Βικιπαίδεια

Μαλίκ Σαχ Α΄

Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ ή Μουίζ αντ-Ντούνυα ουά αντ-Ντιν Τζαλάλ αντ-Ντάουλαχ Χασάν Μαλίκ-Σαχ ιμπν Μουχάμμαντ (16 Αυγούστου 1055 - 19 Νοεμβρίου 1092), Μέγας Σουλτάνος των Σελτζούκων (1072 - 1092) ήταν γιος και διάδοχος του Αλπ Αρσλάν.[1] Στη νεότητα του συμμετείχε σε όλες τις εκστρατείες στο πλευρό του πατέρα του και του Μεγάλου Βεζίρη Νιζάμ αλ-Μουλκ, σε μία από αυτές ο Αλπ Αρσλάν τραυματίστηκε θανάσιμα και πέθανε σε τέσσερις μέρες (1072). Ο Μαλίκ Σαχ τον διαδέχτηκε στον θρόνο των Σελτζούκων αλλά o θείος του Καβούρτ που διεκδικούσε τον θρόνο τον αμφισβήτησε, ήταν ωστόσο ο ίδιος ο νόμιμος διάδοχος και νίκησε τον Καβούρτ. Την περίοδο που ο Μαλίκ Σαχ Α΄ ήταν Σουλτάνος της αυτοκρατορίας την πραγματική εξουσία είχε ο βεζίρης Νιζάμ αλ-Μουλκ.[2]

Μαλίκ Σαχ Α΄
Μικρογραφία που απεικονίζει τον Μαλίκ Σαχ
Περίοδος1072 – 1092
ΠροκάτοχοςΑλπ Αρσλάν
ΔιάδοχοςΜαχμούτ Α΄
Γέννηση1055
Θάνατος1092
ΠατέραςΑλπ Αρσλάν
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )
Αυτό το λήμμα αφορά τον σουλτάνο της Αυτοκρατορίας των Σελτζούκων. Για τον σουλτάνο του Ικονίου, δείτε: Μαλίκ Σαχ (σουλτάνος του Ρουμ).

Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ πέρασε το υπόλοιπο διάστημα σε πολέμους απέναντι στο Χανάτο των Καραχανιδών στα ανατολικά και στις προσπάθειες του να αποκαταστήσει την τάξη στην Καυκασία. Ο τρόπος θανάτου του παραμένει αίνιγμα, σύμφωνα με πολλούς δηλητηριάστηκε από τον νέο βεζίρη, κατά άλλους δηλητηριάστηκε από τους οπαδούς του παλιού βεζίρη. Το όνομα Μαλίκ Σαχ με το οποίο έμεινε γνωστός είναι διπλό, προέρχεται από το Αραβικό πρόθεμα "Μαλίκ" που σημαίνει "βασιλιάς" και από το Περσικό "Σαχ" που σημαίνει επίσης "βασιλιάς".

Πρώτα χρόνια Επεξεργασία

Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ πέρασε τα νεανικά του χρόνια στο Ισφαχάν στην Περσία, ο Πέρσης ιστορικός του 12ου αιώνα Μουχάμαντ Μπίν Αλι Ραουαντί τον περιγράφει ψηλό, σωματώδη με ισχυρό δέρμα.[3] Σε ηλικία 9 ετών (1064) συμμετείχε μαζί με τον Πέρση βεζίρη στην εκστρατεία του πατέρα του στην Καυκασία.[4] Την ίδια χρονιά ο μικρός Μαλίκ Σαχ παντρεύτηκε την Τουρκάν Χατούν, κόρη του χάνου των Καραχανιδών, Ιμπραχίμ Ταμγκάχ.[5] Ο Αλπ Αρσλάν οργάνωσε μία τελετή κοντά στο Μερβ στην οποία ανακήρυξε τον γιο του Μαλίκ Σαχ διάδοχο του θρόνου και του έδωσε δώρο το Ισφαχάν.[6][7] Ο Μαλίκ Σαχ συμμετείχε στην εκστρατεία του πατέρα του στη Συρία (1071), την εποχή που ο πατέρας του πολεμούσε με τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Ρωμανό Δ΄ Διογένη στη Μάχη του Μαντζικέρτ έμενε στο Χαλέπι.[8] Την επόμενη χρονιά (1072) ο Μαλίκ Σαχ συνόδευσε τον πατέρα του μαζί με τον βεζίρη Νιζάμ αλ-Μουλκ σε εκστρατεία στην Υπερωξιανή απέναντι στους Καραχανίδες. Ο Αλπ Αρσλάν τραυματίστηκε θανάσιμα από τον Χωρέσμιο Γιουσούφ και ο Μαλίκ Σαχ έγινε αρχηγός του στρατού, σε τέσσερις μέρες πέθανε ο πατέρας του και ανακηρύχτηκε αυτοκράτορας.

Άνοδος Επεξεργασία

 
Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ στον θρόνο του - μικρογραφία του 14ου αιώνα

Με την άνοδο του στον θρόνο αμφισβητήθηκε από τον θείο του Καβούρτ, του έστειλε ένα μήνυμα με τη φράση "εγώ είμαι ο μεγαλύτερος αδελφός του πατέρα σου, έχω περισσότερα δικαιώματα στην κληρονομιά από εσένα που είσαι ανήλικος γιος". Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ του απάντησε : "κανένας αδελφός δεν έχει κληρονομιά όσο υπάρχει γιος".[9] Η απάντηση εξόργισε τον Καβούρτ που κατέλαβε το Ισφαχάν, ακολούθησε μάχη στο Χαμαντάν που κράτησε τρεις μέρες (1073). Ο Καβούρτ είχε στη συνοδεία τους επτά γιους του και τον στρατό του από Τουρκομένους, ο στρατός του Μαλίκ Σαχ περιείχε αιχμάλωτους πολέμου και στρατιωτικά σώματα που αποτελούσαν Κούρδοι και Άραβες.[10] Στη διάρκεια της μάχης οι Τουρκομένοι που υπηρετούσαν τον στρατό του Καβούρτ στράφηκαν εναντίον του, ο Μαλίκ Σαχ τον νίκησε και τον αιχμαλώτισε.[11][12] Ο Καβούρτ άρχισε να παρακαλάει συγχώρεση και δήλωσε ότι θα αποσυρθεί μόνιμα στο Ομάν, ο χαλίφης απέρριψε την πρόταση σαν ένδειξη αδυναμίας, ο ίδιος στραγγαλίστηκε σε λίγες μέρες και δύο από τους γιους του τυφλώθηκαν.

Κατακτήσεις Επεξεργασία

Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ διόρισε τον Κουτλούγκ-Τεγκίν κυβερνήτη στη Φαρς και τον Σαβ-Τεγκίν κυβερνήτη στο Κεμάν.[13] Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ στράφηκε κατόπιν εναντίον των Καραχανιδών που επιτέθηκαν στη Βακτρία όπου, μετά τον θάνατο του πατέρα του, κυβερνούσε ο αδελφός του Αγιάζ, ο Αγιάζ δεν μπόρεσε να τους αποκρούσει και θανατώθηκε. Η Βακτρία ανακαταλήφθη και ο Σαβ-Τεγκίν πήρε τα κλειδιά της πόλης, ο Μαλίκ Σαχ Α΄ παρέδωσε τη Βακτρία και την Μπλαχ σε έναν άλλο αδελφό του.[14] Την ίδια περίοδο ο Γαζναβίδης κυβερνήτης Ιμπραήμ κυρίευσε το βόρειο Χορασάν, ο Μαλίκ Σαχ Α΄ τον νίκησε αλλά στη συνέχεια έκλεισε ειρήνη μαζί του, έδωσε την κόρη του σύζυγο στον γιο του Ιμπραήμ Μεσούντ Γ΄.[15][16][17]

Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ διέταξε τον Τούρκο οπλαρχηγό Αργκάρ να αποκαταστήσει ότι είχε καταστρέψει με τις επιδρομές του στις περιοχές του Σιρβανσάχ (1074).[18] Την ίδια εποχή διόρισε τον γιο του Καβούρτ Ρουκν αλ-Ντάουλα (898 - 976) Σουλτάνο-Σάχη του Κεμάν.[19] Την επόμενη χρονιά (1075) έστειλε στρατό υπό την ηγεσία του Σαβ-Τεγκίν να κατακτήσει το Άρραν που κυβερνούσε ο Σαδαδίδης Φαντλούν Γ΄. Ο Σαβ-Τεγκίν το κατέκτησε εύκολα και ο Μαλίκ Σαχ Α΄ έδωσε στον Φαντλούν Γ΄ δώρο σαν αποζημίωση το Γκοργκάν.[20] Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ προχώρησε σε νέες μεταρρυθμίσεις και ίδρυσε πολλά ιδρύματα, την εποχή του το ημερολόγιο του Τζαλάλι μετατράπηκε στην έκδοση του Ισφαχάν.[21][22] Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ κατέκτησε τη Σαμαρκάνδη με τη βοήθεια του τοπικού κλήρου και φυλάκισε τον Καραχανίδη κυβερνήτη που ήταν ανεψιός της συζύγου του Τουρκάν Χατούν. Βάδισε κατόπιν στη Σεμιρέτσιε και έκανε τον Καραχανίδη Χαρούν Χαν ιμπν Σουλεϊμάν κυβερνήτη στην Κασγκάρ.[23]

Δολοφονία του χαλίφη Επεξεργασία

 
Η αυτοκρατορία των Σελτζούκων την εποχή του θανάτου του Μαλίκ Σαχ Α΄

Ο χαλίφης Νιζάμ αλ-Μουλκ δολοφονήθηκε στον δρόμο για τη Βαγδάτη (1092) από έναν άντρα που αναγνωρίστηκε ότι ανήκε στην αίρεση του Ισλάμ Σούφι.[24] Ο δολοφόνος αμέσως θανατώθηκε από τους σωματοφύλακες του Νιζάμ αλλά η ταυτότητα του παρέμεινε άγνωστη, σύμφωνα με μια θεωρία ανήκε στους Ασασίνους που έκαναν πολλές απόπειρες δολοφονίας σε Σελτζούκους κυβερνήτες τον 11ο αιώνα. Μία άλλη θεωρία υποδεικνύει ότι ο δολοφόνος ήταν άνθρωπος του ίδιου του Μαλίκ Σαχ Α΄ που ήταν έντονα δυσαρεστημένος από τις υπερβολικές εξουσίες του.[25] Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ διόρισε στη συνέχεια έναν άλλον Πέρση στη θέση του βεζίρη.[26] Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ έστειλε στη συνέχεια μήνυμα στον αλ-Μουκταντί να του παραδώσει τη Βαγδάτη επειδή ήθελε να τοποθετήσει χαλίφη κάποιον ανεψιό ή εγγονό του.[27][28]

Θάνατος Επεξεργασία

Ο Μαλίκ Σαχ Α΄ πέθανε ενώ κυνηγούσε (19 Νοεμβρίου 1092), σύμφωνα με φήμες που κυκλοφορούσαν δηλητηριάστηκε από τον νέο χαλίφη ή από οπαδούς του δολοφονημένου χαλίφη Νιζάμ αλ-Μουλκ. Η σύζυγος του Τουρκάν Χατούν διέταξε να μεταφερθεί το σώμα του στο Ισφαχάν, τάφηκε σε ένα Μεντρεσέ.[29][30] Μετά τον θάνατο του η Αυτοκρατορία των Σελτζούκων έπεσε σε χάος καθώς αντίπαλοι κλάδοι της οικογένειας βρέθηκαν σε εμφύλια σύγκρουση για τη διαδοχή. Η κατάσταση επιδεινώθηκε όταν έφτασε η Α΄ Σταυροφορία (1098 - 1099) που έκοψε μεγάλα τμήματα στη Συρία και την Παλαιστίνη από την αυτοκρατορία των Σελτζούκων. Η επιτυχία της Α΄ Σταυροφορίας οφείλεται στο χάος που δημιουργήθηκε μετά τον θάνατο του Μαλίκ Α΄.[31]

Οικογένεια Επεξεργασία

Γιοι του ήταν:

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. ↑ Maleksah Encyclopaedia Iranica
  2. ↑ Gibb, H. A. R. (1960–1985). The Encyclopedia of Islam, vol. 8. Leiden: Brill. σ. 70
  3. ↑ Durand-Guédy 2012
  4. ↑ Luther 1985, σσ. 895–898
  5. ↑ Durand-Guédy 2012
  6. ↑ Bosworth 1968, σ. 61
  7. ↑ Durand-Guédy 2012
  8. ↑ Durand-Guédy 2012
  9. ↑ Bosworth 1968, σ. 88
  10. ↑ Bosworth 1968, σ. 88
  11. ↑ Durand-Guédy 2012
  12. ↑ Bosworth 1968, σσ. 88-89
  13. ↑ Bosworth 1968, σ. 89
  14. ↑ Bosworth 1968, σσ. 90-91
  15. ↑ Bosworth 2002, σ. 179
  16. ↑ Durand-Guédy 2012
  17. ↑ Bosworth 2002, σ. 94
  18. ↑ Minorsky 1958, σ. 40
  19. ↑ Bosworth 1968, σ. 89
  20. ↑ Bosworth 2002, σ. 95
  21. ↑ Gibb, H. A. R. (1960–1985). The Encyclopedia of Islam, vol. 8. Leiden: Brill. σ. 71
  22. ↑ Djalali, S. H. Taqizadeh, The Encyclopaedia of Islam, Vol. 2, Ed. B. Lewis, C. Pellat and J. Schacht, (E. J. Brill, 1991), σσ. 397-398
  23. ↑ Durand-Guédy 2012
  24. ↑ Gibb, H. A. R. (1960–1985). The Encyclopedia of Islam, vol. 8. Leiden: Brill. σσ. 69–72
  25. ↑ Gibb, H. A. R. (1960–1985). The Encyclopedia of Islam, Τόμος. 8. Leiden: Brill. σ. 72
  26. ↑ Durand-Guédy 2012
  27. ↑ Durand-Guédy 2012
  28. ↑ Bosworth 1968, p. 101
  29. ↑ Durand-Guédy 2012
  30. ↑ Gibb, H. A. R. (1960–1985). The Encyclopedia of Islam, vol. 7. Leiden: Brill. σ. 275
  31. ↑ Jonathan Riley-Smith, The Oxford History of the Crusades, (Oxford University Press, 2002), σ. 213

Πηγές Επεξεργασία

  • Bosworth, C. E. (1968). "The Political and Dynastic History of the Iranian World (A.D. 1000–1217)". In Frye, R. N. (ed.). The Cambridge History of Iran, Volume 5: The Saljuq and Mongol periods. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Minorsky, Vladimir (1958). A History of Sharvān and Darband in the 10th-11th Centuries. University of Michigan.
  • Bosworth, C. Edmund (2002). "GOWHAR ḴĀTUN". Encyclopaedia Iranica, Vol. XI, Fasc. 2. London et al.
  • Bosworth, C. E (1995). The Later Ghaznavids: Splendour and Decay: The Dynasty in Afghanistan and Northern India 1040-1186. Retrieved 17 May 2014.
  • Durand-Guédy, David (2012). "MALEKŠĀH". Encyclopaedia Iranica.
  • Peacock, Andrew. "SHADDADIDS". Encyclopaedia Iranica.
  • Luther, K. A. (1985). "ALP ARSLĀN". Encyclopaedia Iranica, Vol. I, Fasc. 8-9.
 
  		Στο λήμμα αυτό έχει ενσωματωθεί κείμενο από το λήμμα Malik-Shah I της Αγγλικής Βικιπαίδειας, η οποία διανέμεται υπό την GNU FDL και την CC-BY-SA 4.0. (ιστορικό/συντάκτες).
Μαλίκ Σαχ Α΄
Γέννηση: 16 Αυγούστου 1055 Θάνατος: 19 Νοεμβρίου 1092
Προκάτοχος
Αλπ Αρσλάν 		Μεγάλος Σουλτάνος των Σελτζούκων

1072 - 1092 		Διάδοχος
Μαχμούτ Α΄
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Μαλίκ_Σαχ_Α΄&oldid=10092005"