Ο σχετικός κίνδυνος (ΣΚ) ή ο λόγος κινδύνου είναι ο λόγος της πιθανότητας να συμβεί κάποια έκβαση σε μια εκτεθειμένη ομάδα προς την πιθανότητα να συμβεί η έκβαση σε μια μη εκτεθειμένη ομάδα. Υπολογίζεται ως , όπου είναι η επίπτωση στην εκτεθειμένη ομάδα και είναι η επίπτωση στην μη εκτεθειμένη ομάδα.[1] Μαζί με την διαφορά κινδύνου και τον λόγο απόδοσης, ο σχετικός κίνδυνος μετρά την συσχέτιση μεταξύ της έκθεσης και της έκβασης.[2]

Illustration of two groups: one exposed to treatment, and one unexposed. Exposed group has smaller risk of adverse outcome, with RR = 4/8 = 0.5.
Η ομάδα που εκτέθηκε στην θεραπεία (αριστερά) έχει το μισό κίνδυνο [ΣΚ = (4/16)/(8/16) = 0,5] μιας ανεπιθύμητης έκβασης (σκούρο κόκκινο) σε σύγκριση με την ομάδα που δεν έχει εκτεθεί (δεξιά).

Στατιστική χρήση και ερμηνεία

Επεξεργασία

Ο σχετικός κίνδυνος χρησιμοποιείται στην στατιστική ανάλυση των δεδομένων από επεμβατικές μελέτες, μελέτες σειράς και συγχρονικές μελέτες, για την εκτίμηση της ισχύος της συσχέτισης μεταξύ θεραπειών (ή παραγόντων κινδύνου) και εκβάσεων.[2][3] Για παράδειγμα, χρησιμοποιείται για τη σύγκριση του κινδύνου μιας ανεπιθύμητης έκβασης όταν λαμβάνεται ιατρική θεραπεία έναντι μη θεραπείας (ή εικονικού φαρμάκου) ή όταν υπάρχει έκθεση σε περιβαλλοντικό παράγοντα κινδύνου έναντι μη έκθεσης.

Υπό την προϋπόθεση ότι υπάρχει αιτιώδης σχέση μεταξύ της έκθεσης και του αποτελέσματος, η τιμή του ΣΚ μπορεί να ερμηνευθεί ως εξής:

  • ΣΚ = 1 σημαίνει ότι η έκθεση δεν επηρεάζει την έκβαση
  • ΣΚ < 1 σημαίνει ότι η έκθεση μειώνει τον κίνδυνος να συμβεί η έκβαση
  • ΣΚ > 1 σημαίνει ότι η έκθεση αυξάνει τον κίνδυνο να συμβεί η έκβαση

Χρήση στην βιβλιογραφία

Επεξεργασία

Ο σχετικός κίνδυνος χρησιμοποιείται συνήθως για την παρουσίαση των αποτελεσμάτων των ελεγχόμενων τυχαιοποιημένων δοκιμών.[4] Αυτό μπορεί να καταστεί προβληματικό, εάν ο σχετικός κίνδυνος παρουσιάζεται μεμονωμένα χωρίς την αναφορά σε απόλυτα μέτρα, όπως ο απόλυτος κίνδυνος ή η διαφορά κινδύνου.[5] Σε περιπτώσεις όπου η επίπτωση της έκβασης είναι χαμηλή, η τιμή του σχετικού κινδύνου, είτε μεγάλη είτε μικρή, συχνά δεν συνεπάγεται σημαντική επιρροή στην έκβαση και η σημασία των συνεπειών για την δημόσια υγεία μπορεί να υπερεκτιμηθεί. Αντίστοιχα, σε περιπτώσεις όπου η επίπτωση της έκβασης είναι υψηλή, ακόμα και τιμές του σχετικού κινδύνου κοντά στο 1 ενδέχεται να έχουν σημαντική επιρροή στην έκβαση και οι συνέπειες μπορεί να υποτιμηθούν. Επομένως, συνιστάται η παρουσίαση τόσο απόλυτων όσο και σχετικών μέτρων συσχέτισης.[6]

Υπολογισμός

Επεξεργασία

Ο σχετικός κίνδυνος μπορεί να εκτιμηθεί από έναν τετράπτυχο πίνακα:

Ομάδες Έκβαση
Συνέβη (Σ) Δεν συνέβη (Δ)
Παρέμβαση (Π) α β
Μάρτυρας (Μ) γ δ

Η σημειακή εκτίμηση του σχετικού κινδύνου είναι:

 

Η κατανομή του   για ένα δείγμα του πληθυσμού είναι πιο κοντά στην κανονική κανονική απ' ό,τι η κατανομή του ΣΚ,[7] με τυπικό σφάλμα:

 

Σύγκριση με τον λόγο απόδοσης

Επεξεργασία

Ο σχετικός κίνδυνος διαφέρει από τον λόγο απόδοσης (ΛΑ), αν και τον πλησιάζει ασύμπτωτα για μικρές πιθανότητες της έκβασης. Εάν το α είναι σημαντικά μικρότερο από το β, τότε α / (α + β)   α / β. Ομοίως, εάν το γ είναι πολύ μικρότερο από το δ, τότε γ / (γ + δ)   γ / δ. Έτσι, με την παραδοχή σπανιότητας της νόσου:

 

Στην πράξη, ο λόγος απόδοσης χρησιμοποιείται συνήθως για μελέτες πασχόντων–μαρτύρων, εφόσον ο σχετικός κίνδυνος δεν μπορεί να εκτιμηθεί.[2]

Στην πραγματικότητα, ο λόγος απόδοσης χρησιμοποιείται πολύ πιο ευρέως στα στατιστικά στοιχεία, καθώς η λογιστική παλινδρόμηση, που συχνά χρησιμοποιείται στην ανάλυση των αποτελεσμάτων κλινικών δοκιμών, λειτουργεί με τον λογάριθμο του λόγου απόδοσης, αλλά όχι με τον λογάριθμο του σχετικού κινδύνου. Επειδή ο φυσικός λογάριθμος της απόδοσης υπολογίζεται ως γραμμική συνάρτηση των ανεξάρτητων μεταβλητών, ο εκτιμώμενος λόγος απόδοσης της θεραπείας για άτομα διαφορετικής ηλικίας θα ήταν ο ίδιος σε ένα μοντέλο λογιστικής παλινδρόμησης όπου η έκβαση συσχετίζεται με την θεραπεία και με την ηλικία, αν και ο σχετικός κίνδυνος μπορεί να είναι σημαντικά διαφορετικός.

Εφόσον ο σχετικός κίνδυνος είναι ένα πιο άμεσο αντιληπτό μέτρο αποτελεσματικότητας, η διάκριση είναι σημαντική ειδικά σε περιπτώσεις μεσαίων έως υψηλών πιθανοτήτων της έκβασης. Εάν η έκθεση Α ενέχει κίνδυνο εμφάνισης της έκβασης ίσο με 99,9% και η έκθεση Β ενέχει κίνδυνο εμφάνισης της έκβασης ίσο με 99,0%, τότε ο σχετικός κίνδυνος είναι λίγο πάνω από 1 (99,9 / 99 = 1,01), ενώ η απόδοση της έκθεσης Α είναι πάνω από 10 φορές την απόδοση της Β, αφού (99,9/0,1) / (99/1) = 10,1.

Αριθμητικό παράδειγμα

Επεξεργασία

Παράδειγμα μείωσης κινδύνου

Ομάδες Έκβαση (+) Έκβαση (-) Σύνολο Πιθανότητα έκβασης (ΠΕ)
Παρέμβαση (Π) α = 15 β = 135 α + β = 150 ΠΕΠ = α / (α + β) = 0,1 ή 10%
Μάρτυρας (Μ) γ = 100 δ = 150 γ + δ = 250 ΠΕΜ = γ / (γ + δ) = 0,4 ή 40%
Σύνολο 115 285 400


Εξίσωση Μεταβλητή Συντομογραφία Τιμή
ΠΕΜ - ΠΕΠ Απόλυτη μείωση κινδύνου ΑΜΚ 0,3 ή 30%
(ΠΕΜ - ΠΕΠ) / ΠΕΜ Σχετική μείωση κινδύνου ή

Κλάσμα αποτρέψιμων μεταξύ των μη εκτεθειμένων

ΣΜΚ ή

ΚΑμ

0,75 ή 75%
1 / (ΠΕΜ − ΠΕΠ) Αριθμός που απαιτείται για τη θεραπεία ενός ΑΑΘ 3,33
ΠΕΠ / ΠΕΜ Σχετικός κίνδυνος ΣΚ 0,25
  Λόγος απόδοσης ΛΑ 0,167

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. Dictionary of Epidemiology (6th έκδοση). Oxford University Press. 2014. σελίδες 245, 252. ISBN 978-0-19-939006-9. 
  2. 2,0 2,1 2,2 «Proportions, odds, and risk». Radiology 230 (1): 12–9. January 2004. doi:10.1148/radiol.2301031028. PMID 14695382. https://archive.org/details/sim_radiology_2004-01_230_1/page/n45.  Σφάλμα αναφοράς: Μη έγκυρη ετικέτα <ref> • όνομα " pmid14695382 " ορίζεται πολλές φορές με διαφορετικό περιεχόμενο
  3. Riegelman, Richard K. (2005). Studying a study and testing a test: how to read the medical evidence (5th έκδοση). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. σελίδες 389. ISBN 978-0-7817-4576-5. 
  4. «Reporting of attributable and relative risks, 1966-97». Lancet 351 (9110): 1179. April 1998. doi:10.1016/s0140-6736(05)79123-6. PMID 9643696. 
  5. «Relative risk versus absolute risk: one cannot be interpreted without the other». Nephrology, Dialysis, Transplantation 32 (suppl_2): ii13–ii18. April 2017. doi:10.1093/ndt/gfw465. PMID 28339913. 
  6. «CONSORT 2010 explanation and elaboration: updated guidelines for reporting parallel group randomised trials». BMJ 340: c869. March 2010. doi:10.1136/bmj.c869. PMID 20332511. 
  7. «Standard errors, confidence intervals, and significance tests». StataCorp LLC. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία