Βροχή διαττόντων

Μία βροχή διαττόντων αστέρων ή ορθότερα βροχή μετεώρων είναι ένα ουράνιο φαινόμενο που συμβαίνει όταν η Γη διέρχεται μέσα από σμήνη σωματιδίων μετεωρικής ύλης. Η ύλη αυτή προέρχεται συνήθως από κομήτες που έχουν μερικώς ή ολικώς διαλυθεί. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει σε ορισμένη ημέρα του έτους όταν η Γη βρίσκεται στη τομή της τροχιάς της με τη τροχιά κάποιου κομήτη ή πολύ κοντά σ΄ αυτήν. Γι΄ αυτό το λόγο και οι διάττοντες αστέρες παρατηρούνται σαν να «πηγάζουν» από ένα συγκεκριμένο σημείο της ουράνιας σφαίρας, που ονομάζεται ακτινοβόλο σημείο, απ΄ όπου και εμφανίζονται με χαρακτηριστικά υψηλότερους ρυθμούς (διάττοντες ανά ώρα) από τον μέσο όρο εμφάνισής τους.

Εξήγηση των βροχών μετεώρων

Κάθε φορά που ένας περιοδικός κομήτης περνά από το περιήλιο της τροχιάς του παράγει μυριάδες σωματίδια, που ονομάζονται μετεωροειδείς, τα οποία αργά αλλά σταθερά διασκορπίζονται κατά μήκος της τροχιάς του κομήτη, σε μια αρκετά πλατιά ζώνη. Αν η τροχιά της Γης γύρω από τον Ήλιο και η τροχιά του κομήτη πλησιάζουν αρκετά η μία την άλλη σε κάποια περιοχή, τότε η γη θα περνά μέσα από αυτό το «ρεύμα μετεωροειδών» επί λίγες ημέρες, περίπου τις ίδιες ημερομηνίες κάθε χρόνο. Τότε οι κάτοικοι της Γης παρατηρούν μία βροχή διαττόντων. Οι συγκεκριμένοι κομήτες-πατέρες των περισσότερων καταγεγραμμένων βροχών διαττόντων έχουν πλέον ταυτοποιηθεί. Υπάρχουν και λίγες βροχές διαττόντων που προέρχονται από αστεροειδείς.

Η βαρυτική έλξη των πλανητών καθορίζει πού θα περάσει την τροχιά της Γης το ρεύμα μετεωροειδών. Σε μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα ωστόσο, τα ρεύματα αυτά μπορεί να εξελιχθούν κατά πολύπλοκους τρόπους. Οι τροχιές ορισμένων περιοδικών κομητών βρίσκονται σε συντονισμό με τον Δία ή κάποιο άλλο μεγάλο πλανήτη: Ν περιφορές του κομήτη γίνονται στον ίδιο χρόνο με Μ περιφορές του πλανήτη, όπου Μ, Ν φυσικοί αριθμοί. Επειδή τότε ο πλανήτης έχει την ίδια σχετική θέση ως προς το ρεύμα κατά διαστήματα, τείνει να τραβήξει τους μετεωροειδείς σε αυτή τη σχετική θέση, δημιουργώντας λεπτά «νήματα» αντί ρεύματα.

Επίσης, οι πολύ κοντινές διαβάσεις των ίδιων των μετεωροειδών από τους πλανήτες, τους επιταχύνουν ή τους επιβραδύνουν μεταβάλλοντας σημαντικά τις τροχιές τους. Αν ο πλανήτης είναι η Γη, αποτέλεσμα είναι η εμφάνιση κενών στη βροχή διαττόντων κατά το επόμενο έτος.

Τρίτος παράγοντας είναι η πίεση ακτινοβολίας από το φως και την υπόλοιπη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία του Ηλίου, που οδηγεί ιδίως τους μικρότερους κόκκους μακρύτερα από τον Ήλιο.

Προέλευση μετεώρων

Σκίτσο του Κομήτη Μπιέλα το 1846, μετά τη διάσπασή του σε δυο μέρη

Ο κομήτης του Χέιλ-Μπόπ, σε φωτογραφία του Geoff Chester στις 11 Μαρτίου 1997

Η αρχική σύνδεση των διαφόρων ετήσιων βροχών μετεώρων με τους κομήτες βασίστηκε στην παρατήρηση της συμπεριφοράς του Κομήτη Μπιέλα που ανακαλύφτηκε το 1826. Όταν ο κομήτης αυτός επέστρεψε το 1845 διαχωρίστηκε σε δύο κομμάτια που επέστρεψαν και πάλι το 1851, αν και από τότε δεν ξαναεμφανίστηκε ποτέ. Τον Νοέμβριο όμως του 1872, σε μία καταπληκτική εμφάνιση μιας «καταιγίδας διαττόντων» μετρήθηκαν εκατό περίπου διάττοντες κάθε λεπτό και επί μία ολόκληρη ώρα. Οι διάττοντες αυτοί εκπέμπονταν από το σημείο του ουρανού από το οποίο αναμενόταν να εμφανιστεί ο κομήτης Μπιέλλα τον ίδιο εκείνο μήνα. Έτσι το φαινόμενο αυτό επιβεβαίωσε την υποψία των επιστημόνων που συνδύαζαν τις βροχές διαττόντων με τους κομήτες.

Είναι επίσης γεγονός ότι κάθε ημέρα που περνάει πάνω από 100 τόνοι λεπτής σκόνης πέφτει πάνω στην επιφάνεια της Γης χωρίς καν να το καταλάβουμε. Υπολογίζεται ότι 1.000 περίπου από τους διαστημικούς αυτούς «επιδρομείς» είναι αρκετά μεγάλοι ώστε να αντέξουν το ταξίδι μέσα από την ατμόσφαιρα του πλανήτη μας κάθε χρόνο και φτάνουν στην επιφάνεια της Γης ως μετεωρίτες. Επειδή όμως τα 2/3 του πλανήτη μας είναι καλυμμένα με νερό οι πτώσεις αυτές σπάνια γίνονται αντιληπτές.

Οι μικρές αναλαμπές που βλέπουμε κάθε βράδυ στον ουρανό και τις οποίες ο λαός αποκαλεί «πεφταστέρια» δεν είναι παρά μικρά σωματίδια ύλης τα οποία αναφλέγονται από την τριβή τους στην ατμόσφαιρα της Γης. Στον διαπλανητικό χώρο υπάρχουν τρισεκατομμύρια τέτοια υπολείμματα υλικών που προέρχονται από διάφορες πηγές. Μερικά είναι απομεινάρια από την εποχή που γεννήθηκε το ηλιακό μας σύστημα, ενώ άλλα προέρχονται από τις συγκρούσεις των διαφόρων μεγαλύτερων αντικειμένων όπως είναι οι αστεροειδείς, ενώ ένας πάρα πολύ μικρός αριθμός μετεωριτών είναι σεληνιακής ή και αρειανής προέλευσης.

Το ακτινοβόλο σημείο

Επειδή οι μετεωροειδείς κινούνται σε παράλληλες τροχιές και με την ίδια περίπου ταχύτητα, εμφανίζονται στον γήινο παρατηρητή να «προέρχονται» από ένα συγκεκριμένο σημείο της ουράνιας σφαίρας, που ονομάζεται «ακτινοβόλο σημείο» και είναι μοναδικό και χαρακτηριστικό για κάθε βροχή διαττόντων. Μάλιστα, το ακτινοβόλο σημείο δίνει στη βροχή αυτή το όνομά της, συνήθως του αστερισμού στον οποίο περιέχεται αυτό, π.χ. «Περσίδες» από τον Περσέα. Η ύπαρξη του ακτινοβόλου σημείου οφείλεται στην Προοπτική, παρόμοια με τις σιδηροδρομικές γραμμές που φαίνεται να «συγκλίνουν» σε ένα σημείο του ορίζοντα. Το σημείο αυτό είναι σταθερό ως προς τους αστερισμούς και συνεπώς κινείται μαζί τους από την ανατολή προς τη δύση κατά τη διάρκεια μιας νύκτας, ανατέλλει και δύει και αυτό όπως τα άστρα.

Οι γνωστότερες βροχές μετεώρων

Η ευκολότερα παρατηρούμενη (εξαιτίας του καλού καιρού) βροχή μετεώρων είναι οι Περσείδες, που κορυφώνονται περί τις 12 Αυγούστου εκάστου έτους. Η θεαματικότερη όμως ιστορικά (κάθε 33 χρόνια που περνά ο κομήτης της) είναι οι Λεοντίδες, ενώ η βροχή με τη μεγαλύτερη μάζα είναι οι Διδυμίδες.

Βροχή	Ημερομηνίες	Υπεύθυνο σώμα
Λυρίδες	τέλη Απριλίου	Κομήτης C/1861 G1 (Θάτσερ)
πι Πρυμνίδες	τέλη Απριλίου	26P/ Γκριγκ-Σέλεραπ
ήτα Υδροχοΐδες	αρχές Μαΐου	Κομήτης του Χάλλεϋ
Βοωτίδες Ιουνίου	τέλη Ιουνίου	Κομήτης Πονς-Γουίνεκ
Περσείδες	μέσα Αυγούστου	109P/Σουίφτ-Τατλ
Δρακοντίδες	αρχές Οκτωβρίου	21P/Τζιακομπίνι-Ζίνερ
Ωριωνίδες	τέλη Οκτωβρίου	Κομήτης του Χάλλεϋ
Λεοντίδες	μέσα Νοεμβρίου	55P/Τέμπελ-Τατλ
Διδυμίδες	μέσα Δεκεμβρίου	Αστεροειδής 3200 Φαέθων
Αρκτίδες	τέλη Δεκεμβρίου	Κομήτης Τατλ (8P/Τατλ)

Δείτε επίσης

• Μετέωρο
• Κομήτης
• Ηλιακό Σύστημα
• Συχνότητα πτώσης διαττόντων στην περιοχή σας.(Αγγλικά)

Πηγές

• Jenniskens, P.: Meteor Showers and their Parent Comets, Cambridge University Press 2006, ISBN 978-0-521-85349-1