Αντιφωνάριον
Το αντιφωνάριον (λατ. Antiphonarium ή antiphonale ή Liber antiphonarius) είναι ένα από τα εκκλησιαστικά βιβλία προς χρήση από τους ψάλτες στις ακολουθίες της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Αρχικώς, όπως υποδηλώνει η ονομασία του, περιείχε κυρίως τα αντίφωνα που ψάλλονται «εμμελώς» σε διάφορα μέρη των ακολουθιών. Αργότερα όμως επεκράτησε να περιέχει και τα εκκλησιαστικά άσματα, όπως ύμνους. Τα παλαιότερα σωζόμενα τέτοια χειρόγραφα βιβλία (κώδικες) ανάγονται στον 8ο αιώνα και δεν φέρουν μουσικά σημεία, από τον 10ο όμως αιώνα και μετά συναντούμε αντιφωνάρια με μουσικά σημεία, όπως είναι ο κώδικας Sangall 339.
Τα Μεσαιωνικά αντιφωνάρια παρουσίαζαν μικροδιαφορές ανάλογα με τη λειτουργική παράδοση της κάθε περιφέρειας. Το 1570, μετά τη Σύνοδο του Τριδέντου, το αντιφωνάριον του Ρωμαϊκού Τελετουργικού ανακηρύχθηκε παγκόσμιο. Το Antiphonale Romanum περιλαμβάνει τις ωδές για την Ακολουθία των Ωρών, τον Εσπερινό και το Μέγα Απόδειπνον για κάθε ημέρα του εκκλησιαστικού έτους. Υπάρχει και το Vesperale Romanum, ένα τμήμα του αντιφωναρίου που περιέχει τα άσματα μόνο του Εσπερινού. Το Antiphonale Romanum αναθεωρήθηκε σημαντικά το 1910-1911 κατά τη διάρκεια της μεταρρυθμίσεως του ρωμαϊκού τυπικού από τον Πάπα Πίο Ι΄, που αποκατέστησε μεταξύ άλλων την αυθεντική μουσική του Γρηγοριανού μέλους. Η έκδοση του 1971 για την Ακολουθία των Ωρών, αποτελείται από δύο τόμους, τον έναν επιγραφόμενο Antiphonale Romanum II και τον άλλο Liber Hymnarius.
Στη σημερινή χρήση του όρου, το αντιφωνάριον αναφέρεται στενότερα στα βιβλία που περιέχουν τις Γρηγοριανές ωδές και ύμνους για τις παραπάνω ακολουθίες, αλλά όχι για τη Θεία Λειτουργία, ούτε καν τα αντίφωνα της Θείας Λειτουργίας. Οι ύμνοι και τα άσματα της Λειτουργίας περιέχονται στο βιβλίο που ονομάζεται Graduale (ή σπανιότερα Αntiphonarium Missarum).[1]
Παραπομπές Επεξεργασία
Πηγές Επεξεργασία
- Το ομώνυμο λήμμα στη Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια «Χάρη Πάτση», τόμος 6, σελ. 129