Γλυκοζουρία

Η γλυκόζη ούρων είναι ένας από τις βιοχημικές παραμέτρους της γενικής εξέτασης ούρων. Αποτελεί ένα πολύτιμο μεταβολίτη και για αυτό δεν αποβάλλεται στα ούρα παρόλο που διηθείται από τους νεφρούς. Γρήγορα όμως επαναρροφάται από τα σωληνάρια του νεφρώνα. Η ύπαρξη γλυκόζης στα ούρα χαρακτηρίζεται ως γλυκοζουρία. Για να περάσει η γλυκόζη στα ούρα πρέπει τα επίπεδα της στο αίμα να είναι υψηλότερα από ένα όριο που ονομάζεται νεφρική ουδός απορρόφησης ή απέκκρισης της γλυκόζης και κυμαίνεται από 160 έως 180 mg/dL. Το όριο αυτό είναι διαφορετικό για κάθε άτομο.

Τιμές αναφοράς

Στα ούρα των υγιών ατόμων δεν ανιχνεύεται γλυκόζη. Μετά από γεύμα, ακόμα και στα ούρα υγιών ατόμων μπορεί να ανιχνευτεί ελάχιστη ποσότητα γλυκόζης.

Συλλογή ούρων

Ο προσδιορισμός της γλυκόζης στα ούρα γίνεται στα πρώτα πρωινά ούρα μέσου ρεύματος. Αν η μέτρηση της γλυκόζης καθυστερήσει θα πρέπει το δείγμα να τοποθετηθεί στο ψυγείο. Στην τελευταία περίπτωση πριν τον προσδιορισμό της θα πρέπει το δείγμα να έρθει σε θερμοκρασία δωματίου γιατί η ψύξη απενεργοποιεί τα ένζυμα οξειδάση/υπεροξειδάση.

Αίτια γλυκοζουρίας

Παροδική γλυκοζουρία

Μετά από γεύμα πλούσιο σε υδατάνθρακες
Σε έντονη συγκίνηση (θυμός, φόβος) και stress
Κατά την κύηση
Σε αναισθησία

Παθολογική γλυκοζουρία

Σε σακχαρώδη διαβήτη
Σε λοιμώξεις
Σε ορμονικές διαταραχές
Σε βλάβη του ήπατος (ανικανότητα μετατροπής γλυκόζης σε γλυκογόνο)
Σε παγκρεατικές νόσους (διαταραχή μεταβολισμού των υδατανθράκων)
Σε νεφρικές βλάβες (νεφρικός διαβήτης)

Μέθοδοι ανίχνευσης γλυκόζης στα ούρα

Χημικές μέθοδοι

Οι χημικές βασίζονται στην αναγωγική ικανότητα της γλυκόζης, ενώ οι ενζυμικές στην οξείδωση και διάσπαση της γλυκόζης παρουσία του ενζύμου οξειδάση της γλυκόζης (GOD). Οι ενζυμικές μέθοδοι είναι πιο ειδικές για την ανίχνευση γλυκόζης, σε αντίθεση με της χημικές οι οποίες ανιχνεύουν και άλλες ουσίες.

Αναγωγή με δισθενή [χαλκό (μέθοδοι Fehling και Benedict)

Το διάλυμα Benedict

Η γλυκόζη ανάγει «εν θερμώ» και σε αλκαλικό περιβάλλον τα μόρια του δισθενούς χαλκού (Cu⁺⁺) με αποτέλεσμα την εμφάνιση υποξειδίου του χαλκού (Cu₂O), με τη μορφή ιζήματος. Το ίζημα παίρνει χαρακτηριστικό χρώμα, από πράσινο ως κεραμιδί, ανάλογα με το ποσό της γλυκόζης στα ούρα. Η παραπάνω αρχή μεθόδου εφαρμόζεται στο εργαστήριο με δύο διαφορετικές παραλλαγές οι οποίες από τα ονόματα των αντιδραστηρίων τους φέρουν τα ονόματα Fehling και Benedict. Το αντιδραστήριο Fehling περιέχει αλκαλικό διάλυμα Cu⁺⁺, ο οποίος είναι συνδεδεμένος με τρυγικά ιόντα, ενώ στο αντιδραστήριο Benedict ο Cu⁺⁺ είναι συνδεδεμένος με κιτρικά ιόντα. Οι μέθοδοι Fehling και Benedict δεν ανιχνεύουν μόνο την γλυκόζη αλλά και άλλα σάκχαρα και αναγωγικές ουσίες. Η δοκιμασία Benedict είναι θετική στα ούρα, όταν η συγκέντρωση των αναγωγικών ουσιών είναι τουλάχιστον 50–80 mg/dL ούρων.
Τεχνική της μεθόδου Benedict
Σε 5 ml Benedict προστίθενται 8 σταγόνες ούρα. Το διάλυμα αναδεύεται καλά και θερμαίνεται σε φλόγα υπό συνεχή ανάδευση. Όταν το διάλυμα αρχίζει να βράζει απομακρύνεται από την φλόγα και αφήνεται να κρυώσει. Όταν σταθεροποιηθεί το χρώμα εκτιμάται το αποτέλεσμα σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα.

Θετικό αποτέλεσμα Benedict

Χρώμα	Έκφραση αποτελέσματος	Συγκέντρωση γλυκόζης (mg/dl)
Κυανό	Αρνητικό (-)	(-)
Πράσινο χωρίς ίζημα	Ίχνη ελάχιστα (±)	1 - 100
Κιτρινοπράσινο με κίτρινο ίζημα	Ίχνη (+)	100 - 500
Κίτρινο με κίτρινο ίζημα	Ίχνη σαφή (++)	500 - 1500
Πορτοκαλί έως κεραμιδί με αντίστοιχο ίζημα	Μετρητό (+++)	> 1500

Ενζυμικές μέθοδοι

Ταινίες ούρων

Οι ταινίες ούρων για τον προσδιορισμό της γλυκόζης μπορεί να είναι απλές ή πολλαπλές. Πρόκειται για πλαστικές ταινίες, μεγέθους 0,5x8 cm περίπου, που φέρουν περιοχές αντιδραστηρίων, τα οποία αντιδρούν με την γλυκόζη και ανάλογα με την ποσότητά της εμφανίζεται αντίστοιχη χρωματική αλλαγή. Βασίζονται στην ενζυμική αντίδραση οξειδάσης/υπεροξειδάσης.
Ταινίες που χρησιμοποιούνται για την γλυκόζη είναι οι Clinistix, Multistix, Chemstrip.

Μέθοδος προσδιορισμού γλυκόζης στη ταινία ούρων

Clinistix (χρωμογόνο ορθοτολουϊδίνης): Αλλαγές χρώματος από ροζ προς πορφυρό. Multistix (χρωμογόνο ιωδιούχου καλίου): Αλλαγές χρώματος από κυανό προς καστανό σε 30 δευτερόλεπτα.
Chemstrip (χρωμογόνο αμυλοπροπυλοκαρβαζολίου): Αλλαγές χρώματος από κίτρινο προς πορτοκαλί - καστανό σε 60 δευτερόλεπτα.

Ψευδώς αρνητική αντίδραση εμφανίζεται όταν υπάρχει μεγάλη ποσότητα ασκορβικού οξέος στα ούρα, μετά από λήψη Βιταμίνης C. Ψευδώς θετική αντίδραση εμφανίζεται παρουσία υπολειμμάτων υπεροξειδίου του υδρογόνου που περιέχεται σε λευκαντικές ουσίες (π.χ. δοχεία πλυμένα με απορρυπαντικά).

Αυτόματοι Αναλυτές Ούρων

Στους αυτόματους αναλυτές ούρων ο προσδιορισμός της γλυκόζης γίνεται με την φυσική μέθοδο της ανακλασιμετρίας. Προηγείται η αντίδραση οξειδάσης/υπεροξειδάσης το χαρακτηριστικό χρώμα της οποίας μετριέται με την μέθοδο αυτή.

Πηγές

Καρβούνη Ι. Εργαστηριακές σημειώσεις Γενικής Εξέτασης Ούρων. Έκδοση TEI Αθηνών, Τμήμα Ιατρικών Εργαστηρίων 2009.
Ιωαννίδης Ι. Κλινική Χημεία Ι: Ανάλυση Ούρων: Θεωρία. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη, 2004.
Ιωαννίδης Ι. Κλινική Χημεία Ι: Ανάλυση Ούρων: Εργαστήριο. Εκδόσεις Γιαχούδη. Θεσσαλονίκη, 2002.
Καρκαλούσος Π. Η χημεία των ταχυδιαγνωστικών ταινιών ούρων. Έκδοση ΤΕΙ Αθηνών, Τμήμα Ιατρικών εργαστηρίων 2008.
Πισπίνη Ι. Εργαστηριακά μαθήματα κλινικής χημείας Ι. ΤΕΙ Αθηνών 1997.