Βοτανικός Κήπος

Η βιοποικιλότητα, η φύση και το τοπίο προστατεύονται και διατηρούνται, ώστε να διασφαλίζονται οι φυσικές διεργασίες, η αποδοτικότητα των φυσικών πόρων, η ισορροπία και η εξέλιξη των οικοσυστημάτων, καθώς και η ποικιλομορφία, η ιδιαιτερότητα ή η μοναδικότητα των συνιστωσών τους. Αντικείμενα προστασίας και διατήρησης αποτελούν, επίσης, τα σημαντικά είδη της αυτοφυούς χλωρίδας, στα οποία συμπεριλαμβάνονται τα άγρια είδη και είδη συγγενή των καλλιεργούμενων ειδών, της άγριας πανίδας, των αυτοχθόνων φυλών αγροτικών ζώων και άλλων ομάδων έμβιων όντων.

Ο Βοτανικός Κήπος της Κουριτίμπα, Κουριτίμπα, είναι το σύμβολο της νότιας Βραζιλίας.

Ο Βοτανικός Kήπος είναι, σύμφωνα με την Διεθνή Ένωση Βοτανικών Κήπων , ένα ζωντανό μουσείο, το οποίο εκθέτει, ex situ, επιστημονικά τεκμηριωμένες συλλογές φυτών με σκοπό την επιστημονική έρευνα της χλωριδικής βιοποικιλότητας, την διατήρησή της, αλλά και την περιβαλλοντική πληροφόρηση, ευαισθητοποίηση, εκπαίδευση και αναψυχή των πολιτών.

Εκτός τόπου (ex situ) διατήρηση: Είναι η διαδικασία της διατήρησης πολλαπλασιαστικού υλικού ή βιώσιμων πληθυσμών, αυτοχθόνων φυτικών ή ζωικών ειδών εκτός του φυσικού τους περιβάλλοντος, σε ειδικά διαμορφωμένα ανθρωπογενή περιβάλλοντα όπως οι βοτανικοί κήποι και οι τράπεζες γενετικού υλικού. Το υλικό αυτό μπορεί να παρέχει τη δυνατότητα επαναφοράς ατόμων στο φυσικό περιβάλλον για ενίσχυση των φυσικών πληθυσμών, όποτε και αν κριθεί απαραίτητο.

Ιστορία

Οι πρώτοι συστηματικοί βοτανικοί κήποι έκαναν την εμφάνισή τους από το 1500 περίπου π.Χ. στη Βαβυλώνα, όπου είναι γνωστοί σε όλους σχεδόν οι κρεμαστοί κήποι. Από το 1600 μ.Χ. άρχισαν να κάνουν την εμφάνισή τους και στα πανεπιστήμια, ενώ στην Ιατρική Σχολή της Πράγας ο πρώτος βοτανικός κήπος είχε δημιουργηθεί από τον 4ο αιώνα μ.Χ.

Ως πρώτος χρονικά μπορεί να θεωρηθεί ο βοτανικός κήπος που ιδρύθηκε στο Σαλέρνο της Ιταλίας από το Ματθαίο το Σιλβατικό που τον ίδρυσε ήδη στα 1309 μ.Χ.

Ως πρόγονοι των σημερινών βοτανικών κήπων στην Ευρώπη θα πρέπει να θεωρηθούν οι μοναστηριακοί κήποι. Στην Ελλάδα, ο πρώτος βοτανικός κήπος ιδρύθηκε το 1835 στην Αθήνα στην Ιερά Οδό, ο αποκαλούμενος Βοτανικός Κήπος Αθηνών, ο οποίος συστάθηκε με το διάταγμα "περί συστάσεως νεοφυτειών" του 1835 και καταλάμβανε αρχικά όλο το "κτήμα Χασεκή" έκτασης 120 στρεμμάτων. . Από αυτά το 1915 αποσπάστηκαν τα 95 για την Ανώτατη Γεωπονική Σχολή και αργότερα τα υπόλοιπα 25 για το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Σήμερα μια από τις βασικές αποστολές των Βοτανικών Κήπων είναι και ο εγκλιματισμός των φυτών σε νέο περιβάλλον.

Συλλογές ζωντανών φυτών

Οι συλλογές ζωντανών φυτών είναι η δύναμη κρούσης ενός Βοτανικού Κήπου. Η συντήρηση των συλλογών πρέπει να είναι άμεμπτη, τα φυτά πρέπει να παρουσιάζονται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο και να απαντούν με τον καλύτερο τρόπο στο γενικό θέμα που αναπτύχθηκε από τον Βοτανικό Κήπο. Βοτανικοί κήποι συνήθως διατηρούν φυτά προερχόμενα από όλο τον κόσμο, προκαλώντας την περιέργεια των επισκεπτών. Ορισμένοι ΒΚ είναι, παρόλα αυτά, εξειδικευμένοι στη διατήρηση ιδιαίτερων συλλογών:

• Οι Δενδρώνες (Arboretum) παρουσιάζουν συλλογές δένδρων και είναι τόπος όπου μελετάται η Δενδροκομία (Dendrologie).
• Οι Θαμνώνες (Fruticetum) προσφέρει συλλογές θάμνων και μικρών θάμνων.
• Οι Αλπικοί Κήποι (Alpinum) παρουσιάζουν φυτά των Άλπεων και γενικότερα τα είδη που φύονται στα ψηλά βουνά.
• Οι Κήποι με Κάκτους (Cactarium) είναι κήποι με εξειδικευμένες συλλογές κάκτων και ευρύτερα φυτών που φύονται σε ερήμους.
• Το Φοινικόδασος (Palmarium) παρουσιάζει βλάστηση αποτελούμενη από φοίνικες.
• Οι Καλαμιές παρουσιάζουν συλλογές από μπαμπού.
• Οι Ροδώνες διατηρούν συλλογές με τριανταφυλλιές με είδη παλιά ή σύγχρονες ποικιλίες.
• Οι Οπωρώνες διατηρούν τόσο παραδοσιακές ποικιλίες οπορωφόρων δένδρων όσο και σύγχρονες.
• Οι Εθνοβοτανικοί Κήποι παρουσιάζουν φυτά που έχουν ή είχαν στενή σχέση με τη ζωή των ανθρώπων. Πρόκειται για έναν προσανατολισμό, μια εξειδίκευση των κλασικών Βοτανικών Κήπων. Βρίσκονται εκεί φαρμακευτικά φυτά, βρώσιμα, βαφτικά, κλωστοϋφαντουργικά, μελισσοκομικά, ...
• Μεσαιωνικοί Κήποι (Hortulus), οι οποίοι παρουσιάζουν συλλογές βρώσιμων λαχανικών.
• Βοτανόκηποι (Herbularius), όπου καλλιεργούνται φαρμακευτικά φυτά για την παραγωγή ναρκωτικών και φαρμάκων.
• Τα Λιβάδια κήπος που παρουσιάζουν συλλογές με αγρωστώδη φυτά.
• Οι Οικολογικοί Κήποι, οι οποίοι παρουσιάζουν φυτικά είδη και μελετούν τις μεταξύ τους σχέσεις όπως και αυτές των φυτών με το περιβάλλον τους.
• Οι Βοτανικοί Κήποι που είναι εξειδικευμένοι σε μια συγκεκριμένη τοπική χλωρίδα και εστιάζουν τη μελέτη τους στη βλάστηση μιας περιοχής.

Οι Βοτανικοί κήποι είναι συχνά εξοπλισμένα με ειδικές εγκαταστάσεις για τη διατήρηση των εξωτικών ειδών που δεν είναι προσαρμοσμένα στο τοπικό κλίμα. Θα συναντήσουμε, μεταξύ άλλων:

• Τα θερμοκήπια (με υγρή ατμόσφαιρα για τροπικά φυτά, θερμοκήπια με ξηρή ατμόσφαιρα για παχύφυτα) είναι εγκαταστάσεις που διορθώνουν τις τοπικές κλιματολογικές συνθήκες για να αναδημιουργήσουν ένα άλλο κλίμα.
• Οι Πορτοκαλεώνες είναι εγκαταστάσεις όπου τα φυτά της Μεσογείου (π.χ. τα «ξινά» φυτεμένα σε μεγάλες «γλάστρες») διαχειμάζουν, συνήθως σε περιοχές με πολύ κρύο, μέσα σχετικά υψηλά γυάλινα δωμάτια, για την προστασία από τον παγετό.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Βοτανικός Κήπος Ιουλίας και Αλέξανδρου Διομήδους
• Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων και αξιοποίηση αρωματικών και φαρμακευτικών φυτών Φαρμακευτικός Σύλλογος Κιλκίς.
• Βαλκανικός Βοτανικός Κήπος Κρουσσίων - Balkan Botanical Garden Kroussia