιστρέψουν οι δύο πλευρές στο προπολεμικό καθεστώς. Τελικά, ο Σουλτάνος ​​έστειλε ένα απόσπασμα υπό τη διοίκηση του Μπάχα ελ Άρμπι για να αποκαταστήσει την τάξη, αλλά εκείνο ηττήθηκε από τους καβίλες, επιδεινώνοντας περαιτέρω τις σχέσεις της Ισπανίας με το Σουλτανάτο.

Σε όλο αυτό το διάστημα, οι συγκρούσεις εστιάστηκαν στα οχυρά Καμέγιος και Άγιος Λαυρέντιος, τα οποία οι Βέρβεροι του Ριφ κατάφεραν να καταλάβουν και να καταστρέψουν. Για το λόγο αυτό, ο Κυβερνήτης Μαργάγιο έστειλε ένα άλλο σώμα και εργάτες για να σκάψουν νέα χαρακώματα στα οχυρά Καμπρερίθας και Ρόστρο Γκόρδο.

Ισπανοί στρατιώτες στο οχυρό του Αγίου Λαυρεντίου της Μελίγια (4 Νοεμβρίου 1893).

Στις 22 Οκτωβρίου, το καταδρομικό Κόντε ντε Βεναδίτο εισήλθε στο Ρίο ντε Όρο, εκτόξευσε 31 βολές στα ορύγματα των Βερβέρων και επέστρεψε στο λιμάνι της Μελίγια χωρίς υλικές ζημιές. Στις 27 Οκτωβρίου, 5.000 Βέρβεροι επιτέθηκαν και κατέλαβαν τον λόφο Σίντι Γκουαρίαχ, αναγκάζοντας τον Κυβερνήτη Μαργάγιο και τον Στρατηγό Ορτέγα να εγκαταλείψουν τα οχυρά και να καταφύγουν στην πόλη.

Έξοδος του Στρατηγού Μαργάγιο

Χάρτης της Μελίγια από ένα εικονογραφημένο ισπανικό περιοδικό (13 Νοεμβρίου 1893).

Αποτύπωση της επιχείρησης της 3ης Νοεμβρίου 1893 για τον ανεφοδιασμό των οχυρών Καμπρερίθας και Ρόστρο Γκόρδο.

Απόβαση νέων στρατευμάτων στην Μελίγια (Νοέμβριος 1893).

Στις 28 Οκτωβρίου, ο Στρατηγός Μαργάγιο οργάνωσε μία αντεπίθεση που στόχο είχε την ανάκτηση των οχυρών Καμπρερίθας και του Ρόστρο Γκόρδο. Διοικώντας 2.000 στρατιώτες, ήρθε αντιμέτωπος με 3.000 Βερβέρους που ήταν οχυρωμένοι εκεί και οι οποίοι σύντομα ενώθηκαν με άλλους 6.000 ατάκτους. Ο Μαργάγιο παρερμήνευσε την εικόνα του πεδίου, κρίνοντας ότι οι αντίπαλοί του διασκορπίζονταν πανικόβλητοι, και διέταξε επίθεση κατά των χαρακωμάτων των Βερβέρων, η οποία αποκρούστηκε με τρομερές απώλειες. Εκείνη τη στιγμή φαίνεται ότι συνειδητοποίησε την πραγματικότητα της κατάστασης, εξετάζοντας το ενδεχόμενο να αποσυρθεί, αλλά λίγα λεπτά αργότερα δολοφονήθηκε με έναν πυροβολισμό στο κεφάλι. Μπροστά σε αυτή τη δραματική κατάσταση, οι ενέργειες του Στρατηγού Ορτέγα από τα μετόπισθεν ήταν αδύνατες να αποτρέψουν τη διάλυση του στρατεύματος, το οποίο σε σύντομο χρονικό διάστημα άρχισε να κινείται με πλήρη αταξία προς την πόλη. Κατά τη διάρκεια αυτής της επιχείρησης, ξεχώρισε ένας νεαρός και τότε άγνωστος υπολοχαγός, ο Μιγέλ Πρίμο ντε Ριβέρα, ο οποίος αργότερα ανταμείφθηκε για τις πράξεις του με τον Σταυρό του Αγίου Φερνάνδου και με την προαγωγή του στο βαθμό του λοχαγού. Σύμφωνα με την επίσημη ισπανική έκθεση, τα θύματα εκείνης της επιχείρησης ανήλθαν σε 70 νεκρούς, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Μαργάγιο, και 122 τραυματίες. Ωστόσο, διάφορες πηγές αναφέρουν ότι οι πραγματικές απώλειες ήταν πολύ μεγαλύτερες. Αργότερα κυκλοφόρησε μια φήμη ότι ήταν ο ίδιος ο Πρίμο ντε Ριβέρα που πυροβόλησε τον Μαργάγιο στο κεφάλι, αλλά κανένα στοιχείο δεν αποδεικνύει κάτι τέτοιο.

Η είδηση ​​της ήττας έπεισε την κυβέρνηση να στείλει άλλα τρία συντάγματα ιππικού και τέσσερα ακόμη τάγματα πεζικού ως ενίσχυση. Έτσι, στις 29 Οκτωβρίου επιχειρήθηκε άλλη μια επίθεση, υπό τη διοίκηση του στρατηγού Ορτέγα, αποτελούμενη από 3.000 στρατιώτες, πετυχαίνοντας τον στόχο της και εκδιώκοντας τους αντάρτες του Ριφ από τα χαρακώματά τους στο Καμπρερίθας . Παρά τη μερική επιτυχία αυτής της τελευταίας επιχείρησης, η πολιορκία της πόλης δεν σταμάτησε.

Τελευταία πολεμική φάση

Ο Νοέμβριος έφθασε με τους εμπόλεμους να βρίσκονται σε αδιέξοδο. Οι παραλίες βρίσκονταν στα χέρια των ανταρτών του Ριφ, με αποτέλεσμα η ισπανική απόβαση αλόγων, στρατευμάτων και προμηθειών να έχει εξελιχθεί σε ένα πολύπλοκο έργο. Από την άλλη, οι Βέρβεροι άρχισαν να επεκτείνουν τα χαρακώματα και έχτισαν οχυρωματικές θέσεις, διακόπτοντας την επικοινωνία ανάμεσα στα ισπανικά οχυρά. Ο μόνος τρόπος για να ενισχυθούν τα τελευταία ήταν οι νυχτερινές έξοδοι.

Οι Ισπανοί δημιούργησαν εχθρικές μονάδες έρευνας και εξουδετέρωσης, αποτελούμενες από κατάδικους, με αποστολή τη δημιουργία ενεδρών σε νυχτερινά περίπολα. Το θάρρος και η σκληρότητά τους ξεσήκωσαν τη φαντασία του ξένου Τύπου, ενώ τρομοκράτησαν τους αντάρτες.

Μέχρι τα τέλη Νοεμβρίου, οι Ισπανοί είχαν χάσει 12 αξιωματικούς και 100 στρατιώτες, ενώ οι αντάρτες του Ριφ είχαν υποστεί περισσότερες από 500 απώλειες, οι περισσότεροι από τους οποίους να έχουν σκοτωθεί κατά τη διάρκεια βομβαρδισμών.

Ειρήνη

Το καταδρομικό Αλφόνσος ΙΒ´ το 1890.

Ο Στρατηγός Μαρτίνεθ Κάμπος διαβάζει στον Σουλτάνο τις βάσεις της νέας συνθήκης μεταξύ Ισπανίας και Μαρόκου.

Με την άφιξη του καταδρομικού Αλφόνσος ΙΒ´ και Ίσλα ντε Λουθόν, η Ισπανία άρχισε μαζικούς βομβαρδισμούς από την ακτή κατά των δυνάμεων των ανταρτών στο Ριφ. Οι βομβαρδισμοί ήταν τέτοιας έντασης που στις 6 Νοεμβρίου οι αντάρτες έστειλαν μία αντιπροσωπεία για έναρξη των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων. Όταν οι Ισπανοί αντιλήφθηκαν ότι οι αντάρτες δεν ήταν πρόθυμοι να παραδοθούν, οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν, μέρα και νύχτα, χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά στην ιστορία ηλεκτρικούς προβολείς εντοπισμού στόχων.

Στην Ισπανία, ο μέχρι τότε βραδυκίνητος στρατιωτικός μηχανισμός, διόρισε ως διάδοχο του Μαργάγιο τον Στρατηγό Μαθίας, προκειμένου να ανακτήσει τον έλεγχο της κατάστασης και να ξαναχτίσει τα αμυντικά οχυρά της Μελίγια. Έτσι, στις 27 Νοεμβρίου έφθασε στην πόλη ο Αρσένιο Μαρτίνεθ Κάμπος, μαζί με περισσότερους από 7.000 στρατιώτες. Τον Απρίλιο του 1894, ο Μαρτίνεθ Κάμπος συναντήθηκε με τον πρέσβη του Μαρόκου για να διαπραγματευτεί απευθείας την ειρήνη με τον Σουλτάνο.

Συνέπειες

Οι ευρωπαϊκές δυνάμεις παρακολούθησαν από απόσταση, αλλά με μεγάλη προσοχή, τα γεγονότα που διαδραματίζονταν στο Μαρόκο. Η Γαλλία, αναζητώντας σύμμαχο για τα δικά της σχέδια στην περιοχή, ενθάρρυνε την Ισπανία να επεκτείνει την επικράτειά της στο Μαρόκο. Η Μαδρίτη, ωστόσο, δεν επιθυμούσε να δημιουργήσει μια αυτοκρατορία στην Αφρική, φοβούμενη μην δημιουργήσει εντάσεις με τη Βρετανική Αυτοκρατορία. Έτσι, ζήτησε μόνο εκείνα τα εδάφη που ο Σουλτάνος ​​ήταν πρόθυμος να παραχωρήσει. Αυτό όμως δεν αποθάρρυνε τις γαλλικές φιλοδοξίες και, αργότερα, με την Σύνοδο του Αλχεθίρας (1906) και τη Συνθήκη της Φεζ (1912), το Μαρόκο χωρίστηκε στα δύο: ένα ισπανικό και ένα γαλλικό τμήμα.

Ως αποτέλεσμα αυτού του πολέμου, παραχωρήθηκε στη Μελίγια ένα δικό της σώμα Πολιτοφυλακής. Οι πεσόντες του πολέμου ενταφιάστηκαν στο Πάνθεον Μαργάγιο στο Δημοτικό Κοιμητήριο της Αμώμου Σύλληψης της Μελίγια.