Γυναικεία κεφαλή από τις Μυκήνες (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. Π4575)
Το Έκθεμα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με αριθμό Π4575 είναι αρχαίο μυκηναϊκό έργο τέχνης. Βρέθηκε στις αρχαιολογικές ανασκαφές του 1896 μέσα στην περιοχή του Θρησκευτικού Κέντρου της ακρόπολης των Μυκηνών.
| Πλαστική γυναικεία κεφαλή | |
|---|---|
 μορφή θεάς ή σφίγγας, αρ. ευρ. Π4575 | |
| Ονομασία | Πλαστική γυναικεία κεφαλή |
| Έτος δημιουργίας | περ. 13ος αι. π.Χ |
| Είδος | Μυκηναϊκή |
| Διαστάσεις | ύψος 16,8 εκ. |
| Μουσείο | Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο |
| Αριθμός καταλόγου | Π4575 (Κ/ΕΑΜ/A1/4260) |
| δεδομένα | |
Περιγραφή Επεξεργασία
Είναι έργο πλαστικής τέχνης (όχι γλυπτό) από ασβεστοκονίαμα, στο οποίο αναμείχθηκαν και λεπτότατες ίνες αμιάντου για να γίνει πιο ανθεκτικό. Η επιφάνεια είναι κεχρισμένη από λεπτό στρώμα καθαρότερης ασβέστου χρώματος υπώχρου. Παριστάνει γυναικεία κεφαλή. Τα χαρακτηριστικά του προσώπου είναι έντονα και επιβλητικά. Τονίζονται από ζωηρή ζωγραφική σε ερυθρό (κόκκινο) και μελανό (μαύρο) χρώμα σε λευκό (άσπρο) βάθος. Στα μάγουλα και το πηγούνι διακρίνονται εννεαπλοί στιγμορόδακες. Στο κεφάλι φοράει γαλάζιο πόλο (κάλυμμα) και κόκκινο στεφάνι στους κροτάφους, από το οποίο εξέχουν βόστρυχοι της κόμης στο κούτελο και στους κροτάφους. Επάνω από το κόκκινο στεφάνι προέχει στρογγυλή κυανή σπείρα που είναι διάδημα. Η μύτη είναι διαμορφωμένη, λείπει όμως το κύριο κομμάτι. Το στόμα είναι μικρό και αυστηρό, τα χείλη σφιγμένα λεπτά και ζωγραφισμένα με ερυθρό κραγιόν. Γενικά διατηρείται σε καλή κατάσταση με πολλές φθορές. Γύρω από τον λαιμό φορούσε η κεφαλή διπλό περιδέραιο από αμυγδαλωτές πέτρες, κόκκινες και γαλάζιες εναλλάξ, περασμένες σε κόκκινη κλωστή.
Ερμηνεία και ιστορική τοποθέτηση Επεξεργασία
Η κεφαλή είναι τμήμα αγάλματος θεάς ή σφίγγας που χάθηκε. Είναι από τα ελάχιστα δείγματα μεγάλης μυκηναϊκής πλαστικής, και ταυτόχρονα αξιολογότατο μνημείο μυκηναϊκής τέχνης. Η τεχνοτροπία του καταφανώς είναι χωρίς επίδραση γνωστής ξένης αιγυπτιακής ή ασιατικής τέχνης. Βρίσκεται στα πρώτα στάδια της ανάπτυξης και πρόκειται ίσως για τις πρώτες απόπειρες ψηλάφησης και μορφοποίησης. Ο τεχνίτης ήταν ντόπιος και εργάζονταν στην Ελλάδα. Κατασκευάστηκε τον 13ο αιώνα π.Χ. Το μείγμα του ασβεστοκονιάματος με αμίαντο είναι το ίδιο που συναντάμε και στα πήλινα αγγεία της Σύρου. Την ταινία και το διάδημα συναντάμε σε πολλά πήλινα ειδώλια της μυκηναϊκής εποχής που ανακαλύφθηκαν στις Μυκήνες, αλλά και στην Τίρυνθα, Ναύπλιο και αλλού, ενώ η περιγραφή των χαρακτηριστικών βοστρύχων ίσως να είναι αυτή που αναφέρει ο Όμηρος ως «άμπυκα και πλεκτή αναδέσμη»[1] που φορούσε η Ανδρομάχη. Ο κορμός της κεφαλής δεν βρέθηκε, διότι η αρχική θέση του αγάλματος δεν ήταν εκεί που βρέθηκε το κεφάλι. Πιστεύεται όμως ότι η κεφαλή ήταν τμήμα αγάλματος, διότι ο λαιμός φέρει κάθετο τρήμα, από το οποίο συμπεραίνουμε ότι το κεφάλι ήταν χωριστά επεξεργασμένο και εφάρμοζε στο σώμα που δεν ανακαλύφθηκε. Περί της ερμηνείας του αγάλματος είναι δύσκολο να δεχτούμε ότι εικόνιζε κάποια θνητή γυναίκα. Όμως, και θεά μάλλον δεν ήταν. Πιθανόν να ήταν κάποια απλή διακόσμηση, ή να παρίστανε Σφίγγα, η οποία κάθονταν στα πίσω πόδια με το στήθος λίγο προτεταμένο, και το κεφάλι ανακεκλιμένο. Μια παρόμοια Σφίγγα συναντούμε σε χρυσό δακτυλίδι που βρέθηκε στις Μυκήνες. Ο χρωματισμός του προσώπου συνηθίζονταν από τις γυναίκες της Μυκηναϊκής εποχής και συνεχίζει να συναντάται μετά την μυκηναϊκή και ομηρική εποχή στα αρχαϊκά βοιωτικά πήλινα ειδώλια, τα οποία φέρουν μαύρη κοσμητική κηλίδα στα δύο μάγουλα.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Ιλιάδα, Χ 468
Πηγές Επεξεργασία
- Νικόλαος Καλτσάς (2007). Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. Αθήνα: ΟΛΚΟΣ, ISBN 978-960-89339-1-0. σελίδες 150-151. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 21 Νοεμβρίου 2011.
- Χρήστος Τσούντας (1857-1934) (1902). Εφημερίς Αρχαιολογική. Αθήνα: Η εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία. σελίδες 1-10 και Πίνακες 1 και 2. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2012.