Χρύση (νησίδα)

Η Χρύση ήταν νησίδα του Βορείου Αιγαίου, την οποία αναφέρουν ο τραγικός ποιητής Σοφοκλής και ο γεωγράφος Παυσανίας και η οποία αργότερα καταποντίστηκε. Τα κατάλοιπά της εικάζεται ότι αντιστοιχούν στα βυθισμένα ερείπια που έχουν εντοπιστεί στους υφάλους "Μύθωνες" ή "Χάρος" ανατολικά της Λήμνου, κοντά στη βραχονησίδα "Ανατολή".

Ιστορικές αναφορές

Η Χρύση μνημονεύεται κυρίως λόγω του ναού του θεού Απόλλωνα που υπήρχε πάνω στο μικρό νησί αλλά και για το βωμό της ομώνυμης γυναικείας θεάς "Χρύσης". Ο Φιλοκτήτης στην πορεία των Αχαιών προς την Τροία στάθμευσε στην Χρύση, με αποτέλεσμα να τον δαγκώσει μία οχιά. Η πληγή του μολύνθηκε και οι σύντροφοί του τον εγκατέλειψαν στη γειτονική Λήμνο, όπου έζησε σε μια σπηλιά και θεραπεύτηκε από τη λημνία γη.

Στη Χρύση ο Ρωμαίος Λούκουλος (Lucius Licinius Lucullus) συνέλαβε τρεις άνδρες σε ενέδρα κατά τη διάρκεια του 3ου Μιθριδατικού πολέμου (73-63 π.Χ.).

Το νησί φαίνεται πως είχε εξαφανιστεί τον 2ο αιώνα μ.Χ. Ο Ρωμαίος ιστορικός Αππιανός (95-165 μ.Χ.) την αναφέρει στο βιβλίο του Μιθριδάτειος (c. 72 et. seq). Ο Παυσανίας, που έζησε το 2ο αιώνα μ.Χ., στο μνημειώδες έργο του "Ελλάδος Περιήγησις" σημειώνει πως το νησί είχε από καιρό καταβυθιστεί:

Το ακόλουθο περιστατικό αποδεικνύει πως η δύναμη της τύχης είναι ισχυρότερη και πιο θαυμαστή από ό,τι δείχνουν οι καταστροφές και η ευημερία των πόλεων. Όχι μακριά από τη Λήμνο υπήρχε κάποτε ένα νησί, η Χρύση, όπου, όπως λέγεται, ο Φιλοκτήτης υπέστη έναν τραυματισμό από νερόφιδο. Όμως, τα κύματα σκέπασαν εντελώς το νησί, και η Χρύση βυθίστηκε και εξαφανίστηκε στα βάθη... Έτσι, προσωρινή και εντελώς αδύναμη είναι η τύχη των ανθρώπων.

Νεώτεροι ερευνητές τοποθετούν την καταβύθιση στα 197 π.Χ., όταν σημειώθηκαν έντονα σεισμικά φαινόμενα στην περιοχή.

Αρχαιολογική έρευνα

Από τα τέλη του 18ου αιώνα έχει ταυτιστεί με τη νησίδα Χρύση μια βυθισμένη αρχαία πόλη που έχει εντοπιστεί ανατολικά των ακτών της Λήμνου, στα ανοικτά του κόλπου Κέρος. Εκεί, κοντά στη βραχονησίδα Ανατολή, υπάρχει μια εκτεταμένη σειρά υφάλων έκτασης περίπου δέκα τετραγωνικών μιλίων, τους οποίους οι ντόπιοι αποκαλούν Μύθωνες ή Πεταλίδια ενώ στους βρετανικούς ναυτικούς χάρτες σημειώνονται ως ύφαλοι Χάρος (Kharos bank). Στους υφάλους αυτούς σε βάθος περίπου δώδεκα μέτρων εντοπίστηκαν ερείπια κτιρίων, τα οποία υποτίθεται ότι ανήκουν στο ναό του Απόλλωνα της Χρύσης.

Την ύπαρξη των ερειπίων ανέφερε πρώτος ο Γάλλος περιηγητής Choiseul-Guffier το 1785, ο οποίος τα ταύτισε με την ομηρική νησίδα Χρύση (Chryse Insula). Το 1912 ο Έλληνας Δημήτριος Μπακόπουλος, υποπλοίαρχος του πολεμικού πλοίου "Κανάρης", το οποίο ναρκοθετούσε την περιοχή, ενημέρωσε το Υπουργείο Ναυτικών ότι:

"...προς ανατολάς της νήσου ανεκαλύφθη παρά τον σκόπελον Χάρος βεβυθισμένη πόλις, ης φαίνονται καλώς σωζόμενα τα ερείπια..."

Από τα παραπάνω συνάγεται, ότι στο παρελθόν υπήρχε κάποια έκταση στεριάς στα ανατολικά της Λήμνου, η οποία είτε συνδεόταν με στενή λωρίδα ξηράς με το υπόλοιπο νησί είτε ήταν ανεξάρτητη νησίδα. Πάνω σε αυτή την έκταση βρισκόταν, κατά τα φαινόμενα, η Χρύση και άλλοι ίσως οικισμοί, τα ερείπια των οποίων εντοπίζονται στο βυθό.