Γριμόριο ονομάζεται ένα είδος βιβλίου μαγικού περιεχομένου με σκοπό την ανάκληση εξωπραγματικών δαιμόνων και πνευμάτων, την παρασκευή φυλαχτών και μαγικών φίλτρων. Η ονομασία του προέρχεται από τη γαλλική λέξη grimoire η οποία έχει ως ρίζα της την λέξη gramaire που με την σειρά της προέρχεται από την ελληνική γραμματική[εκκρεμεί παραπομπή]. Το γριμόριο είναι λοιπόν ένα είδος «εγχειριδίου» για μαγικές ιεροτελεστίες.

Φυλαχτάρι από το γριμόριο La poule noir

Ιστορική εξέλιξη Επεξεργασία

 
Το γριμόριο του Πάπα Ονόριου, Ρώμη 1760

Από την αρχαιότητα ως τις αρχές του μεσαίωνα Επεξεργασία

Στην αρχαιότητα ήταν διαδεδομένη η χρήση μυστικών συμβόλων με υπερφυσικές δυνάμεις. Οι ιεροτελεστές της Αιγύπτου, της Μεσοποταμίας, του Ισραήλ, της Περσίας, της Κίνας, των Άνδεων, ακόμα και οι Μάγια χρησιμοποιούσαν σύμβολα και ξόρκια, μερικά από τα οποία ήταν απεικονισμένα σε πάπυρο, ή αναγράφονταν στους τοίχους των ιερών ναών, σε πέτρες, σε ξύλινους πίνακες ή σε πλίνθινες επιγραφές. Σκοπός των ιεροτελεστιών ήταν να εξευμενίσουν τους θεούς και τους δαίμονες για να επιφέρουν ευμενή τύχη, πλούτο, καρποφορία, δύναμη και νίκη στις μάχες.

Στην Βίβλο των Νεκρών συναντάμε κείμενα που χρησίμευαν στην προστασία της ψυχής του νεκρού κατά την διαδρομή του στο βασίλειο των δαιμόνων. Περιγράφουν επίσης την κατασκευή φυλακτών με μαγικές δυνάμεις. Επίσης τον 5ο αι. συναντάμε κοπτικές μαγικές γραφές και νεοπλατωνικά κείμενα. Ωστόσο, ως η πρώτη καθεαυτού μορφή γριμoρίων θεωρούνται οι συλλογές ξορκιών που βρίσκουμε σε ελληνικούς παπύρους της Αιγύπτου από το 150 π.Χ. - 500 μ.Χ.. Το Sepher Ha-Razim του 307 αιώνα.[ασαφές]

Στην Ευρώπη, από την εποχή του εκχριστιανισμού και μετά, αρχίζουν να εμφανίζονται γριμάρια, όπως τα ξόρκια του Μέρζεμπουργκ (Merseburg Incantations), η διαθήκη του Σολομώντα (Testamentum Salomonis, περ. 100 - 400 μ.Χ.). Από το 10ο αι. και μετά έχουμε τους ψαλμούς Σίμους Τεϊλλίμ (Schimmusch Tehillim) σε εβραϊκή και γερμανική γλώσσα, καθώς και το μυστικό της Αγίας Γκέρτρουντ (γερμ.).

Μεσαίωνας Επεξεργασία

Την εποχή του μεσαίωνα, όπως και σήμερα, η μαγεία ήταν απαγορευμένη. Οι αποκαλούμενοι μάγοι καταδιώκονταν, βασανίζονταν και καίγονταν στην φωτιά από την Ιερά Εξέταση. Η καθολική εκκλησία ευνοούσε την συγγραφή εκκλησιαστικών κειμένων, με ακόλουθο να κυκλοφορούν πολλά βιβλία με εκκλησιαστικούς ψαλμούς, προσευχές κλπ, από τα οποία τα περισσότερα ήταν νόμιμα, όχι όμως όλα. Τα βιβλία αυτά, όπως το Enchiridion manuale Leonis papae κ.α. απευθύνονται το καθένα σε έναν άγιο ή μια αγία της εκκλησίας και επικαλούνται την βοήθειά τους στον αγώνα κατά του κακού πνεύματος και του Σατανά. Υπήρχαν όμως και άλλα, παράνομα γριμόρια, δηλαδή αυτά που περιείχαν μαγικά ή αιρετικά κείμενα, τα οποία ήταν απαγορευμένα και η ανακάλυψή τους είχε δεινά αποτελέσματα για τους κατόχους του, συνήθως τα βασανιστήρια και την πυρά. Τα βιβλία αυτά δε, κατάσχονταν και καιγόντουσαν δημόσια. Ωστόσο, τα γριμόρια συνέχιζαν να εκδίδονται, και ιδίως στους δύσκολους καιρούς, όταν η πανούκλα, η πείνα, ή ο πόλεμος θέριζε τους ανθρώπους. Τον 13ο αι. σημειώνεται σημαντική αύξηση της λογοτεχνίας αυτής. Το Almadel Salomonis, Clavicula Salomonis, Το Γριμόριο του Πάπα Ονώριου, το Picatrix στα λατινικά και το Επτάμερον του Πέτρους φον Άμπανο. Στα βιβλία αυτά περιγράφονται ξόρκια για δαίμονες και μαύρες τελετές.

Παράλληλα, την ίδια εποχή συναντάμε ένα άλλο είδος μαγικής εργογραφίας, η οποία περιγράφει εκτός των άλλων, πως να κάνουμε βροχή, πως να αποφεύγουμε τις φυσικές καταστροφές, πως να γιατρεύουμε τις βαριές αρρώστιες, ακόμα και την παρασκευή μαγικής αλοιφής που κάνει τις μάγισσες να πετάνε επάνω στο σκουπόξυλο. Όλα αυτά χωρίς καμία επιστημονική βάση.

Με την πάροδο των αιώνων η λογοτεχνία αυτή έγινε αντικείμενο απασχόλησης ακόμα και σημαντικών φιλοσόφων, ιερέων ή επιστημόνων. Ο Άγιος Αλβέρτος της Κολωνίας είναι ο πρώτος που δημοσίευσε έναν κατάλογο των γριμορίων που είχε μελετήσει. Ο Γιοχάνες Χάρτλιμπ, ιατρός και λόγιος μεταφραστής αναφέρει τα απαγορευμένα Liber Consecratus, Picatrix, Ars Notoria, και το Sefer Raziel, ενώ στο βιβλίο του Von der verpoten Kunst (περί απαγορευμένων τεχνών) ανατυπώνει μερικά αποσπάσματα.

Στις αρχές της σύγχρονης εποχής Επεξεργασία

Τα γριμόρια της εποχής της μεταρρύθμισης και του ανθρωπισμού έχουν κυρίως εβραϊκό και αραβικό θρησκευτικό και φιλοσοφικό περιεχόμενο με πρότυπο τα καββαλιστικά κείμενα των εβραίων ραβίνων. Το 1565 εκτυπώθηκε το πρώτο μέρος του βιβλίου Arbatel de magia veterum και εκδόθηκε ως μέρος του τέταρτου τόμου των συγγραμμάτων του Αγρίππα φον Νέττεσχάιμ. Ακολούθησαν και άλλα έργα υπό την εκδοτική αιγίδα του Γιόχαν Βάιερ ή του ιεροεξεταστή Ντελρίο. Τον 16ο αι. ακολουθούν οι εκδόσεις Clavicula Salomonis, Salomonis et Semiphoras και το Grimorium Verum. Την εποχή αυτή το περιεχόμενο των γριμορίων χάνει σταδιακά την ουσία του και ξεπέφτει θεματικά. Συχνά περιορίζεται στα ξόρκια για την παραγωγή θησαυρού. Επίσης με την πάροδο των γενεών το περιεχόμενό τους μεταβλήθηκε, αφού προσαρμοζόταν στις ανάγκες τις εκάστοτε εποχής. Τον 18ο αι. δημοσιεύονται τα Μυστικά της Αιγύπτου, το Μαύρο Πτηνό και το έκτο και έβδομο βιβλίο του Μωυσή.

Εποχή της βιομηχανικής επανάστασης Επεξεργασία

Από τον 19ο αι. και μετά αναδημοσιεύονται παλιά χειρόγραφα και γριμόρια και σημειώνουν εξαιρετική επιτυχία [εκκρεμεί παραπομπή]. Σημαντικοί οπαδοί της εποχής αυτής είναι ο Άλιστερ Κρόουλι, με το έργο του Liber Samekh [εκκρεμεί παραπομπή].

Την εποχή του Μεσοπολέμου οι συνθήκες πείνας, μαζικής ανεργίας, πληθωρισμού και πολιτικής αστάθειας προώθησε εκ νέου την δημοσίευση γριμορίων, τα οποία σημείωναν εξαιρετική επιτυχία [εκκρεμεί παραπομπή].

Βιβλιογραφία Επεξεργασία

  • Alfred Lehmann: Aberglaube und Zauberei. Von den ältesten Zeiten an bis in die Gegenwart, Gondrom-Verlag, 5. Auflage: Reprint der Ausgabe Stuttgart, 1908. ISBN 3-934673-61-9
  • Kurt Benesch: Magie der Renaissance, Fourier Verlag, Wiesbaden 1985, ISBN 3-921695-91-0
  • Stephan Bachter: Wie man Höllenfürsten handsam macht. Zauberbücher und die Tradierung magischen Wissens. In: Landwehr, Achim (Hrsg.): Geschichte(n) der Wirklichkeit. Beiträge zur Sozial- und Kulturgeschichte des Wissens. Augsburg 2002. S. 371-390, ISBN 3-89639-361-8
  • Stephan Bachter: Magie für alle! Über Zauberbücher und die Popularisierung magischen Wissens seit dem 18. Jahrhundert. In: Ausstellungskatalog Basler Papiermühle: Magie! Die geheime Macht der Zeichen. Basel 2002, S. 58-67, ISBN 978-3-7965-1926-0

Εξωτερικοί σύνδεσμοι Επεξεργασία