Συμφωνία για τον σχηματισμό της ΕΣΣΔ

Η Συμφωνία για τον σχηματισμό της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ρωσικά: Договор об образовании СССР), είναι η συνθήκη ίδρυσης της Σοβιετικής Ένωσης που υπογράφηκε στις 30 Δεκεμβρίου 1922.

Η Συνθήκη μαζί με τη Διακήρυξη Δημιουργίας της ΕΣΣΔ εγκρίθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 1922 από τη συνδιάσκεψη των αντιπροσωπειών της Ρωσικής ΣΟΣΔ, της ΣΟΣΔ της Υπερκαυκασίας, της Ουκρανικής ΣΣΔ και της ΣΣΔ της Λευκορωσίας. Η Συνθήκη και η Διακήρυξη εγκρίθηκαν από το 1ο Συνέδριο των Σοβιέτ της ΕΣΣΔ και υπογράφηκαν από τους επικεφαλής των αντιπροσωπειών – Μιχαήλ Καλίνιν, Μιχαήλ Τσακάγια, Μιχαήλ Φρούτζε και Γκριγκόρι Πετρόφσκι, Αλεξάντρ Τσερβιακόφ, αντιστοίχως, στις 30 Δεκεμβρίου 1922. Η συνθήκη είχε την προσαρμοστικότητα να δεχθεί νέα μέλη. Γι’ αυτό, μέχρι το 1940 η Σοβιετική Ένωση αυξήθηκε από τις τέσσερις ιδρυτικές δημοκρατίες, σε 16 δημοκρατίες.

Ο ίδιος ο Λένιν είδε τη δημιουργία των εθνικών δημοκρατιών σαν ένα μόνιμο χαρακτηριστικό σε συμφωνία με την πολιτική του της korenizatsiya (εντοπιότητα). Την Άνοιξη του 1922 ο Λένιν υπέστη το πρώτο εγκεφαλικό, και ο Στάλιν, ενώ εξακολουθούσε να είναι Λαϊκός Επίτροπος για τις Εθνότητες, κέρδισε επίσημα τη νέα θέση, του Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος.

Ο Στάλιν υποστήριζε ότι τώρα που ο Ρωσικός Εμφύλιος Πόλεμος είχε τελειώσει και που ο πολεμικός κομμουνισμός αντικαθίστατο από τη Νέα Οικονομική Πολιτική (ΝΕΠ), απαιτούνταν μια χώρα της οποίας το νομικό de jure πλαίσιο θα ταίριαζε με το de facto, και η αναδιοργάνωση του μπολσεβίκικου κράτους σε ενιαία κυρίαρχη οντότητα.

Στις 26 Δεκεμβρίου 1991, η ΕΣΣΔ αυτοδιαλύθηκε από το Συμβούλιο των Δημοκρατιών του Ανωτάτου Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης, ένα νομοθετικό σώμα του Σοβιετικού κοινοβουλίου (το δεύτερο σώμα, το Σοβιέτ της Ένωσης ήταν χωρίς απαρτία).

Λίστα των προηγούμενων συνθηκών

• 30 Σεπτεμβρίου 1920, Συνθήκη Στρατιωτικής και Οικονομικής Ένωσης (Ρωσική ΣΟΣΔ και ΣΣΔ του Αζερμπαϊτζάν)
• 28 Δεκεμβρίου 1920, Συνθήκη Ένωσης Εργατών-Αγροτών (Ρωσική ΣΟΣΔ και ΣΣΔ Ουκρανίας)
• 16 Ιανουαρίου 1921, Συνθήκη Ένωσης Εργατών-Αγροτών (Ρωσική ΣΟΣΔ και ΣΣΔ Λευκορωσίας)

Το περιεχόμενο της Συνθήκης

Το αρχικό έγγραφο περιλάμβανε το εξώφυλλο, τη διακήρυξη, τη συνθήκη (που περιέχει τον πρόλογο και 26 άρθρα) και τις υπογραφές των αντιπροσωπειών που την υπέγραψαν.

Στο εξώφυλλο ο τίτλος Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών ήταν δακτυλογραφημένος στα Ρωσικά, Γαλλικά, Αγγλικά και Γερμανικά, όπως και οι ακριβείς λέξεις Συνθήκη Δημιουργίας της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών επίσης σε αυτές τις τέσσερις γλώσσες. Περιλάμβανε και το αρχικό έμβλημα του κράτους της Σοβιετικής Ένωσης.

Η διακήρυξη ήταν γραμμένη σαν αντανάκλαση των σύγχρονων διεθνών σχέσεων και, επομένως, γιατί ήταν αναγκαία η συνθήκη. Σύμφωνα με το σκεπτικό, τώρα υπάρχουν δύο διακριτά στρατόπεδα, το “εκμεταλλευτικό” καπιταλιστικό με αποικιοκρατία, σωβινισμό και κοινωνικές, εθνοτικές ανισότητες και το “ελεύθερο” σοσιαλιστικό με αμοιβαία εμπιστοσύνη, ειρήνη και διεθνή συνεργασία και αλληλεγγύη. Το πρώτο προσπαθούσε να καταστρέψει το δεύτερο, αλλά λόγω του κοινού καλού όπου βασίζεται το δεύτερο, απέτυχε το πρώτο.

Η διακήρυξη συνεχίζει και απαριθμεί τρεις παράγοντες ως προς το γιατί αυτή η Ένωση είναι αναγκαίο βήμα. Πρώτα απ’ όλα, τα επακόλουθα του Εμφυλίου Πολέμου άφησαν πολλές από τις οικονομίες των δημοκρατιών κατεστραμμένες, και η ανοικοδόμηση με τον νέο σοσιαλιστικό τρόπο αποδεικνύεται δύσκολη χωρίς στενότερη οικονομική συνεργασία. Δεύτερον, οι ξένες απειλές εξακολουθούν να υπάρχουν πάνω από το σοσιαλιστικό στρατόπεδο, και η κυριαρχία του απαιτεί συμμαχίες για άμυνα. Τέλος, ο ιδεολογικός παράγοντας, ότι η Σοβιετική διακυβέρνηση είναι διεθνιστική από τη φύση της και ωθεί τις εργαζόμενες μάζες να ενωθούν σε μια ενιαία σοσιαλιστική οικογένεια. Αυτοί οι τρεις παράγοντες δικαιολογούν την ένωση σε ένα ενιαίο κράτος που θα εγγυάται την ευημερία, την ασφάλεια και την ανάπτυξη.

Τέλος, η διακήρυξη στη συνέχεια διευκρινίζει ότι η προκύπτουσα Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών έχει δημιουργηθεί με την ελεύθερη θέληση των λαών, ότι ο σκοπός της ακολουθεί τα ιδεώδη της Οκτωβριανής Επανάστασης, ότι κάθε μία σοσιαλιστική δημοκρατία έχει το δικαίωμα να ενταχθεί και να εγκαταλείψει την Ένωση με τη θέλησή της, και υπαινίσσεται ότι η Σοβιετική εξωτερική πολιτική του σοσιαλιστικού αλυτρωτισμού (δες Παγκόσμια Επανάσταση), τελειώνει δηλώνοντας ότι η συνθήκη… θα χρησιμεύσει σαν ένα αποφασιστικό βήμα στην πορεία ενοποίησης όλων των εργατών για μια “Παγκόσμια Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία”.

Μετά τη διακήρυξη, είναι η ίδια η συνθήκη αποτελούμενη από πρόλογο και 26 άρθρα.

• Στον πρόλογο ορίζεται ότι η Ρωσική Σοβιετική Ομοσπονδιακή Σοσιαλιστική Δημοκρατία, η Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία της Ουκρανίας, η Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία της Λευκορωσίας και η Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Σοβιετική Δημοκρατία της Υπερκαυκασίας (που περιλαμβάνει Γεωργία, Αζερμπαϊτζάν και Αρμενία) ενεργώντας με ελεύθερη βούληση, συμφωνούν να δημιουργήσουν την Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, που διέπεται από τα άρθρα που απαριθμούνται στη συνθήκη.
• Το Άρθρο 1 αναφέρει την αρμοδιότητα των καθηκόντων που θα έχουν οι αρχές της Ένωσης. Αυτές περιλαμβάνουν όλες τις εξωτερικές υποθέσεις· διεθνείς σχέσεις· αλλαγή εξωτερικών συνόρων· διεύρυνση της Ένωσης με την αποδοχή νέων δημοκρατιών· κήρυξη πολέμου και συμφωνία ειρήνης· εξωτερικό και εσωτερικό εμπόριο· εξουσία στην οικονομική ανάπτυξη· δημιουργία ενιαίας ταχυδρομικής και μεταφορικής υπηρεσίας· ένοπλες δυνάμεις· εσωτερική μετανάστευση· δημιουργία υπηρεσιών ενιαίου δικαστικού κλάδου, παιδείας και υγειονομικής περίθαλψης καθώς επίσης ενοποίησης όλων των μονάδων μέτρησης. Όλα τα παραπάνω θα ελέγχονται συγκεκριμένα κατευθείαν από την κυβέρνηση της Ένωσης. Επιπλέον, στην τελευταία πρόταση αναφέρεται ρητά, ότι οι αρχές της Ένωσης θα μπορούσαν τώρα να ανατρέψουν πράξεις των αρχών όλων των Δημοκρατιών (είτε είναι το Συνέδριο των Σοβιέτ, το Σοβιέτ των Λαϊκών Επιτρόπων ή της Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής) που θα κρίνονταν ότι παραβαίνουν τη Συνθήκη.
• Τα Άρθρα 2-10 καθόριζαν τη δομή των ανωτάτων αρχών της Ένωσης. Η νομοθετική εξουσία, σύμφωνα με τη συνθήκη, ήταν το Συνέδριο των Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης και μεταξύ των συνεδριάσεων αυτή πραγματοποιείτο από την Κεντρική Εκτελεστική Επιτροπή της Σοβιετικής Ένωσης (TSiK) (2). Οι αντιπρόσωποι στο Συνέδριο πρέπει να εκλέγονται από τους Σοβιετικούς αντιπροσώπους, ένας ανά 25.000 ψηφοφόρους στις αστικές περιοχές και ένας ανά 125.000 ψηφοφόρους στις αγροτικές (3). Οι αντιπρόσωποι του Συνεδρίου πρέπει να εκλέγονται από τα τοπικά Κυβερνεία των Σοβιέτ, παρά των Δημοκρατιών (4). Οι συνεδριάσεις πρέπει να γίνονται κατ’ έτος, ή μπορεί να συγκληθούν με αίτημα τουλάχιστον δύο Δημοκρατιών ή της TSiK της Ένωσης (5). Η TSiK θα είναι το κεντρικό όργανο για την εκπλήρωση εκτελεστικών καθηκόντων μεταξύ των συνεδριάσεων. Αυτή η TSiK ήταν ένα σώμα 371 προσώπων, της οποίας τα μέλη εκπροσωπούνταν αναλογικά με τον πληθυσμό της Ένωσης, και εκλέγονταν από το Συνέδριο (6). Η TSiK της Ένωσης θα συνεδριάζει τέσσερις φορές ανά έτος σε τακτική βάση, αν και έκτακτες σύνοδοι μπορούν να συγκαλούνται με αίτηση της κυβέρνησης της Ένωσης (το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων) ή από μια από τις ιδρυτικές Δημοκρατίες (7). Το Συνέδριο και η TSiK θα πραγματοποιούνται στις πρωτεύουσες των Δημοκρατιών της Ένωσης με τη σειρά που θα αποφασιστεί από το Προεδρείο της TSiK (8). Αυτό, που θα διοριζόταν από την TSiK, θα είναι το ανώτατο όργανο εξουσίας μεταξύ των συνόδων (9). Αυτό το Προεδρείο θα αποτελείται από δεκαεννέα μέλη, με τέσσερις προέδρους, τον καθένα να εκπροσωπεί τις τέσσερις δημοκρατίες (10). Το Προεδρείο επίσης είχε την εξουσία να συγκαλεί έκτακτη σύνοδο της TSiK.
• Το Άρθρο 11 διόριζε την εκτελεστική εξουσία, το Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων (SNK). Τα μέλη του συμβουλίου διορίστηκαν από την TSiK, και περιλάμβανε δέκα χαρτοφυλάκια (κομισαριάτα ή επιτροπάτα) καθώς επίσης έναν πρόεδρο και τους βοηθούς του.
• Το Άρθρο 12 καθόριζε τα καθήκοντα του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Σοβιετικής Ένωσης (υπό τον έλεγχο της TSiK) και τη μυστική αστυνομία, την OGPU (υπό τον έλεγχο του SNK, και ο πρόεδρος της OGPU συμμετείχε στο SNK με συμβουλευτική ψήφο). Η δημιουργία αυτών των δύο σωμάτων, δικαιολογήθηκε σαν μέτρα για την αντιμετώπιση εγκληματικών και αντεπαναστατικών στοιχείων σε αυτό ακριβώς το άρθρο.
• Τα Άρθρα 13-17 καθόριζαν το πλαίσιο για τις νομικές διαδικασίες μεταξύ των ανωτάτων οργάνων της Ένωσης (TSiK και SNK) και εκείνων της κάθε δημοκρατίας. Όλα τα διατάγματα από το SNK της Ένωσης ίσχυαν για κάθε δημοκρατία (13). Επιβεβαιωνόταν επίσης, η πολύγλωσση πλευρά της Ένωσης, διευκρινίζοντας ότι όλα τα διατάγματα της Ένωσης πρέπει να τυπώνονται στην επίσημη γλώσσα κάθε ιδρυτικής δημοκρατίας (Ρωσικά, Ουκρανικά, Λευκορωσικά, Γεωργιανά, Αρμενικά και Τουρκίτς (δηλ. Αζέρικα) (14). Διευκρινιζόταν ότι ψήφισμα του SNK της Ένωσης μπορεί να ανατραπεί μόνο από την TSiK της Ένωσης ή του Προεδρείου της (16), και εάν μια TSiK κάποιας δημοκρατίας επιλέγει να διαμαρτυρηθεί για κάποιο ψήφισμα ή ένα διάταγμα της TSiK της Ένωσης, η διαμαρτυρία από μόνη της δεν σταματάει την εφαρμογή του ντοκουμέντου (15). Το τελευταίο είναι δυνατό μόνο εάν υπάρχει προφανής παραβίαση με τους υπάρχοντες νόμους, και σε τέτοιες περιπτώσεις η δημοκρατία πρέπει αμέσως να ενημερώσει το SNK της Ένωσης και το σχετικό Επιτροπάτο (17).
• Το Άρθρο 18 απαριθμεί τις εξουσίες που πρέπει να διατηρήσουν οι Δημοκρατίες και προσδιόριζε τα αντίστοιχα Συμβούλια των Λαϊκών Επιτρόπων, το καθένα να έχει πρόεδρο, τους βοηθούς του, έντεκα χαρτοφυλάκια και αντιπροσώπους με συμβουλευτική ψήφο των διαφόρων επιτροπάτων σε επίπεδο Ένωσης, ιδιαίτερα των εξωτερικών υποθέσεων, άμυνας, εξωτερικού εμπορίου, μεταφορών και logistics.
• Ταυτόχρονα, το Άρθρο 19 διευκρίνιζε ότι τα όργανα σε επίπεδο δημοκρατίας, το Ανώτατο Σοβιέτ Εθνικής Οικονομίας (του οποίου ο πρόεδρος έπρεπε επίσης να έχει έδρα σε σχετικό SNK δημοκρατίας), τα επιτροπάτα επισιτισμού, οικονομικών και εργασίας, καθώς και ο Σοβιετικός έλεγχος (το Rubkrin) αν και υποταγμένα στις αρχές των Δημοκρατιών, οι δραστηριότητές τους έπρεπε να ρυθμίζονται από την TSiK της Ένωσης.
• Το Άρθρο 20 πραγματευόταν ότι οι προϋπολογισμοί των Δημοκρατιών θα αποτελούσαν τον προϋπολογισμό της Ένωσης, και ότι όλα τα έμμεσα έξοδα και οι δαπάνες θα καθορίζονταν από την TSiK της Ένωσης. Επιπλέον, η τελευταία θα καθόριζε επίσης το μερίδιο των κερδών, εάν υπήρχαν, που κάθε Δημοκρατία θα λάμβανε.
• Τα Άρθρα 21-23 δημιούργησαν την ενιαία Σοβιετική υπηκοότητα (21), τα σύμβολα του κράτους (σημαία, εθνικό ύμνο και θυρεό) (22), και καθόρισαν την πρωτεύουσα στης Ένωσης στη Μόσχα (23).
• Το Άρθρο 24 απαίτησε όπως οι δημοκρατίες τροποποιήσουν τα συντάγματά τους όσον αφορά τη συνθήκη.
• Το Άρθρο 25 διευκρίνιζε ότι οι όποιες τροποποιήσεις, προσθήκες ή αλλαγές στη συνθήκη μπορούν να γίνουν μόνο από το Συνέδριο των Σοβιέτ της Ένωσης.
• Το Άρθρο 26 επικύρωσε το άρθρο στη διακήρυξη, όπου κάθε δημοκρατία έχει το δικαίωμα να εγκαταλείψει την Ένωση.

Άμεσες συνέπειες

Πολιτική

Αρχικά η συνθήκη έκανε λίγα για να αλλάξει το κύριο πολιτικό φάσμα. Οι περισσότερες από τις κυβερνητικές θέσεις των ανωτάτων οργάνων της Ρωσικής ΣΟΣΔ αυτόματα μεταφέρθηκαν στην ΕΣΣΔ. Για παράδειγμα, η θέση του Προέδρους της Πανενωσιακής Κεντρικής Εκτελεστικής Επιτροπής (TSiK) καταλήφθηκε από τον Μιχαήλ Καλίνιν, ο οποίος θα διατηρούσε τη θέση του σαν TSiK της Ρωσίας. Παρόμοια, η θέση του Λένιν σαν προέδρου του Συμβουλίου Λαϊκών Επιτρόπων της Ρωσικής ΣΟΣΔ (SNK), που είχε από την Επανάσταση, θα μετατρεπόταν τώρα σε Πρόεδρος του SNK της Ένωσης. Ωστόσο, καθώς ο Λένιν παρέμενε ασθενής από το εγκεφαλικό, και οι δύο θέσεις του θα καταλαμβάνονταν από τον Αλεξέι Ρίκοφ ως αναπληρωτή αρχηγό.

Η θέση του Ιωσήφ Στάλιν ως Γενικού Γραμματέα του Κομμουνιστικού Κόμματος επίσης δεν άλλαξε. Άλλαξε όμως η θέση του Κόμματος. Πριν τη συνθήκη το Ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι), είχε τα δικά του γραφεία τα οποία επέβλεπαν τις δραστηριότητες σε απομακρυσμένες περιοχές (π.χ. γραφείο Τουρκεστάν, γραφείο Υπερκαυκασίας, κλπ.). Μετά τη Συνθήκη, το κόμμα αναδιοργανώθηκε ως Πανενωσιακό Κομμουνιστικό Κόμμα (μπολσεβίκοι). Αν και τα κόμματα των Δημοκρατιών παρέμεναν, το κόμμα της Ρωσίας όχι μόνο διατήρησε την primus inter pareς (πρώτος μεταξύ ίσων) θέση του, αλλά επίσημα ανέλαβε σαν ανωτάτη αρχή στην ΕΣΣΔ.

Κεντρική Ασία

Μια περιοχή όπου η κατανομή εξουσίας δεν λύθηκε τη στιγμή της υπογραφής της Συνθήκης, ήταν η Σοβιετική Κεντρική Ασία, η οποία είχε αρκετά προβλήματα. Ένα σημαντικό πεδίο μάχης κατά τον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο, η περιοχή θα παρέμενε ασταθής και μετά. Το Τουρκεστάν μπήκε κάτω από Ρωσικό έλεγχο σχετικά πρόσφατα, μεταξύ 1867 και 1885. Επιπλέον, σε αντίθεση με άλλα εθνικά σύνορα της πρώην Ρωσικής Αυτοκρατορίας, που είχαν καθοριστεί από την εποχή του Τσάρου (π.χ. η Υπερκαυκασία άφησε τη φεουδαρχική της διακυβέρνηση στα μέσα του 19ου αιώνα), οι Σοβιετικές αρχές κληρονόμησαν δύο επαρχίες που ποτέ δεν ήταν de jure τμήμα της Ρωσίας καθαυτής, το Εμιράτο της Μπουχάρα και το Χανάτο της Κίβα. Κατά τη διάρκεια του Ρωσικού Εμφυλίου Πολέμου, αυτά τα δύο είχαν την ίδια μοίρα με τις άλλες δημοκρατίες, αλλά ακόμα κι εδώ το ειδικό καθεστώς τους διατηρήθηκε, και συστάθηκαν ως Λαϊκές Σοβιετικές Δημοκρατίες της Μπουχάρα και του Κορέζμ. Παρά τις νίκες του Μιχαήλ Φρούτζε, η σύγκρουση συνεχιζόταν και ολόκληρες επαρχίες ήταν υπό τον έλεγχο του κινήματος Μπασμάτσι το 1922.

Για να διευθετήσουν το ζήτημα αυτό, σύμφωνα με την πολιτική korenizatsiya ένα τεράστιο πρόγραμμα εθνικής οριοθέτησης αναλήφθηκε στην Κεντρική Ασία. Στις 27 Οκτωβρίου 1924, η TSiK εξέδωσε ένα διάταγμα όπου οι πρώην Λαϊκές Δημοκρατίες Μπουχάρας και Κιβάν καθώς και η Ρωσική ΣΟΣΔ του Τουρκεστάν αναδιοργανώθηκαν σαν τη ΣΣΔ του Ουζμπεκιστάν και τη ΣΣΔ του Τουρκμενιστάν, οι οποίες και οι δύο έγινεν πλήρεις Ενωσιακές Δημοκρατίες στις 13 Μαΐου 1925. Τα σύνορα των νέων δημοκρατιών ταίριαζαν με τα εθνικά, και το Ουζμπεκιστάν αρχικά περιείχε την πρόσφατα δημιουργημένη Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία, η οποία θα αναβαθμιζόταν σε πλήρη Ενωσιακή Δημοκρατία στις 16 Οκτωβρίου 1929, γινόμενη ΣΣΔ του Τατζικιστάν.

Το Σοβιετικό Σύνταγμα

Τον Ιανουάριο του 1924, το Δεύτερο Συνέδριο των Σοβιέτ της Σοβιετικής Ένωσης, που συγκλήθηκε σύμφωνα με τη Συνθήκη επικύρωσε το πρώτο Σοβιετικό Σύνταγμα το 1924. Το κείμενο του Συντάγματος είναι ουσιαστικά η ξαναγραμμένη και διευρυμένη Συνθήκη. Περιέχει ακόμη και την ίδια Διακήρυξη. Ενώ η Συνθήκη περιείχε 26 άρθρα, το Σύνταγμα είναι χωρισμένο σε έντεκα κεφάλαια και έχει 72 άρθρα.

Επακόλουθα και νομιμότητα

Μερικοί ειδικοί υποστηρίζουν ότι η αρχική Ένωση Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών, έπαψε να υπάρχει σαν τέτοια, με την έγκριση του Σοβιετικού Συντάγματος του 1936 στις 5 Δεκεμβρίου 1936, το οποίο τροποποίησε σε μεγάλο βαθμό την εσωτερική διάταξη και αναδιοργάνωσε την ΕΣΣΔ από συνομοσπονδία βασισμένη στην Ένωση, σε καθαυτό ομοσπονδιακή χώρα. Αντί του Συνεδρίου των Σοβιέτ, το νέο Σύνταγμα δημιούργησε ένα μόνιμο κοινοβούλιο, το Ανώτατο Σοβιέτ. Συνένωσε επίσης τις περισσότερες από τις αρχές, και το πιο σημαντικό, επιβεβαίωσε τον ρόλο του Κομμουνιστικού Κόμματος σαν την κινητήρια δύναμη πίσω από τις εργαζόμενες μάζες της ΕΣΣΔ.

Όσον αφορά την αρχική Συνθήκη, η υιοθέτηση του Συντάγματος αναδιοργάνωσε τον χαρακτήρα της Ένωσης. Η ΣΟΣΔ της Υπερκαυκασίας έπαψε να υπάρχει και οι τρεις δημοκρατίες που την αποτελούσαν έγιναν πλήρως δεκτές στην Ένωση. Ταυτόχρονα δύο αυτόνομες περιοχές της Ρωσικής ΣΟΣΔ, το Καζακστάν και η Κιργιζία αναδιοργανώθηκαν σε πλήρεις δημοκρατίες. Ως εκ τούτου, οι επτά έγιναν έντεκα.

Η ΣΟΣΔ της Υπερκαυκασίας υπήρχε μέχρι τις 5 Δεκεμβρίου 1936, όταν χωρίστηκε σε Αρμενία, Γεωργία και Αζερμπαϊτζάν. Την ίδια ημέρα η Αυτόνομη Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Τουρκεστάν της Ρωσικής ΣΟΣΔ έπαψε να υπάρχει, και τα εδάφη της μοιράστηκαν μεταξύ των νέων ΣΣΔ του Καζακστάν και της Κιργιζίας.

1940

Στο προοίμιο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, δημιουργήθηκαν αρκετές νέες δημοκρατίες πριν τη Γερμανική εισβολή στην ΕΣΣΔ το 1941. Πρώτη ήταν ΣΣΔ της Φινλανδικής Καρελίας, η οποία στις 31 Μαρτίου 1940 αναβαθμίστηκε σε ενωσιακή δημοκρατία από αυτόνομη περιοχή της Καρελίας, προηγούμενα τμήμα της Ρωσικής ΣΟΣΔ.

Μετά την προσάρτηση των Βαλτικών χωρών, η Λιθουανία, η Λεττονία και η Εσθονία μετατράπηκαν σε ΣΣΔ Λιθουανίας (13 Ιουλίου), ΣΣΔ Λεττονίας (21 Ιουλίου) και ΣΣΔ Εσθονίας (επίσης 21 Ιουλίου), και προσαρτήθηκαν επίσημα στη Σοβιετική Ένωση στις 3 Αυγούστου, 5 Αυγούστου και 6 Αυγούστου, αντίστοιχα. Η τελευταία δημοκρατία ήταν η ΣΣΔ της Μολδαβίας που συγχώνευσε τη μεγάλη περιοχή της Βεσαραβίας με την αυτόνομη Μολδαβία, προηγούμενα τμήμα της ΣΣΔ της Ουκρανίας.

Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο δεν δημιουργήθηκαν νέες δημοκρατίες, αντίθετα η Καρελιο-Φινλανδική ΣΣΔ υποβιβάστηκε σε αυτόνομη δημοκρατία και επανα-προσαρτήθηκε από τη Ρωσική ΣΟΣΔ στις 16 Ιουλίου 1956.

Κατάργηση

Στις 8 Δεκεμβρίου 1991, οι ηγέτες της ΣΣΔ της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας, και η Ρωσική ΣΟΣΔ συνεδρίασαν και συμφώνησαν για την κατάργηση της συνθήκης του 1922, η οποία έληξε στις 25 Δεκεμβρίου 1991, διαλύοντας ουσιαστικά την ΕΣΣΔ.

Στις 15 Μαρτίου 1991, η Κρατική Δούμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας εξέφρασε τη νομική της θέση σε σχέση με την απόφαση του Ανωτάτου Σοβιέτ της Ρωσικής ΣΟΣΔ στο “Καταγγελία της Συνθήκης Ίδρυσης της Σοβιετικής Ένωσης” σαν παράνομο, αντισυνταγματικό νόμο που ψηφίστηκε από σοβαρή παραβίαση του Συντάγματος της Ρωσικής ΣΟΣΔ, τους κανόνες του διεθνούς δικαίου και στη συνέχεια της ισχύουσας νομοθεσίας.

Χρονοδιάγραμμα

• 21 Δεκεμβρίου 1922 – Υπογράφεται η Συνθήκη.
• 30 Δεκεμβρίου 1922 – Επικυρώνεται η Συνθήκη.
• 27 Οκτωβρίου 1924 – Κατοικημένες περιοχές από Ουζμπέκους και Τουρκμένους της Αυτόνομης Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας του Τουρκεστάν (προηγούμενα της Ρωσικής ΣΟΣΔ) αναβαθμίζονται σε ενωσιακές δημοκρατίες.
• 16 Οκτωβρίου 1919 – Δημιουργείται η Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Τατζικιστάν από την Αυτόνομη Σοβ. Σοσιαλ. Δημοκρατία του Τατζικιστάν (προηγούμενα τμήμα της Ρωσικής ΣΟΣΔ).
• 5 Δεκεμβρίου 1936 – με την αποδοχή του Σοβιετικού Συντάγματος του 1936
  • Χωρίζεται η ΣΟΣΔ της Υπερκαυκασίας σε Σοβ. Σοσιαλ. Δημοκρατίες Αρμενίας, Γεωργίας και Αζερμπαϊτζαν.
  • Αναβάθμιση των από τη Ρωσική ΣΟΣΔ διοικούμενες Καζάχ και Κιργίζ Αυτόνομες ΣΣΔ σε Καζάχ και Κιργίζ ΣΣΔ.
• 31 Μαρτίου 1940 – σαν συνέπεια του Χειμερινού Πολέμου, η Αυτόνομη ΣΣΔ της Καρελίας και οι περιοχές που παραχωρήθηκαν από τη Φινλανδία (Φινλανδική Δημοκρατία) συγχωνεύτηκαν στην Καρελο-Φινλανδική ΣΣΔ.
• Την κατάληψη των Βαλτικών χωρών από την ΕΣΣΔ ακολούθησε η προσάρτησή τους.
  • 3 Αυγούστου 1940 – Η ΣΣΔ Λιθουανίας ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ.
  • 5 Αυγούστου 1940 – Η ΣΣΔ Λετονίας ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ.
  • 6 Αυγούστου 1940 – Η ΣΣΔ Εσθονίας ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ.
• 24 Αυγούστου 1940 – Δημιουργήθηκε η ΣΣΔ Μολδαβίας από τη διοικούμενη από την Ουκρανία Μολδαβική Αυτόνομη ΣΣΔ και ενσωματώθηκε στη Ρουμανική περιοχή της Βεσσαραβίας.
• 16 Ιουλίου 1956 – Η Καρελο-Φινλανδική ΣΣΔ υποβιβάστηκε σε αυτόνομη δημοκρατία και επαν-ενσωματώθηκε στη Ρωσική ΣΟΣΔ.
• 24 Αυγούστου 1991 – Διακήρυξη Ανεξαρτησίας της Ουκρανίας.
• 8 Δεκεμβρίου 1991 – Συμφωνήθηκε τερματισμός της Συνθήκης από τρεις από τις τέσσερις ιδρυτικές δημοκρατίες.
• 25 Δεκεμβρίου 1991 – Τερματίστηκε η Συνθήκη.

Δείτε επίσης

• Θάνος Κακουριώτης (31 Ιανουαρίου 2012). «ΕΣΣΔ: Η ίδρυση και η διάλυσή της». tovima.gr. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2016. 
• «Η δημιουργία της Ένωσης Σοβιετικών Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών (ΕΣΣΔ)». rizospastis.gr. 31 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2016.