Γεωργιανές διάλεκτοι
Τα Γεωργιανά (γεωργιανά: ქართული, Kartuli) είναι μια Καρτβελιανή γλώσσα που ομιλείται από περίπου 4.1 εκατομμύρια ανθρώπους, κυρίως στη Γεωργία, αλλά και στη Ρωσία, στη βόρεια Τουρκία σε προηγουμένως ελεγχόμενα από την Γεωργία εδάφη και στη γεωργιανή διασπορά, όπως στο Ιράν, στο Αζερμπαϊτζάν και στην Ευρώπη. Πρόκειται για μια πολύ τυποποιημένη γλώσσα, με καθιερωμένους λογοτεχνικούς και γλωσσικούς κανόνες που χρονολογούνται από τον 5ο αιώνα.[1]
Υπάρχουν τουλάχιστον 18 διάλεκτοι της γλώσσας. Τα τυποποιημένα Γεωργιανά βασίζονται σε μεγάλο βαθμό στη Καρτλιανή διάλεκτο.[2] Εδώ και αιώνες έχει εξαλείψει σημαντικές περιφερειακές γλωσσικές διαφορές εντός της Γεωργίας, ιδίως μέσω του κεντρικού εκπαιδευτικού συστήματος και των μέσων μαζικής ενημέρωσης. Οι διάλεκτοι εξακολουθούν να διατηρούν τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους όσον αφορά τη φωνολογία, τη μορφολογία, τη σύνταξη και το λεξιλόγιο, αλλά είναι σχεδόν εξολοκλήρου κατανοητές μεταξύ τους.[3] Οι άλλες τρεις Καρτβελιανές γλώσσες - η Μινγκρελιανή γλώσσα, η γλώσσα Σβαν και η Λαζική γλώσσα είναι αδελφές γλώσσες των Γεωργιανών, αλλά είναι μόνο μερικώς κατανοητές για τους ομιλητές της τυποποιημένης Γεωργιανής ή άλλων γεωργιανών διαλέκτων.
Ορισμένες από τις βασικές παραλλαγές μεταξύ των γεωργιανών διαλέκτων περιλαμβάνουν:
- Η παρουσία των διολισθήσεων [j] (ჲ) και [w] (ჳ) πριν από ορισμένα φωνήεντα.
- Η παρουσία των ήχων q (ჴ) και q΄ (ყ).
- Διάκριση μεταξύ μακρών και βραχέων φωνηέντων.
- Έχουν επιπλέον ήχους φωνηέντων που δεν υπάρχουν στα Τυποποιημένα Γεωργιανά.
- Η χρήση της πληθυντικής μορφής του n (ნ).
- Πολλαπλασιαστικές μορφές επιθέτων.
- Μη τυποποιημένες μορφές ρήματος.
- Αρχαϊσμοί και δανεισμοί από γειτονικές γλώσσες που δεν υπάρχουν στα Τυποποιημένα Γεωργιανά.[2]
Ταξινόμηση Επεξεργασία
Οι γεωργιανές διάλεκτοι ταξινομούνται ανάλογα με τη γεωγραφική τους κατανομή, αντανακλώντας μια παραδοσιακή εθνογραφική υποδιαίρεση του γεωργιανού λαού. Πέρα από τις δυτικές και ανατολικές κατηγορίες, ορισμένοι μελετητές πρότειναν επίσης μια νότια ομάδα. Αυτές μπορούν να υποδιαιρεθούν περαιτέρω σε πέντε κύριες ομάδες διαλέκτων όπως προτείνονται από τους Γκιγκινεϊσβίλι, Τοπούρια καιι Καβταράντζε (1961):[4]
Βορειοδυτικές διάλεκτοι Επεξεργασία
- Ιμερετιανή διάλεκτος (Imeruli, იმერული), στο Ιμερέτι
- Λετσχουμιανή διάλεκτος (Lečkhumuri, ლეჩხუმური), στο Λετσχούμι
- Ρατσανική διάλεκτος (Račuli, რაჭული), στη Ράτσα
- Μεγκρελιανή διάλεκτος (margaluri, მეგრული), στο Σαμαργκάλο
Νοτιοδυτικές διάλεκτοι Επεξεργασία
- Γκουριανή διάλεκτος (Guruli, გურული), στη Γκούρια
- Αζαριανή διάλεκτος (Ačaruli, აჭარული), στην Αζαρία
- Ιμερχεβιανή διάλεκτος (Imerkheuli, იმერხეული), στο Ιμερχέβι (Τουρκία)
Κεντρικές διάλεκτοι Επεξεργασία
Οι κεντρικές διάλεκτοι, μερικές φορές θεωρούνται μέρος της Ανατολικής ομάδας, ομιλούνται στην κεντρική και τη νότια Γεωργία και παρέχουν τη βάση για την τυποποιημένη γεωργιανή γλώσσα.
- Καρτλιανή διάλεκτος (Kartluri, ქართლური), στο Κάρτλι
- Μεσχιανή διάλεκτος (Meskhuri, მესხური), στο Μεσχέτι
- Τζαβαχιανή διάλεκτος (Javakhuri, ჯავახური), στο Τζαβαχέτι
Βορειοανατολικές διάλεκτος Επεξεργασία
Οι διάλεκτοι αυτής της ομάδας ομιλούνται στις ορεινές περιοχές της βορειοανατολικής Γεωργίας.
- Μοχεβιανή διάλεκτος (Mokheuri, მოხეური), στο Χέβι
- Μτιουλετιανή-Γκουνταμακτριανή διάλεκτος (Mtiulur-Gudamaqruli, მთიულურ-გუდამაყრული), στο Μτιουλέτι και το Γκουνταμακάρι
- Χεβσουριανή διάλεκτος (Khevsuruli, ხევსურული), στο Χεβσουρέτι
- Πσαβιανή διάλεκτος (Pšavuri, ფშავური), στο Πσάβι
- Τουσετιανή διάλεκτος (Tušuri, თუშური), στο Τουσέτι
Ανατολικές διάλεκτοι Επεξεργασία
Δύο από αυτές τις διαλέκτους, η Ινγκιλοανή και Φερεϊντανιανή διάλεκτος, ομιλούνται εκτός της Γεωργίας, η πρώτη από τους αυτόχθονες Γεωργιανούς στο βορειοδυτικό Αζερμπαϊτζάν, και οι τελευταίοι από τους απογόνους των Γεωργιανών εκτοπισμένων και μεταναστών στο Ιράν τον 17ο με 19ο αιώνα.
- Καχετιανή διάλεκτος (Kakhuri, კახური), στο Καχέτι
- Τιανετιανή (Tianeturi, თიანეთური), στο Έρτσο-Τιανέτι
- Ινγκιλοανή (Ingilouri, ინგილოური), στο Σαϊνγκίλο (Αζερμπαϊτζάν)
- Φερεϊντανιανή (Pereidnuli, ფერეიდნული), στο Φερεϊντάν (Ιράν)
Άλλες διάλεκτοι Επεξεργασία
- Η απαρχαιωμένη Κιζλάρ-Μοζντοκιανή διάλεκτος, που ομιλούνταν στις βόρειες περιοχές του Καυκάσου Κιζλιάρ και Μόζντοκ από τους απογόνους Γεωργιανών που εγκατέλειψαν την κατεχόμενη από τους Οθωμανούς Γεωργία στις αρχές του 18ου αιώνα. Ήταν τεχνικά ένα μείγμα διαφόρων γεωργιανών διαλέκτων φορτωμένων με ρωσικά δάνεια. Στη συνέχεια, η ομάδα εκρωσίστηκε σε μεγάλο βαθμό και η διάλεκτος εξαφανίστηκε.[5]
- Η Ιουδαιο-Γεωργιανή γλώσσα είναι μια γλώσσα που ομιλούν οι Γεωργιανοί Εβραίοι. Κατά μεγάλο βαθμό το συντακτικό, η φωνητική και η μορφολογία της γλώσσας προέρχεται από τα γεωργιανά ενώ το λεξιλόγιο είναι ανάμεικτο γεωργιανοεβραϊκό. Θεωρείται από ορισμένους ότι δεν είναι μια ξεχωριστή γλώσσα αλλά μάλλον μια διάλεκτος της γεωργιανής.[6]
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Amiran Lomtadze (Institute of Foreign Languages and Literatures, Tbilisi, Georgia) and Manana Tabidze (Chikobava Institute of Linguistics, Georgian Academy of Sciences) (PDF). Some problems of the functioning of the Georgian language in Georgia, p. 31. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-06-05. https://web.archive.org/web/20110605194603/http://igitur-archive.library.uu.nl/dissertations/2006-0615-200747/c3.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-03-27.
- ↑ 2,0 2,1 Georgian Dialects Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine., The ARMAZI project. Retrieved on March 28, 2007
- ↑ Manana Kock Kobaidze (2004-02-11) From the history of Standard Georgian Αρχειοθετήθηκε September 27, 2007, στο Wayback Machine.
- ↑ Kevin Tuite (1987) (PDF). The geography of Georgian q’e. http://www.mapageweb.umontreal.ca/tuitekj/publications/Tuite-1989-q'e.pdf. Ανακτήθηκε στις 2007-03-27.
- ↑ Price, Glanville (2000), Encyclopedia of the Languages of Europe, Blackwell Publishing, ISBN 0-631-22039-9
- ↑ Grenoble, Lenore A. (2003), Language Policy in the Soviet Union, Springer, ISBN 1-4020-1298-5