Αποδεκατισμός
Ο αποδεκατισμός ήταν μία από τις σκληρότερες ρωμαϊκές στρατιωτικές ποινές, η οποία επιβαλλόταν κυρίως σε περιπτώσεις μαζικής απειθαρχίας ή απροθυμίας των στρατιωτών να πολεμήσουν. Ως όρος προέρχεται από τη λατινική λέξη «decimatio» (απομάκρυνση του δεκάτου, από το λατινικό decem = δέκα) και οι γραπτές μαρτυρίες εντοπίζουν την εφαρμογή του από το 471 π.Χ.[1] μέχρι το το 17[2] ή το 20[3] μ.Χ. Στις μέρες μας, το αντίστοιχο ρήμα αποδεκατίζω χρησιμοποιείται με διαφορετική έννοια, ως συνυποδηλωτικό μαζικής εξόντωσης ανθρώπων.
Ο αποδεκατισμός βασιζόταν στο πνεύμα της συλλογικής ευθύνης και εφαρμοζόταν σε επίπεδο κοόρτεως, ρωμαϊκής μονάδας αντίστοιχης του σημερινού τάγματος, όμως λόγω της σκληρότητάς του διατασσόταν πολύ σπάνια. Σύμφωνα με τον ιστορικό Πολύβιο, η εκτέλεση της ποινής γινόταν ως εξής:[4] Οι άνδρες της τιμωρημένης κοόρτεως χωρίζονταν σε δεκάδες και από κάθε δεκάδα κληρωνόταν ένας, ο οποίος έπρεπε να λιθοβοληθεί ή να ξυλοκοπηθεί με ρόπαλα μέχρι θανάτου από τους υπολοίπους εννέα. Αλλά και οι εννέα «τυχεροί» έπρεπε μετά να κοιμηθούν απροστάτευτοι εκτός λεγεώνας, εκτεθειμένοι στον κίνδυνο μιας εχθρικής καταδρομικής επίθεσης.
Σκοπός της ποινής ήταν να εμπνεύσει φόβο στο ρωμαίο στρατιώτη για τα αποτελέσματα πιθανής λιγοψυχίας στη μάχη, καθιστώντας τον υπόλογο όχι μόνο για τη δική του ολιγωρία, αλλά και για του συμπολεμιστή του. Στην πραγματικότητα όμως, παρήγε τα αντίθετα αποτελέσματα: η θέα ενός στρατιώτη που κακοποιείται βάναυσα μέχρι θανάτου από τους συντρόφους του, καθώς και το συναίσθημα ότι ο καθένας θα μπορούσε να βρεθεί σε αυτή τη θέση (είτε ως θύμα είτε ως εκτελεστής), είχε αρνητική επίπτωση τόσο στο ηθικό των ανδρών όσο και στην εμπιστοσύνη τους προς τους ηγήτορές τους. Ο πολύ μεταγενέστερος βυζαντινός αυτοκράτορας Μαυρίκιος επικρίνει τις τιμωρίες αυτού του είδους ότι προκαλούν περισσότερη ζημιά από καλό[5].
Μαρτυρίες από τη σύγχρονη εποχή αναφέρουν αποδεκατισμό στον Τριακονταετή Πόλεμο και στον Α' Παγκόσμιο. Επίσης στο βιβλίο του με τίτλο «Στάλινγκραντ» ο Βρετανός ιστορικός Antony Beevor αναφέρει τον αποδεκατισμό που διέταξε σοβιετικός αξιωματικός[6].