Υπατικό δίπτυχο του Ιουστινιανού (μικροτεχνία)
Το υπατικό δίπτυχο του Ιουστινιανού είναι ένα από τα υπατικά δίπτυχα –αντιπροσωπευτικά έργα της πρώιμης βυζαντινής μικροτεχνίας- που παράγονταν χάριν των υπάτων της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας κατά τη διαδοχή τους στο αξίωμα. Τα υπατικά δίπτυχα αντλούν την καταγωγή τους από τις ρωμαϊκές πινακίδες (pugillares)[1]. Το πρωιμότερο διασωθέν υπατικό δίπτυχο είναι εκείνο του Φλάβιου Φήλικος (Flavius Felix) υπάτου της Δύσης το 428[2]. Η σειρά τελείωσε το 541, όταν ο Ιουστινιανός Α' αποφάσισε ουσιαστικά την κατάργηση του αξιώματος, αποποιούμενος τον τίτλο.
Περιγραφή Επεξεργασία
Το δίπτυχο είναι έργο του 521, προέρχεται από εργαστήριο της Κωνσταντινούπολης και βρίσκεται σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Τέχνης (Metropolitan Museum of Arts), με αρ. κατ. 17.190.52,53. Είναι κατασκευασμένο από ελεφαντοστούν και οι διαστάσεις κάθε τμήματος είναι 35,2 εκ. ύψος, 13,7 εκ. πλάτος και 1 εκ. βάθος. Μεγαλύτερες διαστάσεις -ως προς το πλάτος τουλάχιστον- δεν είναι επιτρεπτές, εξαιτίας της ιδιαίτερης φύσης του υλικού. Στην κορυφή του διπτύχου βρίσκεται σκαλισμένη επιγραφή, χωρισμένη στα δύο κομμάτια του διπτύχου. Διακρίνονται στο κέντρο φυλλόσχημα μετάλλια, ενώ τις τέσσερις γωνίες, σε κάθε κομμάτι του διπτύχου, κοσμούν ρόδακες με λεοντοκεφαλές στο κέντρο. Φαίνεται πως ο Ιουστινιανός, ο επιφανέστερος πιθανώς αυτοκράτωρ της πρώιμης βυζαντινής περιόδου, παρουσίασε το δίπτυχο σε μέλος της ρωμαϊκής συγκλήτου, αναγέλλοντας την εκλογή του ως ύπατος, το υψηλότερο δηλαδή αξίωμα του ρωμαϊκού κράτους[3].
Η επιγραφή Επεξεργασία
Η επιγραφή του κειμένου έχει σκαλιστεί σε μεγαλογράμματη λατινική γραφή, είναι λιπογραφική[4], έχει δε ως εξής:
(FL[avius] PETRVS ΣABBAT[ius] IVSTIN[ianus] V[ir] I[n]L[ustris]) COM[es] MAG[ister] EQQ[uitum] ET P[editum] PRAES[entalis] ET C[onsul] ORD[inarius][5].
Στα κεντρικά φυλλόσχημα μετάλλια με εμφανείς σασσανιδικές επιδράσεις –παρούσες άλλωστε στη γλυπτική της ίδιας περιόδου- αναφέρονται τα παρακάτω:
(MVNERA PARVA QVIDEM PRETIO SED ΗONORIBVS ALMA) PATRIBVS ISTA MEIS OFFERO CONS[ul] EGO[6].
Τεχνοτροπίες, νοήματα Επεξεργασία
Οπωσδήποτε στο συγκεκριμένο έργο είναι εμφανής η αφαιρετική τάση. Τα μοναδικά στοιχεία στα οποία θα μπορούσαμε να αναζητήσουμε κάποια τάση νατουραλισμού, είναι οι ρόδακες με τις λεοντοκεφαλές, αλλά η απλή, λιτή γραμμή του όλου έργου υπερισχύει, δεδομένου μάλιστα ότι λείπει οποιαδήποτε προσωπογραφική απεικόνιση. Η διάταξη της εικονογραφίας και της επιγραφής είναι συνεπής με τις γενικότερες τεχνοτροπικές τάσεις του συγκεκριμένου είδους, καθώς στη μία πλευρά αυτών των διπτύχων σκαλιζόταν το όνομα, ο κατάλογος αξιωμάτων (cursus honorum) και ενίοτε το πορτραίτο του ύπατου, γεγονός που παρέχει στους ύστερους ερευνητές, προσωπογραφικές και ιδεολογικές πληροφορίες.
Παραπομπές - σημειώσεις Επεξεργασία
- ↑ Capps Jr., Edward 1927, 60-101
- ↑ Paris, Bib. N., Cab. Médailles
- ↑ Βλ. "Two Panels of an Ivory Diptych Announcing the Consulship of Justinian [Byzantine (17.190.52,53)"]. Στο Timeline of Art History. New York: The Metropolitan Museum of Art, 2000.
- ↑ Λιπογραφία ή συντόμευση για λόγους οικονομίας χώρου μάλλον, παρά απλογραφία με την αυστηρή έννοια του όρου. Βλ. επίσης Mioni E. 1991, 121, 125.
- ↑ Ο Φλάβιος Πέτρος Σαββάτιος Ιουστινιανός, Ανήρ Επιφανής (ένδοξος) Μέγας Κόμης (στρατηγός) του Ιππικού και του Πεζικού και Πρώτος Ύπατος...Αυτά τα Μικρά Δώρα αλλά Άξια εις τους Τιμημένους Πατέρες. προσφέρω Εγώ ο Ύπατος. (ελεύθερη μετάφραση).
- ↑ Σε πλάγια γραφή παρατίθενται οι επιγραφές του ενός τμήματος του διπτύχου
Βιβλιογραφία Επεξεργασία
- Capps Jr., Edward 1927, The Art Bulletin, Vol. 10, No. 1, Studies in the Late Antique Undertaken in the School of Classical Studies of the American Academy in Rome, 1925-1926 (Sep. 1927,).
- Mioni E. 1991, Εισαγωγή στην Ελληνική Παλαιογραφία, Μ.Ι.Ε.Τ. Αθήνα.