Σιαγόνα
Οι σιαγόνες είναι ένα ζεύγος αντιτιθέμενων αρθρωτών δομών στην είσοδο του στόματος, που χρησιμοποιούνται συνήθως για να πιάνουν και να επεξεργάζονται τις τροφές.
Αρθρόποδα
Επεξεργασία
Στα αρθρόποδα, οι σιαγόνες είναι χιτινώδεις και βρίσκονται παραταγμένες πλευρικά. Αυτές οι σιαγόνες αποτελούνται συχνά από πολλά στοματικά μόρια. Η λειτουργία τους είναι κατά κύριο λόγο η απόκτηση τροφής, η μεταφορά στο στόμα ή/και η αρχική επεξεργασία (μάσηση). Πολλά στοματικά μόρια και συναφείς δομές είναι τροποποιημένα πόδια.
Σπονδυλωτά
ΕπεξεργασίαΣτα περισσότερα σπονδυλωτά, οι σιαγόνες είναι οστεώδεις ή χόνδρινες και βρίσκονται παραταγμένες κάθετα, αποτελώντας την άνω και την κάτω γνάθο. Η σιαγόνα των σπονδυλωτών προέρχεται από τα δύο πιο πρόσθια φαρυγγικά τόξα που στηρίζουν τα βράγχια και συνήθως φέρει πολλά δόντια.
Ψάρια
Επεξεργασία
Η σιαγόνα των σπονδυλωτών πιθανότατα αρχικά εξελίχτηκε κατά τη σιλούρια περίοδο και εμφανίστηκε σε ψάρια που διαφοροποιήθηκαν περαιτέρω στο δεβόνια περίοδο. Τα δύο πιο πρόσθια φαρυγγικά τόξα πιστεύεται ότι έγιναν η ίδια η σιαγόνα και το υοειδές τόξο, αντίστοιχα. Το υοειδές σύστημα αναρτά τη σιαγόνα από την εγκεφαλική θήκη του κρανίου, επιτρέποντας μεγάλη κινητικότητα των σιαγόνων. Αν και δεν υπάρχουν απολιθώματα που να υποστηρίζουν άμεσα αυτήν τη θεωρία, είναι λογικό υπό το φως του αριθμού των φαρυγγικών τόξων που είναι ορατά σε σωζόμενα σπονδυλωτά με σιαγόνα (γναθοστόματα), τα οποία έχουν επτά τόξα και τα πρωτόγονα σπονδυλωτά χωρίς σιαγόνες (άγναθοι), τα οποία έχουν εννέα.
Το αρχικό επιλεκτικό πλεονέκτημα που προσφέρει η σιαγόνα μπορεί να μη σχετίζεται με τη σίτιση, αλλά μάλλον με την αυξημένη αναπνευστική αποτελεσματικότητα. [1] Οι σιαγόνες χρησιμοποιήθηκαν στην στοματική αντλία (παρατηρήσιμη στα σύγχρονα ψάρια και αμφίβια) που αντλεί νερό στα βράγχια των ψαριών ή αέρα στους πνεύμονες στην περίπτωση των αμφιβίων. Κατά τη διάρκεια του εξελικτικού χρόνου, η πιο οικεία χρήση των σιαγόνων (στον άνθρωπο), στη διατροφή, επιλέχθηκε και έγινε μια πολύ σημαντική λειτουργία στα σπονδυλωτά. Πολλά ψάρια της υποκατηγορίας των τελεόστεων έχουν ουσιαστικά τροποποιημένες σιαγόνες για τροφοδοσία με αναρρόφηση καθώς και προεξοχή των σιαγόνων, με αποτέλεσμα πολύ περίπλοκες σιαγόνες με εμπλεκόμενα δεκάδες οστά. [2]
Αμφίβια, ερπετά και πουλιά
ΕπεξεργασίαΗ σιαγόνα στα τετράποδα είναι ουσιαστικά απλοποιημένη σε σύγκριση με τα ψάρια. Τα περισσότερα από τα οστά της άνω γνάθου έχουν συγχωνευθεί με την εγκεφαλική θήκη, ενώ τα οστά της κάτω γνάθου έχουν συγχωνευθεί αποτελώντας μία μονάδα. Η σιαγόνα αρθρώνεται μέσω μίας άρθρωσης. Οι σιαγόνες των τετράποδων παρουσιάζουν διάφορους βαθμούς κινητικότητας μεταξύ των οστών της γνάθου. Μερικά είδη έχουν οστά γνάθου τελείως συγχωνευμένα, ενώ άλλα μπορεί να έχουν αρθρώσεις που επιτρέπουν την κινητικότητά τους. Το κρανίο του φιδιού παρουσιάζει τον μεγαλύτερο βαθμό κρανιακής κίνησης, γεγονός που επιτρέπει στο φίδι να καταπίνει μεγάλα θηράματα.
Θηλαστικά
ΕπεξεργασίαΣτα θηλαστικά, οι σιαγόνες αποτελούνται από την κάτω γνάθο και την άνω γνάθο. Στον πίθηκο, υπάρχει μια ενίσχυση στο οστό της κάτω γνάθου. Στην εξέλιξη της σιαγόνας των θηλαστικών, δύο από τα οστά της δομής της σιαγόνας μειώθηκαν σε μέγεθος και ενσωματώθηκαν στο αυτί, ενώ πολλά άλλα έχουν συγχωνευθεί μεταξύ τους. [3] Ως αποτέλεσμα, τα θηλαστικά παρουσιάζουν μικρή ή καθόλου κρανιακή κίνηση και η κάτω γνάθος συνδέεται με το κροταφικό οστό μέσω των κροταφογναθικών αρθρώσεων. Η αρθρίτιδα της κροταφογναθικής αρθρώσεως είναι μια συχνή δυσλειτουργία αυτών των αρθρώσεων, που χαρακτηρίζεται από πόνο, ήχο "κλικ" και περιορισμό της κίνησης της κάτω γνάθου. [4]
Αχινοί
ΕπεξεργασίαΟι αχινοί έχουν μοναδικές σιαγόνες που εμφανίζουν συμμετρία πέντε τμημάτων, κάτι που ονομάζεται λύχνος του Αριστοτέλη. [5] Κάθε μονάδα των σιαγόνων κρατά ένα μόνο, συνεχώς αναπτυσσόμενο δόντι που αποτελείται από κρυσταλλικό ανθρακικό ασβέστιο.
Δείτε επίσης
ΕπεξεργασίαΠαραπομπές
Επεξεργασία- ↑ Smith, M.M.· Coates, M.I. (2000). «10. Evolutionary origins of teeth and jaws: developmental models and phylogenetic patterns». Στο: Teaford, Mark F., επιμ. Development, function and evolution of teeth. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 145. ISBN 978-0-521-57011-4.
- ↑ Anderson, Philip S. L.; Westneat, Mark W. (2007-02-22). «Feeding mechanics and bite force modelling of the skull of Dunkleosteus terrelli, an ancient apex predator». Biology Letters 3 (1): 76–79. doi:. ISSN 1744-9561. PMID 17443970. PMC 2373817. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2373817/.
- ↑ Allin EF (December 1975). «Evolution of the mammalian middle ear». J. Morphol. 147 (4): 403–37. doi:. PMID 1202224.
- ↑ Wright, Edward F. (2010). Manual of temporomandibular disorders (2nd έκδοση). Ames, Iowa: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-8138-1324-0.
- ↑ Παπαδόπουλος, Ανδρέας Χ (2011). Διατροφή και φυσιολογία του αχινού Paracentrotus lividus. Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας. https://ir.lib.uth.gr/xmlui/handle/11615/44848?show=full.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Επεξεργασία
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα σιαγόνες στο Wikimedia Commons
