Χρήστης:Cinadon36/Πρόχειρο9
Ο όρος λογικό σφάλμα αναφέρεται στην λανθασμένη χρήση της λογικής, και έτσι ενα επιχείρημα το οποίο εμπεριέχει λογικό σφάλμα καθιστάται άκυρο.[1]
Ταξινόμηση λογικών σφαλμάτων Επεξεργασία
Ο καθηγητής φιλοσοφίας Stephen Francis Barker σχολιάζει πως για να είναι σωστό ένα επιχείρημα, πρέπει 3 σημαντικά στοιχεία να:[2]
- Οι προϋποθέσεις να ειναι αληθείς και αυτο να το γνωρίζει ο συνομιλητής/ακροατήριο
- Οι προϋποθέσεις να είναι γνωστές στο ακροατήριο, χωρίς τα συμπεράσματα να είναι ήδη γνωστά.
- Το συμπέρασμα να προκύπτει απο τις προϋποθέσεις
Αναλόγως που αποτυχάνει το επιχείρημα:[2]
- Αν αποτύχει στο τρίτο σημείο τότε υπάρχουν τα σφάλματα ανακολουθίας
- Αν αποτύχει το δεύτερο σημείο, τότε υπάρχουν τα σφάλματα φαύλου κύκλου.
- Αν αποτύχει το πρώτο σημείο, τοτε υπάρχει μια πλειάδα λογικών σφαλματων που μπορεί να τα περιγράψει.
Ανακολουθία (Non sequitur) Επεξεργασία
Τα non sequitur (λατινικά για το «δεν ακολουθεί») διαιρούνται σε 3 κατηγορίες: η γνήσια ανακολουθία, η ανακολουθία λόγω αμφισημίας και τα σφάλματα λόγω ασχετης θέσης. [3]
Στα γνήσια σφάλματα ανακολουθίας υπάρχει πρόβλημα στην λογική διάρθρωση του επιχειρήματος, δηλαδή οι προϋποθέσεις/premises του επιχειρήματος δεν οδηγούν στο συμπέρασμα. Για παράδειγμα λέει ο αρχηγός της αστυνομίας: «Αν ο καταζητούμενος βρήσκεται στο Τόκιο, σημαίνει οτι είναι στην Ιαπωνία. Εχουμε πληροφορίες ομως οτι δεν κρύβεται στο Τόκιο, άρα δεν είναι στην Ιαπωνία». [3] Tα γνήσια σφάλματα ανακολουθίας ονομάζονται και τυπικά σφάλματα (formal fallacies)
Τα αμφίσημα non sequitur είναι λογικά λάθη που προκύπτουν εξ αιτίας της αμφισημίας λέξεων εντός των προτάσεων premises. Για παράδειγμα, «οι γιατροί θα απεργήσουν την ερχόμενη Παρασκευή, ο Γιωργάκης είναι κτηνίατρος, αρα θα απεργήσει τον ερχόμενη Παρασκευή.»
Τα σφάλματα λόγω άσχετης θέσης, είναι τα επιχειρήματα τα οποία ενέχουν την προσθήκη μιας εντυπωσιακής πλην όμως άσχετης θέσης. Οι δυο πιο μεγάλες κατηγορίες είναι τα ad hominem και τα ignoratio elenchi (επιχειρήματα αντιπερισπασμού)[4]
Επιχειρήματα αντιπερισπασμού (ignoratio elenchi) Επεξεργασία
Μια συνηθισμένη κατηγορία λογικών σφαλμάτων είναι τα επιχειρήματα αντιπερισπασμου (λατινικά ως ignoratio elenchi). Από τα πιο συχνά είναι το επιχείρημα του αχυρανθρώπου και του red herring (κατά λέξη κόκκινη ρέγγα). Και στους δυο τύπους λογικών σφαλμάτων, οι προϋποθέσεις του επιχειρήματος δεν οδηγούνε στο συμπέρασμα του.[5]
Το μοτίβο του επιχειρήματος του Αχυρανθρώπου είναι να παρουσιάζει μια παραλλαγμένη εκδοχή μιας άλλης θέσης, και μετά να επιτήθεται της παραλλαγμένης θέσης για να καταλήξει, πως αφου η παραλλαγμένη θέση είναι λανθασμένη, το επιχείρημα της αρχικής άλλης θέσης πάλι ειναι λανθασμένο.[6]
Στο επιχείρημα Red herring , και αφορά την εισαγωγή ενός εντυπωσιακού πλήν όμως άσχετου νέου στοιχείου, με απότερο σκοπό για να αλλάξει την ατζέντα της συζήτησης. Ενώ το δεύτερο, νεοεισαγώμενο στοιχείο μπορεί να είναι καθόλα σωστό, ωστόσο είναι άσχετο με το αρχικό θέμα.[7] O όρος είναι εμπνευσμένος απο το κυνήγι της αλεπους στην Αγγλία. Μια ισχυρή μυρωδια, μια ρέγγα, μπορεί να παρασύρει τα σκυλιά μακρυά από ίχνη που άφησε η αλεπού.
Επιχειρήματα ad hominem Επεξεργασία
Αντί να γίνεται κριτική σε ενα επιχείρημα, ασκείται κριτική στον ανθρωπο (hominem = πρόσωπο στα λατινικά) που εκφράζει το επιχείρημα, [8] για παράδειγμα: «Ο Γιώργος λέει πως αν αυξηθεί ο ΦΠΑ, οι τιμές των προϊοντων θα ανεβουν πάνω αλλά γιατί να τον πιστέψουμε οταν ο Γιώργος είναι απιστος προς την γυναίκα του;»
Τα επιχειρήματα ad hominem μπορουν να πάρουν πολλές μορφές, οπως να είναι προσβλητικό, είτε να αμφισβητεί τα κίνητρα κάποιου ο οποίος προτείνει μια λύση. Μια άλλη μορφή ad hominem είναι το tu quoque (λατινικά για το «και εσύ»). Σε αυτό του είδους λογικό σφάλμα, κάποιος κατηγορείται οτι το επιχείρημα ή η θέση του, δεν ειναι συμβατή με την ζωή του. Ενα συνηθισμένο παράδειγμα είναι η απάντηση της εκάστοτε κυβερνησης στη αντιπολίτευση: «μα και εσείς όταν ήσασταν κυβέρνηση, το ίδιο κάνατε».[9] Ο ακαδημαϊκός Douglas Walton έδωσε πιο στενή έννοια στο tu quoque: Είναι μια ad hominem απάντηση σε μια επίθεση ad hominem! Δηλαδή δημιουργείται ενας κύκλος αλληλοκατηγοριών για το πρόσωπο. Ενα παράδειγμα: Συζητούν ένας δάσκαλος και ενας φορολογουμενος για την αύξηση των μισθών των δασκάλων. Σε κάποια φάση ο φορολογουμενος λέει: «ασε δάσκαλε, ξέρω γιατί θες αυξηση των μισθών», και ο δάσκαλος απαντά «το ίδιο μπορώ να πω και εγώ για σένα»[10]
Το «επιχείρημα εκ συσχετισμού» είναι μια αλλη μορφή ad hominem. Αποτελεί πάλι επίθεση στο πρόσωπο και όχι στο επιχείρημα, αυτή την φορά συσχετίζοντας το με ενα αλλο πρόσωπο ή ομάδα ο οποίος έχει αρνητική χροιά.[11] «Ο Γιωργάκης λέει ότι πρέπει η παιδεία να είναι δωρεάν και δημόσια, όμως αυτο το λένε οι σταλινιστές, αρα είναι λάθος».
Σφάλματα φαύλου κύκλου Επεξεργασία
Τα σφάλματα φαύλου κύκλου (λατινικά: petitio principii) είναι τα σφάλματα τα οποία η γνώση των προϋποθέσεων εξαρτάται απο το τελικό συμπέρασμα του επιχειρήματος. Στα αγγλικά είναι γνωστό ως begging the question. Για παράδειγμα: : «το όποιο προκαλεί ύπνο, επειδή έχει υπνωτικές ιδιότητες»
Ο φαύλος κύκλος μπορεί να προκύψει και μετά απο μια σειρά προτάσεων. Ο Barker αναφέρει το εξείς παράδειγμα:[12]
Α:Δεν πρέπει να πινεις αλκοολ.
Β:Γιατι;
Α:Το λέει το Κοράνι.
Β:Και επειδη το λέει το Κοράνι;
Α:Το κοράνι είναι πάντα σωστό
B:Γιατί;
Α:Επειδή το έγραψε ο Θεός.
Β:Και ποιός το λέει αυτό;
Α:Το γράφει το Κοράνι.
Λοιπά σφάλματα Επεξεργασία
Επιχειρήματα "ad" Επεξεργασία
Υπάρχει μια πλειάδα επιχειρημάτων που το ονομα τους ξεκινάει με την λατινική πρόθεση "ad". Συνήθως το επίθετο που ακολουθεί περιγράφει τον τρόπο με τον οποίο έμφανίζεται το σφάλμα.[13]
Tο ad populum αναφέρεται στο λάθος να θεωρούμε πως επειδή οι περισσότεροι πιστεύουν κάτι, τότε έμπεριέχει κάποια δόση αλήθειας. Το συγκεκριμένο επιχείρημα στις δημοκρατίες μπορεί να γίνει πολύ ισχυρό. Για παράδειγμα: «οι φορολογούμενοι επιθυμούν ο δρόμος μεταξύ δυο πολεων να περάσει απο την παραλία και όχι απο το βουνό». Ωστόσο οι κυβερνήσεις όταν αποφασίζουν για τέτοια θέματα λαμβάνουν τις γνώμες ειδικών εμπειρογνωμώνων.[14]
To ad baculum είναι επίκληση στην τιμωρία. «Αν δεν θεωρήσεις σωστό το τάδε πράγμα, τότε θα τιμωρηθείς, άρα το τάδε πράγμα είναι σωστό». Είναι ενα επιχείρημα «εκ συνέπειας», όπου δηλαδή η πειθώ του επιχειρήματος βασίζεται στο οτι το τελικό συμπέρασμα δεν είναι αρεστό.[15]
Argumentum ad Misericordiam ή επίκληση στο συναίσθημα, είναι ακόμη ενα λογικό σφάλμα. Φυσικά ως ρητορική τεχνική δεν είναι λανθασμένη, ούτε το να προσφύγει κάποιος στο συναίσθημα είναι εξ ορισμού λογικό σφάλμα, αλλά αν ο λόγος της αποδοχής ενός επιχειρήματος είναι το συναίσθημα, αυτό είναι προβληματικό.[16]
H επίκληση στην άγνοια (επιχείρημα ad ignorantiam) είναι ακομη ενα συνηθισμένο λογικό σφάλμα, κατα το οποίο γίνεται επίκληση στην έλλειψη αποδείξεων για κάτι (πχ για την ύπαρξη βρυκολάκων) για να προσπαθήσει να πείσει οτι η αρχική πρόταση εν τέλει ισχύει. Πχ «κανείς δεν έχει αποδείξει πως δεν υπάρχουν βρυκόλακες, άρα υπάρχουν» ή «δεν έχει αποδεικτεί πως το wifi κάνει κακό, άρα είναι ασφαλές». [17]
Ένα σημαντικό επιχείρημα είναι η επίκληση στην αυθεντία (Ad Verecundiam). Τα προβληματικά στοιχεία μπορεί να είναι αρκετά. Καταρχήν, ο ειδικός πρέπει να μιλάει για το θέμα του. Ο καρδιολόγος για παράδειγμα, είναι ειδικός στον τομεα της καρδιάς, για προβλήματα στο συκώτι ή τους νεφρους η γνώμη του δεν έχει την ίδια σημασία. Επίσης, πρέπει να εξεταστεί αν ο ειδικός έχει κάποιου είδους συμφέρον στην εισήγηση που κάνει και κυριότερο αν υπάρχει γενική συμφωνία των ειδικών στο συγκεριμένο θέμα. Για παράδειγμα, μπορεί ένας καρδιολόγος να εισηγείται μονο υγειινη διατροφή για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα της υπέρτασης καποιου ασθενούς, όμως η γενική συμφωνία ανάμεσα στους ειδικούς επιστήμονες είναι η υπέρταση να αντιμετωπίζεται φαρμακευτικά.[18] Κρίσιμες ερωτήσεις για την εγκυρότητα του ειδικού είναι αν είναι όντως ειδικός, αν έχει εκφράσει όντως την συγκεκριμένη θέση και αν έχει καποιο συμφέρον στην απάντηση που δίνει. [19]
Άλλα Σφάλματα Επεξεργασία
Το Slippery Slope fallacy είνια μια μορφή που μπορεί να πάρει το λογικό επιχείρημα Argumentum ad consequentiam, («επίκληση στην συνέπεια»). Το Argumentum ad consequentiam είναι το είδος επιχειρήματος στο οποίο η πολύ πιθανή συνέπεια μιας πράξης γίνεται αιτία να παρθεί μια απόφαση. Πολύ απλό παράδειγμα: η συμβουλή της μητέρας στον γιο της μια βροχερή μέρα:«Γιωργάκη, πάρε την ομπρέλλα γιατί αλλιως θα βραχείς». Τέτοιου είδους επιχειρήματα είναι συχνά στην πολιτική: «αν αυξήσουμε τους φόρους στις εταιρείες και το ΦΠΑ, θα αυξηθεί η ανεργεία». Επίσης μπορεί η συνέπεια να ειναι κάτι θετικό: «Αν κτιστεί νέος δρόμος, θα αναπτυχθει το χωριο μας». Το slippery slope fallacy προκύπτει ως μια μορφή αυτού του επιχειρήματος, όταν η συνέπεια την οποία επικαλειται το επιχείρημα, είνια μια καταστροφή η οποία προκύπτει από μια σειρά αλυσιδωτών αντιδράσεων. Όπως στο παραπάνω παράδειγμα «Γιωργάκη πάρε την ομπέλλα αλλιώς θα καταλήξεις στην Εντατική!» η μητέρα σκέφτεται τις αλυσιδωτες αντιδράσεις πως θα βραχεί, θα αρρωστήσει, η ασθένεια θα επιπλακεί και θα χειροτερέψει και στο τέλος θα καταλήξει στην Μονάδα Εντατικής Θεραπείας ο γιος της. Τα slippery slope επιχειρήματα, δεν είναι κατ' ανάγκη λογικά σφάλματα (όπως για παράδειγμα στην περίπτωση των ναρκωτικών όπου ο εθισμός προκαλεί την συνέχιση μιας αρνητικής πορείας) αλλά για να κρίνει κάποιος αξιόπιστα αν υπάρχει κάποια αξιοπιστία στην επίκληση της τελικής καταστροφικής συνέπειας, χρειάζεται εμπειρικά δεδομένα.[20]
Στο λογικό σφάλμα «Άρνηση της συνέπειας» υπάρχει ενα ενδογενές λάθος. Συνήθως τίθεται με μια αρχική υποθετική πρόταση, πχ «Αν αυξηθεί η θερμοκρασία του πλανήτη σημαίνει ότι θα εχουμε περισσότερες πυρκαγιες φέτος» Μετά ελέγχονται τα εμπειρικά δεδομένα, (στο παράδειγμα οτι οι πυρκαγιές είναι λιγότερες) και οδηγούμε έτσι στην κατάρριψη της αρχικής σκέψης (οτι δεν αυξήθηκε η θερμοκρασία). Το λάθος έγκειται στην πρώτη πρόταση, η οποία παρότι είναι ευλογη, δεν είναι απαραίτητη σωστή, καθώς μπορεί να αυξηθεί η θερμοκρασία, ωστόσο για κάποιο άλλο λόγο, οι πυρκαγίες να μην παρουσιάσουν αύξηση.[21]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Van Jacob E. Vleet 2012, σελ. ix.
- ↑ 2,0 2,1 Barker 1974, σελ. 186.
- ↑ 3,0 3,1 Barker 1974, σελ. 192.
- ↑ Barker 1974, σελ. 200.
- ↑ Tindale 2007, σελ. 34:non sequitur δηλαδή ανακολουθία, εμφανίζεται οταν το συμπέρασμα δεν εξάγεται απο τις αρχικές υποθέσεις του επιχειρήματος.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 21-23.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 28-31.
- ↑ Tindale 2007, σελ. 83.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 93-96.
- ↑ Wrisley, σελίδες 97-99.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 96.
- ↑ Barker 1974, σελίδες 190-191.
- ↑ Tindale 2007, σελ. 105.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 105-107· Walton 2006, σελίδες 91-95.
- ↑ Tindale 2007, σελ. 107.
- ↑ Tindale 2007, σελ. 113.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 117-118.
- ↑ Tindale 2007, σελίδες 127-139.
- ↑ Walton, σελ. 86.
- ↑ Walton 2006, σελίδες 104-110.
- ↑ Tindale 2007, σελ. 41-43.
Πηγές Επεξεργασία
- Barker, Stephen Francis (1974). The Elements of Logic. McGraw-Hill.
- Tindale, Christopher W. (22 Ιανουαρίου 2007). Fallacies and Argument Appraisal. Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-46184-9.
- Van Jacob E. Vleet (10 Ιουλίου 2012). Informal Logical Fallacies: A Brief Guide. University Press of America. ISBN 978-0-7618-5434-0.
- Walton, Douglas (2006). Fundamentals of Critical Argumentation. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82319-7.
- Wrisley, George (28 Σεπτεμβρίου 2018). Robert Arp· Steven Barbone· Michael Bruce, επιμ. Bad Arguments: 100 of the Most Important Fallacies in Western Philosophy. Wiley. ISBN 978-1-119-16579-8.
Περαιτέρω μελέτη Επεξεργασία
- Walton, Douglas (1989). Informal Logic: A Handbook for Critical Argument. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37925-0.