Αζερμπαϊτζάν

χώρα στην περιοχή του Καυκάσου

Το Αζερμπαϊτζάν (αζερικά: Azərbaycan), επισήμως η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν (αζερικά: Azərbaycan Respublikası), είναι χώρα στην περιοχή του Καυκάσου και έχει έκταση 86.600 τ.χλμ. και πληθυσμό 10.151.517[1] κατοίκους σύμφωνα με επίσημη εκτίμηση για το 2023. Το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της χώρας είναι Αζέροι. Πρωτεύουσα είναι το Μπακού. Επίσημη γλώσσα της χώρας είναι η αζερική ή αζερμπαϊτζανική (μια τουρκική γλώσσα). Συνορεύει με τη Ρωσία, την Αρμενία, το Ιράν, τη Γεωργία και την Τουρκία (μόνον η αυτόνομη περιοχή του Ναχτσιβάν (Nakhchivan).

Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν
Azərbaycan Respublikası

Σημαία

Εθνόσημο
Εθνικός ύμνος: Azərbaycan Respublikasının Dövlət Himni
(Εμβατήριο του Αζερμπαϊτζάν)
Τοποθεσία της χώρας στον κόσμο
Η θέση του Αζερμπαϊτζάν (πράσινο)
και μεγαλύτερη πόληΜπακού
40°22′46″N 49°53′28″E / 40.379571°N 49.891233°E / 40.379571; 49.891233 (Μπακού)
Αζέρικα
Προεδρική Δημοκρατία
Ιλχάμ Αλίγιεφ
Μεχριμπάν Αλίεβα
Αλί Ασάντοφ
Νομοθετικό σώμα
Εθνοσυνέλευση
Ανεξαρτησία
- Κηρύχθηκε
- Αναγνωρίστηκε
- Ισχύον Σύνταγμα
από Σοβιετική Ένωση
30 Αυγούστου 1991
18 Οκτωβρίου 1991
12 Νοεμβρίου 1995
 • Σύνολο
 • % Νερό
 • Σύνορα

86.600α km2 (114η)
1,6%
2.013 km
Πληθυσμός
 • Εκτίμηση 7-2023 
 • Απογραφή 2009 
 • Πυκνότητα 

10.151.517[1] (92η) 
8.922.400 [2]  
117,2 κατ./km2 (100η) 
ΑΕΠ (ΙΑΔ)
 • Ολικό  (2016)
 • Κατά κεφαλή 

165,533 δισ. $[3] (72η)  
17.438 $[3] (82η) 
ΑΕΠ (ονομαστικό)
 • Ολικό  (2016)
 • Κατά κεφαλή 

37,556 δισ. $[3] (75η)  
3.956 $[3] (82η) 
ΔΑΑ (2021)Αύξηση 0,745[4] (91η) – υψηλός
ΝόμισμαΜανάτ (AZN)
 • Θερινή ώρα(UTC +4)
(UTC +4 δεν τηρείται)
Internet TLD.az
Οδηγούν σταδεξιά
Κωδικός κλήσης+994
α Περιλαμβάνονται το Ναχιτσεβάν και το Ναγκόρνο-Καραμπάχ

Η Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ανακήρυξε την ανεξαρτησία της το 1918 και έγινε ένα από τα πρώτα δημοκρατικά κράτη στον Μουσουλμανικό κόσμο. Η χώρα ενσωματώθηκε στη Σοβιετική Ένωση ως Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν.[5] Η σύγχρονη δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν ανακήρυξε την ανεξαρτησία της στις 30 Αυγούστου 1991,[6] πριν την επίσημη διάλυση της ΕΣΣΔ τον Δεκέμβριο του 1991. Το Σεπτέμβριο του 1991, η Αρμενική πλειοψηφία του αμφισβητούμενου Ναγκόρνο-Καραμπάχ αποσχίστηκε για να σχηματίσει τη Δημοκρατία του Ναγκόρνο-Καραμπάχ.[7] Η περιοχή και επτά επαρχίες εντός της επικράτειας του Ναγκόρνο-Καραμπάχ έγιναν ντε φάκτο ανεξάρτητες με τον Πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ το 1994. Αυτές οι περιοχές αναγνωρίζονται διεθνώς ως μέρος του Αζερμπαϊτζάν, ενώ εκκρεμεί μια λύση για το καθεστώς της περιοχής, η οποία θα βρεθεί μέσω διαπραγματεύσεων που διεξάγονται από τον ΟΑΣΕ.[8][9][10][11]

Το Αζερμπαϊτζάν είναι ενωτικό ημι-προεδρικό κράτος. Είναι μέλος του Συμβουλίου της Ευρώπης, του ΟΑΣΕ, και του προγράμματος Συνεργασία για την Ειρήνη του NATO. Είναι ένα από τα έξι ανεξάρτητα Τουρκικά κράτη, ενεργό μέρος του Τουρκικού Συμβουλίου και μέλος της κοινότητας TÜRKSOY. Το Αζερμπαϊτζάν έχει διπλωματικές σχέσεις με 158 χώρες και είναι μέλος 38 διεθνών οργανισμών.[12] Είναι ιδρυτικό μέλος του Οργανισμού για τη Δημοκρατία και την Οικονομική Ανάπτυξη GUAM, της Κοινοπολιτείας Ανεξάρτητων Κρατών (ΚΑΚ)[13] και του Οργανισμού για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων. Είναι μέλος των Ηνωμένων Εθνών από το 1992, και εκλέχθηκε ως μέλος στο νεοσύστατο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών στις 9 Μαΐου 2006. Η θητεία της χώρας ξεκίνησε στις 19 Ιουνίου 2006.[14] Το Αζερμπαϊτζάν είναι κράτος μέλος του Κινήματος των Αδεσμεύτων, έχει το καθεστώς παρατηρητή στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και είναι ανταποκριτής στη Διεθνή Τηλεπικοινωνιακή Ένωση.[12][15]

Το Σύνταγμα του Αζερμπαϊτζάν δεν ανακηρύσσει κάποια επίσημη θρησκεία και όλες οι μεγάλες πολιτικές δυνάμεις στη χώρα είναι κοσμικές. Ωστόσο, η πλειονότητα του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι.[16] Οι περισσότεροι Αζέροι, ωστόσο, δεν εξασκούν ενεργά κάποια θρησκεία, και η χώρα είναι μία από τις πιο άθρησκες χώρες του Μουσουλμανικού κόσμου, με το 53% να επισημαίνει ότι η θρησκεία έχει μικρή ή καθόλου σημασία στις ζωές τους, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις του Κέντρου Pew Research και του Ινστιτούτου Γκάλοπ.[17][18][19] Το Αζερμπαϊτζάν έχει υψηλό επίπεδο ανθρώπινης ανάπτυξης στο οποίο κατατάσσεται ισάξια με τις περισσότερες ανατολικοευρωπαϊκές χώρες.[20] Έχει υψηλό επίπεδο οικονομικής ανάπτυξης[21] και αλφαβητισμού,[22] καθώς και μικρό ποσοστό ανεργίας.[23] Ωστόσο, το κυβερνών κόμμα, το Κόμμα του Νέου Αζερμπαϊτζάν, έχει κατηγορηθεί για αυταρχισμό και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων.[24]

Ετυμολογία Επεξεργασία

Η ονομασία του Αζερμπαϊτζάν προέρχεται από τον Ατροπάτη, Πέρση σατράπη της αυτοκρατορίας των Αχαιμενιδών, ο οποίος αργότερα έγινε σατράπης της Μηδίας από τον Μεγάλο Αλέξανδρο. Η αρχική ετυμολογία του ονόματος εικάζεται ότι προέρχεται από την αρχαία περσική θρησκεία του ζωροαστρισμού, καθώς στον ύμνο του άγγελου φύλακα αναφέρεται η φράση "âterepâtahe ashaonô fravashîm ýazamaide", η οποία μεταφράζεται ως "λατρεία του αγίου Ατάρε-πατά". Ο Ατροπάτης κυβέρνησε την περιοχή της Ατροπατηνής (το σημερινό ιρανικό Αζερμπαϊτζάν).

Ιστορία Επεξεργασία

Αρχαιότητα Επεξεργασία

 
Πετρογλυφικά στο Εθνικό Πάρκο του Γκομπουστάν, τα οποία χρονολογούνται από την παλαιολιθική εποχή.

Τα πρώτα ευρήματα ανθρώπινης παρουσίας στην περιοχή του σημερινού Αζερμπαϊτζάν χρονολογούνται στην ύστερη λίθινη περίοδο και συνδέονται με τον Πολιτισμό των Γκουρουτσάι των Σπηλαίων Αζίκ στην ύστερη Εποχή του Λίθου.[25] Η άνω Παλαιολιθική περίοδος και η ύστερη Εποχή του Χαλκού παρέχουν μαρτυρίες πολιτισμών σε ορισμένες περιοχές και νεκροπόλεις. Στην ιστορική περίοδο εγκαταστάθηκαν πρώτοι οι Σκύθες τον 9ο αιώνα π.Χ.[26] Ακολούθησαν μετά τους Σκύθες οι Ιρανοί Μήδοι που κυριάρχησαν στην περιοχή νότια του ποταμού Αράς.[27] Οι Μήδοι δημιούργησαν μια απέραντη αυτοκρατορία (900 π.Χ.-700 π.Χ.) που διατηρήθηκε μέχρι την εποχή που ενσωματώθηκε στην Αχαιμενιδική Αυτοκρατορία.[28] Με τους Αχαιμενίδες διαδώθηκε στους κατοίκους της περιοχής ο Ζωροαστρισμός.[29]

Ο Ατροπάτης επιφανής Πέρσης ευγενής, υπηρέτησε αρχικά τον Δαρείο Γ΄ της Περσίας, κατόπιν τον Μέγα Αλέξανδρο και έγινε τελικά ιδρυτής ανεξάρτητου βασιλείου.[30][31] Το βασίλειο αυτό έμεινε γνωστό ως Ατροπατηνή. Η δυναστεία του Ατροπάτη θα κυβερνήσει το βασίλειο πολλούς αιώνες, άλλοτε ως ανεξάτητοι, άλλοτε ως υποτελείς στην Αυτοκρατορία των Σελευκιδών, στην Δυναστεία των Αρσακιδών της Παρθίας αλλά και στην Αυτοκρατορία των Σασσανιδών.[32] Η περιοχή στην οποία βρισκόταν το βασίλειο του Ατροπάτη έμεινε γνωστή στους Έλληνες ως "Μηδία Ατροπατηνή" και κατόπιν απλά Ατροπατηνή. Το βασίλειο θα εξελιχθεί τα σύγχρονα χρόνια στο σημερινό Αζερμπαϊτζάν, ένα τμήμα του θα περάσει στο βορινότερο τμήμα του Ιράν γνωστό σήμερα ως Περσική επαρχεία του Αζερμπαϊτζάν.[33][34] Οι Άραβες χρονογράφοι αναφέρουν ότι το όνομα του προέρχεται από την φράση "ναός της φωτιάς" ή "φύλακας της φωτιάς".[35]

Μεσαίωνας Επεξεργασία

Το 252 μ.Χ., η αυτοκρατορία των Σασσανιδών μετέτρεψε το Αζερμπαϊτζάν σε υποτελή επικράτειά της, ενώ ο βασιλιάς Ουρναίρ υιοθέτησε επίσημα τον χριστιανισμό ως κρατική θρησκεία τον 4ο αιώνα. Παρά τις συνεχείς επιδρομές και κατακτήσεις, τόσο των Βυζαντινών όσο και των Σασσανιδών, η Καυκάσια Αλβανία παρέμεινε ανεξάρτητη οντότητα στην περιοχή μέχρι τον 9ο αιώνα. Το ισλαμικό χαλιφάτο των Ομμεϋαδών απώθησε τόσο τους Σασσανίδες όσο και τους Βυζαντινούς από την περιοχή και τελικά μετέτρεψε την Καυκάσια Αλβανία σε υποτελές του κράτος, μετά την καταστολή της χριστιανικής αντίστασης του πρίγκηπα Τζαβανσίρ το 667.

Το κενό εξουσίας που άφησε πίσω της η παρακμή του χαλιφάτου των Αββασιδών έδωσε χώρο σε πλήθος τοπικών δυναστειών όπως οι Σαλαρίδες, οι Σαχίδες, οι Σανταδίδες, οι Ραουαδίδες και οι Μπουίδες. Στις αρχές του 11ου αιώνα, η περιοχή σταδιακά κατακλύστηκε από κύματα τουρκομανικών φυλών από την κεντρική Ασία, οι οποίες καθιέρωσαν με τη σειρά τους δικές τους δυναστείες με πρώτη αυτή των Γαζναβιδών περί το 1030.

 
Το ανάκτορο των Σιρβανσάχ στο Μπακού

Οι παλαιοί ιρανόφωνοι πληθυσμοί απομονώθηκαν σε ορισμένες ορεινές περιοχές, ενώ σήμερα το σύνολο σχεδόν του τουρκόφωνου πληθυσμού έχει καθιερωθεί ως Αζέροι. Ο εκτουρκισμός των Αζέρων ολοκληρώθηκε στα τέλη του 17ου αιώνα. Σε τοπικό επίπεδο και με την επακόλουθη εξουσία των Σελτζούκων Τούρκων, η διακυβέρνηση είχε ανατεθεί σε τοπικούς ηγεμόνες, υποτελείς του σουλτάνου. Η επόμενη βραχύβια ηγεμονία στην περιοχή ήταν το κράτος των Τζαλαγιριδών, το οποίο σύντομα κατακτήθηκε από τον Ταμερλάνο.

Η τοπική δυναστεία των Σιρβανσάχ αποτέλεσε υποτελές κράτος της αυτοκρατορίας του Ταμερλάνου και τον υποστήριξη στον πόλεμο κατά του ηγεμόνα της Χρυσής Ορδής, Τοκχταμίς. Μετά τον θάνατο του Ταμερλάνου, στην ευρύτερη περιοχή αναδύθηκαν δυο ανεξάρτητες και ανταγωνιστικές ομοσπονδίες τουρκομανικών φυλών, οι Μαυροπροβατάδες (Καρά Κογιουνλού) και οι Ασπροπροβατάδες (Ακ Κογιουνλού). Οι Σιρβανσάχ επέστρεψαν διατηρώντας ένα υψηλό βαθμό αυτονομίας ως τοπικοί ηγεμόνες, ενώ καθαιρέθηκαν από τους Σαφαβίδες του Ιράν, την τελευταία δυναστεία Σιιτών μουσουλμάνων που αντιστέκονταν στη σουνιτική Οθωμανική αυτοκρατορία, η οποία και τελικά κυριάρχησε στην περιοχή.

Σύγχρονη ιστορία Επεξεργασία

Το 1828 το βόρειο τμήμα του παραχωρήθηκε στη Ρωσία και το 1918 ανακηρύχθηκε ανεξάρτητη δημοκρατία. Το Αζερμπαϊτζάν απέκτησε πολιτική οντότητα το 1920 (28 Απριλίου) ενώ έγινε ομόσπονδη δημοκρατία της Σοβιετικής Ένωσης το 1936. Ανακηρύχθηκε κράτος κυρίαρχο το 1989 και ανεξάρτητο στις 30 Αυγούστου 1991. Στο Αζερμπαϊτζάν στα τέλη της δεκαετίας του 1980 εξερράγη μία από τις μεγαλύτερες εθνικιστικές αναταραχές που έλαβαν χώρα στην πρώην Ε.Σ.Σ.Δ. Τον Φεβρουάριο του 1988, η αυτόνομη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ όπου υπήρχε έντονο το αρμενικό στοιχείο, αποφάσισε την προσχώρηση της στην Αρμενία. Ακολούθησε η αντίδραση της Μόσχας που απέρριψε κατηγορηματικά την προοπτική αυτής της ένωσης. Αποτέλεσμα ήταν να εκδηλωθούν αιματηρές διαδηλώσεις στο Σουμκαγίτ του Αζερμπαϊτζάν που στοίχισαν τη ζωή σε 32 άτομα.

Στην Αρμενία οργανώθηκαν μεγάλες απεργίες και, παρότι η κυβέρνηση της Ε.Σ.Σ.Δ έκανε κάποιες παραχωρήσεις στους Αρμένιους της περιοχής, αυτές δεν κρίθηκαν ικανοποιητικές. Επίσης δημιουργήθηκε μεγάλη δυσαρέσκεια των Αζέρων όταν η περιοχή περιήλθε στη δικαιοδοσία της κυβέρνησης της Μόσχας σε μια προσπάθεια επίλυσης της κρίσης. Η δυσαρέσκεια αυτή οδήγησε στη διεκδίκηση της ανεξαρτησίας του Αζερμπαϊτζάν και ο Σοβιετικός στρατός επενέβη στο Μπακού, τον Ιανουάριο του 1990. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής ένωσης το Αζερμπαϊτζάν έγινε ανεξάρτητη δημοκρατία με πρόεδρο το πρώην ισχυρό ηγετικό στέλεχος του ΚΚ Αγιάζ Μουταλίμποφ και προσχώρησε στην Κοινοπολιτεία Ανεξαρτήτων Κρατών. Ο πόλεμος μεταξύ Αρμενίων και Αζέρων συνεχίσθηκε στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με νικητές τους Αρμενίους και ο Μουταλίμποφ κατηγορήθηκε ως υπαίτιος με αποτέλεσμα να τον διαδεχθεί ο Γιαγκούμπ Μαμέντοφ πρώην Κομμουνιστής που διώχθηκε όταν οι Αρμένιοι κατέλαβαν τη σημαντική πολιτισμική για το Αζερμπαϊτζάν πόλη Σουσά. Επανήλθε για λίγο ο Μουταλίμποφ αλλά μετά από μεγάλες διαδηλώσεις εκδιώχθηκε. Τον Ιούνιο του 1992 ανέλαβε προσωρινός πρόεδρος ο Ισα Γκαμπάροφ στέλεχος του λαϊκού μετώπου. Στις εκλογές που ακολούθησαν εξελέγη ο ηγέτης του λαϊκού μετώπου Αμπουλφέζ Ελτσιμπέι. Η απειρία των στελεχών του, η διαφθορά ορισμένων από αυτούς, η αποτυχία της αντιμετώπισης των προβλημάτων του λαού και οι στρατιωτικές επιτυχίες των Αρμενίων στο Ναγκόρνο Καραμπάχ καθώς και η στάση των στρατιωτικών υπό τον στρατηγό Χουσεΐνοφ οδήγησαν τον Ελτσιμπέι σε φυγή. Ο πρόεδρος της βουλής της περιοχής του Ναχιτσεβάν Χεϊντάρ Αλίγιεφ έγινε προσωρινός πρόεδρος της δημοκρατίας και αργότερα με δημοψήφισμα εξελέγη παίρνοντας το 99% των ψήφων ο δε Χουσεΐνοφ χρίστηκε πρωθυπουργός. Το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ εξέδωσε ψήφισμα καλώντας τους Αρμένιους να αποχωρήσουν από τα εδάφη που είχαν καταλάβει ενώ άρχισαν οι διαπραγματεύσεις για αποστρατιωτικοποίηση της περιοχής. Ο Αλίγιεφ άρχισε συνομιλίες με τους Αρμένιους του Ναγκόρνο Καραμπάχ και κατέληξε σε συμφωνία για κατάπαυση του πυρός στα τέλη Ιουλίου 1993. Όμως τον Αύγουστο γίνεται νέα επίθεση των Αρμενίων στον νότο και το Ιράν έστειλε στρατό για να παρεμποδίσει την είσοδο των χιλιάδων προσφύγων στα εδάφη του. Ο πρόεδρος της βουλής του Ναγκόρνο Καραμπάχ δέχθηκε την αποχώρηση των στρατευμάτων από τις περιοχές του Αζερμπαϊτζάν με τον όρο την αναγνώριση της ανεξαρτησίας της περιοχής του.΄

Η όλη κατάσταση αυτή και η πολιτική αστάθεια έφερε τεράστια οικονομικά προβλήματα στο Αζερμπαϊτζάν και ο Αλίγιεφ προσπάθησε την προσέγγιση της χώρας με τη Ρωσία και το Ιράν σε θέματα πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας. Τον Οκτώβριο του 1994 υποστηρικτές του πρωθυπουργού Χουσεΐνοφ προσπάθησαν να καταλάβουν την εξουσία καθώς και τον Μάρτιο του 1995 μία ομάδα των δυνάμεων ασφαλείας. Και οι δύο απόπειρες απέτυχαν, ο Χουσεΐνοφ διέφυγε στη Ρωσία ενώ ανώτατοι στρατιωτικοί και μέλη της αντιπολίτευσης καταδικάστηκαν.

Τον Νοέμβριο του 1995 μετά από απαγόρευση καθόδου στις εκλογές των Κομμουνιστών και Ισλαμιστών ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία την εξουσία. Η κατάσταση στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ είναι ακόμη και σήμερα συγκεχυμένη, η περιοχή είναι αυτόνομη δεν αναγνωρίζεται ως κράτος και έχει δικό της πρόεδρο. Ο Χεϊντάρ Αλίγιεφ κέρδισε και τις εκλογές του 1998 και μετά από προβλήματα υγείας παρέδωσε την εξουσία στον γιο του Ιλχάμ το 2003. Ο Ιλχάμ επανεξελέγη στις εκλογές του 2008, του 2013 και του 2018.

Το φθινόπωρο του 2020, μετά από στρατιωτική επέμβαση, το Αζερμπαϊτζάν κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχο στο νότιο τμήμα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Γεωγραφία Επεξεργασία

 
Κλιματική ταξινόμηση Κέπεν για το Αζερμπαϊτζάν.[36]

Γεωγραφικά, το Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται στην περιοχή του Νότιου Καυκάσου της Ευρασίας, ανάμεσα στη Δυτική Ασία και την Ανατολική Ευρώπη. Βρίσκεται ανάμεσα στα γεωγραφικά πλάτη 38° και 42° Β και γεωγραφικά μήκη 44° και 51° Α. Το συνολικό μήκος των χερσαίων συνόρων του Αζερμπαϊτζάν είναι 2.648 χιλιόμετρα, εκ των οποίων 1.007 χιλιόμετρα είναι με την Αρμενία, 756 χιλιόμετρα με το Ιράν, 480 χιλιόμετρα με τη Γεωργία, 390 χιλιόμετρα με τη Ρωσία και 15 χιλιόμετρα με την Τουρκία.[37] Η ακτογραμμή έχει μήκος 800 χιλιόμετρα, και το μήκος της ευρύτερης περιοχής του τμήματος του Αζερμπαϊτζάν της Κασπίας Θάλασσας είναι 456 χιλιόμετρα.[37] Η χώρα έχει έναν περίκλειστο θύλακα, την Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν.[38]

Τρία φυσικά χαρακτηριστικά κυριαρχούν στο Αζερμπαϊτζάν: η Κασπία Θάλασσα, της οποίας η ακτογραμμή αποτελεί φυσικό όριο στα ανατολικά, την οροσειρά του Μεγάλου Καυκάσου στα βόρεια και τις εκτεταμένες πεδινές εκτάσεις στο κέντρο της χώρας. Υπάρχουν επίσης τρεις οροσειρές, ο Μεγάλος και ο Μικρός Καύκασος και τα Όρη Ταλίς, που καλύπτουν μαζί περίπου το 40% της χώρας.[39] Η υψηλότερη κορυφή του Αζερμπαϊτζάν είναι το όρος Μπαζάρ-Ντιουζιού (4.466 m), ενώ το χαμηλότερο σημείο βρίσκεται στην Κασπία Θάλασσα (−28 m). Σχεδόν τα μισά από όλα τα ηφαίστεια λάσπης στη Γη βρίσκονται στο Αζερμπαϊτζάν.[40]

Οι κύριες πηγές νερού είναι τα επιφανειακά νερά. Μόνο 24 από τα 8.350 ποτάμια έχουν μήκος πάνω από 100 χιλιόμετρα.[39] Όλοι οι ποταμοί καταλήγουν στην Κασπία Θάλασσα, στα ανατολικά της χώρας.[39] Η μεγαλύτερη λίμνη είναι η Σαρισού (67 km2) και ο μεγαλύτερος ποταμός είναι ο Κύρος (1.515 km), που είναι διασυνοριακός με την Αρμενία. Το Αζερμπαϊτζάν έχει πολλά νησιά κατά μήκος της Κασπίας Θάλασσας, τα οποία βρίσκονται κυρίως στο Αρχιπέλαγος του Μπακού.

 
Όρος Μπαζάρ-Ντιουζιού, η υψηλότερη κορυφή του Αζερμπαϊτζάν.
 
Ηφαίστεια λάσπης στο Εθνικό Πάρκο του Γκομπουστάν.

Το κλίμα στο Αζερμπαϊτζάν επηρεάζεται ιδιαίτερα από τις ψυχρές αρκτικές μάζες του σκανδιναβικού αντικυκλώνα, τις εύκρατες αέριες μάζες του αντικυκλώνα της Σιβηρίας και τον αντικυκλώνα της Κεντρικής Ασίας.[41] Το ποικιλόμορφο τοπίο του Αζερμπαϊτζάν επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο εισέρχονται αέριες μάζες στη χώρα.[41] Ο Μεγάλος Καύκασος προστατεύει τη χώρα από άμεσες επιρροές ψυχρών αέριων μαζών από τον βορρά. Αυτό οδηγεί στο σχηματισμό υποτροπικού κλίματος στους περισσότερους πρόποδες και πεδιάδες της χώρας. Εν τω μεταξύ, οι πεδιάδες και οι πρόποδες χαρακτηρίζονται από υψηλά ποσοστά ηλιακής ακτινοβολίας.[42]

9 από τις 11 υπάρχουσες κλιματικές ζώνες υπάρχουν στο Αζερμπαϊτζάν.[43] Τόσο η απόλυτη ελάχιστη θερμοκρασία ( −33 °C (−27,4 °F) ) και την απόλυτη μέγιστη θερμοκρασία ( 46 °C (114,8 °F) ) παρατηρήθηκαν στην Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχιτσεβάν.[43] Η μέγιστη ετήσια βροχόπτωση πέφτει στο Λανκαράν (1.600 με 1.800 mm) και το ελάχιστο στο Αμπσερόν (200 με 250 mm).[43]

Ο Κύρος και ο Αράς είναι οι σημαντικότεροι ποταμοί στο Αζερμπαϊτζάν. Διασχίζουν την πεδιάδα Κύρου-Αράς. Οι ποταμοί που εκβάλλουν απευθείας στην Κασπία Θάλασσα, πηγάζουν κυρίως από τη βορειοανατολική πλαγιά του Μεγάλου Καυκάσου και των βουνών Τάλις και τρέχουν κατά μήκος των πεδιάδων Σαμούρ-Ντεβέτσι και Λανκαράν.[44]

Βιοποικιλότητα Επεξεργασία

106 είδη θηλαστικών, 97 είδη ψαριών, 363 είδη πουλιών, 10 είδη αμφιβίων και 52 είδη ερπετών έχουν καταγραφεί και ταξινομηθεί στο Αζερμπαϊτζάν. [39] Το εθνικό ζώο του Αζερμπαϊτζάν είναι το άλογο του Καραμπάχ, ένα άλογο αγώνων ορεινής στέπας και ιππασίας ενδημικό του Αζερμπαϊτζάν. Το άλογο του Καραμπάχ φημίζεται για την καλή του διάθεση, την ταχύτητα, την κομψότητα και την εξυπνάδα του. Είναι μια από τις παλαιότερες ράτσες, με καταγωγή που χρονολογείται στον αρχαίο κόσμο, αλλά σήμερα το άλογο είναι είδος υπό εξαφάνιση.[45]

Η χλωρίδα του Αζερμπαϊτζάν αποτελείται από περισσότερα από 4.500 είδη ανώτερων φυτών. Λόγω του μοναδικού κλίματος στο Αζερμπαϊτζάν, η χλωρίδα είναι πολύ πιο πλούσια σε αριθμό ειδών από τη χλωρίδα των άλλων δημοκρατιών του Νοτίου Καυκάσου. Το 66 τοις εκατό των ειδών που αναπτύσσονται σε ολόκληρο τον Καύκασο μπορεί να βρεθεί στο Αζερμπαϊτζάν.[46] Η χώρα βρίσκεται σε τέσσερις οικοπεριοχές: μικτά δάση Κασπίας Υρκανίας, μικτά δάση Καυκάσου, ορεινή στέπα της Ανατολικής Ανατολίας και έρημο και στέπα θαμνών του Αζερμπαϊτζάν.[47] Το Αζερμπαϊτζάν είχε μέσο δείκτη ακεραιότητας δασικού τοπίου 2018 6,55/10, κατατάσσοντάς το στην 72η θέση παγκοσμίως από 172 χώρες.[48]

Κυβέρνηση και πολιτική Επεξεργασία

 
Ο γιος του πρώην προέδρου Χεϊντάρ Αλίγιεφ, Ιλχάμ Αλίγιεφ, διαδέχθηκε τον πατέρα του και παραμένει στην εξουσία από το 2003.

Η δομική διαμόρφωση του πολιτικού συστήματος του Αζερμπαϊτζάν ολοκληρώθηκε με την υιοθέτηση του νέου Συντάγματος στις 12 Νοεμβρίου 1995. Σύμφωνα με το άρθρο 23 του Συντάγματος, τα κρατικά σύμβολα της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν είναι η σημαία, το εθνόσημο και ο εθνικός ύμνος. Η κρατική εξουσία στο Αζερμπαϊτζάν περιορίζεται μόνο από τον νόμο για εσωτερικά ζητήματα, αλλά οι διεθνείς υποθέσεις περιορίζονται επίσης από τις διατάξεις διεθνών συμφωνιών.[49]

Το Σύνταγμα του Αζερμπαϊτζάν ορίζει ότι είναι μια προεδρική δημοκρατία με τρεις κλάδους εξουσίας – Εκτελεστική, Νομοθετική και Δικαστική. Η νομοθετική εξουσία κατέχεται από την Εθνοσυνέλευση και την Ανώτατη Εθνοσυνέλευση στην Αυτόνομη Δημοκρατία του Ναχτσιβάν. Το κοινοβούλιο του Αζερμπαϊτζάν, που ονομάζεται Milli Majlis, αποτελείται από 125 βουλευτές που εκλέγονται με βάση την πλειοψηφία, με θητεία 5 ετών για κάθε εκλεγμένο μέλος. Οι εκλογές γίνονται κάθε πέντε χρόνια, την πρώτη Κυριακή του Νοεμβρίου. Το Κοινοβούλιο δεν είναι υπεύθυνο για τον σχηματισμό της κυβέρνησης, αλλά το Σύνταγμα απαιτεί την έγκριση του Υπουργικού Συμβουλίου από το Milli Majlis.[50] Το Κόμμα του Νέου Αζερμπαϊτζάν, και ανεξάρτητοι βουλευτές πιστοί στην κυβέρνηση, κατέχουν επί του παρόντος σχεδόν όλες τις 125 έδρες του κοινοβουλίου. Κατά τις κοινοβουλευτικές εκλογές του 2010, τα κόμματα της αντιπολίτευσης, Μουσαβάτ και Κόμμα Λαϊκού Μετώπου του Αζερμπαϊτζάν, δεν κατάφεραν να κερδίσουν ούτε μία έδρα. Οι Ευρωπαίοι παρατηρητές διαπίστωσαν πολυάριθμες παρατυπίες κατά την προεκλογική περίοδο και την ημέρα των εκλογών.[51]

Την εκτελεστική εξουσία κατέχουν ο Πρόεδρος, ο οποίος εκλέγεται για επταετή θητεία με άμεσες εκλογές, και ο Πρωθυπουργός. Ο πρόεδρος εξουσιοδοτείται να σχηματίσει το υπουργικό συμβούλιο, ένα συλλογικό εκτελεστικό όργανο υπόλογο τόσο στον Πρόεδρο όσο και στην Εθνοσυνέλευση. Το υπουργικό συμβούλιο του Αζερμπαϊτζάν αποτελείται κυρίως από τον πρωθυπουργό, τους αναπληρωτές του και τους υπουργούς. Ο πρόεδρος δεν έχει το δικαίωμα να διαλύσει την Εθνοσυνέλευση αλλά έχει δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις της. Για να παρακάμψει το προεδρικό βέτο, το κοινοβούλιο πρέπει να έχει πλειοψηφία 95 ψήφων. Η δικαστική εξουσία ανήκει στο Συνταγματικό Δικαστήριο, το Ανώτατο Δικαστήριο και το Οικονομικό Δικαστήριο. Ο πρόεδρος ορίζει τους δικαστές σε αυτά τα δικαστήρια. Η έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την Αποτελεσματικότητα της Δικαιοσύνης (CEPEJ) αναφέρεται στο μοντέλο δικαιοσύνης του Αζερμπαϊτζάν για την επιλογή νέων δικαστών ως βέλτιστη πρακτική, αντικατοπτρίζοντας τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά και την πορεία ανάπτυξης προς τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας και της ποιότητας του δικαστικού συστήματος σε μια νέα δημοκρατία.[52][53]

Αν και το Αζερμπαϊτζάν έχει διεξαγάγει αρκετές εκλογές από τότε που ανέκτησε την ανεξαρτησία του και διαθέτει πολλούς από τους επίσημους θεσμούς της δημοκρατίας, παραμένει ταξινομημένο ως «μη ελεύθερο» (κοντά στο όριο για «μερικώς ελεύθερο») από το Freedom House.[54][55] Τα τελευταία χρόνια, μεγάλος αριθμός δημοσιογράφων, μπλόγκερ, δικηγόρων και ακτιβιστών των ανθρωπίνων δικαιωμάτων από το Αζερμπαϊτζάν έχουν συλληφθεί και φυλακιστεί για την κριτική τους στον Πρόεδρο Αλίγιεφ και τις κυβερνητικές αρχές.[56] Το Αζερμπαϊτζάν έχει επικριθεί σφοδρά επειδή δωροδοκούσε ξένους αξιωματούχους και διπλωμάτες για να προωθήσει τους σκοπούς του στο εξωτερικό και να νομιμοποιήσει τις εκλογές του στο εσωτερικό, μια πρακτική που ονομάζεται διπλωματία του χαβιάρι.[57][58][59][60]

Εξωτερικές σχέσεις Επεξεργασία

 
Ο Πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγιεφ με τον Πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, 31 Οκτωβρίου 2017

Η βραχύβια Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν πέτυχε να συνάψει διπλωματικές σχέσεις με έξι χώρες, στέλνοντας διπλωματικούς αντιπροσώπους στη Γερμανία και τη Φινλανδία.[61] Η διαδικασία της διεθνούς αναγνώρισης της ανεξαρτησίας του Αζερμπαϊτζάν από την καταρρέουσα Σοβιετική Ένωση διήρκεσε περίπου ένα χρόνο. Η πιο πρόσφατη χώρα που αναγνώρισε το Αζερμπαϊτζάν ήταν το Μπαχρέιν, στις 6 Νοεμβρίου 1996.[62] Πλήρεις διπλωματικές σχέσεις, συμπεριλαμβανομένων των αμοιβαίων ανταλλαγών αποστολών, καθιερώθηκαν πρώτα με την Τουρκία, το Πακιστάν, τις Ηνωμένες Πολιτείες, το Ιράν[61] και το Ισραήλ.[63] Το Αζερμπαϊτζάν έχει δώσει ιδιαίτερη έμφαση στην «ειδική σχέση» του με την Τουρκία.[64][65]

Το Αζερμπαϊτζάν έχει διπλωματικές σχέσεις με 158 χώρες μέχρι στιγμής και είναι μέλος σε 38 διεθνείς οργανισμούς.[12] Κατέχει καθεστώς παρατηρητή στο Κίνημα των Αδεσμεύτων και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου και είναι ανταποκριτής στη Διεθνή Ένωση Τηλεπικοινωνιών.[12] Στις 9 Μαΐου 2006 το Αζερμπαϊτζάν εξελέγη μέλος του νεοσύστατου Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων από τη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών. Η θητεία ξεκίνησε στις 19 Ιουνίου 2006. [66] Το Αζερμπαϊτζάν εξελέγη για πρώτη φορά ως μη μόνιμο μέλος του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ το 2011 με την υποστήριξη 155 χωρών.

Στο Αζερμπαϊτζάν υπάρχουν πρεσβείες και προξενεία από χώρες που εκπροσωπούνται άμεσα σε αυτήν.

Σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα 1791/23-03-2004 έχει αναγνωριστεί και λειτουργεί το Ελληνοαζέρικο Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο[67]. Το Ελληνοαζέρικο Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο δημιουργήθηκε με απώτερο σκοπό τη διασύνδεση των επιχειρήσεων για τη δημιουργία δεσμών και συνεργασιών με στόχο την ανάπτυξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων στην Ελλάδα και το Αζερμπαϊτζάν.

Στρατός Επεξεργασία

Η ιστορία του σύγχρονου στρατού του Αζερμπαϊτζάν χρονολογείται από τη Λαϊκή Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν το 1918, όταν ο Εθνικός Στρατός της νεοσύστατης Λαϊκής Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν δημιουργήθηκε στις 26 Ιουνίου 1918. Όταν το Αζερμπαϊτζάν κέρδισε την ανεξαρτησία μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, οι Ένοπλες Δυνάμεις της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν δημιουργήθηκαν σύμφωνα με τον Νόμο για τις Ένοπλες Δυνάμεις της 9ης Οκτωβρίου 1991. Η αρχική ημερομηνία ίδρυσης του βραχύβιου Εθνικού Στρατού γιορτάζεται ως Ημέρα Στρατού (26 Ιουνίου) στο σημερινό Αζερμπαϊτζάν. [68] Όσον αφορά το 2021, το Αζερμπαϊτζάν είχε 126.000 ενεργό προσωπικό στις ένοπλες δυνάμεις του. Υπάρχουν επίσης 17.000 παραστρατιωτικοί και 330.000 έφεδροι.[69] Οι ένοπλες δυνάμεις έχουν τρεις κλάδους: τις Χερσαίες Δυνάμεις, τις Αεροπορίες και το Ναυτικό. Επιπλέον, οι ένοπλες δυνάμεις αγκαλιάζουν πολλές στρατιωτικές υποομάδες που μπορούν να εμπλακούν στην κρατική άμυνα όταν χρειαστεί. Πρόκειται για τα Εσωτερικά Στρατεύματα του Υπουργείου Εσωτερικών και την Κρατική Συνοριακή Υπηρεσία, η οποία περιλαμβάνει και το Λιμενικό Σώμα.[70] Η Εθνοφρουρά του Αζερμπαϊτζάν είναι μια περαιτέρω παραστρατιωτική δύναμη. Λειτουργεί ως ημι-ανεξάρτητη οντότητα της Ειδικής Υπηρεσίας Κρατικής Προστασίας, υπηρεσίας που υπάγεται στον Πρόεδρο.[71]

Η αμυντική βιομηχανία του Αζερμπαϊτζάν κατασκευάζει φορητά όπλα, συστήματα πυροβολικού, τανκς, τεθωρακισμένα και συσκευές νυχτερινής όρασης, αεροπορικές βόμβες, μη επανδρωμένα αεροσκάφη, διάφορα στρατιωτικά οχήματα και στρατιωτικά αεροπλάνα και ελικόπτερα.[72] [73] [74] [75] Ο αμυντικός προϋπολογισμός του Αζερμπαϊτζάν για το 2013 ήταν 3,7 δις δολάρια. [76] [77]

Διοικητικές διαιρέσεις Επεξεργασία

 
Το Αζερμπαϊτζάν χωρίζεται σε 14 οικονομικές περιοχές.

Το Αζερμπαϊτζάν χωρίζεται διοικητικά σε 14 οικονομικές περιφέρειες. 66 ρεγιόν (rayonlar, ενικός rayon) και 11 πόλεις (şəhərlər, ενικός şəhər) υπό την άμεση εξουσία της δημοκρατίας.[78] Επιπλέον, το Αζερμπαϊτζάν περιλαμβάνει την Αυτόνομη Δημοκρατία (muxtar respublika ) του Ναχτσιβάν.[70] Ο Πρόεδρος του Αζερμπαϊτζάν διορίζει τους κυβερνήτες αυτών των μονάδων, ενώ η κυβέρνηση του Ναχτσιβάν εκλέγεται και εγκρίνεται από το κοινοβούλιο της Αυτόνομης Δημοκρατίας του Ναχτσιβάν.

Οικονομία Επεξεργασία

Μετά την απόκτηση της ανεξαρτησίας το 1991, το Αζερμπαϊτζάν έγινε μέλος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, της Παγκόσμιας Τράπεζας, της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, της Ισλαμικής Τράπεζας Ανάπτυξης και της Ασιατικής Τράπεζας Ανάπτυξης.[79] Το τραπεζικό σύστημα του Αζερμπαϊτζάν αποτελείται από την Κεντρική Τράπεζα του Αζερμπαϊτζάν, εμπορικές τράπεζες και μη τραπεζικούς πιστωτικούς οργανισμούς. Η Εθνική (τώρα Κεντρική) Τράπεζα δημιουργήθηκε το 1992 με βάση το Κρατικό Ταμιευτήριο του Αζερμπαϊτζάν, θυγατρική του πρώην Κρατικού Ταμιευτηρίου της ΕΣΣΔ. Η Κεντρική Τράπεζα λειτουργεί ως κεντρική τράπεζα του Αζερμπαϊτζάν, η οποία έχει την εξουσία να εκδίδει το εθνικό νόμισμα, το μανάτ του Αζερμπαϊτζάν, και να εποπτεύει όλες τις εμπορικές τράπεζες. Δύο μεγάλες εμπορικές τράπεζες είναι η UniBank και η κρατική International Bank of Azerbaijan.[80]

Το Αζερμπαϊτζάν παρουσιάζει κάποια σημάδια της λεγόμενης «ολλανδικής ασθένειας» λόγω του ταχέως αναπτυσσόμενου ενεργειακού τομέα του, που προκαλεί πληθωρισμό και καθιστά ακριβότερες τις εξαγωγές εκτός ενέργειας.[81]

Το Αζερμπαϊτζάν κατατάσσεται στην 57η θέση στην Έκθεση Παγκόσμιας Ανταγωνιστικότητας για την περίοδο 2010–2011, πάνω από άλλες χώρες της ΚΑΚ.[82] Μέχρι το 2012 το ΑΕΠ του Αζερμπαϊτζάν είχε αυξηθεί 20 φορές από το επίπεδο του 1995.[83]

Σύμφωνα με την έκθεση Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας για το 2019, το Αζερμπαϊτζάν βελτίωσε τη θέση του στην κατάταξη ευκολίας πραγματοποίησης επιχειρηματικής δραστηριότητες από το 57 στο 25.[84][85][86][87] Ως αποτέλεσμα της εφαρμογής μεγάλου αριθμού μεταρρυθμίσεων που αφορούσαν κυρίως θεσμικές αλλαγές, η επιχειρηματική δραστηριότητα στο Αζερμπαϊτζάν έγινε ευκολότερη, όπως ο χρόνος και το κόστος για τη λήψη άδειας κατασκευής μειώθηκαν σημαντικά (χρόνος κατά 80 ημέρες και κόστος κατά 12.563 AZN), εξορθολογίστηκε η διαδικασία σύνδεσης του δικτύου ηλεκτρικής ενέργειας, καθώς και απλουστεύθηκε η πίστωση.[84]

Ενέργεια και φυσικοί πόροι Επεξεργασία

 
Μια μονάδα άντλησης για τη μηχανική εξαγωγή πετρελαίου στα περίχωρα του Μπακού

Τα δύο τρίτα του Αζερμπαϊτζάν είναι πλούσιο σε πετρέλαιο και φυσικό αέριο.[88] Η ιστορία της βιομηχανίας πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν χρονολογείται από την αρχαία περίοδο. Ο Άραβας ιστορικός και περιηγητής Αχμέντ Αλ-Μπεραρούρι περιέγραψε την οικονομία της χερσονήσου Αμπσερόν στην αρχαιότητα, αναφέροντας ιδιαίτερα το πετρέλαιο της.[89] Υπάρχουν πολλοί αγωγοί στο Αζερμπαϊτζάν. Ο στόχος του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, που συνδέει το γιγάντιο κοίτασμα φυσικού αερίου Σαχ Ντενίζ στο Αζερμπαϊτζάν με την Ευρώπη,[90] είναι να μειώσει την εξάρτηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης από το ρωσικό αέριο.[91]

Τον Σεπτέμβριο του 1994, υπογράφηκε σύμβαση διάρκειας 30 ετών μεταξύ της Κρατικής Εταιρείας Πετρελαίου της Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν (SOCAR) και 13 εταιρείες πετρελαίου, μεταξύ των οποίων η Amoco, η BP, η ExxonMobil, η Lukoil και η Equinor.[79] Καθώς οι δυτικές πετρελαϊκές εταιρείες είναι σε θέση να εκμεταλλεύονται πετρελαιοπηγές βαθέων υδάτων ανέγγιχτες από τη σοβιετική εκμετάλλευση, το Αζερμπαϊτζάν θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά σημεία στον κόσμο για εξερεύνηση και ανάπτυξη πετρελαίου.[92] Εν τω μεταξύ, το Κρατικό Ταμείο Πετρελαίου του Αζερμπαϊτζάν ιδρύθηκε ως ταμείο εκτός προϋπολογισμού για να διασφαλίσει τη μακροοικονομική σταθερότητα, τη διαφάνεια στη διαχείριση των εσόδων από το πετρέλαιο και τη διασφάλιση των πόρων για τις μελλοντικές γενιές.

Η περιοχή του Μικρού Καυκάσου αντιπροσωπεύει το μεγαλύτερο μέρος των κοιτασμάτων χρυσού, αργύρου, σιδήρου, χαλκού, τιτανίου, χρωμίου, μαγγανίου, κοβαλτίου, μολυβδαινίου, σύνθετων μεταλλευμάτων και αντιμονίου της χώρας.[88]

Γεωργία Επεξεργασία

Το Αζερμπαϊτζάν έχει τη μεγαλύτερη γεωργική λεκάνη στην περιοχή. Περίπου το 54,9 τοις εκατό του Αζερμπαϊτζάν είναι γεωργική γη.[37] Στις αρχές του 2007 4.755.100 εκτάρια γης χρησιμοποιούταν ως γεωργικές εκτάσεις.[93] Την ίδια χρονιά οι συνολικοί πόροι ξυλείας ανήλθαν σε 136 εκατομμύρια m3.[93] Τα ινστιτούτα γεωργικής επιστημονικής έρευνας του Αζερμπαϊτζάν επικεντρώνονται σε λιβάδια και βοσκοτόπια, κηπουρική και υποτροπικές καλλιέργειες, πράσινα λαχανικά, αμπελουργία και οινοποιία, βαμβακοκαλλιέργεια και φαρμακευτικά φυτά.[94] Σε ορισμένες περιοχές είναι κερδοφόρα η καλλιέργεια σιτηρών, πατατών, ζαχαρότευτλων, βαμβακιού[95] και καπνού. Η κτηνοτροφία, τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το κρασί και τα οινοπνευματώδη είναι επίσης σημαντικά αγροτικά προϊόντα. Η αλιευτική βιομηχανία της Κασπίας επικεντρώνεται στα φθίνοντα αποθέματα οξύρρυγχου. Το 2002 η εμπορική ναυτιλία του Αζερμπαϊτζάν είχε 54 πλοία.[96]

Τουρισμός Επεξεργασία

Ο τουρισμός παίζει μεγάλο ρόλο στην οικονομία του Αζερμπαϊτζάν. Η χώρα ήταν τουριστικός προορισμός από τη δεκαετία του 1980, ωστόσο, η πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και ο πόλεμος του Ναγκόρνο-Καραμπάχ κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, επέφεραν πλήγμα στην τουριστική βιομηχανία και την εικόνα του Αζερμπαϊτζάν.[97]

Μόλις στη δεκαετία του 2000 η τουριστική βιομηχανία άρχισε να ανανεώνεται και η χώρα από τότε καταγράφει υψηλό ρυθμό αύξησης του αριθμού των τουριστικών επισκέψεων και των διανυκτερεύσεων. [98] Τα τελευταία χρόνια το Αζερμπαϊτζάν έχει γίνει δημοφιλής προορισμός για θρησκευτικό τουρισμό, σπα και ιατρικό τουρισμό. Όλο τον χειμώνα το Shahdag Mountain Resort προσφέρει σκι με εγκαταστάσεις τελευταίας τεχνολογίας.[99]

Η τουριστική ανάπτυξη του Αζερμπαϊτζάν είναι η κορυφαία προτεραιότητα για την κυβέρνηση της χώρας. Οι ενέργειες ρυθμίζονται από το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού του Αζερμπαϊτζάν [100]. Υπάρχουν 63 χώρες για τις οποίες δεν απαιτείται θεώρηση [101] και οι χώρες για τις οποίες απαιτείται θεώρηση για το Αζερμπαϊτζάν υπάρχει e-visa [102].

Σύμφωνα με την Έκθεση Ανταγωνιστικότητας Τουρισμού του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ το Αζερμπαϊτζάν κατατάσσεται στην 84η θέση [103].

Το Αζερμπαϊτζάν τοποθετείται ανάμεσα στις δέκα πρώτες χώρες λόγω της μεγαλύτερης αύξησης των εξαγωγών επισκεπτών κατά τα 2010-2016 σύμφωνα με την έκθεση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Ταξιδιών και Τουρισμού [104]. Το Αζερμπαϊτζάν είναι στην πρώτη θέση (46,1%) μεταξύ των χωρών που έχουν τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες ταξιδιωτικές και τουριστικές οικονομίες [105].

Δημογραφία Επεξεργασία

Όσον αφορά τον Ιούλιο του 2023, το 54,6% του συνολικού πληθυσμού του Αζερμπαϊτζάν των 10.151.517 κατοίκων είναι αστικός, με το υπόλοιπο 45,4% να είναι αγροτικός. Τον Ιούλιο του 2023, το 50,2% του συνολικού πληθυσμού ήταν γυναίκες. Η αναλογία φύλου την ίδια χρονιά ήταν 0,99 άνδρες ανά γυναίκα.[1] Το προσδόκιμο ζωής στο σύνολο του πληθυσμού, σύμφωνα με εκτιμήσεις του 2019 του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ήταν 71,4 χρόνια (68,8 χρόνια οι άνδρες και 74,1 οι γυναίκες).[106] Ο ρυθμός αύξησης του πληθυσμού το 2011 ήταν 0,85%, σε σύγκριση με 1,09% παγκοσμίως.[70] Ένας σημαντικός παράγοντας που περιορίζει την αύξηση του πληθυσμού είναι το υψηλό επίπεδο μετανάστευσης. Το 2011 το Αζερμπαϊτζάν σημείωσε μετανάστευση −1,14/1.000 ατόμων.[70]

Η διασπορά του Αζερμπαϊτζάν βρίσκεται σε 42 χώρες[107] και αντίστοιχα υπάρχουν πολλά κέντρα για εθνικές μειονότητες εντός του Αζερμπαϊτζάν, συμπεριλαμβανομένης της γερμανικής πολιτιστικής εταιρείας «Karelhaus», του σλαβικού πολιτιστικού κέντρου, της κοινότητας του Αζερμπαϊτζάν και του Ισραήλ, του Κουρδικού πολιτιστικού κέντρο, το Εθνικό κέντρο Λεζγκί, της κοινωνίας Τατάρων της Κριμαίας, κ.λπ. [108]

Εθνότητα Επεξεργασία

Η εθνοτική σύνθεση του πληθυσμού σύμφωνα με την απογραφή πληθυσμού του 2009: 91,6% Αζέροι, 2,0% Λεζγκίνοι, 1,4% Αρμένιοι (σχεδόν όλοι οι Αρμένιοι ζουν στην αποσχισμένη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ), 1,3% Ρώσοι, 1,3% Ταλίς, 0,6% % Άβαροι, 0,4% Τούρκοι, 0,3 % Τάταροι, 0,3 % Τάτοι, 0,2 % Ουκρανοί, 0,1 % Τσακούροι, 0,1 % Γεωργιανοί, 0,1 % Εβραίοι, 0,1 % Κούρδοι, άλλοι 0,2%.

Γλώσσες Επεξεργασία

Η επίσημη γλώσσα είναι η αζερική, η οποία είναι τουρκική γλώσσα. Η αζερική ομιλείται από περίπου το 92% του πληθυσμού ως μητρική γλώσσα.[109] Ομιλούνται επίσης τα Ρωσικά και τα Αρμενικά (μόνο στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ) και η καθεμία είναι η μητρική γλώσσα περίπου 1,5% του πληθυσμού αντίστοιχα.[109] Υπάρχουν δώδεκα άλλες μειονοτικές γλώσσες που ομιλούνται από ιθαγενείς στη χώρα.[110] Μερικές από αυτές τις γλωσσικές κοινότητες είναι πολύ μικρές και ο αριθμός τους μειώνεται.[111] Τα Αρμενικά ήταν η γλώσσα της πλειοψηφίας στο Ναγκόρνο-Καραμπάχ με περίπου 76% το 1989.[112] Μετά τον πρώτο πόλεμο του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, ο πληθυσμός είναι σχεδόν αποκλειστικά Αρμένιος σε ποσοστό περίπου 95%.[113]

Θρησκεία Επεξεργασία

 
Το τζαμί Μπιμπί-Χεϊμπάτ στο Μπακού. Το τζαμί είναι χτισμένο πάνω από τον τάφο ενός απόγονου του Μωάμεθ.[114]

Το Αζερμπαϊτζάν θεωρείται η πιο κοσμική χώρα με μουσουλμανική πλειοψηφία.[115] Περίπου το 97% του πληθυσμού είναι μουσουλμάνοι.[116] Το 85% των Μουσουλμάνων είναι Σιίτες και το 15% Σουνίτες.[117] Η Δημοκρατία του Αζερμπαϊτζάν έχει το δεύτερο υψηλότερο ποσοστό Σιιτών Μουσουλμάνων από οποιαδήποτε άλλη χώρα στον κόσμο.[118] Άλλες θρησκείες ασκούνται από διάφορες εθνοτικές ομάδες της χώρας. Σύμφωνα με το άρθρο 48 του Συντάγματός του, το Αζερμπαϊτζάν είναι ένα κοσμικό κράτος και διασφαλίζει τη θρησκευτική ελευθερία. Σε μια δημοσκόπηση της Γκάλοπ το 2006–2008, μόνο το 21% των ερωτηθέντων από το Αζερμπαϊτζάν δήλωσαν ότι η θρησκεία είναι σημαντικό μέρος της καθημερινότητάς τους.[119]

Από τις θρησκευτικές μειονότητες του έθνους, οι εκτιμώμενοι 280.000 χριστιανοί (3,1%)[120] είναι κυρίως Ρώσοι και Γεωργιανοί Ορθόδοξοι και Αρμένιοι Αποστολικοί (σχεδόν όλοι οι Αρμένιοι ζουν στην αποσχισμένη περιοχή του Ναγκόρνο-Καραμπάχ).[70] Το 2003, υπήρχαν 250 Ρωμαιοκαθολικοί.[121] Υπάρχει επίσης μια μικρή προτεσταντική κοινότητα.[122][123] Το Αζερμπαϊτζάν έχει επίσης αρχαίο εβραϊκό πληθυσμό με ιστορία 2.000 ετών: οι εβραϊκές οργανώσεις υπολογίζουν ότι 12.000 Εβραίοι παραμένουν στο Αζερμπαϊτζάν, όπου βρίσκεται η μοναδική πόλη με εβραϊκή πλειοψηφία εκτός του Ισραήλ και των Ηνωμένων Πολιτειών.[124][125][126] Το Αζερμπαϊτζάν φιλοξενεί επίσης μέλη των κοινοτήτων Μπαχάι, Χάρε Κρίσνα και Μαρτύρων του Ιεχωβά, καθώς και οπαδούς των άλλων θρησκευτικών κοινοτήτων.[127] Ορισμένες θρησκευτικές κοινότητες έχουν περιοριστεί ανεπίσημα από τη θρησκευτική ελευθερία. Μια έκθεση του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ για το θέμα αναφέρει την κράτηση μελών ορισμένων μουσουλμανικών και χριστιανικών ομάδων και πολλές ομάδες δυσκολεύονται να εγγραφούν στην SCWRA.[128]

Εκπαίδευση Επεξεργασία

Ένα σχετικά υψηλό ποσοστό των Αζέρων έχουν λάβει κάποια μορφή τριτοβάθμιας εκπαίδευσης, κυρίως σε επιστημονικά και τεχνικά θέματα.[129] Στη σοβιετική εποχή, τα επίπεδα αλφαβητισμού και μέσης εκπαίδευσης αυξήθηκαν δραματικά από το πολύ χαμηλό σημείο εκκίνησης, παρά τις δύο αλλαγές στο τυπικό αλφάβητο, από την περσο-αραβική γραφή στη λατινική τη δεκαετία του 1920 και από τη λατινική σε κυριλλική τη δεκαετία του 1930. Σύμφωνα με τα σοβιετικά δεδομένα, το 1970 το 100 τοις εκατό των ανδρών και των γυναικών (ηλικίας εννέα έως σαράντα εννέα) ήταν εγγράμματοι.[129] Σύμφωνα με την Έκθεση του Προγράμματος Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών για το 2009, το ποσοστό αλφαβητισμού στο Αζερμπαϊτζάν είναι 99,5 τοις εκατό.[130]

Μετά την ανεξαρτησία, ένας από τους πρώτους νόμους που ψήφισε το Κοινοβούλιο του Αζερμπαϊτζάν για να αποσυνδεθεί από τη Σοβιετική Ένωση ήταν να υιοθετήσει ένα τροποποιημένο λατινικό αλφάβητο για να αντικαταστήσει το κυριλλικό.[131] Εκτός από αυτό, το σύστημα του Αζερμπαϊτζάν έχει υποστεί μικρή διαρθρωτική αλλαγή. Οι αρχικές αλλαγές περιελάμβαναν την επανίδρυση της θρησκευτικής εκπαίδευσης (απαγορευμένη κατά τη σοβιετική περίοδο) και αλλαγές στο πρόγραμμα σπουδών που έδωσαν εκ νέου έμφαση στη χρήση της αζερικής γλώσσας και εξάλειψαν το ιδεολογικό περιεχόμενο. Εκτός από τα δημοτικά σχολεία, τα εκπαιδευτικά ιδρύματα περιλαμβάνουν χιλιάδες προσχολικά σχολεία, σχολεία γενικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και επαγγελματικές σχολές, συμπεριλαμβανομένων εξειδικευμένων σχολείων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και τεχνικών σχολείων. Η εκπαίδευση μέχρι την ένατη τάξη είναι υποχρεωτική.[132]

Πολιτισμός Επεξεργασία

Η κουλτούρα του Αζερμπαϊτζάν έχει αναπτυχθεί ως αποτέλεσμα πολλών επιρροών, γι' αυτό οι Αζερμπαϊτζάν είναι, από πολλές απόψεις, διπολιτισμικοί. Σήμερα, οι εθνικές παραδόσεις διατηρούνται καλά στη χώρα παρά τις δυτικές επιρροές, συμπεριλαμβανομένης της παγκοσμιοποιημένης καταναλωτικής κουλτούρας. Μερικά από τα κύρια στοιχεία της κουλτούρας του Αζερμπαϊτζάν είναι: μουσική, λογοτεχνία, λαϊκοί χοροί και τέχνη, κουζίνα, αρχιτεκτονική, κινηματογράφος και η γιορτή Νοβρούζ Μπαϊράμ. Το τελευταίο προέρχεται από τον παραδοσιακό εορτασμό της Πρωτοχρονιάς στην αρχαία ιρανική θρησκεία του Ζωροαστρισμού. Το Νοβρούζ είναι οικογενειακές διακοπές.[133]

Το προφίλ του πληθυσμού του Αζερμπαϊτζάν αποτελείται, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, από Αζέρους, καθώς και από άλλες εθνικότητες ή εθνοτικές ομάδες, που ζουν συμπαγώς σε διάφορες περιοχές της χώρας. Τα εθνικά και παραδοσιακά φορέματα του Αζερμπαϊτζάν είναι τα Τσόκα και Παπάχι. Υπάρχουν ραδιοφωνικές εκπομπές στη ρωσική, τη γεωργιανή, την κουρδική, τη λεζγική και την ταλισική γλώσσα, οι οποίες χρηματοδοτούνται από τον κρατικό προϋπολογισμό.[108] Στο Μπακού εκδίδονται αρκετές εφημερίδες στα ρωσικά, τα κουρδικά (Dengi Kurd), τα λεζγικά (Samur) και τα ταλίς.[108] Η εβραϊκή κοινωνία «Σκοκνούτ» εκδίδει την εφημερίδα Aziz.[108]

Μουσική Επεξεργασία

 
Αζέροι ασίκ τραγουδιστές

Η μουσική του Αζερμπαϊτζάν βασίζεται σε λαϊκές παραδόσεις που φτάνουν σχεδόν χίλια χρόνια πίσω.[134] Για αιώνες η μουσική του Αζερμπαϊτζάν εξελίσσεται κάτω από το σήμα της μονωδίας, παράγοντας ρυθμικά ποικίλες μελωδίες.[135] Η μουσική του Αζερμπαϊτζάν έχει ένα σύστημα διακλαδισμένου τρόπου, όπου η χρωματοποίηση μείζονος και δευτερεύουσας κλίμακας έχει μεγάλη σημασία.[135] Μεταξύ των εθνικών μουσικών οργάνων υπάρχουν 14 έγχορδα όργανα, οκτώ κρουστά και έξι πνευστά.[136] Σύμφωνα με το The Grove Dictionary of Music and Musicians, «από την άποψη της εθνότητας, του πολιτισμού και της θρησκείας οι Αζερμπαϊτζάν είναι μουσικά πολύ πιο κοντά στο Ιράν από την Τουρκία.»[137]

Το μουγκάμ, το μεϊκάνα και η τέχνη άσικ είναι από τις πολλές μουσικές παραδόσεις του Αζερμπαϊτζάν. Το μούγκαμ είναι συνήθως μια σουίτα με ποίηση και ιντερμέδια με όργανα. Σε αντίθεση με τις παραδόσεις μούγκαμ των χωρών της Κεντρικής Ασίας, το μούγκαμ του Αζερμπαϊτζάν είναι πιο ελεύθερης μορφής και λιγότερο άκαμπτο. Συχνά συγκρίνεται με τον αυτοσχέδιο χώρο της τζαζ.[138] Η UNESCO ανακήρυξε την παράδοση μούγκαμ του Αζερμπαϊτζάν Αριστούργημα της Προφορικής και Άυλης Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας στις 7 Νοεμβρίου 2003. Το Μεϊκάνα είναι είδος παραδοσιακού ξεχωριστού λαϊκού τραγουδιού του Αζερμπαϊτζάν χωρίς συνοδεία, που συνήθως ερμηνεύεται από πολλά άτομα που αυτοσχεδιάζουν για ένα συγκεκριμένο θέμα.[139]

Το άσικ συνδυάζει ποίηση, αφήγηση, χορό και φωνητική και οργανική μουσική σε μια παραδοσιακή παράσταση που αποτελεί σύμβολο της κουλτούρας του Αζερμπαϊτζάν. Είναι ένας μυστικιστής τροβαδούρος ή ταξιδιώτης βάρδος που τραγουδά και παίζει μπαγλαμά. Αυτή η παράδοση έχει την καταγωγή της στις σαμανιστικές πεποιθήσεις των αρχαίων τουρκικών λαών. Τα τραγούδια των άσικ είναι ημι-αυτοσχέδια γύρω από κοινές βάσεις. Η τέχνη άσικ του Αζερμπαϊτζάν συμπεριλήφθηκε στον κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς από την UNESCO στις 30 Σεπτεμβρίου 2009.[140]

Λογοτεχνία Επεξεργασία

Μεταξύ των μεσαιωνικών συγγραφέων που γεννήθηκαν εντός των εδαφικών ορίων της σύγχρονης Δημοκρατίας του Αζερμπαϊτζάν ήταν ο Πέρσης ποιητής και φιλόσοφος Νιζαμί, που ονομαζόταν Γκαντζάβι από τον τόπο γέννησής του, Γκαντζά, ο οποίος ήταν ο συγγραφέας του Χαμσέ, που αποτελείται από πέντε ρομαντικά ποιήματα.[141] Η παλαιότερη γνωστή προσωπικότητα στη λογοτεχνία του Αζερμπαϊτζάν ήταν ο Ιτσεντίν Χασάνογλου, ο οποίος συνέθεσε μια ανθολογία (ντιβάν) που αποτελείται από περσικούς και τουρκικούς γκαζάλ.[142][143]

Η κλασική λογοτεχνία στο Αζερμπαϊτζάν διαμορφώθηκε τον 14ο αιώνα με βάση τις διάφορες διαλέκτους του Πρώιμου Μεσαίωνα του Ταμπρίζ και του Σιρβάν. Μεταξύ των ποιητών αυτής της περιόδου ήταν ο Γαζή Μπουρχαναντίν και ο Χακίκι (ψευδώνυμο του Τζαχάν-σαχ Καρά Κογιουνλού).[144] Το τέλος του 14ου αιώνα ήταν επίσης η περίοδος έναρξης της λογοτεχνικής δραστηριότητας του Ιμαντίν Νασιμί,[145] ενός από τους μεγαλύτερους Τούρκους[146][147][148] Χουρούφι μυστικιστές ποιητές του τέλους του 14ου και των αρχών του 15ου αιώνα[149] και ένας από τους πιο εξέχοντες πρώιμους δασκάλους ντιβάν στην τουρκική λογοτεχνική ιστορία,[149] που επίσης συνέθεσε ποίηση στα περσικά[147][150] και στα αραβικά.[149] Το στυλ του ντιβάν και του γκαζάλ αναπτύχθηκε περαιτέρω από τους ποιητές Κασίμ-ι Ανβάρ, Φουζουλί και Χατάι (ψευδώνυμο του Σαφαβίδη Σάχη Ισμαήλ Α΄).

Στο διάστημα του 17ου και του 18ου αιώνα, τα μοναδικά είδη του Φουζούλι, καθώς και η ποίηση των Ασίκ, υιοθετήθηκαν από εξέχοντες ποιητές και συγγραφείς όπως ο Κοβσί της Ταμπρίζ, ο Σάχης Αμπάς Σανί, ο Αγάς Μεσίχ Σιρβανί, ο Νισάτ, ο Μολά Βαλί Βινταντί, ο Μολά Πανάχ Βαγίφ και άλλοι. Μαζί με τους Τούρκους, τους Τουρκμένους και τους Ουζμπέκους, οι Αζέροι υμνούν επίσης το Έπος του Κόρογλου (από αζερικά: kor oğlu‎‎ για τον γιο του τυφλού ), ένα θρυλικό λαϊκό ήρωα.[151]

Παραδοσιακή τέχνη Επεξεργασία

 
Αζέρικο χαλί της σχολής Σιρβάν

Οι Αζέροι έχουν μια πλούσια και ξεχωριστή κουλτούρα, ένα μεγάλο μέρος της οποίας είναι η διακοσμητική και εφαρμοσμένη τέχνη. Αυτή η μορφή τέχνης αντιπροσωπεύεται από ένα ευρύ φάσμα χειροτεχνιών, όπως κοσμήματα, χάραξη σε μέταλλο, σκάλισμα σε ξύλο, πέτρα, κόκαλο, χαλιά, ύφανση και εκτύπωση σχεδίων και πλέξιμο και κέντημα.[152]

Το χαλί του Αζερμπαϊτζάν είναι ένα παραδοσιακό χειροποίητο ύφασμα διαφόρων μεγεθών, με πυκνή υφή και επιφάνεια χωρίς πέλος, τα σχέδια του οποίου είναι χαρακτηριστικά των πολλών περιοχών κατασκευής χαλιών του Αζερμπαϊτζάν. Τον Νοέμβριο του 2010 το χαλί του Αζερμπαϊτζάν ανακηρύχθηκε Αριστούργημα Άυλης Κληρονομιάς από την UNESCO.[153][154]

Κουζίνα Επεξεργασία

Η παραδοσιακή κουζίνα φημίζεται για τα άφθονα λαχανικά και χόρτα που χρησιμοποιούνται εποχιακά στα πιάτα. Τα φρέσκα χόρτα, όπως η μέντα, ο κόλιανδρος, ο άνηθος, ο βασιλικός, ο μαϊντανός, το εστραγκόν, τα πράσα, το σχοινόπρασο, το θυμάρι, η μαντζουράνα, το φρέσκο κρεμμύδι και το νεροκάρδαμο, είναι πολύ δημοφιλή και συχνά συνοδεύουν τα κύρια πιάτα στο τραπέζι. Η κλιματική ποικιλομορφία και η γονιμότητα της γης αντικατοπτρίζονται στα εθνικά πιάτα, τα οποία βασίζονται σε ψάρια από την Κασπία Θάλασσα, ντόπιο κρέας (κυρίως πρόβειο και βοδινό) και σε άφθονα εποχιακά λαχανικά και χόρτα. Το πιλάφι με σαφράνι είναι το κορυφαίο φαγητό στο Αζερμπαϊτζάν και το μαύρο τσάι είναι το εθνικό ρόφημα.[155] Οι Αζερμπαϊτζάνοι χρησιμοποιούν συχνά παραδοσιακό ποτήρι αρμουντού (σε σχήμα αχλαδιού) καθώς έχουν πολύ ισχυρή κουλτούρα τσαγιού.[156][157] Τα δημοφιλή παραδοσιακά πιάτα περιλαμβάνουν το μποζμπάς (αρνίσια σούπα που υπάρχει σε πολλές τοπικές ποικιλίες με την προσθήκη διαφορετικών λαχανικών), το κουτάμπ (τηγανητή πιτα με γέμιση από χόρτα ή κιμά) και το ντουσμπαρά (είδος ζύμης με γέμιση κιμά).

Αρχιτεκτονική Επεξεργασία

 
Το Μαυσωλείο της Μομιμέ Χατούν στο Ναχιτσεβάν χτίστηκε τον 12ο αιώνα

Η αρχιτεκτονική του Αζερμπαϊτζάν συνήθως συνδυάζει στοιχεία Ανατολής και Δύσης.[158] Η αρχιτεκτονική του Αζερμπαϊτζάν έχει έντονες επιρροές από την περσική αρχιτεκτονική. Πολλοί αρχαίοι αρχιτεκτονικοί θησαυροί, όπως ο Πύργος της Παρθένου και το Παλάτι των Σιρβανσάχ στην Περιτειχισμένη πόλη του Μπακού, σώζονται στο σύγχρονο Αζερμπαϊτζάν. Οι συμμετοχές που υποβλήθηκαν στον ενδεικτικό κατάλογο της Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO περιλαμβάνουν το Ατεσγκά του Μπακού, το Μαυσωλείο Μομιμέ Χατούν, το ιστορικό και αρχιτεκτονικό καταφύγιο Σουσά και το παλάτι των Σακί Χαν.[159][160]

Οπτικές τέχνες Επεξεργασία

 
Μια μινιατούρα μιας σκηνής μάχης στους τοίχους του παλατιού των Σακί Χαν, 18ος αιώνας, πόλη Σακί

Τα πετρογλυφικά Γκαμιγκαγιά, τα οποία χρονολογούνται από την 1η έως την 4η χιλιετία π.Χ., βρίσκονται στην περιοχή Ορντουμπάντ του Αζερμπαϊτζάν. Αποτελούνται από περίπου 1500 εκτοπισμένες και σκαλισμένες βραχογραφίες με εικόνες ελαφιών, κατσικιών, ταύρων, σκύλων, φιδιών, πουλιών, φανταστικών όντων και ανθρώπων, άμαξες και διάφορα σύμβολα βρέθηκαν σε βράχους από βασάλτη.[161] Ο Νορβηγός εθνογράφος και τυχοδιώκτης Θορ Χέιερνταλ ήταν πεπεισμένος ότι οι άνθρωποι από την περιοχή πήγαν στη Σκανδιναβία περίπου το 100 μ.Χ., μετέφεραν τις δεξιότητές τους στην κατασκευή σκαφών και τις εφάρμοσαν στις βάρκες των Βίκινγκ στη Βόρεια Ευρώπη.[162][163]

Κατά τη διάρκεια των αιώνων, η τέχνη του Αζερμπαϊτζάν έχει περάσει από πολλές στιλιστικές αλλαγές. Η ζωγραφική του Αζερμπαϊτζάν χαρακτηρίζεται παραδοσιακά από μια ζεστασιά χρώματος και φωτός, όπως αποδεικνύεται στα έργα των Αζίμ Αζιμζαντέ και Μπαχρούζ Κανγκαρλί, και ενασχόληση με θρησκευτικές προσωπικότητες και πολιτιστικά μοτίβα.[164] Η ζωγραφική του Αζερμπαϊτζάν κυριαρχούσε στον Καύκασο για εκατοντάδες χρόνια, από τη ρωμανική και οθωμανική περίοδο, καθώς και τη σοβιετική και μπαρόκ περίοδο, οι δύο τελευταίες από τις οποίες καρποφόρησαν στο Αζερμπαϊτζάν.[165]

Παραπομπές Επεξεργασία

  1. 1,0 1,1 1,2 «Δημογραφική κατάσταση στο Αζερμπαϊτζάν». Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2023. 
  2. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2012. 
  3. 3,0 3,1 3,2 3,3 «Αζερμπαϊτζάν». ΔΝΤ. Απρίλιος 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Μαΐου 2017. 
  4. Human Development Report 2021-22: Uncertain Times, Unsettled Lives: Shaping our Future in a Transforming World (PDF). hdr.undp.org. United Nations Development Programme. 8 Σεπτεμβρίου 2022. σελίδες 272–276. ISBN 978-9-211-26451-7. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2022. 
  5. Pipes, Richard (1997). The Formation of the Soviet Union: Communism and Nationalism 1917–1923 (2nd έκδοση). Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press. σελίδες 218–220, 229. ISBN 978-0-674-30951-7. 
  6. King, David C. (2006). Azerbaijan . Marshall Cavendish. σελ. 27. ISBN 978-0761420118. 
  7. Zürcher, Christoph (2007). The Post-Soviet Wars: Rebellion, Ethnic Conflict, and Nationhood in the Caucasus ([Online-Ausg.]. ed.). New York: New York University Press. σελ. 168. ISBN 978-0814797099. 
  8. Резолюция СБ ООН № 822 от 30 апреля 1993 года (στα Ρωσικά). United Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  9. Резолюция СБ ООН № 853 от 29 июля 1993 года (στα Ρωσικά). United Nations. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  10. Резолюция СБ ООН № 874 14 октября 1993 года (στα Ρωσικά). United Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  11. Резолюция СБ ООН № 884 от 12 ноября 1993 года (στα Ρωσικά). United Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  12. 12,0 12,1 12,2 12,3 «Azerbaijan: Membership of international groupings/organisations». British Foreign & Commonwealth Office. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2007. 
  13. Europa Publications Limited (1998). Eastern Europe and the Commonwealth of Independent States. Routledge. σελ. 154. ISBN 978-1-85743-058-5. 
  14. «Elections & Appointments – Human Rights Council». United Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2009. 
  15. «The non-aligned engagement». The Jakarta Post. http://www.thejakartapost.com/news/2011/05/24/the-non-aligned-engagement.html. Ανακτήθηκε στις 26 May 2011. 
  16. Cornell, Svante E. (2010). Azerbaijan Since Independence. M.E. Sharpe. σελίδες 165, 284. Indicative of general regional trends and a natural reemergence of previously oppressed religious identity, an increasingly popular ideological basis for the pursuit of political objectives has been Islam.... The government, for its part, has shown an official commitment to Islam by building mosques and respecting Islamic values... Unofficial Islamic groups sought to use aspects of Islam to mobilize the population and establish the foundations for a future political struggle.... Unlike Turkey, Azerbaijan does not have the powerful ideological legacy of secularism... the conflict with Armenia has bred frustration that is increasingly being answered by a combined Islamic and nationalist sentiment, especially among younger people... All major political forces are committed to secularism and are based, if anything, on a nationalist agenda. 
  17. What Alabamians and Iranians Have in Common. Gallup. Retrieved on 2017-06-30.
  18. Islam and Secularism: the Azerbaijani experience and its reflection in France. Prweb.com (2013-06-17). Retrieved on 2017-06-30.
  19. Muslims and Islam: Key findings in the U.S. and around the world | Pew Research Center. Pewresearch.org (2017-05-26). Retrieved on 2017-06-30.
  20. «Human Development Index and its components» (PDF). United Nations Development Programme. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2017. 
  21. «Interactive Infographic of the World's Best Countries». Newsweek. 2010-08-15. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-07-22. https://web.archive.org/web/20110722070231/http://www.newsweek.com/2010/08/15/interactive-infographic-of-the-worlds-best-countries.html. Ανακτήθηκε στις 2011-07-24. 
  22. «Literacy rate among schoolchildren in Azerbaijan is 100% – UN report». News.Az. 28 Οκτωβρίου 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Δεκεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουλίου 2017. 
  23. «Employment statistics in Azerbaijan». The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2013. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2007. 
  24. «Human Rights Watch: Azerbaijan». Human Rights Watch. Ανακτήθηκε στις 6 Μαρτίου 2014. 
  25. Azakov, Siyavush. "National report on institutional landscape and research policy Social Sciences and Humanities in Azerbaijan"
  26. "Azerbaijan: Early History: Iranian and Greek Influences". U.S. Library of Congress
  27. Swietochowski, Tadeusz (1999). Historical Dictionary of Azerbaijan. Lanham, Maryland: The Scarecrow Press
  28. H. Dizadji (2010). Journey from Tehran to Chicago: My Life in Iran and the United States, and a Brief History of Iran. US: Trafford Publishing. σ. 105
  29. https://www.iranicaonline.org/articles/albania-iranian-aran-arm
  30. Tavernier 2007, σ. 125
  31. Fredricksmeyer 2002, σ. 92; Schippmann 1987, σσ. 221–224; Roisman 2002, σ. 187
  32. Schippmann 1987, σσ. 221–224
  33. Schippmann 1987, σσ. 221–224
  34. Streck (1993). "Ād̲h̲arbaid̲j̲ān". In Houtsma, M. Th. (ed.). First Encyclopaedia of Islam 1913–1936 (reprint ed.). BRILL
  35. de Planhol 1987, σσ. 205–215
  36. Beck, Hylke E.; Zimmermann, Niklaus E.; McVicar, Tim R.; Vergopolan, Noemi; Berg, Alexis; Wood, Eric Franklin Wood (30 October 2018). «Present and future Köppen-Geiger climate classification maps at 1-km resolution». Scientific Data 5: 180214. doi:10.1038/sdata.2018.214. PMID 30375988. PMC 6207062. Bibcode2018NatSD...580214B. https://www.research-collection.ethz.ch/bitstream/20.500.11850/302311/2/sdata2018214.pdf. 
  37. 37,0 37,1 37,2 «Geographical data». The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2007. 
  38. «Naxcivan | History & Geography | Britannica». www.britannica.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιανουαρίου 2022. 
  39. 39,0 39,1 39,2 39,3 «Azerbaijan: Biodiversity». Central Asia and Transcaucasus Network on Plant Genetic Resources. 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 17 Φεβρουαρίου 2017. 
  40. «Azerbaijan's mud volcanoes on Seven Wonders of Nature shortlist». News.Az. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 February 2010. https://web.archive.org/web/20100210062717/http://www.news.az/articles/8581. Ανακτήθηκε στις 8 February 2010. 
  41. 41,0 41,1 «Azerbaijan – Climate». Heydar Aliyev Foundation. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2007. 
  42. «Climate». State Land and Cartography Committee. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουλίου 2014. 
  43. 43,0 43,1 43,2 «Climate». Water Resources of the Azerbaijan Republic. Institute of Hydrometeorology, Ministry of Ecology and Natural Resources. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2007. 
  44. Joyce Chepkemoi (25 Απριλίου 2017). «Major Rivers Of Azerbaijan». worldatlas.com. 
  45. «The Karabakh Horse». Karabakh Foundation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Οκτωβρίου 2010. 
  46. «Azerbaijan – Flora». Heydar Aliyev Foundation. Ανακτήθηκε στις 5 Μαρτίου 2010. 
  47. Dinerstein, Eric; Olson, David; Joshi, Anup; Vynne, Carly; Burgess, Neil D.; Wikramanayake, Eric; Hahn, Nathan; Palminteri, Suzanne και άλλοι. (2017). «An Ecoregion-Based Approach to Protecting Half the Terrestrial Realm». BioScience 67 (6): 534–545. doi:10.1093/biosci/bix014. ISSN 0006-3568. PMID 28608869. 
  48. Grantham, H. S.; Duncan, A.; Evans, T. D.; Jones, K. R.; Beyer, H. L.; Schuster, R.; Walston, J.; Ray, J. C. και άλλοι. (2020). «Anthropogenic modification of forests means only 40% of remaining forests have high ecosystem integrity - Supplementary Material». Nature Communications 11 (1): 5978. doi:10.1038/s41467-020-19493-3. ISSN 2041-1723. PMID 33293507. 
  49. «State power». courts.gov.az. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2022. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2022. 
  50. (Constitution of Azerbaijan Republic, Articles 104–107)
  51. «Monitors criticize Azerbaijani elections». Al Jazeera. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 November 2010. https://web.archive.org/web/20101111072636/http://english.aljazeera.net/news/europe/2010/11/2010118152810836488.html. Ανακτήθηκε στις 8 November 2010. 
  52. CEPEJ, Council of Europe, Human Rights and Rule of Law, Efficiency of justice -. «Efficiency of justice – CEPEJ – European Commission for the Efficiency of Justice (CEPEJ) – Report requested by the Ministry of Justice of Azerbaijan – Assessment of policy and procedures for the selection of judges in Azerbaijan – prepared by Mr Audun Hognes BERG, Head of International Secretariat, Norwegian Courts Administration, CEPEJ Bureau member and Ms Ivana GORANIĆ, Director of the Judicial Academy, Republic of Croatia, Representative of the Lisbon Network to the CEPEJ». wcd.coe.int. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2017. 
  53. Jean, Jean – Paul (2015). «High quality justice for all member states of the Council of Europe». Council of Europe: 119. https://www.coe.int/t/dghl/cooperation/cepej/textes/CEPEJ_Study22_EN.pdf. 
  54. «Azerbaijan – Freedom House». FreedomHouse.org. Ανακτήθηκε στις 4 Αυγούστου 2013. 
  55. «Combined Average Ratings: Independent Countries 2009». FreedomHouse.org. 2009. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2012. [νεκρός σύνδεσμος]
  56. "Jailed without trial in Azerbaijan," The Washington Post. 1 March 2015.
  57. «Disgraced: Azerbaijan and the End of Election Monitoring As We Know It» (PDF). European Stability Initiative. 5 Νοεμβρίου 2013. 
  58. Jamie Doward. «Plush hotels and caviar diplomacy: how Azerbaijan's elite wooed MPs». The Guardian. https://www.theguardian.com/world/2013/nov/24/azerbaijan-caviar-diplomacy-for-mps. Ανακτήθηκε στις 4 July 2015. 
  59. «Europe's caviar diplomacy with Azerbaijan must end». http://euobserver.com/opinion/118320. Ανακτήθηκε στις 4 July 2015. 
  60. «Baku Smooths Over Its Rights Record with a Thick Layer of Caviar». RadioFreeEurope/RadioLiberty. http://www.rferl.org/content/azerbaijan-baku-caviar-oil/25162410.html. Ανακτήθηκε στις 4 July 2015. 
  61. 61,0 61,1 «Azerbaijan – Foreign Relations». Country Studies. Ανακτήθηκε στις 31 Μαΐου 2007. 
  62. «Bilateral relations». Ministry of Foreign Affairs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2007. 
  63. Lenk, Arthur (7 Μαρτίου 2007). «15th anniversary of Israel-Azerbaijan diplomatic relations» (PDF). Ministry of Foreign Affairs of Israel. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2008. 
  64. Kardas, Saban. «Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan». Eurasia Daily Monitor Volume. http://www.jamestown.org/single/?no_cache=1&tx_ttnews%5Btt_news%5D=34116. Ανακτήθηκε στις 23 December 2010. 
  65. Katik, Mevlut. «Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position». EurasiaNet. Ανακτήθηκε στις 23 Δεκεμβρίου 2010. 
  66. «Elections & Appointments – Human Rights Council». United Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2009. 
  67. «ΕλληνοΑζέρικο Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο -». ΕλληνοΑζέρικο Εμπορικό και Οικονομικό Επιμελητήριο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Οκτωβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2018. 
  68. Azerbaijan's Army Day (26 June) Αρχειοθετήθηκε 2014-01-08 στο Wayback Machine. declared by Presidential Decree of 22 May 1998.
  69. C. W. Blandy Azerbaijan: Is War Over Nagornyy Karabakh a Realistic Option? Αρχειοθετήθηκε 2011-05-10 στο Wayback Machine.
  70. 70,0 70,1 70,2 70,3 70,4 «Azerbaijan». The World Factbook (στα Αγγλικά). Central Intelligence Agency. 22 Απριλίου 2022. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2022. 
  71. Выступление Президента Азербайджанской Республики, Верховного Главнокомандующего Гейдара Алиева на церемонии, посвященной 5-й годовщине образования Национальной гвардии – Штаб Национальной гвардии Азербайджана (στα Ρωσικά). Heydar Aliyev Heritage Research Center. 25 Δεκεμβρίου 1996. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2011. 
  72. «Azerbaijan to start manufacturing arms, military hardware in 2008». BBC Monitoring Service. Ανακτήθηκε στις 26 Ιανουαρίου 2008. 
  73. «Azerbaijan to produce tanks, aviation bombs and pilotless vehicles in 2009». panarmenian. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 January 2009. https://web.archive.org/web/20090109213303/http://www.panarmenian.net/news/eng/?nid=28123. Ανακτήθηκε στις 24 December 2008. 
  74. «Uzeir Jafarov: "Azerbaijan will be unable to produce competitive military technique in the next five years"». Today.Az. http://www.today.az/news/business/47845.html. Ανακτήθηκε στις 26 September 2008. 
  75. «President Ilham Aliyev attends the openings of several defense-related facilities». Today.Az. http://www.today.az/news/politics/81912.html. Ανακτήθηκε στις 4 March 2011. 
  76. Eastern approaches Ex-communist Europe (3 October 2013). «The Nagorno-Karabakh conflict: A festering sore». The Economist. https://www.economist.com/blogs/easternapproaches/2013/10/nagorno-karabakh-conflict. Ανακτήθηκε στις 15 October 2013. 
  77. «Baku says Armenian president still hypocrite before world community». News.Az. http://www.news.az/articles/karabakh/81188. Ανακτήθηκε στις 15 October 2013. 
  78. «The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, Administrative and territorial units of Azerbaijan Republic». Azstat.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2011. 
  79. 79,0 79,1 «Azerbaijan – General Information». Heydar Aliyev Foundation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2007. 
  80. «Rəhbərlik». ibar.az (στα Αζερμπαϊτζανικά). International Bank of Azerbaijan. 
  81. «Dutch disease and the Azerbaijan economy». Communist and Post-Communist Studies 46 (4): 463–480. 1 December 2013. doi:10.1016/j.postcomstud.2013.09.001. 
  82. «World Economic Forum – The Global Competitiveness Report 2010-2011» (PDF). Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 6 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  83. «Bibliothek der Friedrich-Ebert-Stiftung» (PDF). Ανακτήθηκε στις 11 Νοεμβρίου 2019. 
  84. 84,0 84,1 World Bank (2018). Doing Business 2019 (PDF). World Bank Publications. σελίδες 5, 11, 13. ISBN 978-1464813269. 
  85. «Doing Business 2019: A Year of Record Reforms, Rising Influence» (στα Αγγλικά). World Bank. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2018. 
  86. Richard Hiault (31 Οκτωβρίου 2018). «Vie des affaires : la France perd encore du terrain – Les Echos». Les Échos (στα Γαλλικά). France. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2018. 
  87. World Bank (2017). Doing Business 2018 (PDF). World Bank Publications. σελ. 4. ISBN 978-1464811470. 
  88. 88,0 88,1 «Azerbaijan – General Information». Heydar Aliyev Foundation. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαΐου 2007. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2007. 
  89. «History of Development of Oil Industry». 
  90. «Southern Gas Corridor project about to come on stream». Deutsche Welle. 11 November 2020. https://www.dw.com/en/southern-gas-corridor-project-about-to-come-on-stream/a-55555077. 
  91. «New gas pipeline could heat up Azeri-Russian rivalry». Reuters. 6 October 2020. https://www.reuters.com/article/azerbaijan-russia-gas-int-idUSKBN26R27G. 
  92. «Azerbaijan: Economy». globalEDGE. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 29 Μαΐου 2007. 
  93. 93,0 93,1 «Natural resources». The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 26 Μαΐου 2007. 
  94. «Azerbaijan: Status of Database». Central Asia and Caucasus Institute. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Μαρτίου 2007. Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2007. 
  95. «Findings on the Worst Forms of Child Labor – Azerbaijan». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2015. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2015. 
  96. «Azerbaijan: Transportation». Encyclopedia of the Nations. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 24 Μαΐου 2007. 
  97. «Rapid Tourism Assessment for the Azerbaijan Tourism Sector Development Program | OSCE». www.osce.org (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2017. 
  98. Ismayilov, Rovshan (2007-08-12). «Azerbaijan: Baku Boom Has Yet to Hit Regions». EurasiaNet. http://www.eurasianet.org/departments/insight/articles/eav081307.shtml. Ανακτήθηκε στις 2017-07-22. 
  99. «Construction advisory for Shahdag Mountain Resort – Azerbaijan – PGI Management – Asesoramiento y Gestión de resorts de montaña». www.pgimgmt.com (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2017. 
  100. «About tourism in Azerbaijan». Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi. http://mct.gov.az/en/about-tourism-in-azerbaijan. Ανακτήθηκε στις 2017-07-22. 
  101. «Global Passport Power Rank | Passport Index 2017» (στα αγγλικά). Passport Index - All the world's passports in one place.. https://www.passportindex.org/byRank.php?ccode=az. Ανακτήθηκε στις 2017-07-22. 
  102. «Home Page | The Electronic Visa System of Azerbaijan Republic». evisa.gov.az (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2017. 
  103. «Index Results—The Travel & Tourism Competitiveness Index Ranking 2015» (στα αγγλικά). Travel and Tourism Competitiveness Report 2015. http://reports.weforum.org/travel-and-tourism-competitiveness-report-2015/index-results-the-travel-tourism-competitiveness-index-ranking-2015/. Ανακτήθηκε στις 2017-07-22. 
  104. Hope, Katie (2017-07-19). «Where's hot? This summer's most popular holiday spots» (στα αγγλικά). BBC News. http://www.bbc.com/news/business-40641560. Ανακτήθηκε στις 2017-07-22. 
  105. global-economic-impact-and-issues. 01.01.2017. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2018-11-13. https://web.archive.org/web/20181113052505/https://www.wttc.org/-/media/files/reports/economic-impact-research/2017-documents/global-economic-impact-and-issues-2017.pdf. 
  106. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, Προσδόκιμο ζωής και υγιές προσδόκιμο ζωής, Δεδομένα ανά χώρα
  107. «Xaricdəki təşkilatlar» (στα Αζερμπαϊτζανικά). State Committee on Work with Diaspora. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2007. 
  108. 108,0 108,1 108,2 108,3 «Ethnic minorities». Ministry of Foreign Affairs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2007. 
  109. 109,0 109,1 Population by language, sex and urban/rural residence, UN Data.
  110. «Ethnologue report for Azerbaijan». Ethnologue: Languages of the World. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2009. 
  111. Clifton, John M., editor. 2002 (vol. 1), 2003 (vol. 2).
  112. Miller, Donald E.· Miller, Lorna Touryan (2003). Armenia: Portraits of Survival and Hope. Berkeley, California: University of California Press. σελ. 7. ISBN 0-520-23492-8. 
  113. «Nagorno Karabakh Republic – Country Overview». Nkrusa.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Απριλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 6 Μαΐου 2012. 
  114. Sharifov, Azad. «Legend of the Bibi-Heybat Mosque». Azerbaijan International. Ανακτήθηκε στις 11 Ιουλίου 2010. 
  115. «Islam and Secularism: the Azerbaijani experience and its reflection in France». PR Web. http://www.prweb.com/releases/2013/6/prweb10839650.htm. Ανακτήθηκε στις 2013-08-16. 
  116. «Mapping The Global Muslim Population» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Μαΐου 2011. 
  117. Administrative Department of the President of the Republic of Azerbaijan – Presidential Library – Religion.
  118. Mapping the Global Muslim Population | Pew Research Center.
  119. Gallup – What Alabamians and Iranians Have in Common – data accessed on 19 August 2014
  120. «Global Christianity». Pew Research Center's Religion & Public Life Project. 1 Δεκεμβρίου 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουλίου 2015. 
  121. «Catholic Church in Azerbaijan». Catholic-Hierarchy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2007. 
  122. «5,000 Azerbaijanis adopted Christianity» (στα ru). Day.az. 7 July 2007. http://news.day.az/society/85160.html. Ανακτήθηκε στις 30 January 2012. 
  123. «Christian Missionaries Becoming Active in Azerbaijan» (στα az). Tehran Radio. 19 June 2011. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 February 2014. https://web.archive.org/web/20140219223500/http://azeri.irib.ir/tehliller/item/148029-xristian-missioner-t%C9%99riq%C9%99tl%C9%99r-ar-da-aktivl%C9%99sir?tmpl=component&print=1. Ανακτήθηκε στις 12 August 2012. 
  124. Rothholz, Peter (20 November 2015). «Jewish Life in Azerbaijan Embodies Muslim-Majority Nation's Culture of Tolerance». JNS.org. BreakingIsraelNews. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 November 2015. https://web.archive.org/web/20151121165438/https://www.breakingisraelnews.com/54248/jewish-life-azerbaijan-embodies-muslim-majority-nations-culture-tolerance-jewish-world/. 
  125. «Baku gives land for Jewish cultural center, kosher restaurant». Jewish Telegraphic Agency. 11 December 2013. http://www.jta.org/2013/12/11/news-opinion/israel-middle-east/jews-in-azerbaijani-capital-to-get-first-kosher-restaurant. 
  126. Sloame, Joanna. «Azerbaijan». Jewish Virtual Library. American-Israeli Cooperative Enterprise. 
  127. Corley, Felix (9 Μαρτίου 2002). «Azerbaijan: 125 religious groups re-registered». Keston News Service. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2002. 
  128. Azerbaijan. state.gov
  129. 129,0 129,1 «Azerbaijan: A Country Study, Education, Health, and Welfare». Country Studies. 
  130. «Human Development Report 2009» (PDF). United Nations Development Program 2009. 
  131. «Education in Azerbaijan, The Challenges of Transition». Azerbaijan International. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2016. 
  132. Curtis, Glenn E. (1995). Armenia, Azerbaijan, and Georgia : country studies (1st έκδοση). Washington, D.C.: Federal Research Division. σελίδες 111–113. ISBN 0-8444-0848-4. OCLC 31709972. 
  133. Waters, Zena. «What exactly is Novruz Bayram». Azerbaijan Today. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2009. 
  134. David C. King.
  135. 135,0 135,1 Энциклопедический музыкальный словарь, 2-е изд., Москва, 1966 (Encyclopedical Music Dictionary (1966), 2nd ed., Moscow)
  136. «The Azerbaijan musical instruments». Atlas.musigi-dunya.az. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 27 Μαΐου 2007. 
  137. During, Jean (2001). «Azerbaijan». The Grove Dictionary of Music and Musicians. Macmillan. ISBN 978-0-333-23111-1. 
  138. Duncan, Ishhad. «The Baku Jazz Festival: Reviving a Tradition in Azerbaijan». EurasiaNet. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2005. Ανακτήθηκε στις 27 Απριλίου 2005. 
  139. Bahl, Taru· Syed, M. H. (2003). Encyclopaedia of the Muslim World. Anmol Publications PVT. σελ. 25. ISBN 9788126114191. 
  140. «Azerbaijan's ashug art included into UNESCO list of Intangible Cultural Heritage». Today.Az. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 1 Οκτωβρίου 2009. 
  141. Azerbaijan. Cultural life. Encyclopædia Britannica.
  142. Beale, Thomas William· Keene Henry George (1894). An Oriental Biographical Dictionary. W.H.Allen. σελ. 311. 
  143. A.Caferoglu, "Adhari(azeri)", in Encyclopedia of Islam, (new edition), Vol. 1, (Leiden, 1986)
  144. Tyrrell, Maliheh S. (2001). Aesopian Literary Dimensions of Azerbaijani Literature of the Soviet Period, 1920–1990. Lexington Books. σελ. 12. ISBN 978-0-7391-0169-8. 
  145. Průšek, Jaroslav (1974). Dictionary of Oriental Literatures. Basic Books. σελ. 138. 
  146. Baldick, Julian (2000). Mystical Islam: An Introduction to Sufism. I.B. Tauris. σελ. 103. ISBN 978-1-86064-631-7. 
  147. 147,0 147,1 Burrill, Kathleen R.F. (1972). The Quatrains of Nesimi Fourteenth-Century Turkic Hurufi. Walter de Gruyter GmbH & Co. KG. ISBN 978-90-279-2328-8. 
  148. Lambton, Ann K. S.· Holt, Peter Malcolm (1970). The Cambridge History of Islam. Cambridge University Press. σελ. 689. ISBN 978-0-521-29138-5. 
  149. 149,0 149,1 149,2 «Seyid Imadeddin Nesimi». Encyclopædia Britannica. 2008. https://www.britannica.com/eb/article-9055331/Seyid-Imadeddin-Nesimi. Ανακτήθηκε στις 1 September 2008. 
  150. Babinger, Franz (2008). «Nesīmī, Seyyid ʿImād al-Dīn». Encyclopaedia of Islam. Brill Online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Φεβρουαρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 1 Σεπτεμβρίου 2008. 
  151. Samuel, Geoffrey· Gregor, Hamish (1994). Tantra and Popular Religion in Tibet. International Academy of Indian Culture and Aditya Prakashan. σελ. 60. ISBN 978-81-85689-68-5. 
  152. «Country of the month – Azerbaijan». eanpages.org. 1 Σεπτεμβρίου 2018. 
  153. «The traditional art of Azerbaijani carpet weaving in the Republic of Azerbaijan». UNESCO. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Δεκεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  154. «Azerbaijani carpet entered UNESCO List of Intangible Cultural Heritage». Azerbaijan Press Agency. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Μαρτίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2011. 
  155. Akhmedov, IA. Азербайджанская кухня (στα Ρωσικά). Издательство "Ишыг". 
  156. «Chaihana: culture in action». Aze.info. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 14 Δεκεμβρίου 2012. 
  157. The Azerbaijani Turks: power and identity under Russian rule. Audrey L. Altstadt. Hoover Institution Press. 1992. ISBN 978-0-8179-9182-1. 
  158. Khanlou, Pirouz. «Baku's Architecture A Fusion of East and West». Azerbaijan International. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2016. 
  159. «Azerbaijan Properties inscribed on the World Heritage List». UNESCO. 
  160. «World Heritage Sites in Azerbaijan». World Heritage Site. 
  161. Наскальные рисунки Гямигая. irs-az.com.
  162. «Ornaments Coming from Gobustan». Diva International. 
  163. «Gobustan Rock Art». worldheritagesite.org. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2013. 
  164. «Azerbaijani Artists». arthistoryarchive.com. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2013. 
  165. «Steps of Time & Art is not only ugly». universes-in-universe.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαρτίου 2014. Ανακτήθηκε στις 11 Οκτωβρίου 2013. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία