Αστέρι της Ιταλίας

Το Αστέρι της Ιταλίας ή Μεγάλο Αστέρι της Ιταλίας (ιταλικά: Stella d’Italia ή Stellone d'Italia) είναι το αρχαιότερο σύμβολο ταυτότητας της ιταλικής γης. Σήμερα έχει συσχετιστεί με την Δεσπόζουσα Ιταλία (ιταλικά: Italia turrita), την αρχαία αλληγορική αναπαράσταση της Ιταλίας.

Καταγωγή

Η μυθολογία για το «Αστέρι της Ιταλίας» πηγαίνει πίσω στον 6ο αιώνα π.Χ. όταν ο Σικέλιος ποιητής Στησίχορος, στο ποίημά του Η πτώση της Τροίας δημιουργεί τον μύθο του Αινεία: δραπετεύοντας από την Τροία, συνελήφθη και πυροβολήθηκε από τους Έλληνες και τελικά επέστρεψε στην Ιταλία, την γη των προγόνων του. Το διήγημα με τα ταξίδια του Αινεία στην θάλασσα, καθοδηγούμενος προς τις ιταλικές ακτές από το αστέρι της μητέρας του, ξαναχρησιμοποιήθηκε αργότερα από τον Βιργίλιο, ο οποίος έδωσε ζωή στην πολιτική παράδοση του «Αστεριού του Καίσαρα» (ιταλικά: Caesaris Astrum) και στην γεωγραφική παράδοση της Ιταλίας ως Εσπερίδα, από το αρχαίο όνομα που της έδωσαν οι Έλληνες. Και οι δυο παραδόσεις σχετίζονται με το βραδυνό αστέρι το οποίο ταυτίζει την Ιταλία ως την «χώρα του ηλιοβασιλέματος» αλλά και με το αστέρι της Αφροδίτης, της θεάς της αγάπης σαν καθολικής δύναμης, το οποίο ταυτίζει την Ιταλία σαν την χώρα του Έρωτα, τραγουδισμένη ως τέτοια από ποιητές.

Το αστέρι και η εθνική προσωποποίηση

Το 1603, στην δεύτερη έκδοση της πραγματείας Εικονολογεία, ο Τσεζάρε Ρίπα σύνδεσε το σύμβολο με την «Δεσπόζουσα Ιταλία» και δημιούργησε μια νεότερη εκδοχή της αλληγορικής προσωποποίησης της Ιταλίας: μια γυναίκα με ένα αστέρι που δεσπόζει στην κορυφή του στέμματος. Η πραγματεία του Ρίπα ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες μέχρι την δεκαετία του 1920, όπως τους Κανόβα, Μπισσόν, Μακκάρι, Μπάλλα και Σιρόνι. Η αλληγορική εικόνα της δεσπόζουσας και με το άστρο στην κορυφή Ιταλίας έγινε διάσημη κατά την Ιταλική Ενοποίηση καθώς εξαπλώθηκε μέσα από μια μεγάλη εικονογραφία από αγάλματα, διαζώματα και διακοσμητικά αντικείμενα, εξώφυλλα τουριστικών οδηγών, καρτ ποστάλ, εκτυπώσεις και εικονογραφήσεις περιοδικών. Κατά την περίοδο της Ιταλικής Ενοποίησης, επικαλούμενος το ταξίδι του Αινεία προς τις ιταλικές ακτές, ο φιλόπατρης Τζουζέπε Ματζίνι ανέφερε ξανά τον μύθο του εθνικού αστεριού ο οποίος αργότερα ανακτήθηκε από τον Καμίλο Μπένσο και τους νέους βασιλιάδες του Οίκου της Σαβοΐας. Το βασιλεύον σπίτι στην Ιταλία προσπάθησε ακόμα και να το πάρει υπό την κατοχή του, υποστηρίζοντας ότι ήταν το «Αστέρι της Σαβοΐας» (ιταλικά: Stella Sabauda), ένα οικογενειακό εραλδικό μοτίβο το οποίο όμως δεν αναφέρεται σε καμιά ιστορική μαρτυρία που προηγείται της ενοποίησης της Ιταλίας.

Το 1947 το «Αστέρι της Ιταλίας» συμπεριλήφθηκε στο κέντρο του επίσημου εμβλήματος της Ιταλικής Δημοκρατίας.

Βιβλιογραφία

• Lista, Giovanni, La Stella d’Italia, Edizioni Mudima, Milan 2011, ISBN