Βουκεφάλα (πόλη)

Ελληνιστική αποικία στο Πακιστάν
(Ανακατεύθυνση από Αλεξάνδρεια η εν Υδάσπη Β’)

Η Βουκεφάλα[1] ή (τα) Βουκέφαλα ή Αλεξάνδρεια Βουκέφαλος ή Βουκεφαλία ή (τα) Βουκεφάλεια, ήταν αρχαία ελληνική πόλη που ιδρύθηκε από τον Μεγάλο Αλέξανδρο στη μνήμη του αγαπημένου του αλόγου του Βουκεφάλα[2] που πέθανε λόγω της μεγάλης του ηλικίας και της ζέστης.

Βουκεφάλα
Τοποθεσία στο χάρτη
Τοποθεσία στο χάρτη
Βουκεφάλα
32°55′52″N 73°43′51″E
ΧώραΑυτοκρατορία των Σελευκιδών
ΊδρυσηΜαΐου 326&5b00p;π.Χ."

Ιδρύθηκε τον Μάιο του 326 π.Χ., λίγο μετά τη μάχη του Υδάσπη, και βρισκόταν στη μία πλευρά ποταμού Υδάσπη (σημ. Τζέλουμ), ανατολικά του Ινδού ποταμού, στο σημερινό Πακιστάν. Ακριβώς στην απέναντι όχθη του ποταμού ο Αλέξανδρος ίδρυσε τη Νίκαια (προς τιμήν της νίκης του στη μάχη του Υδάσπη).

Ιστορία Επεξεργασία

Στον πλούσιο κι όμορφο αυτόν τόπο –όπως αναφέρει ο Johann Gustav Droysen–ο Αλέξανδρος στάθηκε για να ξεκουράσει τον στρατό του έναν μήνα, όπου ο καιρός πέρασε με τελετές για την κηδεία των πεσόντων, νικητήριες θυσίες, λογής-λογής σχετικούς αγώνες, και την οριστική θεμελίωση των δύο καινούργιων πόλεων. Μετά από τη μηνιαία εκείνη ξεκούραση, ο Αλέξανδρος άφησε τον Κρατερό, με μέρος του στρατού να αποτελειώσουν τις δύο πόλεις, και εκστράτευσε με τον Ταξίλη και τον Πώρο προς τα ανατολικά, κατά των Γλαυσών (ή Γλαυγανικών). Στη συνέχεια προχώρησε προς τους ποταμούς Ακεσίνη, Υδραώτη και Ύφασι, όπου αποφασίστηκε το τέλος της εκστρατείας.[3] Λίγο πριν ο Αλέξανδρος πάρει τον δρόμο της επιστροφής, επέστρεψε στη νεόδμητη πόλη για να επανορθώσει τις ζημιές που της προκάλεσαν οι βροχοπτώσεις[4][5].

Σύμφωνα με τον Διόδωρο, το χτίσιμο της πόλης ολοκληρώθηκε γρήγορα καθώς υπήρχαν πολλοί διαθέσιμοι εργάτες[6]. Επίσης, πάλι κατά τον Διόδωρο, η ονοματοδοσία των δύο πόλεων έγινε μετά την επιστροφή του Αλεξάνδρου από την εκστρατεία ανατολικά του Υδάσπη και σε αυτό φαίνεται να συμφωνεί και ο Κούρτιος Ρούφος. Εξάλλου, ο Πλούταρχος αναφέρει πως ο Βουκεφάλας πέθανε κάποιο διάστημα μετά τη μάχη του Υδάσπη.[6]

Κατά τον Αιλιανό, στη Βουκεφάλα εγκαταστάθηκαν Μακεδόνες έποικοι.[6]

Η Βουκεφάλα αναφέρεται και στον Πευτιγγεριανό Πίνακα. Στο σύγγραμμα, ρωμαϊκής εποχής, Περίπλους τὴς Ἐρυθράς Θαλάσσης, διαβάζει κανείς τα εξής: «Ἐπίκειται δὲ τοῖς Βαρυγάζοις κατὰ τὰ μεσόγεια πλείονα ἔθνη, τό τε τῶν Ἀρατρίων καὶ Ἀραχωσίων καὶ Γανδαραίων καὶ τῆς Προκλαΐδος, ἐν ᾗ ἡ Βουκέφαλος Ἀλεξάνδρεια». Αυτή η αναφορά αποτελεί ένδειξη ότι η πόλη επιβίωνε έως τον 1 αι. μ.Χ.[6]

Ονομασία Επεξεργασία

Η πόλη, κατά την αρχαιότητα, αναφερόταν από τους περισσότερους συγγραφείς ως Βουκεφάλα ή, λιγότερο συχνά, Βουκεφάλεια. Από τον 1ο αι. μ.Χ. και συνεχίζοντας στη βυζαντινή περίοδο, συναντάμε και το Αλεξάνδρεια Βουκέφαλος και, σε μία περίπτωση, το απλό Αλεξάνδρεια.[6]

Τοποθεσία Επεξεργασία

 
Πόλεις που ιδρύθηκαν από τον Μέγα Αλέξανδρο

Η ακριβής τοποθεσία της Βουκεφάλας, αλλά και της Νίκαιας, είναι ακόμη ακαθόριστη, όπως ήταν και κατά την αρχαιότητα. Το μόνο που γνωρίζουμε με βεβαιότητα είναι ότι και οι δύο πόλεις βρίσκονται η μία απέναντι από την άλλη, στις όχθες του Υδάσπη (Τζέλουμ)[6], αν και υπάρχει μία αναφορά σε βουδιστική πηγή ότι το «Μέρος της Πρώτης Βασιλείας» και το «Μέρος του Καλού Αλόγου» βρίσκονταν στην ίδια πλευρά (την ανατολική) του Υδάσπη.[7]

Γενικά, οι περισσότεροι ειδικοί[8] συμφωνούν με μία από τις δύο παρακάτω εκδοχές:

  • Κατά την πρώτη εκδοχή, η Βουκεφάλα βρισκόταν στη θέση της σημερινής Τζαλαλπούρ (Jalalpur), 40 χλμ. νοτίως της πόλης Τζέλουμ (Jhelum), στη δυτική όχθη του Υδάσπη και απέναντι από τη Νίκαια. Αυτή την άποψη δέχεται και ο Αμερικανός αρχαιολόγος Γκετζέλ Κοέν ο οποίος έχει ασχοληθεί εκτενώς με τις ελληνιστικές αποικίες.[6]
  • Κατά τη δεύτερη εκδοχή, η Βουκεφάλα βρισκόταν στην πεδιάδα απέναντι από τη σημερινή πόλη Τζέλουμ.

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. Δεσποτόπουλος 1973, σελ. 189.
  2. Αρριανός, Αλεξάνδρου Ανάβασις (βιβλίο Ε΄,19): Ἵνα δὲ ἡ μάχη ξυνέβη καὶ ἔνθεν ὁρμηθεὶς ἐπέρασε τὸν Ὑδάσπην ποταμὸν πόλεις ἔκτισεν Ἀλέξανδρος. καὶ τὴν μὲν Νίκαιαν τῆς νίκης τῆς κατ΄ Ἰνδῶν ἐπώνυμον ὠνόμασε͵ τὴν δὲ Βουκεφάλαν ἐς τοῦ ἵππου τοῦ Βουκεφάλα τὴν μνήμην͵ ὃς ἀπέθανεν αὐτοῦ͵ οὐ βληθεὶς πρὸς οὐδενός͵ ἀλλὰ ὑπὸ καύματος τε καὶ ἡλικίας (ἦν γὰρ ἀμφὶ τὰ τριάκοντα ἔτη) καματηρὸς γενόμενος
  3. Δεσποτόπουλος 1973, σελ. 189-191.
  4. Αλεξάνδρου Ανάβασις, βιβλίο Ε΄, 29: Καὶ τὸν Ἀκεσίνην αὖ διαβὰς ἐπὶ τὸν Ὑδάσπην ἧκεν͵ ἵνα καὶ τῶν πόλεων τῆς τε Νικαίας καὶ τῶν Βουκεφάλων ὅσα πρὸς τῶν ὄμβρων πεπονηκότα ἦν ξὺν τῇ στρατιᾷ ἐπεσκεύασε καὶ τὰ ἄλλα τὰ κατὰ τὴν χώραν ἐκόσμει.
  5. Δεσποτόπουλος 1973, σελ. 191.
  6. 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 Cohen 2013, σελ. 309.
  7. Eggermont 1993, σελ. 10,12.
  8. Eggermont 1993, σελ. 10.

Πηγές Επεξεργασία

  • Δεσποτόπουλος, Αλέξανδρος (1973), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος Δ΄: Μέγας Αλέξανδρος - Ελληνιστικοί Χρόνοι, Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, ISBN 978-960-213-100-8 
  • Cohen, Getzel M. (2013). «Boukephala». The Hellenistic settlements in the East from Armenia and Mesopotamia to Bactria and India. California University Press. 
  • Droysen, Johann Gustav. «Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου II», μτφ., εισ., σχόλια Pένου Αποστολίδη. Αθήνα, εκδ. Τράπεζα Πίστεως, 1999.
  • Eggermont, P.H.L. (1993). Alexander's Campaign in Southern Punjab. Peeters Publishers. σελ. 10. ISBN 978-90-6831-499-1.