Ένα σκοτεινό νεφέλωμα ή νεφέλωμα απορρόφησης είναι ένας τύπος διαστρικού νέφους που είναι τόσο πυκνό ώστε αποκρύπτει το φως από τα αντικείμενα που βρίσκονται πίσω του,[α] όπως τα αστέρια στο βάθος και τα νεφελώματα εκπομπής ή ανάκλασης. Η εξαφάνιση του φωτός προκαλείται από διαστρικούς κόκκους σκόνης που βρίσκονται στα πιο ψυχρά και πιο πυκνά τμήματα μεγαλύτερων μοριακών νεφών. Συστάδες και μεγάλα σύμπλοκα σκοτεινών νεφελωμάτων συνδέονται με τα Γιγάντια Μοριακά Νέφη. Μεμονωμένα μικρά σκοτεινά νεφελώματα αποκαλούνται σφαιρίδια Μποκ. Όπως κάθε άλλη διαστρική σκόνη ή ύλη, τα πράγματα που καλύπτει είναι ορατά μόνο χρησιμοποιώντας ραδιοκύματα στη ραδιοαστρονομία ή υπέρυθρες στην αστρονομία υπέρυθρης ακτινοβολίας.

Τα σκοτεινά νέφη εμφανίζονται έτσι λόγω σωματιδίων σκόνης μεγέθους υπομικρομέτρου, επικαλυμμένα με παγωμένο μονοξείδιο του άνθρακα και άζωτο, τα οποία εμποδίζουν αποτελεσματικά τη διέλευση του φωτός σε ορατά μήκη κύματος. Επίσης υπάρχει μοριακό υδρογόνο, ατομικό ήλιο, C18O (CO με οξυγόνο ως το ισοτόπιο 18O), CS, NH3 (αμμωνία), H2CO (φορμαλδεΰδη), c-C3H2 (κυκλοπροπενυλιδένιο) και μοριακό ιόν N2H+ (διαζενύλιο) τα οποία είναι σχετικά διαφανή. Αυτά τα σύννεφα αποτελούν τους τόπους γέννησης των αστεριών και των πλανητών και η κατανόηση της ανάπτυξής τους είναι απαραίτητη για την κατανόηση του σχηματισμού των αστεριών.[2][3]

Η μορφή τέτοιων σκοτεινών νέφων είναι πολύ ακανόνιστη: δεν έχουν σαφώς καθορισμένα εξωτερικά όρια και μερικές φορές παίρνουν πολύπλοκα ελικοειδή σχήματα. Τα μεγαλύτερα σκοτεινά νεφελώματα είναι ορατά στο γυμνό μάτι, εμφανίζονται ως σκοτεινά τμήματα ενάντια στο φωτεινότερο υπόβαθρο του Γαλαξία, όπως ο Σάκος Ανθράκων και ο Βόρειος Σάκος Ανθράκων. Αυτά τα αντικείμενα που φαίνονται στο γυμνό μάτι είναι μερικές φορές γνωστά ως αστερισμοί σκοτεινών νέφων και παίρνουν ποικιλία από ονόματα.

Στο εσωτερικό των εξωτερικών μοριακών περιοχών των σκοτεινών νεφελωμάτων, συμβαίνουν σημαντικά γεγονότα, όπως ο σχηματισμός των αστεριών και των μέιζερ.

Σημειώσεις

Επεξεργασία
  1. Oι πρωτοπόροι, τολμηροί θαλασσοπόροι των νοτίων θαλασσών, πριν από αιώνες έπλασαν το όρο «σάκοι άνθρακα» (στα αγγλικά: coalsacks), για κάθε σκοτεινό κενό στα αστρικά νέφη το οποίο ήταν ορατό με το μάτι. Το πρώτο νεφέλωμα αυτού του τύπου που παρατηρήθηκε και περιγράφηκε ήταν ο Σάκος Ανθράκων στο Σταυρό του Νότου.[1]

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Βλ.Χρήστος Ντούνης και Αναστάσιος Δημαράκης (2005) [1988]. Ναυτιλία Β΄. Αστρονομική ναυτιλία (PDF). Αθήνα: Ίδρυμα Ευγενίδου. σελ. 9. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2021. 
    Stephen O'Meara (2007). Deep-Sky Companions: Hidden Treasures. Νέα Υόρκη: Cambridge University Press & Sky Publishing. σελίδες 504–505. ISBN 978-0-521-83704-0. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2021. 
  2. James Di Francesco et al., 2002, "Abundances of Molecular Species in Barnard 68", The Astronomical Journal, 124, 2749
  3. ESO - eso9934 - Secrets of a Dark Cloud Αρχειοθετήθηκε 2009-02-04 στο Wayback Machine.
  4. «All Quiet in the Nursery?». Ανακτήθηκε στις 23 Μαρτίου 2016. 
  5. «A Hole in the Sky». Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2015. 
  6. «The dark nebula LDN 483». www.eso.org. European Southern Observatory. Ανακτήθηκε στις 14 Ιανουαρίου 2015. 
  7. «Cosmic Forecast: Dark Clouds Will Give Way to Sunshine». www.eso.org. European Southern Observatory. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2014.