Τουρκικές γλώσσες

Οι τουρκικές γλώσσες είναι μια γλωσσική οικογένεια που αποτελείται από περίπου τριάντα γλώσσες που μιλιούνται σε μια αχανή περιοχή του ευρασιατικού χώρου, από την Ανατολική Ευρώπη ως τη Σιβηρία και τη δυτική Κίνα. Υπολογίζεται ότι αποτελεί μητρική γλώσσα για 140 εκατομμύρια και δεύτερη γλώσσα για δεκάδες εκατομμύρια ανθρώπους. Οι τουρκικές γλώσσες θεωρούνται παραδοσιακά ότι ανήκουν στην αλταϊκή γλωσσική οικογένεια.

Τουρκικές γλώσσες μιλιούνται από τους τουρκικούς λαούς της Ρωσικής Ομοσπονδίας, σε πολλές δημοκρατίες της Κεντρικής Ασίας -Ουζμπεκιστάν, Καζακστάν, Κιργιζία, Τουρκμενιστάν και Αζερμπαϊτζάν, από τμήματα του πληθυσμού στο Ιράν, το Αφγανιστάν και τη Μογγολία, καθώς και στην Τουρκία.

Από τις τουρκικές γλώσσες αυτή με τους περισσότερους ομιλητές είναι η τουρκική γλώσσα που μιλιέται κυρίως στην Τουρκία, και ακολουθούν τα αζερικά και τα ουζμπεκικά.

Ταξινόμηση

Για αιώνες, οι πληθυσμοί που μιλούν τουρκικές γλώσσες έχουν μεταναστεύσει πολύ, αναμειγνύονταν συνεχώς και οι γλώσσες τους έχουν επηρεαστεί αμοιβαία μέσω της επαφής με τις γλώσσες που τις περιβάλλουν, ιδιαίτερα με τις ιρανικές, τις σλαβικές και τις μογγολικές γλώσσες. Αυτό έχει κάνει δυσδιάκριτη την ιστορική εξέλιξη μέσα σε κάθε γλώσσα ή/και γλωσσική ομάδα και, σαν συνέπεια, υπάρχουν αρκετά συστήματα ταξινόμησης των τουρκικών γλωσσών.

Δυτικές τουρκικές γλώσσες

Ομιλούνται κυρίως στην Κεντρική Ασία και στον Βόρειο Κάυκασο.

Τουρκική Γλώσσα	Γηγενείς Εθνικότητα	Εθνική Γλώσσα Περιοχής της Ρωσίας	Επίσημη Γλώσσα σε χώρα	Μειονοτική Γλώσσα
Μπασκίρι	Μπασκίροι	Μπασκορτοστάν	Ρωσία
Ταταρικά	Τάταροι	Ταταρστάν	Ρωσία	από άλλες μειονότητες Τατάρων έντος της Ρωσίας όπως οι Τάταροι του Βόλγα και οι Τάταροι Μίσαρ.
Καρατσαικά - Μπαλκαρικά	Καρατσαίτες και Μπαλκάροι	Καμπαρντίνο-Μπαλκάρια	Ρωσία	από άλλες μειονότητες Καρατσαίτων στον Καύκασο.
Κουμύκ	Κουμίκοι	Νταγκεστάν	Ρωσία
Καζαχικά	Καζάχοι		Καζακστάν	από μειονότητες Καζάκων σε Ρωσία, Κίνα και στον υπόλοιπο κόσμο.
Κιργιζικά	Κιργίζιοι		Κιργιστάν

Νότιες τουρκικές γλώσσες (ή ογουζικές ή ουζικές γλώσσες)

Ομιλόυνται Κυρίως στην Τουρκία και τις τριγύρω χώρες, μερικώς στην Κεντρική Ασία και τον Καύκασο, αλλά και τα Βαλκάνια.

Τουρκική Γλώσσα	Γηγενείς Εθνικότητα	Εθνική Γλώσσα Περιοχής της Ρωσίας	Επίσημη Γλώσσα σε χώρα	Μειονοτική Γλώσσα
Τορκμενικά (ή τουρκομανικά)	Τουρκμένιοι	Τουρκμενιστάν		από μειονότητες Τουρκμενίων σε Τουρκία, Ιράκ, Συρία και στον υπόλοιπο κόσμο.
Τουρκικά	Τούρκοι Τουρκοκύπριοι Τούρκοι της Διασποράς	Τουρκία, Βόρεια Κύπρος		από μειονότητες Τούρκων στα Βαλκάνια (κυρίως σε Βόρεια Μακεδονία, Βουλγαρία, Ελλάδα και Ρουμανία), Καύκασο (κυρίως Γεωργία) και στον υπόλοιπο κόσμο.
Γκαγκαουζικά	Γκαγκαούζοι	Μολδαβία ( Γκαγκαουζία)
Αζερικά (ή αζερμπαϊτζανικά)	Αζέροι	Αζερμπαϊτζάν		από την μειονότητα Αζέρων στο βόρειο Ιράν και στην Τουρκία.
Κασκάι	Κασκάι	Νταγκεστάν	Ρωσία	από άλλες μειονότητες Κασκάι στον Καύκασο κυρίως σε Τσετσενία και Ινγκουσετία.

Βόρειες τουρκικές γλώσσες

Ομιλούνται κυρίως σε περιοχές των Αλταϊκών Όρεων, μεταξύ Κεντρικής Ασίας και Δυτικής Κίνας, καθώς και στην Σιβηρία.

Τουρκική Γλώσσα	Επίσημη Γλώσσα	Μειονοτική Γλώσσα
Αλτάι γλώσσα	Ρωσία ( Αλτάι)
Ντολγκάν γλώσσα
Τουβά γλώσσα	Ρωσία ( Τιβά)	σε περιοχές της Κίνας
Γιακουτική γλώσσα	Ρωσία ( Σαχά)

Ανατολικές τουρκικές γλώσσες

Ομιλούνται κυρίως στην περιοχή του Τουρκεστάν, μεταξύ Κεντρικής Ασίας και Δυτικής Κίνας.

Τουρκική Γλώσσα	Επίσημη Γλώσσα
Ουιγούρ γλώσσα	Κίνα (Σιντσιάνγκ)
Ουζμπεκική γλώσσα	Ουζμπεκιστάν

Ομάδα του Βόλγα

Ομιλείται κυρίως σε περιοχές της Ρωσίας, στα όρια Ευρώπης - Ασίας.

Τουρκική Γλώσσα	Επίσημη Γλώσσα
Τσουβασική γλώσσα	Ρωσία ( Τσουβασία)

Ελληνική	Αρχαία Τουρκική	Τουρκική	Τουρκμενική	Ταταρική	Καζακική	Ουζμπεκική	Ουιγούρ	Γιακουτική	Τσουβασική
πατέρας	ata	ata		ata		ota			atte(μου), aśu(σου), aşşe(του)
μητέρα	ana	anne/ana	ene	ana	ana	ona	ana		anne(μου), annü(σου), amăşĕ(του)
γιος	o'gul	oğul	oğul	ul, uğıl	ul	o'gil	oghul	uol	ıvăl, ul
άνδρας	er(kek)	erkek	erkek	ir	yerkek	erkak	är	er	ar (arśın)
κορίτσι (ή κόρη)	kyz	kız	gyz	qız	qιz	qiz	qiz	ky:s	χĕr
πρόσωπο (άτομο)	kiši	kişi	kişi	keşe	kisi			kihi	śın [ɕɨn]
νύμφη	kelin	gelin	geli:n	kilen	kelin	kelin	kelin	kylyn	kilen
Ελληνική	Αρχαία Τουρκική	Τουρκική	Τουρκμενική	Ταταρική	Καζακική	Ουζμπεκική	Ουιγούρ	Γιακουτική	Τσουβασική
καρδιά	jürek	yürek	ýürek	yöräk	zhürek	yurak	yüräk	süreq	çĕre
αίμα	qan	kan	ga:n	qan	qan	qon	qan	qa:n	jon/jun
κεφάλι	baš	baş	baş	baş	bas		baş	bas	puś/poś
τρίχα	qyl, sač	kıl, saç	qyl, saç	qıl, çäç	qyl, shash	qil, soch	qil, sach	kıl	χul, śüś
μάτι	köz	göz	göz	küz	köz	ko'z	köz	kos	kuś/koś
βλεφαρίδα	kirpik	kirpik	kirpik	kerfek	kirpik	kiprik	kirpik	kirbi:	χărpăk
αυτί	qulqaq	kulak	gulak	qolaq	qulaq	quloq	qulaq	gulka:k	χălğa
μύτη	burun	burun	burun	borın	murιn	burun	burun	murun
μπράτσο	qol	kol	gol	qul	qol	qo'l		qol	χol
χέρι	el(ig)	el	el					ili:	ală
δάχτυλο	barmak	parmak	barmak	barmaq		barmoq	barmaq		pürne/porńa
νύχι	tyrnaq	tırnak	dyrnaq	tırnaq	tιrnaq	tirnoq	tirnaq	tynyraq	çĕrne
γόνατο	tiz	diz	dy:z	tez	tize	tizza	tiz	tüsäχ	çĕrśi, çerkuśśi
γάμπα	baltyr	baldır	baldyr	baltır	baldyr	boldyr	baldir	ballyr	pıl
πόδι	adaq	ayak	aýaq	ayaq	ayaq	oyoq		ataq	ura
κοιλιά	qaryn	karın	garyn	qarın	qarιn	qorin	qor(saq)	qaryn	χırăm
Ελληνική	Αρχαία Τουρκική	Τουρκική	Τουρκμενική	Ταταρική	Καζακική	Ουζμπεκική	Ουιγούρ	Γιακουτική	Τσουβασική
άλογο	at	at	at	at	at	ot	at	at	ut/ot
βόδι	siyir	sığır	sygyr	síır (sıyır)	siyιr	sigir			ĕne
σκυλί	yt	it	it	et	iyt	it	it	yt	jıdă
ψάρι	balyq	balık	balyk	balıq	balιq	baliq	beliq	balyk	pulă
ψείρα	bit	bit	bit	bet	biyt	bit	pit	byt	pıytă/puťă
Ελληνική	Αρχαία Τουρκική	Τουρκική	Τουρκμενική	Ταταρική	Καζακική	Ουζμπεκική	Ουιγούρ	Γιακουτική	Τσουβασική
σπίτι	ev,barq	ev,bark	öý	öy	üy	uy	öy		pürt, śurt
τέντα	otaɣ, kerekü	otağ,çadır	otaq, çadyr	çatır	otaý ,shatyr	oʻtoq,chodir	otaq,chadir	otu:	çatăr
δρόμος	yol	yol	yo:l	yul	zhol	yo'l	yol	suol	śul
γέφυρα	köprüq	köprü	köpri	küpar	köpir	ko'prik	kövrük	kürpe	kĕper
βέλος	oq	ok	ok	uk		o'q	oq	oχ	uğă
χόρτο	ot		ot	ut	ot	o't	ot	uot	vot/vut
στάχτη	kül	kül	kül	köl	kül	kul	kül	kül	kĕl
νερό	suv	su	suw	syw	suw	suv	su	ui	şıv
πλοίο	kemi	gemi	gämi	kimä	keme	kema			kimĕ
λίμνη	köl	göl	köl	kül	köl	ko'l	köl	küöl	külĕ
νησί	atov	ada	ada	atan	aral	orol	aral		utrav
ήλιος	küneš	güneş	gün	qoyaş	kün		kün	kün	χĕvel
σύννεφο	bulut	bulut	bulut	bolıt	bult	bulut	bulut	bylyt	pĕlĕt
αστέρι	yulduz	yıldız	ýyldyz	yoldız	zhuldιz	yulduz	yultuz	sulus	śăltăr
έδαφος	topraq	toprak	toprak	tufraq	topιraq	tuproq	tupraq	toburaχ	tăpra
λόφος	töpü	tepe	depe	tübä	töbe	tepa		töbö	tüpe
δέντρο	yağac	ağaç	agaç	ağaç	ağaš				jıvăś
θεός	tenri	tanrı	taňry	täñre			tängri	tanara	tură
Ελληνική	Αρχαία Τουρκική	Τουρκική	Τουρκμενική	Ταταρική	Καζακική	Ουζμπεκική	Ουιγούρ	Γιακουτική	Τσουβασική
μακρύς	uzun	uzun	uzyn	ozın	uzιn	uzun	uzun	uhun	vărăm
καινούργιος	yany	yeni	yany	yaña	zhanga	yangi	yengi	sana	śĕnĕ
παχύς	semiz	semiz	semiz	simez	semiz	semiz	semiz	emis	samăr
γεμάτος	tolu	dolu	do:ly	tulı	tolι	to'la	toluq	toloru	tullı
άσπρος	aq	ak	ak	aq	aq	oq	aq		şură
μαύρος	qara	kara	gara	qara	qara	qora	qara	χara	χura/χora
κόκκινος	qyzyl	kızıl	gyzyl	qızıl	qızıl	qizil	qizil	kyhyl	χĕrlĕ
μπλε (και ουρανός)	kök	gök	gök	kük	kök	ko'k	kök	küöq	kăvak
Αριθμοί	Αρχαία Τουρκική	Τουρκική	Τουρκμενική	Ταταρική	Καζακική	Ουζμπεκική	Ουιγούρ	Γιακουτική	Τσουβασική
1	bir	bir	bir	ber	bir	bir	bir	bi:r	pĕrre
2	eki	iki	iki	ike	yeki	ikki	ikki	ikki	ikkĕ
4	tört	dört	dö:rt	dürt	tört	to'rt	töt	tüört	tăvattă
7	yeti	yedi	yedi	cide	zheti	yetti	yättä	sette	śiççĕ
10	on	on	o:n	un	on	o'n	on	uon	vunnă/vonnă
100	yüz	yüz	yü:z	yöz	zhüz	yuz	yüz	sü:s	śĕr

Προσωπικές Αντωνυμίες
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
ben	mən	men	men	men	min	min	men	men	min	epĕ / ep
bana	mənə	maňa	menga	manga	miñä	miña	mağan	maga	miexe / miexeğe	mana
beni	məni	meni	meni	méni	mine	mine	meni	meni	miigin	mana
bende	məndə	mende	menda	mende / méningde	mindä	mindä	mende	mende	-	manra
benden	məndən	menden	mendan	mendin / méningdin	mindän	minnän	menen	menden	miigitten	manran
benim	mənim	meniň	mening	méning	mineñ	minem	meniñ	menin	miene	man / manăn
benimle	mənimlə	men bilen / meniň bilen	men bilan / mening bilan	men bilen / méning bilen	mineñ menän	minem belän	menimen	men menen	miiginen	manpa
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
sen	sən	sen	sen	sen	hin	sin	sen	sen	en	esĕ / es
sana	sənə	saňa	senga	sanga	hiñä	siña	sağan	saga	eyiexe / eyiexeğe	sana
seni	səni	seni	seni	séni	hine	sine	seni	seni	eyigin	sana
sende	səndə	sende	senda	sende / séningde	hindä	sindä	sende	sende	-	sanra
senden	səndən	senden	sendan	sendin / séningdin	hindän	sinnän	senen	senden	eyigitten	sanran
senin	sənin	seniň	sening	séning	hineñ	sineñ	seniñ	senin	eyiene	san / sanăn
seninle	səninlə	sen bilen / seniň bilen	sen bilan / sening bilan	sen bilen / séning bilen	hineñ menän	sineñ belän	senimen	sen menen	eyiginen	sanpa
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
siz	siz	siz	siz	siz / sili	heź	sez	siz	siz	en	esir / esĕr
size	sizə	size	sizga	sizge / silige	heźgä	sezgä	sizge	sizge	eyiexe / eyiexeğe	sire
sizi	sizi	sizi	sizni	sizni / silini	heźźe	sezne	sizdi	sizdi	eyigin	sire
sizde	sizdə	sizde	sizda	sizde / silide	heźźä	sezdä	sizde	sizde	-	sirĕnte
sizden	sizdən	sizden	sizdan	sizdin / silidin	heźźän	sezdän	sizden	sizden	eyigitten	sirĕnten
sizin	sizin	siziň	sizning	sizning / silining	heźźeñ	sezneñ	sizdiñ	sizdin	eyiene	sirĕn
sizinle	sizinlə	siz bilen / siziň bilen	siz bilan / sizning bilan	siz bilen / sizning bilen / sili bilen	heźźeñ menän	sezneñ belän	sizben	siz menen	eyiginen	sirĕnpe
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
o	o	ol	u	u	ul	ul	ol	al	kini	văl / ul
ona	ona	oňa	unga	uningha	uğa	aña	oğan	aga	kiniexe	ăna
onu	onu	onu	uni	uni	unı	anı	onı	anı	kinini	ăna
onda	onda	onda	unda	unda / uningda / anda	unda	anda	onda	anda	-	unra / unta
ondan	ondan	ondan	undan	undin / uningdin / andin	undan	annan	onan	andan	kinitten	unran / untan
onun	onun	onuň	uning	uning	unıñ	anıñ	onıñ	anın	kiene	un / unăn
onunla	onunla	o bilen / onuň bilen	u bilan / uning bilan	u bilen / uning bilen	unıñ menän	anıñ belän	onımen	al menen	kininen	unpa
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
biz	biz	biz	biz	biz	beź	bez	biz	biz	bihigi	epir / epĕr
bize	bizə	bize	bizga	bizge	beźgä	bezgä	bizge	bizge	bihiexe / bihiexeğe	pire
bizi	bizi	bizi	bizni	bizni	beźźe	bezne	bizdi	bizdi	bihigini	pire
bizde	bizdə	bizde	bizda	bizde	beźźä	bezdä	bizde	bizde	-	pirĕnte / pirte
bizden	bizdən	bizden	bizdan	bizdin	beźźän	bezdän	bizden	bizden	bihigitten	pirĕnten / pirten
bizim	bizim	biziň	bizning	bizning	beźźeñ	bezneñ	bizdiñ	bizdin	bihiene	pirĕn
bizimle	bizimlə	biz bilen / biziň bilen	biz bilan / bizning bilan	biz bilen / bizning bilen	beźźeñ menän	bezneñ belän	bizben	biz menen	bihiginen	pirĕnpe
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
siz	siz	siz	senlar	siler / sénler	heź	sez	sender	siler	ehigi	esir / esĕr
size	sizə	size	senlarga	silerge / sénlerge	heźgä	sezgä	senderge	silerge	ehiexe / ehiexeğe	sire
sizi	sizi	sizi	senlarni	silerni / sénlerni	heźźe	sezne	senderdi	silerdi	ehigini	sire
sizde	sizdə	sizde	senlarda	silerde / sénlerde	heźźä	sezdä	senderde	silerde	-	sirĕnte
sizden	sizdən	sizden	senlardan	silerdin / sénlerdin	heźźän	sezdän	senderden	silerden	ehigitten	sirĕnten
sizin	sizin	siziň	senlarning	silerning / sénlerning	heźźeñ	sezneñ	senderdiñ	silerdin	ehiene	sirĕn
sizinle	sizinlə	siz bilen / siziň bilen	senlar bilan	siler bilen / sénler bilen	heźźeñ menän	sezneñ belän	sendermen	siler menen	ehiginen	sirĕnpe
Τουρκική	Αζερική	Τουρκμενική	Ουζμεπκική	Νέα Ουιγούρ	Μπασκίρ	Ταταρική	Καζακική	Κιργιζίκη	Γιακουτική	Τσουβασική
onlar	onlar	olar	ular	ular	ular	alar / ular	olar	alar	kiniler	vĕsem / vălsem
onlara	onlara	olara	ularga	ulargha	ularğa	alarğa	olarğa	alarga	kinilerge	vĕsene
onları	onları	olary	ularni	ularni	ularźı	alarnı	olardı	alardı	kinileri	vĕsene
onlarda	onlarda	olarda	ularda	ularda	ularźa	alarda	olarda	alarda	-	vĕsenche
onlardan	onlardan	olardan	ulardan	ulardin	ularźan	alardan	olardan	alardan	kinilerten	vĕsenchen
onların	onların	olaryň	ularning	ularning	ularźın	alarnıñ	olardıñ	alardın	kiennere	vĕsen / vĕsenĕn
onlarla	onlarla	olar bilen	ular bilan	ular bilen	ular menän	alar belän	olarmen	alar menen	kinilerinen	vĕsempe

Κοινά γραμματικά χαρακτηριστικά

Η τουρκογενής γλωσσική οικογένεια χαρακτηρίζεται από φωνηεντική αρμονία, φαινόμενο στο οποίο σε μια λέξη υπάρχει ένας συγκεκριμένος τύπος φωνηέντων και τα επιθήματα αλλάζουν για να προσαρμοστούν στο φωνήεν της ρίζας της λέξης. Τυπολογικά είναι συγκολλητικές γλώσσες με επιθήματα (καταλήξεις). Η σειρά των όρων της πρότασης είναι Υποκείμενο-Αντικείμενο-Ρήμα.

Βιβλιογραφία

Johanson, L. & Csató, E. Á. (eds.) 1998. The Turkic Languages. Routledge: London. ISBN 0-415-08200-5.
Deny J. et al. 1959. Philologiae Turcicae Fundamenta. Wiesbaden.
Schönig, C. 1997/1998. A new attempt to classify the Turkic languages (1-3). Turkic Languages 1/2.
Clauson, G. 1972. An Etymological Dictionary of Pre-thirteenth-century Turkish. Oxford.