Γλώσσες του Μπουτάν
Στο Μπουτάν ομιλούνται πάνω από 20 γλώσσες. Όλες είναι μέλη της θιβετοβιρμανικής γλωσσικής οικογένειας εκτός από τη Νεπαλική γλώσσα, η οποία είναι μια Ινδοάρια γλώσσα και τη Μπουτανική Νοηματική Γλώσσα[1]. Η Τζόνγκα, μόνη επίσημη γλώσσα του Μπουτάν, είναι η μόνη γλώσσα με φυσική λογοτεχνική παράδοση στο Μπουτάν, αν και η Λέπτσα και τα Νεπαλικά είναι λογοτεχνικές γλώσσες και σε άλλες χώρες. Άλλες μη μπουτανικές μειονοτικές γλώσσες ομιλούνται κατά μήκος του συνόρων του Μπουτάν και μεταξύ της κυρίως νεπαλόφωνης κοινότητας Λοτσάμπα στο Νότιο και Ανατολικό Μπουτάν.
Τζόνγκα και άλλες θιβετιανές γλώσσες Επεξεργασία
Οι Κεντρικές Μποντισικές γλώσσες είναι μια ομάδα σχετικών θιβετιανών γλωσσών καταγόμενες από τα Παλιά Θιβετιανά (Τσοκέ). Οι περισσότερες μπουτανέζικες ποικιλίες των κεντρικών μποντισικών γλωσσών ανήκουν στη νότια υποομάδα. Τουλάχιστον έξι από τις δεκαεννέα γλώσσες και διαλέκτους του Μπουτάν είναι οι κεντρικές Μποντισικές γλώσσες.
Η Τζόνγκα είναι κεντρική Μποντισική γλώσσα[2] με περίπου 160.000 ομιλητές το 2006[3]. Είναι η κυρίαρχη γλώσσα στο Δυτικό Μπουτάν και γλώσσα της κυβέρνησης και της εκπαίδευσης στο Μπουτάν από το 1971. Η γλώσσα Τσοκανγκάτσα, μια "αδελφή γλώσσα", ομιλείται στην Κοιλάδα Κουρίτσχου του ανατολικού Μπουτάν από περίπου 20.000 άτομα.
Η Λάχα (8.000 ομιλητές) και οι γλώσσες Μπροκάτ (300 ομιλητές) στο Κεντρικό Μπουτάν, καθώς και η γλώσσα Μπρόκπα (5.000 ομιλητές) στο άπω ανατολικό Μπουτάν, επίσης περιλαμβάνονται σύμφωνα με τον γλωσσολόγο Τζορτζ φαν Ντριμ (1993) στα Κεντρικά Μποντισικά. Οι γλώσσες αυτές είναι απομεινάρια της ποιμαντικής κοινότητας εκτροφής γιακ.
Η διάλεκτος Λάγια, που σχετίζεται στενά με τη Τζόνγκα, ομιλείται κοντά στα βορειοδυτικά σύνορα με το Θιβέτ από 1.100 Λαγιάπ. Οι Λαγιάπ είναι αυτόχθονος νομαδικός και ημι-νομαδικός λαός που παραδοσιακά εκτρέφει γιακ και τζο (διασταύρωση βοδιού με γιακ).[4][5][6] Οι ομιλητές της Τζόνγκα έχουν περιορισμένες δυνατότητες διαγλωσσικής επικοινωνίας με ετερόγλωσσους ομιλητές, που περιορίζονται κυρίως σε βασικό λεξιλόγιο και γραμματική[7].
Τα Θιβετιανά Χαμς ομιλούνται από περίπου 1.000 άτομα σε δύο θύλακες στο Ανατολικό Μπουτάν. Είναι επίσης απόγονοι της ποιμαντικής κοινότητας εκτροφής γιακ. Αν και αυτή επίσης είναι μια θιβετιανή γλώσσα, η ακριβής υποομάδα είναι αβέβαιη.
Ανατολικές Μποντισικές γλώσσες Επεξεργασία
Οκτώ από τις γλώσσες του Μπουτάν είναι Ανατολικές Μποντισικές γλώσσες, που δεν είναι μέλη της στενά συνδεδεμένης θιβετικής ομάδας, εντούτοις καταγόταν από τα παλιά θιβετιανά ή στενά συγγενική τους γλώσσα[8].
Η γλώσσα Μπουμτάνγκ ή Μπουμτάνγκχα είναι η κυρίαρχη γλώσσα στο κεντρικό Μπουτάν. Έχει περίπου 30.000 ομιλητές. Οι γλώσσες Χενγκ και Κουρτόπ είναι στενά συνδεδεμένες με τη Μπουμτάνγκ και έχουν 40.000 και 10.000 ομιλητές αντίστοιχα.
Η γλώσσα Τζάλα ή Τζαλάκα έχει περίπου 15.000 ομιλητές. Η γλώσσα Νιέν, που ονομάζεται επίσης Χένκα ή Μαγκντεμπίκα και η γλώσσα 'Όλε (επίσης γνωστή ως "γλώσσα του Μαύρου Βουνού" ή "Μόνκα") ομιλούνται στα Μαύρα Βουνά του Κεντρικού Μπουτάν από περίπου 10.000 και 1.000 ομιλητές αντίστοιχα. Ο φαν Ντριμ (1993) περιγράφει την 'Όλε ως κατάλοιπο του αρχέγονου πληθυσμού των Μαύρων Βουνών πριν την προς νότο επέκταση των αρχαίων ανατολικών Μποντισικών φυλών.
Οι γλώσσες Ντάκπα (Ντακπάκα) και Τσάλι (Τσαλίκα) ομιλούνται από περίπου 1.000 άτομα στο ανατολικό Μπουτάν η καθεμία.
Άλλες θιβετοβιρμανικές γλώσσες Επεξεργασία
Κι άλλες θιβετοβιρμανικές γλώσσες ομιλούνται στο Μπουτάν. Οι γλώσσες αυτές σχετίζονται λιγότερο άμεσα με τις Μποντισικές γλώσσες, και δεν είναι κατ' ανάγκην μέλη της κάθε κοινής υποομάδας.
Η γλώσσα Τσάνγκλα, μια ξεχωριστή υποοικογένεια των Μποντισικών γλωσσών, έχει περίπου 138.000 ομιλητές. Είναι η μητρική γλώσσα των Σάρτσοπ και είναι η κυρίαρχη γλώσσα στο Ανατολικό Μπουτάν, όπου προηγουμένως ομιλούνταν ως lingua franca.
Η γλώσσα Γκονγκντούκ είναι απειλούμενη γλώσσα, που έχει περίπου 1.000 ομιλητές σε απομονωμένα χωριά κατά μήκος του ποταμού Κούρι Τσου στο Ανατολικό Μπουτάν. Φαίνεται να είναι ο αποκλειστικός εκπρόσωπος ενός διακριτού κλάδου της θιβετοβιρμανικής οικογένειας γλωσσών[9], διατηρώντας το περίπλοκο σύστημα του ομοιόπτωτου προσδιορισμού της πρωτοθιβετοβιρμανικής γλώσσας[10]. Ο φαν Ντριμ (1993) περιγράφει τους ομιλητές ως απομεινάρι του αρχαίου πληθυσμού του Κεντρικού Μπουτάν πριν από την προς τα νότια επέκταση των Ανατολικών Μποντισικών φυλών.
Η γλώσσα Λέπτσα έχει περίπου 2.000 εθνοτικούς Λέπτσα στο Μπουτάν. Έχει το δικό της εξαιρετικά στυλιζαρισμένο αλφάβητο Λέπτσα.
Η γλώσσα Λόκπου έχει περίπου 2.500 ομιλητές. Είναι μία από τις αυτόχθονες γλώσσες του Μπουτάν και είναι ακόμη αταξινόμητη εντός των θιβετοβιρμανικών γλωσσών. Ο φαν Ντριμ την περιγράφει ως απομεινάρι "του αρχέγονου πληθυσμού του Δυτικού Μπουτάν" και σχολιάζει ότι η Λόκπου ή κάποιος στενός συγγενής φαίνεται να είναι η γλώσσα-υπόστρωμα για τα Τζόνγκα, εξηγώντας τους τρόπους με τους οποίους η Τζόνγκα απεξέκλινε από τα θιβετιανά. Η Λόκπου ομιλείται από τους Λοπ.
Ινδοάριες γλώσσες Επεξεργασία
Η Νεπαλική γλώσσα είναι η μόνη Ινδοάρια γλώσσα, που ομιλείται από τους αυτόχθονες του Μπουτάν. Στο Μπουτάν ομιλείται κυρίως στα νότια από τους περίπου 265.000 κατοίκους της Λοτσάμπα το 2006.[11] Ενώ οι κάτοικοι της Λοτσάμπα θεωρούνται γενικά Νεπαλικοί ομιλητές, η περιοχή περιλαμβάνει πολλές μικρότερες μη ινδοάριες ομάδες όπως οι Ταμάνγκ και Γκουρούνγκ[12] στο Νότιο Μπουτάν και τις ομάδες Κιράντι (συμπεριλαμβανομένων των λαών Ράι και Λίμπου) που βρίσκονται στο Ανατολικό Μπουτάν. Μεταξύ αυτών υπάρχουν ομιλητές των Τσαμλίνγκ, Λίμπου και Νεπάλ Μπάσα.
Διασυνοριακές γλώσσες Επεξεργασία
Η Σικκιμεζική γλώσσα και η γλώσσα Γκρόμα, θιβετιανές γλώσσες, ομιλούνται κατά μήκος των συνόρων του Σικκίμ και του Θιβέτ με το Μπουτάν στο Δυτικό Μπουτάν. [εκκρεμεί παραπομπή]
Η γλώσσα Τότο ταξινομείται στον υπο-ιμαλαϊκό κλάδο της θιβετοβιρμανικής γλωσσικής οικογένειας, που ομιλείται από την απομονωμένη φυλή Τότο στη Τοτοπάρα και κατά μήκος των συνόρων της Δυτικής Βεγγάλης με το Μπουτάν στο νότιο Μπουτάν. Ο συνολικός πληθυσμός τους ήταν περίπου 1.300 άτομα το 2006,[13] κυρίως στην Ινδική πλευρά των συνόρων.
Παραπομπές Επεξεργασία
- ↑ Van Driem, George L.· K. Tshering (1998). Dzongkha. Languages of the Greater Himalayan Region. 1. Research CNWS, School of Asian, African, and Amerindian Studies. ISBN 90-5789-002-X.
- ↑ «Dzongkha». Ethnologue Online. Dallas: SIL International. 2006. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ van Driem, George L. (1993). «Language Policy in Bhutan». London: School of Oriental and African Studies (SOAS). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 1 Νοεμβρίου 2010. Ανακτήθηκε στις 18 Ιανουαρίου 2011.
- ↑ Wangdi, Kencho (4 Νοεμβρίου 2003). «Laya: Not Quite a Hidden Land». Kuensel online. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2003. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2011.
- ↑ Lewis, M. Paul, επιμ. (2009). Layakha. Ethnologue: Languages of the World (16 (online) έκδοση). Dallas: SIL International. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2011.
- ↑ van Driem, George· Tshering, Karma (1998). Dzongkha. Languages of the Greater Himalayan Region. 1. Research CNWS, School of Asian, African, and Amerindian Studies. σελ. 1. ISBN 90-5789-002-X. Ανακτήθηκε στις 27 Σεπτεμβρίου 2011.
- ↑ «Tribe – Layap». BBC online. 1 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2011.
- ↑ , page 18
- ↑ Himalayan Languages Project. «Gongduk». Himalayan Languages Project. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2009.
- ↑ «Gongduk: A language of Bhutan». Ethnologue Online. Dallas: SIL International. Ανακτήθηκε στις 6 Νοεμβρίου 2009.
- ↑ Ethnologue 16
- ↑ Repucci, Sarah· Walker, Christopher (2005). Countries at the Crossroads: A Survey of Democratic Governance. Rowman & Littlefield. σελ. 92. ISBN 0-7425-4972-0.
- ↑ Kolig, Erich· Angeles, Vivienne SM. (2009). «Socio-Economic Crisis and Its Consequences». Identity in Crossroad Civilisations: Ethnicity, Nationalism and Globalism in Asia. Amsterdam: International Institute for Asian Studies (ICAS)/Amsterdam University Press. σελ. 99. ISBN 978-90-8964-127-4.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία
- Επιτροπή Ανάπτυξης Τζόνγκα - Σώμα επίσημης γλώσσας του Μπουτάν