Αμυντικός Στρατώνας Άρτας
Ο Αμυντικός Στρατώνας Άρτας ήταν ένα οχυρωματικό έργο στην πόλη της Άρτας. Η κατασκευή του ορίζεται στα μέσα του 19ου αιώνα και υπήρξε στενά συνδεδεμένος με τα κυριότερα πολεμικά γεγονότα της περιοχής.
| Αμυντικός Στρατώνας Άρτας | |
|---|---|
 Εύζωνες μπροστά από τον Στρατώνα, 1904. | |
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Είδος | στρατώνας |
| Αρχιτεκτονική | Οθωμανική οχυρωματική |
| Διεύθυνση | Στρατόπεδο Κων.Βερσή |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | Λόφος Περάνθης 39°9′21″N 20°59′22″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Αρταίων |
| Τοποθεσία | Άρτα |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Λειτουργία | 1864 |
| Χρήση | στρατώνας |
| Ιδιοκτήτης | Υπουργείο Εθνικής Άμυνας |
| Σχεδιασμός και κατασκευή | |
| Αρχιτέκτονας | Οθωμανική κυβέρνηση |
| δεδομένα (π) | |
Τοποθεσία Επεξεργασία
Ο Αμυντικός Στρατώνας Άρτας κατασκευάστηκε σε μία βραχώδη τοποθεσία που δέσποζε πάνω από την πόλη, στη βορειοανατολική πλευρά του λόφου Περάνθης και σε υψόμετρο 110 μέτρων. Η επιλογή του συγκεκριμένου χώρου είχε να κάνει με τα πλεονεκτήματα που προσέφερε στον έλεγχο των δύο βασικών σημείων διέλευσης της πόλης, τους Αγίους Θεοδώρους και το γεφύρι της Άρτας αλλά και την μεγάλη ορατότητα στην πεδιάδα της Άρτας, η οποία έδινε δυνατότητα παρατήρησης μέχρι τον Αμβρακικό και το Ξηροβούνι. [1][2]
Η στρατηγική σημασία της συγκεκριμένης θέσης ήταν γνωστή από τα αρχαία χρόνια. Η αρχαία Αμβρακία, κτισμένη στους βόρειους πρόποδες του λόφου, περιβαλλόταν από ισχυρό τείχος και διέθετε ακρόπολη, η οποία με βάση τις αρχαιολογικές έρευνες, βρίσκονταν περίπου στη θέση όπου κατασκευάστηκε ο στρατώνας.[3][4]
Ο Βρετανός στρατιωτικός Ουίλιαμ Μάρτιν Ληκ επισκέφθηκε την πόλη της Άρτας το 1805 και παρατήρησε τα ίχνη των οχυρωματικών θέσεων ενώ ταυτόχρονα απεικόνισε την γύρω περιοχή. Σύμφωνα με τον Ληκ, στην ανατολική πλευρά της πόλης βρίσκονταν ο λόφος Περάνθης και στο υψηλότερο σημείο του η θέση «Προφήτης Ηλίας» ενώ πιο χαμηλά υπήρχαν τα λείψανα της αρχαίας ακρόπολης. Σε μικρή απόσταση από το συγκεκριμένο σημείο υπήρχε η μονή της Φανερωμένης, η εκκλησία της Οδηγήτριας και ένας ερειπωμένος ανεμόμυλος.[5] Στη βορειοανατολική πλευρά του λόφου, ανάμεσα από το μοναστήρι της Φανερωμένης και την αρχαία ακρόπολη, υπήρχαν ίχνη από τις πύλες του οχυρωματικού περιβόλου, οι λεγόμενες «Πόρτες».[6]
Περιγραφή Επεξεργασία
Ο Αμυντικός Στρατώνας, στην αρχική του μορφή, ήταν ένα κεραμοσκεπές κτίσμα με σχεδόν τετράγωνη κάτοψη. Τα τείχη είχαν πάχος 1,05 μέτρα και το υλικό κατασκευής ήταν ο γρανίτης. Το κτίριο διέθετε δύο ορόφους ενώ στις γωνίες του υπήρχαν 4 τετραώροφοι πύργοι.[7]
Οι όψεις των πύργων ήταν απέριττες και καθένας από αυτούς εμφάνιζε 4 ζεύγη από πολεμίστρες στην μπροστινή πλευρά ενώ ανάμεσα από κάθε ζεύγος υπήρχαν τέσσερα κάθετα ανοίγματα, τα οποία διευρύνονται προς το εσωτερικό και χρησίμευαν ως προς την καλύτερη είσοδο του ηλιακού φωτός. Πολεμίστρες διέθετε και το κυρίως κτίριο, οι οποίες ήταν πολυάριθμες, με παράλληλη διάταξη και στους δύο ορόφους. Οι πολλές και μικρές πολεμίστρες στους πύργους και το κυρίως κτίριο αποτελούσαν τα πιο χαρακτηριστικά στοιχεία του στρατώνα και τόνιζαν τον αμυντικό χαρακτήρα του οικοδομήματος.
Η κεντρική είσοδος του στρατώνα ήταν η μπροστινή και εμφάνιζε τοξωτά ανοίγματα. Επάνω από αυτή και στο κέντρο, υπήρχε κλειστός τρίπλευρος εξώστης, ο οποίος χρησίμευε ως εστιατόριο των αξιωματικών μετά το 1882 και άλλοι δύο, πλευρικοί ως προς τον κεντρικό, εξώστες ενώ υπήρχαν και πλαϊνές είσοδοι ανεφοδιασμού. Οι δυνατότητες στρατωνισμού έφταναν τα 1000 άτομα ενώ η πρόσβαση στο κέντρο της πόλης ήταν έυκολη εντός 10 λεπτών.[8]
Ιστορία Επεξεργασία
Στο «Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης & Πρεβέζης» (εκδ.1884) του Σεραφείμ Ξενόπουλου, μητροπολίτη Άρτας, γίνεται αναφορά στον Αμυντικό Στρατώνα. Ο μητροπολίτης μας πληροφορεί ότι το κτίριο κατασκευάστηκε το 1864 από την Οθωμανική κυβέρνηση με στόχο την καλύτερη άμυνα της πόλης και ήταν εφοδιασμένο με δύο μεγάλες δεξαμενές νερού.[9]
Στις 24 Ιουνίου 1881, ημέρα απελευθέρωσης της Άρτας, πλήθος πολιτών είχε εξέλθει στους δρόμους για να υποδεχτεί τον ελληνικό στρατό. Η επίσημη υποδοχή έλαβε χώρα στο ύψος του ναού των Αγίων Θεοδώρων με το στήσιμο αψίδας και στις 4 μ.μ κατέφθασε ο αξιωματικός Σκαρλάτος Σούτσος, ο οποίος ενώπιον του μητροπολίτη Άρτας Σεραφείμ, ανακοίνωσε την κατάληψη της Άρτας. Αμέσως μετά το 4ο τάγμα πεζικού υπό τον συνταγματάρχη Δημήτριο Αντωναρόπουλο εισήλθε στην πόλη και ακολούθησαν οι λοιπές μονάδες ενώ οι κάτοικοι της Άρτας ακολουθούσαν την πορεία, η οποία κατέληξε στην πλατεία του Ρολογιού. Οι στρατιωτικές μονάδες που εισήλθαν στην πόλη, εγκαταστάθηκαν στον Αμυντικό Στρατώνα και στο κάστρο.[10]
Κατά τη διάρκεια του ατυχή Ελληνοτουρκικού πολέμου του 1897, ο Αμυντικός Στρατώνας αποτέλεσε σημείο αναφοράς για τις πολεμικές δραστηριότητες της 3ης Μεραρχίας με διοικητή τον συνταγματάρχη Θρασύβουλο Μάνο. Ο στρατώνας ήταν εφοδιασμένος με 5 πυροβολεία υπό τη διοίκηση του ταγματάρχη του πυροβολικού Κωνσταντίνου Δαμιανού ενώ μπροστά από τον στρατώνα υπήρχε ένα βαρύ πυροβόλο των 15 εκ.
Τα πυροβολεία ήταν τα εξής: α) Πυροβολείο με δύο πυροβόλα των 10,5 εκ. υπό τον λοχαγό Γουλίμη, τα οποία στόχευαν προς το Ιμαρέτ και τον κάμπο. β) Πυροβολείο με 4 πυροβόλα των 8,7 εκ. υπό τον ανθυπολοχαγό Διγενή, τα οποία στόχευαν προς το Ιμαρέτ. γ) Πυροβολείο με 2 πυροβόλα των 8,7 εκ. υπό τον ανθυπολοχαγό Αμβράσογλου, τα οποία στόχευαν προς το Ιμαρέτ και τη Βλαχέρνα. δ) Πυροβολείο με 2 πυροβόλα των 8,7 εκ. υπό τον ανθυπολοχαγό Γαλανόπουλο, τα οποία στόχευαν στο Ιμαρέτ και την γέφυρα της Άρτας. ε) Πυροβολείο με 2 πυροβόλα των 7,5 εκ. υπό τον ανθυπολοχαγό Ζήκο, τα οποία στόχευαν προς τη Μονή Κάτω Παναγιάς και τη γέφυρα της Άρτας. Ο στρατώνας ήταν εφοδιασμένος και με ηλεκτρικό προβολέα μεγάλων διαστάσεων για τις νυχτερινές επιχειρήσεις.[11][12]
Οι πολεμικές δραστηριότητες που έλαβαν χώρα στην Άρτα το 1912, στα πλαίσια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου, βρήκαν και πάλι τον Αμυντικό Στρατώνα να αποτελεί την έδρα της διοίκησης του στρατού Ηπείρου με διοικητή τον στρατηγό Σαπουτζάκη ενώ σημαντικό ρόλο διαδραμάτισε και κατά τη διάρκεια της Μάχης της Άρτας το 1944.[13][14][15][16][17]
Σήμερα ο Αμυντικός Στρατώνας στην αρχική του μορφή δεν υφίσταται αλλά το κυρίως κτίριο διασώζεται στο εσωτερικό του στρατοπέδου «Κωνσταντίνος Βερσής», έδρα του Κέντρου Εκπαίδευσης Νεοσυλλέκτων Άρτας (πρώην ΚΕΥΓ), στο λόφο Περάνθης. Το 1994 με υπουργική απόφαση, το κτίριο χαρακτηρίστηκε ως ιστορικό διατηρητέο μνημείο που χρήζει ειδικής κρατικής προστασίας.[18][19]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Αναζήτηση υψόμετρου από διεύθυνση στον χάρτη.
- ↑ Πάρεργα φύλλα : Από του Σαρωνικού εις τον Αμπρακικόν Η Άρτα Τα Τσουμέρκα, Σπυρίδωνος Παγανέλη, 1905, σ.51.
- ↑ «This is not the oldest remnant of Ambracia. To the south of it, separated by a narrow valley, in which is the church of St. Theodore, rises a craggy hill, more than two miles round, surmounted by walls of polygonal style, the vestiges of the ancient Acropolis. On the north-east of this hill one of the gates of the citadel is still visible, now called Megale Porta, or the Great Gate. Near it is the church of the Madonna Phaneromene, so called from a miraculous image formerly hidden and then suddenly brought to light, which is built on ancient foundations perhaps those of the Temple of Minerva, which seems to have stood on an eminence like this. The hill itself appears to have been called Perranthe.», Greece : pictorial, descriptive and historical by Wordsworth, Christopher, 1839, p.235.
- ↑ Αρχαιολογικόν Δελτίον, Τόμος 44, Μέρος Β 2 Χρονικά, 1995, σ.264.
- ↑ Travels In Northern Greece I, William Martin Leake, 1835, p.206.
- ↑ Κάστρα, Ταξίδια στην Ελλάδα του θρύλου και της πραγματικότητας, Γιάννη Π. Γκίκα, 1981, σ.230.
- ↑ Οδοιπορικαί σημειώσεις, Η στρατιωτική κατάληψις Άρτης και Θεσσαλίας, Σπυρίδωνος Κ. Παγανέλη, 1882, σ.159, σ.190.
- ↑ Οδοιπορικά Ηπείρου και Θεσσαλίας / υπό του παρά τω Υπουργείω των Στρατιωτικών Επιτελικού Γραφείου, Ι.Κοκίδης, Αθήνα 1880, σ.21.
- ↑ «Εν το Πετροβουνίω, κατ Ανατολάς της Άρτης εσώζοντο μέχρις ημών ερείπια τίνα του παναρχαίου φρουρίου του μεγάλου Πύρρου, έκ πελωρίων λίθων άνευ ασβέστου. επί τη βάσει των θεμελίων αυτού ωκοδομήσατο η Οθωμανική κυβέρνησις έκ βάθρων αυτών τω έτει 1864 και 65 στρατώνα περιφανή μετά δύο δεξαμενών ύδατος είς περιφρούρησιν της Πόλεως.», Δοκίμιον Ιστορικόν περί Άρτης και Πρεβέζης(εκδ.1884), Σεραφείμ Ξενόπουλος, σελ. 6. Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine.
- ↑ Η εκατονταετηρίς της Άρτης, 1881-1981 - Δημήτριος Καρατζένης, σ.26.
- ↑ Έκθεσις επί της πολεμικής ενεργείας εν Ηπείρω κατά τον Ελληνοτουρκικόν πόλεμον του 1897 / Συνταχθείσα υπό του διεξάγοντος τας στρατιωτικάς επιχειρήσεις αρχηγού του εν Ηπείρω στρατού καθ' όλην την διάρκειαν του πολέμου Θρασυβούλου Μάνου, Μάνος Θρασύβουλος, Εν Αθήναις, 1899.
- ↑ Ιστορία του Ελληνοτουρκικού πολέμου : από της ενάρξεως της τελευταίας Κρητικής επαναστάσεως μέχρι του πέρατος του πολέμου, γραφείσα επί τη βάσει των επισήμων εγγράφων και των ασφαλεστέρων πληροφοριών μετά πολλών εικόνων και τοπογραφικών χαρτών / Ηλία Ι. Οικονομοπούλου, 1897
- ↑ Ημερολόγια και γράμματα από το μέτωπο. Βαλκανικοί πολέμοι 1912-1913.[1]
- ↑ Γενικόν Επιτελείον Στρατού: ο Ελληνικός στρατός κατά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913.Tόμοι Ά-΄Γ.
- ↑ Η εκπόρθησις του Μπιζανίου, Ηλία Κατσαντώνη, Πολεμική Βιβλιοθήκη Φέξη, 1914.[2]
- ↑ Οι Συνεπειες Του Διχασμου, Καραπάνος Πάνος, εκδ.Κονιδάρη, 2002.[3][νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Ιστορία Του Εμφυλίου Πολέμου 1945-49 (Το Δεύτερο Αντάρτικο) Δεκεμβριανά - Εμφύλιος 1944 - 1949, Φοίβος Νεοκ. Γρηγοριάδης, Εκδόσεις:Kαμαρινόπουλου, 1980. [νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Αρχαιολογικό δελτίο, Χρονικά, Μέρος Β, τόμος 44, 1995.
- ↑ Χαρακτηρισμός ως ιστορικού διατηρητέου μνημείου του κτιρίου του Στρατοπέδου Βερσή στην Άρτα, με ζώνη προστασίας 20 μ., ΦΕΚ B 745/1994.