Δίδυμος ο Χαλκέντερος

Ο Δίδυμος ο Χαλκέντερος (λατινικά: Didymus Chalkenterus, 63 π.Χ. – 10 μ.Χ.) ήταν Έλληνας λόγιος και γραμματικός που άκμασε την εποχή του Κικέρωνα και του Αυγούστου.

Δίδυμος ο Χαλκέντερος
Όνομα	Δίδυμος ο Χαλκέντερος
Γέννηση	63 π.Χ. Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος
Θάνατος	10 μ.Χ. Ρώμη, Ιταλία
Επάγγελμα/ ιδιότητες	Συγγραφέας
δεδομένα ()

Βιογραφικό

Έζησε και δίδαξε στην Αλεξάνδρεια, καθώς και στην Ρώμη όπου έγινε φίλος με τον Ρωμαίο συγγραφέα Βάρωνα. Θεωρείται πως εισήγαγε την αλεξανδρινή φιλολογία στην Ρώμη.

Είναι κυρίως γνωστός για τον πολύ μεγάλο αριθμό γραπτών και σχολιασμών που παρήγαγε, έργο από το οποίο δεν διασώζεται σχεδόν τίποτα παρά μόνο σε αναφορές άλλων συγγραφέων. Το προσωνύμιο Χαλκέντερος το απέκτησε με την έννοια ότι είχε δυνατό στομάχι λόγω της ακούραστης συγγραφικής του δραστηριότητας, καθώς λέγεται πως είχε γράψει τόσα πολλά συγγράμματα ώστε ακόμα και ο ίδιος δεν θυμόταν τα παλιά του βιβλία και συχνά έπεφτε σε αντιφάσεις, έτσι απέκτησε το επιπλέον προσωνύμιο ο Βιβλιολάθης. Ο Αθήναιος αναφέρει πως είχε γράψει 3.500 έργα, ενώ ο Σενέκας αποτίμησε το σύνολο στα 4.000.

Εργογραφία

Ανήκε στην φιλολογική σχολή του Αρίσταρχου του Σαμόθρακα, και έγραψε πραγματεία σχετικά με την έκδοση των ομηρικών κειμένων του Αρίσταρχου η οποία είχε τον τίτλο περὶ τῆς Ἀριστάρχου διορθωσέως. Διασώζονται αποσπάσματα του κειμένου στον κώδικα Venetus A της Ιλιάδος.

Έγραψε επίσης σχολιασμό στα έργα πολλών Ελλήνων ποιητών και πεζογράφων. Ως προς τους ποιητές, ασχολήθηκε με τους λυρικούς, ιδίως με τον Βακχυλίδη και τον Πίνδαρο, καθώς και με το δράμα, με την πλειοψηφία των σχολίων για τα έργα του Πινδάρου και του Σοφοκλή να έχουν ξεκινήσει από τον Δίδυμο. Αναφέρεται επίσης συχνά στα αριστοφανικά σχόλια, και είναι επίσης γνωστός για την συγγραφή πραγματειών σχετικά με τον Ευριπίδη, Ίωνα, Φρύνιχο, Κρατίνο, Μένανδρο, και πολλούς ρήτορες όπως Δημοσθένη, Ισαίο, Υπερείδη, Δείναρχο, και άλλους.

Εκτός από τους παραπάνω σχολιασμούς, υπάρχουν αναφορές σε έργα άλλων συγγραφέων των παρακάτω έργων του Διδύμου, χωρίς να διασώζεται πλέον κανένα από αυτά:

• περὶ τραγῳδουμένης λέξεως, το οποίο αποτελούνταν από τουλάχιστον 28 τόμους
• λέξις κωμική, έργο το οποίο χρησιμοποίησε εκτενώς ο Ησύχιος
• ένα άλλο γλωσσολογικό έργο σχετικά με λέξεις άγνωστης ή αβέβαιης ερμηνείας, το οποίο αποτελούνταν από τουλάχιστον 7 τόμους
• ένα επιπλέον γλωσσολογικό έργο σχετικά με τις λανθασμένες εκφράσεις ή εκφράσεις παραφθοράς
• πρὸς τοὺς περὶ παροιμιῶν συντεταχότας, συλλογή ελληνικών παροιμιών σε 13 τόμους, τα οποία περιέχονται στην συλλογή παροιμιών του Ζηνόβιου
• περὶ τῶν ἀξόνων Σόλωνος, σχετικά με τους νόμους του Σόλωνα, το έργο αυτό αναφέρεται από τον Πλούταρχο
• πραγματεία ως απάντηση προς το έργο De re publica του Κικέρωνα, αποτελούμενη από 6 τόμους, αργότερα ο Σουητώνιος έγραψε σχετικό έργο ως ανταπάντηση

Επιπλέον, διασώζονται κάποια αποσπάσματα σχετικά με την γεωργία και την βοτανική, σχολιασμοί των έργων του Ιπποκράτη, καθώς και ένα έργο που διασώζεται αυτοτελές με τον τίτλο περὶ μαρμάρων καὶ παντοίων ξύλων. Λόγω της δραστικής θεματολογικής διαφοράς είναι πιθανό πως τα συγγράμματα αυτά ανήκουν σε κάποιον άλλο συγγραφέα με το ίδιο όνομα.

Επίσης μελετώντας απόσπασμα παπύρου στο οποίο περιέχεται σχολιασμός του ως προς τους Φιλιππικούς λόγους του Δημοσθένη, ενισχύεται η υπόθεση πως ο Δίδυμος δεν έκανε πρωτογενή έρευνα, αλλά ήταν λεπτομερής συντάκτης ο οποίος συγκέντρωνε πολλές από τις γνώσεις παλαιοτέρων συγγραφέων, και ήταν σε θέση να σχολιάζει σχετικά με θέματα χρονολογίας και ιστορίας, καθώς και ρητορικής και τεχνοτροπίας.

Σχετική βιβλιογραφία

• Erbse, H. 1969-88, Scholia Graeca in Homeri Iliadem, 7 vols. (Berlin)
• Schmidt, M. 1964 [1854], Didymi Chalcenteri grammatici Alexandrini fragmenta quae supersunt omnia, reprint (Amsterdam)
• Didymos: On Demosthenes, edited with a translation by Philip Harding, 2006 (OUP)
• Russell, H.A. 1948, "Old Brass-Guts", The Classical Journal 43.7: 431-432