Αλέξανδρος Μωραϊτίδης

Ο Αλέξανδρος Μωραϊτίδης (15 Οκτωβρίου 1850 – 25 Οκτωβρίου 1929) ήταν Έλληνας διηγηματογράφος, ακαδημαϊκός, δημοσιογράφος, θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής και δοκιμιογράφος.

Αλέξανδρος Μωραϊτίδης
Όνομα	Αλέξανδρος Μωραϊτίδης
Γέννηση	15 Οκτωβρίου 1850 Σκιάθος, Ελλάδα
Θάνατος	25 Οκτωβρίου 1929 (79 ετών) Σκιάθος, Ελλάδα
Επάγγελμα/ ιδιότητες	συγγραφέας
Εθνικότητα	Έλληνας
Υπηκοότητα	Ελλάδα
Είδη	διηγηματογράφος, θεατρικός συγγραφέας, μεταφραστής και δοκιμιογράφος
Υπογραφή
δεδομένα ()

Βιογραφικά στοιχεία

Γεννήθηκε στη Σκιάθο, πρωτότοκος γιος ανάμεσα σε επτά αδέρφια. Ο πατέρας του, εξάδερφος της μητέρας τού Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, με τον οποίον και διατηρούσε στενή φιλική σχέση, κατάγονταν από αρχοντική οικογένεια από τον Μυστρά, ενώ η μητέρα του από ιερατική οικογένεια από τη Σκιάθο. Στο νησί τελείωσε το δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια μετέβη στην Αθήνα, όπου αποφοίτησε από το Βαρβάκειο Γυμνάσιο σε ηλικία 21 ετών. Λόγος της καθυστέρησης ήταν η απουσία της τρίτης τάξης του γυμνασίου από τη Σκιάθο που, σε συνδυασμό με την οικονομική ανέχεια της οικογένειάς του, τον ανάγκασε να περιμένει αρκετά πριν το ταξίδι του στην Αθήνα.

Γράφτηκε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, από την οποία αποφοίτησε 10 χρόνια αργότερα το 1881. Δίδαξε ως φιλόλογος σε σχολεία της μέσης εκπαίδευσης και εργάστηκε ως δημοσιογράφος. Από το 1872 εργάστηκε σε έντυπα των Βλάση Γαβριηλίδη και Δημήτριου Κορομηλά από τους οποίος και προέκυψε ή ενασχόλησή του με τη δημοσιογραφία, ενώ έγινε και μέλος του Φιλολογικού Συλλόγου Παρνασσός και εργάστηκε επί μία εικοσαετία ως καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση. Το 1874 ανέλαβε τη δημοσίευση των πρακτικών της Ελληνικής Βουλής στην Εφημερίδα, ενώ παράλληλα διακωμωδούσε την πολιτική κίνηση από τις στήλες της σατιρικής εφημερίδας Αγορά, την οποία εξέδιδε ο ίδιος.

Στα 1901 νυμφεύτηκε τη Βασιλική Φουλάκη, με την οποία έζησε εν παρθενία. Μετά το θάνατό της στα 1914 ό Μωραϊτίδης εγκατέλειψε τη λογοτεχνική και δημοσιογραφική του δραστηριότητα, βρέθηκε μακριά από τα εγκόσμια και μόνη του ασχολία είχε τη συγγραφή και τη μετάφραση θεολογικών κειμένων ως και το 1919, οπότε πείστηκε από το δημοσιογράφο Στέφανο Δάφνη να τυπώσει τον πρώτο τόμο των διηγημάτων του. Την ίδια χρονιά τιμήθηκε με το Αριστείο των Γραμμάτων και των Τεχνών. Το 1928 αναγορεύτηκε πρόσεδρο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Ένα μήνα πριν από το θάνατό του εκάρη μοναχός με το όνομα Ανδρόνικος, έχοντας ως πνευματικό πατέρα τον γέροντα Δανιήλ Κατουνακιώτη τον Σμυρναίο. Άφησε την τελευταία του πνοή στην Σκιάθο τον Οκτώβριο του 1929, αρνούμενος να δεχτεί φροντίδα για παλιά πληγή σε τραυματισμένο πόδι, η οποία είχε κακοφορμίσει.

Εργογραφικά στοιχεία

Το πρώτο του έργο, το θεωρούμενο ως χαμένο ως σήμερα δράμα Μιχαήλ Κομνηνός, Δεσπότης της Ηπείρου γράφτηκε στα 1872 και έλαβε το Α΄ βραβείο στο Βουτσιναίο Ποιητικό Διαγωνισμό. Στα 1873 μετέφρασε από τα Λατινικά το ποίημα Η Βερενίκης κόμη. Το 1874, παράλληλα με τη δημοσιογραφία, άρχισε το συγγραφικό του έργο ως δραματουργός δημοσιεύοντας το θεατρικό έργο Βάρδας Καλλέργης. Το 1876 δημοσίευσε το θεατρικό έργο Καταστροφή των Ψαρών, το οποίο βραβεύτηκε στον Νικοδήμειο Διαγωνισμό, και το ιστορικό μυθιστόρημα Δημήτριος ο Πολιορκητής. Μέχρι το 1881 δημοσίευε διάφορα έργα (ποιήματα, θεατρικά μονόρακτα και κριτικά άρθρα) σε εφημερίδες, ημερολόγια και περιοδικά της εποχής, όπως το Μη Χάνεσαι. Το 1875 δημοσιεύτηκε στο Αθηναϊκόν Ημερολόγιον του Δημητρίου Κορομηλά η κωμωδία του Τις πταίει; και το 1876 η κωμωδία Τα δύο δόμινα. Το 1889, με το έργο του Άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως και το 1896 με τον Χαμάρετο έλαβε μέρος στον Λασσάνειο Δραματικό Διαγωνισμό.

Μετά τον θάνατό του, έγινε περισσότερο γνωστός ως συγγραφέας διηγημάτων και ταξιδιωτικών εντυπώσεων, που δημοσιεύτηκαν σε διάφορες εφημερίδες και περιοδικά της εποχής του και μεταθανάτια σε δύο εξάτομες συλλογές με τίτλο Διηγήματα και Με του βορηά τα κύματα. Τα διηγήματά του, γραμμένα σε «περίτεχνη καθαρεύουσα» με εξαίρεση τους διαλόγους, χαρακτηρίζονται ως ηθογραφικά και «κυριαρχούνται από πνεύμα έντονης θρησκευτικότητας και αγάπης για τη φύση».

Η ποιητική του παραγωγή είναι μικρή σε έκταση και περιλαμβάνει λυρικά και θρησκευτικά ποιήματα, γραμμένα στη δημοτική (τα νεανικά του) και την καθαρεύουσα (εκείνα της ωριμότερης περιόδου της ζωής του). Έγραψε ακόμα εκκλησιαστικές ακολουθίες και μετέφρασε πατερικά κείμενα του Γρηγορίου Ναζιανζηνού, του Μέγα Βασιλείου, κ.ά.

Ποιήματα

• Η Βερενίκης κόμη (1871)

Διηγήματα

• Ή καταστροφή των Ψαρών [ιστορικό διήγημα ΙΙΙ Θεολογικά κείμενα-Ά Κρατικό βραβείο διηγήματος στο Νικοδήμειο Διαγωνισμό, Αθήνα, τυπ. Εφημερίδος των Συζητήσεων) (1876).
• Μη χάνεσαι [διήγημα] (1881)
• Άλωσις Κωνσταντινουπόλεως [ιστορικό διήγημα] (1889)
• Ό Χαμαρέτος [Διήγημα-Ά Κρατικό βραβείο διηγήματος στον λασσάνειο διαγωνισμό] (1896)
• Εκλεκτά διηγήματα. Πειραιάς, 1921.
• Διηγήματα• Μετά προλόγου Β.Γαβριηλίδου• Έκδοσις τιμητική επί τη πεντηκονταετηρίδι του συγγραφέως, τ.Α΄-Ε΄. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1921.
• Διηγήματα• Εθνικόν Αριστείον 1914• Μετά προλόγου Β.Γαβριηλίδου• Έκδοσις τιμητική επί τη πεντηκονταετηρίδι του συγγραφέως, τ.Στ΄. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1928.
• Με τα πανιά και άλλα διηγήματα, Παπαδημητρίου 1976
• Με τα πανιά και άλλα διηγήματα• Πρόλογος Ι.Μ.Παναγιωτόπουλου• εικονογράφηση Ντ.Αναστασόπουλου. Αθήνα, Αστήρ, 1976.
• Χριστουγεννιάτικα και άλλα διηγήματα• Προλεγόμενα Π.Β.Πάσχου• εικονογράφηση Ντ.Αναστασόπουλου. Αθήνα, Αστήρ, 1976.
• Τα διηγήματα, Γνώση 1990.
• Χριστουγιεννιάτικα διηγήματα [Ά Τόμος] εκδόσεις Πατάκη 1997.
• Χριστουγιεννιάτικα διηγήματα [Β Τόμος] εκδόσεις Πατάκη 1997.
• Χριστουγεννιάτικα διηγήματα [Γ Τόμος] Εκδόσεις Πατάκη 2010
• Τα διηγήματα Α΄• Φιλολογική Επιμέλεια Νίκος Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Γνώση και Στιγμή, 1990.
• Τα διηγήματα Β΄• Φιλολογική Επιμέλεια Νίκος Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Γνώση και Στιγμή, 1991.
• Τα διηγήματα Γ΄• Φιλολογική Επιμέλεια Νίκος Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Γνώση και Στιγμή, 1993.
• Τα διηγήματα Γ΄• Φιλολογική Επιμέλεια Νίκος Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Γνώση και Στιγμή, 1996.
• Πασχαλινά διηγήματα Αρμός 2003.
• Οί πιο αγαπημένες ιστορίες για τα χριστούγεννα και την πρωτοχρονιά (2003).
• Ελληνικά διηγήματα εκδόσει Πατάκη 2004.
• Τα διηγήματα Γ΄• Φιλολογική Επιμέλεια Νίκος Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Γνώση και Στιγμή, 2004.
• Οί πιο αγαπημένες ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά εκδόσεις Μίνωας 2007.
• Πάσχα των ελλήνων Άγκυρα 2008.
• Τα διηγήματα Γ΄• Φιλολογική Επιμέλεια Νίκος Δ.Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Γνώση και Στιγμή, 2010.
• Αγαπημένες ελληνικές ιστορίες για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά εκδόσεις Μίνωας 2012.
• Χριστούγεννα και χιονιάς εκδόσεις Νάρκισσος 2013.
• Πάσχα των ελλήνων επανέκδοση από της εκδόσεις Άγκυρα 2013.
• Διηγήματα των χριστουγέννων εκδόσεις Αρμός 2015.
• Το δικό μας Πάσχα εκδόσεις Νάρκισσος 2016.
• Διηγήματα της θάλασσας εκδόσεις Αρμός 2016.

Μυθιστορήματα

• Δημήτριος ο πολιορκητής[Μυθιστόρημα-Αθήνα, τυπ. Εφημερίδος των συζητήσεων] (1877)
• Μιχαήλ Κομμηνός-Δεσπότης της Ηπείρου[Ιστορικό διήγημα/μυθιστόρημα-Ά Κρατικό Βραβείο στον Βουτσιναίο Διαγωνισμό το 1872] (1882).
• Ό Μπάρμπα δήμαρχος (1883).
• Ακολουθία πανηγυρική του αγίου ενδόξου Προφήτου Ελισσαίου μετά παρακλητικού κανόνος(Θεολογικό μυθιστόρημα)[4]. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1925
• Ιστορία της Ιεράς και Σεβασμίας Μονής της Υπεραγίας Θεοτόκου της Εικονιστρίας της εν τη νήσω Σκιάθω (θεολογικό μυθιστόρημα). Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1926.
• Κωνσταντινούπολις, Εκδοτικός Οργανισμός Π. Κυριακίδη 2006
• Άγιον Όρος (θεολογικό μυθιστόρημα), Εκδόσεις του Φοίνικα 2006.
• Άρατε πύλας, Παρρησία 2008
• Με του Βορηά τα κύματα, Εκδοτικός Οργανισμός Π. Κυριακίδη 2008.
• Ο Όσιος Νήφων (1736-1809) και ή Ιερά μονή Ευαγελισμού Σκιάθου(Θεολογικό μυθιστόρημα) Ergo 2004.

Θεατρικά έργα

• Βάρδας Καλλέργης [Θεατρικό Αθήνα, τυπ.Δ.Κορομηλά] (1874)
• Της πταίει [θεατρικό] (1875)
• Τα δυο δομινα [θεατρικό] (1876)
• Χριστούγεννα – Πρωτοχρονιά – Φώτα [Θεατρικό]. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1890.
• Το τάξιμον, Αθήνα, Νεφέλη 1987.

Ταξιδιωτικά έργα

• Με του βορηά τα κύματα · Ταξείδια - Περιγραφαί – ΕντυπώσειςΑ΄· Σμύρνη – Διά του Αιγαίου – Σύρος – Νικομήδεια – Αιδηψός – Ελληνική ακτοπλοΐα. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1922.•
• Με του βορηά τα κύματα · Ταξείδια - Περιγραφαί – ΕντυπώσειςΒ΄· Κωνσταντινούπολις· Μετά πολλών εικόνων. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, χ.χ.
• Με του βορηά τα κύματα · Ταξείδια - Περιγραφαί – ΕντυπώσειςΓ΄· Άγιον Όρος· Μετά πολλών εικόνων. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1924.
• Με του βορηά τα κύματα · Ταξείδια - Περιγραφαί - ΕντυπώσειςΔ'· Εις την Αγίαν Βηθλεέμ – Από την Σκιάθον – Παναγιά η Τηνιακιά - Παραλειπόμενα. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1925.
• Με του βορηά τα κύματα · Ταξείδια - Περιγραφαί – ΕντυπώσειςΕ΄· Εις τον Ιορδάνην ποταμόν – Ο δεσπότης’ ς το χωριό – Παναγιογραφία – Ταξείδια ακτοπλοΐας και περίπατοι αναψυχής – Παραλειπόμενα. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1926.
• Με του βορηά τα κύματα · Ταξείδια - Περιγραφαί - Εντυπώσεις· Μετά πολλάς εικόναςΣτ'· Από τους Αγίους Τόπους – Εις την Αγίαν Γεσθημανή – Εις το Θαβώρειον όρος – Από το Άγιον Όρος – Περίπλους του Ακρωτηρίου του Άθωνος – Το καρούλι – Τα Καυσοκαλύβια – Η βλαχική σκίτη – Ο ησυχαστής του Μυλοποτάμου – Νυκτερινοί περίπατοι – Όρθρου Βαθέος. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1927.

Μεταφράσεις

• Της Βερενίκης κόμη [μετάφραση από τα λατινικά] (1873).
• Πλάτωνος Απολογία Σωκράτους. Αθήνα, Φέξης, 1911 και επανέκδοση από τον Κ.Μ.Ζαχαράκης το 2016.
• Πλάτωνος Ευθύφρων· Μετάφρασις Αλεξ.Μωραϊτίδου. Αθήνα, Φέξης, 1911.
• Του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου Ναζιανζινού του Θεολόγου παρθενίας εγκώμιον. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1914.
• Του εν αγίοις πατρός ημών Γρηγορίου Ναζιανζινού του Θεολόγου Ποιήματα. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1925.
• Δύο υπομνήματα του ιερού Θεοφύλακτου εις την προς Τιμόθεον Α΄ και Β΄ επιστολήν του Αποστόλου Παύλου. Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης, 1929.

Βιβλιογραφία

Άρθρα

• Τέλλος Άγρας, Μωραϊτίδης Αλέξανδρος, στη Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια, τ. 17, εκδ. Πυρσός, Αθήνα 1931.
• Άγρας Τέλλος, «Τα διηγήματα του Μωραϊτίδη», Αλ.Μωραϊτίδου, Διηγήματα, τομ. 1-6 (1921-1928). Αθήνα, Ι.Ν.Σιδέρης (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος τρίτος· Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.75-97. Αθήνα, Ερμής, 1984).
• Άγρας Τέλλος, «Μωραϊτίδης Αλέξανδρος», Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια17. Αθήνα, Πυρσός, 1931 (τώρα και στον τόμο Τέλλος Άγρας Κριτικά Τόμος τρίτος· Μορφές και κείμενα της πεζογραφίας· Φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, σ.304-305. Αθήνα, Ερμής, 1984).
• Αργυρίου Αλεξ., «Μωραϊτίδης Αλέξανδρος», Παγκόσμιο Βιογραφικό Λεξικό7. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1987.
• Βαλερά-Κουνάβα Ροδάνθη, Αλέξανδρος Μωραϊτίδης (1850-1929)· Συμβολή στη μελέτη του διηγηματογραφικού του έργου. Αθήνα, Βιβλιογονία, 1996.
• Βουτιερίδης Ηλίας, Αλ.Παπαδιαμάντης-Αλ.Μωραϊτίδης· Η ζωή τους και το έργο τους. Αθήνα, Ζηκάκης, 1931.
• Γιάκος Δημήτρης, «Μωραϊτίδης Αλέξανδρος», Μεγάλη Εγκυκλοπαίδεια της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας10. Αθήνα, Χάρη Πάτση, χ.χ.
• Δημητρακόπουλος Φώτης, «Αλέξανδρος Μωραϊτίδης», Η παλαιότερη πεζογραφια μας· Από τις αρχές της ως τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμοΣτ΄ (1880-1900), σ.210-228. Αθήνα, Σοκόλης, 1997.
• Καραντώνης Ανδρέας, «Αλέξανδρος Μωραϊτίδης», Φυσιογνωμίες· Τόμος πρώτος, σ.97-114. Αθήνα, Παπαδήμας, 1977.
• Μελάς Σπύρος, «Αλέξανδρος Μωραϊτίδης», Νεοελληνική Λογοτεχνία, σ.380-394. Αθήνα, Φέξης, 1962.
• Ξύδης Θεόδωρος (επιμ.), Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης – Ανδρέας Καρκαβίτσας και άλλοι. Αθήνα, Αετός, 1955 (στη σειρά Βασική Βιβλιοθήκη, αρ.28).
• Παλαμάς Κωστής, «Το έργο του Αλεξάνδρου Μωραϊτίδου», Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών4, 1929, σ.205-211.
• Παναγιωτόπουλος Ι.Μ., «Ο δεύτερος παράλληλος», Τα πρόσωπα και τα κείμεναΣτ΄· Τα ελληνικά και τα ξένα, σ.174-181. Αθήνα, Εστία, χ.χ.
• Παπαθανασόπουλος Θανάσης, «Αλ.Μωραϊτίδης: Η γνησιότητα μιας ανησυχίας», Νέα Εστία142, 15/8/1997, ετ.ΟΑ΄, αρ.1683, σ.1174-1178.
• Πάσχος Π.Β., «Μωραϊτίδης ο ποιητικός», Αλεξάνδρου Μωραϊτίδου· Χριστουγεννιάτικα και άλλα διηγήματα. Αθήνα, Αστήρ, 1976.
• Σιδέρης Γιάννης, Ιστορία του Νέου Ελληνικού Θεάτρου 1794-1944 · Τόμος πρώτος (1794 - 1908). Αθήνα, Ίκαρος, χ.χ. (και επανέκδοση Αθήνα, Καστανιώτης, 1991).
• Σιδέρης Γιάννης, «Θεατρικά έργα του Μωραϊτίδη», Νέα Εστία48, 15/10/1950, αρ.559, σ.1372-1374.
• Στεργιόπουλος Κώστας, «Η περίπτωση του Αλέξανδρου Μωραϊτίδη», Η Καθημερινή, 26/10/1979 (τώρα και στον τόμο ΠεριδιαβάζονταςΒ΄ · Στο χώρο της παλιάς πεζογραφίας μας, σ.70-78. Αθήνα, Κέδρος, 1986.
• Σφυρόερας Νίκος Β., «Ο άγνωστος Αλέξανδρος Μωραϊτίδης», Ελληνική Δημιουργίας΄, 1/1/1950, αρ.46, σ.8-15, 15/1/1950, αρ.47, σ.146-148, 1/2/1950, αρ.48, σ.224- 226, και Στ', 1/4/1950, αρ.58, σ.518 και 1/10/1950, αρ.64, σ.509- 517.
• Τριανταφυλλόπουλος Ν.Δ., Ομόπλουν πλοίον· Πέντε κείμενα για τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη. Αθήνα, Στιγμή- Γνώση, 1990.
• Φραγκούλας Ιω.Ν., Αλέξανδρος Μωραϊτίδης (1850- 1929). Βοστώνη, 1950.
• Φραγκούλας Ιω.Ν., «Βιβλιογραφία Αλέξανδρου Μωραϊτίδη», ΣκιαθίτικαΒ΄, 1979, σ.225-287.
• Φραγκούλας Ιω.Ν., «Αλέξανδρος Μωραϊτίδης · Ο άνθρωπος - Ο λογοτέχνης», ΣκιαθίτικαΓ΄, 1982, σ.173-278.
• Χάρης Πέτρος, Έλληνες πεζογράφοιΒ΄, σ.25-42. Αθήνα, Εστία, 1963.
• Χειμώνας Χρήστος, Αλεξ. Μωραϊτίδης• (Ο λησμονημένος Σκιαθίτης). Σκιάθος, Δωδεκάτη Ώρα, 1975.
• Χειμώνας Χρήστος, Συμβολή στην περί Μωραϊτίδη βιβλιογραφία. Σκιάθος, Αρχείο Σκιάθου, 1979.

Αφιερώματα περιοδικών

• Ελληνική Δημιουργία Στ΄, 1/10/1950, αρ.64.
• Νέα Εστία 48, ετ. ΚΔ΄, 15/10/1950, αρ.559.
• Σκιάθος 12, 1-3/1979, 14, 7-9/1979, 17, 4-6/1980, και 37, 4-6/1985.

Διαδικτυακές παραπομπές

• Εθνικό Κέντρο Βιβλίου Αρχειοθετήθηκε 2021-08-06 στο Wayback Machine.
• Βιβλιονέτ
• anemi.lib.uoc.gr