Βικιπαίδεια

Αμπχαζικό αλφάβητο

Το Αμπχαζικό αλφάβητο είναι Κυριλλικό αλφάβητο 62 γραμμάτων που χρησιμοποιούνται για την Αμπχαζική γλώσσα.

Το αμπχαζικό λατινικό αλφάβητο που χρησιμοποιήθηκε 1926-1928, σχεδιασμένο από τον Νίκολας Μαρρ[1]
Το Αμπχσζικό λατινικό αλφάβητο που χρησιμοποιήθηκε το 1928-1938 με αντίστοιχες μεταγραφές στο κυριλλικό και στο ΔΦΑ.
Το Αμπχαζικό αλφάβητο το οποίο βασίστηκε στο γεωργιανό αλφάβητο και χρησιμοποιείται το 1938-1953.

Η Αμπχαζική δεν ήταν γραπτή γλώσσα μέχρι τον 19ο αιώνα. Μέχρι τότε, οι Αμπχάζιοι, ειδικά οι πρίγκιπες, χρησιμοποιούσαν τα ελληνικά (μέχρι περίπου τον 9ο αιώνα), τα γεωργιανά (9–19ος αιώνας), και εν μέρει τα τουρκικά (18ος αιώνας).[2] Στα αμπχαζικά η λέξη για το αλφάβητο είναι η анбан (ανμπάν), η οποία είναι δάνειο από τη γεωργιανό ანბანი (ανμπάνι).

Το πρώτο αμπχαζικό αλφάβητο δημιουργήθηκε το 1862 από Ντιμίτρι Γκούλια και τον Κ. Ματσαβαριάνι.[3] Το αλφάβητο αναπτύχθηκε από τον Πέτερ φον Ούσλαρ. Είχε 37 γράμματα και βασιζόταν στο Κυριλλικό αλφάβητο.[4] Το 1909 επεκτάθηκε και έφτασε τα 55 γράμματα από τον Αλεξέι Τσόσουα για να προσαρμόσει το αλφάβητο στο εκτεταμένο αριθμό συμφώνων της Αμπχαζικής.

Το 1926, κατά τη διάρκεια της πολιτικής κορενιζατσίγια της Σοβιετικής Ένωσης, το Κυριλλικό αλφάβητο αντικαταστάθηκε από το λατινικό αλφάβητο που επινόησε ο Νικολάι Μαρρ. Χαρακτήρισε 76 γράμματα και ονομαζόταν "Αμπχαζικό αναλυτικό αλφάβητο". Το 1928 αντικαταστάθηκε από ένα άλλο λατινικό αλφάβητο. (βλέπε εικόνα στα δεξιά.) Από το 1938 έως το 1954 η Αμπχαζική γλώσσα γραφόταν στα 3 γεωργιανά αλφάβητα: τα Ασομταβρούλι, Νουσχούρι και Μχεντρούλι.

Από το 1954, η Αμπχαζική γλώσσα γράφεται σε ένα νέο κυριλλικό αλφάβητο με 62 γράμματα (βλέπε διάγραμμα παρακάτω). Από αυτά, 38 γραφικά ξεχωριστά. Τα υπόλοιπα είναι δίγραφα με τα γράμματα ⟨ь⟩ και ⟨ә⟩ που δείχνουν φατνιακοποίηση και χειλικοποίηση, αντίστοιχα. Το 1996 υλοποιήθηκε η πιο πρόσφατη μεταρρύθμιση του αλφαβήτου: ενώ η χειλικοποίηση μέχρι σήμερα σημειωνόταν με δύο επιπλέον γράμματα, τα ә και у, από τότε μόνο το ә διατηρήθηκε σε αυτή τη λειτουργία. Παραδόξως, τα Κυριλλικά κλειστά γράμματα К П Т αντιπροσωπεύουν γλωττιδικά σύμφωνα. Τα μη γλωττιδικά (πνευμονικά σύμφωνα) προκύπτουν από αυτά μέσω γραμμής στο κάτω μέρος του γράμματος. Στην περίπτωση συγγενικών γραμμάτων, ωστόσο, το απλό γράμμα είναι πνευμονικό, και τα παράγωγα γράμματα είναι γλωττιδικά.

Η σύγχρονη αμπχαζική ορθογραφία δίνει προτεραιότητα στα γράμματα Г П με κάτω γραμμή (Ӷ Ԥ) αντί για γάντζο (Ҕ Ҧ). Οι χαρακτήρες Ԥ και ԥ κωδικοποιούνται στο Unicode από την έκδοση 5.2.[5]

Το σύγχρονο Αμπχαζικό κυριλλικό αλφάβητο
Γράμμα Όνομα Μεταγραφή (ISO) Αξία στο ΔΦΑ
А а А a [/ɑ/]
Б б Бы b [/b/]
В в Вы v [/v/]
Г г Гы g [/ɡ/]
Гь гь Гьы g' [/ɡʲ/]
Гә гә Гәы gw [/ɡʷ/]
Ӷ ӷ Ӷы ġ [/ʁ/]
Ӷь ӷь Ӷьы ġ' [/ʁʲ/]
Ӷә ӷә Ӷәы ġw [/ʁʷ/]
Д д Ды d [/d/]
Дә дә Дәы dw [/d͡b/]
Е е Е e /ɛ/
Ж ж Жы ž [/ʐ/]
Жь жь Жьы ž' [/ʒ/]
Жә жә Жәы žw [/ʒᶣ/]
З з Зы z [/z/]
Ӡ ӡ Ӡы ʒ [/d͡z/]
Ӡә ӡә Ӡәы ʒw [/d͡ʑᵛ/]
И и Иы i [/j, jɨ, ɨj, i/]
К к Кы k [/kʼ/]
Кь кь Кьы k' [/kʼʲ/]
Кә кә Кәы kw [/kʼʷ/]
Қ қ Қы ķ [/kʰ/]
Қь қь Қьы ķ' [/kʲʰ/]
Қә қә Қәы ķw [/kʷʰ/]
Ҟ ҟ Ҟы q [/qʼ/]
Ҟь ҟь Ҟьы q' [/qʼʲ/]
Ҟә ҟә Ҟәы qw [/qʼʷ/]
Л л Лы l [/l/]
М м Мы m [/m/]
Н н Ны n [/n/]
О о О o [/ɔ/]
П п Пы p [/pʼ/]
Ԥ ԥ Ԥы ph [/pʰ/]
Р р Ры r [/r/]
С с Сы s [/s/]
Т т Ты t [/tʼ/]
Тә тә Тәы tw [/t͡pʼ/]
Ҭ ҭ Ҭы ţ [/tʰ/]
Ҭә ҭә Ҭәы ţw [/t͡pʰ/]
У у Уы u [/w, wɨ, ɨw, u/]
Ф ф Фы f [/f/]
Х х Хы ch [/χ/]
Хь хь Хьы ch' [/χʲ/]
Хә хә Хәы chw [/χʷ/]
Ҳ ҳ Ҳы h [/ħ/]
Ҳә ҳә Ҳәы hw [/ħᶣ/]
Ц ц Цы c [/t͡sʰ/]
Цә цә Цәы cw [/t͡ɕᵛʰ/]
Ҵ ҵ Ҵы ċ [/t͡sʼ/]
Ҵә ҵә Ҵәы ċw [/t͡ɕʼᵛ/]
Ч ч Чы č [/t͡ʃʰ/]
Ҷ ҷ Ҷы ć [/t͡ʃʼ/]
Ҽ ҽ Ҽы ĉ [/t͡ʂʰ/]
Ҿ ҿ Ҿы ç [/t͡ʂʼ/]
Ш ш Шы š [/ʂ/]
Шь шь Шьы š' [/ʃ/]
Шә шә Шәы šw [/ʃᶣ/]
Ы ы Ы y [/ɨ/]
Ҩ ҩ Ҩы õ [/ɥ ~ ɥˤ/] (< [*/ʕᶣ/])
Џ џ Џы ǧ [/d͡ʐ/]
Џь џь Џьы ǧ' [/d͡ʒ/]
Ь ь j [/ʲ/]
Ә ә w [/ʷ,ᶣ,ᵛ/]

Δείτε επίσης

Επεξεργασία

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Марр, Николай Яковлевич (1864–1934): Абхазский аналитический алфавит. (in: Труды яфетического семинария, vol. I, Leningrad 1926), p. 51, table 2
  2. ↑ Бгажба Х. С. Из истории письменности в Абхазии. — Тбилиси. 1967. С. 34
  3. ↑ Mikaberidze, Alexander (6 Φεβρουαρίου 2015). Historical Dictionary of Georgia (στα Αγγλικά). Rowman & Littlefield. ISBN 9781442241466. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2018. 
  4. ↑ Campbell, George L. (2000). Compendium of the World's Languages: Abaza to Kurdish (στα Αγγλικά). Taylor & Francis. ISBN 9780415202961. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Αυγούστου 2018. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2018. 
  5. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 10 Απριλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2018. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αμπχαζικό_αλφάβητο&oldid=10767557"