Αμνιακός σάκος

Με την επίσημη ονομασία αμνιακός σάκος, (που έχει σήμερα διεθνοποιηθεί) , ή άλλως "εμβρυϊκός σάκος", ή "σάκος υγρών εμβρύου", φέρεται ο υδατοστεγής μεμβρανώδης ημιδιαφανής σάκος στην κοιλότητα του οποίου πληρούμενη από το λεγόμενο αμνιακό υγρό αναπτύσσεται το έμβρυο των ομοθέρμων αμνιωτών ζώων, (ερπετών, πτηνών και θηλαστικών).

Ανθρώπινο έμβρυο 10 εβδομάδων στον αμνιακό σάκο

Δομή

Ανατομικά ο αμνιακός σάκος, ειδικότερα στον άνθρωπο, συνίσταται από δύο επάλληλες μεμβράνες, την εσωτερική που καλείται άμνιο και την εξωτερική που καλείται χόριο. Η εσωτερική (άμνιο) περιβάλει την αμνιακή κοιλότητα που περιέχει το "αμνιακό υγρό" και το εντός αυτού αναπτυσσόμενο έμβρυο. Η εξωτερική μεμβράνη (χόριο) περιβάλει το άμνιο και τον αλλαντοειδή υμένα αποτελώντας μέρος του πλακούντα με τον οποίο συνδέεται με τον ομφάλιο λώρο. Ιστολογικά και οι δύο επάλληλες μεμβράνες αποτελούνται από πεπλατυσμένα κύτταρα που δημιουργούνται από τους αμνιοβλάστες και χοριοβλάστες αντίστοιχα.

Ανάπτυξη

Αμέσως μετά τη γονιμοποίηση (σύλληψη) ενεργοποιούνται οι αμνιοβλάστες και χοριοβλάστες για τον σχηματισμό του αμνιακού σάκου (α.σ.) που αρχίζει να σχηματίζεται τη δεύτερη εβδομάδα, αρχικά σε επαφή με το έμβρυο και στη συνέχεια με αναδίπλωση γύρω από το έμβρυο όπου τελικά περιβάλλει εντελώς δημιουργώντας πέριξ αυτού ένα κοιλωματικό χώρο που αρχίζει περίπου τη τέταρτη με πέμπτη εβδομάδα της κύησης να γεμίζει με το διαφανές αμνιακό υγρό. Η συσσώρευση του αμνιακού υγρού έχει ως συνέπεια τη διόγκωση του αμνιακού σάκου που προσκολλάται πλέον στην εσωτερική επιφάνεια του χορίου. Η διόγκωση αυτή συνεχίζεται, παράλληλα με την αύξηση του εμβρύου, μέχρι το τέλος της εγκυμοσύνης όπου και συμβαίνει η διάρρηξη του σάκου (αμνιόρρηξις). Η δε ποσότητα του αμνιακού υγρού που αυξάνεται μέχρι και τον έκτο με έβδομο μήνα κύησης φθάνει περί το τέλος της εγκυμοσύνης τα 800 ml. Μεγαλύτερη ποσότητα αμνιακού υγρού από τη φυσιολογική καλείται υδράμνιο, ή πολυάμνιο και αντίθετα ολιγάμνιο.

Ο αμνιακός σάκος με την παρουσία του αμνιακού υγρού, υπό μορφή ηχομονωτικού ολο-στρώματος, επιτρέπει μηχανικά, την ασφαλή "αιώρηση" και ελευθερία κινήσεων στο έμβρυο καθ΄ όλη τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μέχρι και των τελευταίων σταδίων αυτής, με ταυτόχρονη μείωση του κινδύνου τραύματος, ένεκα κραδασμού, από τα τοιχώματα της μήτρας, μέσα στην οποία αναπτύσσεται. Παράλληλα, ο α.σ., δια του αμνιακού υγρού παρέχει επίσης σπουδαία ανοσολογική και βιοχημική λειτουργία.

Ρήξη του α.σ.

Η ρήξη, ή διάρρηξη του α.σ. που προκαλείται από συστολές της μήτρας αποτελεί συνηθέστερα ένα από τα τρία βασικά στοιχεία προσδιορισμού της έναρξης τοκετού. Η ρήξη αυτή, καλούμενη και "ρήξη των μεμβρανών", επίσημα "αμνιόρρηξις" και κατά δημώδη έκφραση «σπάσιμο των νερών» διακρίνεται σε α) φυσιολογική, β) πρόωρη, γ) τεχνητή, κατόπιν παρέμβασης, καλούμενη και "αμνιοκτομή" και δ) έκτακτη ή σωτηρίας, (ως προς το έμβρυο), που μπορεί να συμβεί χωρίς παρέμβαση ιατρού ή μαίας.
Γενικά μετά την διάρρηξη του α.σ., όπου το αμνιακό υγρό ουσιαστικά διευκολύνει την ολίσθηση του εμβρύου κατά τη διαδικασία της γέννησης, θα πρέπει να ακολουθήσει η δεύτερη φάση του τοκετού, δηλαδή η έξοδος του εμβρύου, και τούτο εντός συγκεκριμένου χρόνου, (24ώρου) διαφορετικά υφίσταται κίνδυνος για το έμβρυο να υποστεί λοίμωξη (αμνιονίτις). Μετά την ολοκλήρωση της γέννησης, τόσο ο α.σ. όσο και ο πλακούντας αποβάλλονται και αυτοί από τη μήτρα.
Σε σπάνιες περιπτώσεις παρατηρούνται τμήματα του α.σ. να καλύπτουν το κεφάλι του νεογέννητου βρέφους, καλούμενα "σκέπες", ή προσωπίδες, ή προσαψίδες κ.ά.

Ωστόσο σε εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις τοκετού μπορεί να μη σημειωθεί προηγουμένως διάρρηξη του α.σ., οπότε το έμβρυο γεννιέται εξ ολοκλήρου εντός αυτού, η καλούμενη "γέννηση εν αμνίω". Στη περίπτωση αυτή όπου ο α.σ. καθίσταται ιδιαίτερα ανθεκτικός, υπόλευκος και αστραφτερός το νεογέννητο φαντάζει τυλιγμένο σε άχρωμη ζελατίνη σε μορφή αυγού. Ένα τέτοιο σπάνιο γεγονός υπήρξε στην Ελληνική Μυθολογία η αιτία της δημιουργίας του εκπληκτικού μύθου της Λήδας όπου με συνεύρεση με τον Δία (Λήδα και Κύκνος), μετά από εννέα μήνες κύησης, γέννησε με ωοτοκία την Ωραία Ελένη και τους Διόσκουρους.

Πηγές

• Λεξικό Βιολογίας Collins, - Εκδόσεις Ι. Φλώρος - Αθήνα, ISBN 960-7178-62-9, σ.55-56