Βικιπαίδεια

Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος

Ο Διοσκορίδης ή Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος ή Αναζαρβεύς (περίπου 10 μ. Χ. - 90 μ.Χ.) ήταν σημαντικός ΄Ελληνας Ιατρός, Ριζοτόμος, Φαρμακοποιός - Φαρμακολόγος και Βοτανολόγος. Εκτός από Πεδάνιος αποκαλείται και Αναζαρβεύς και αυτό το επέλεξε ο ίδιος, για να τιμήσει τον τόπον καταγωγής της μητέρας του, την Ανάζαρβον της Κιλικίας. Υπηρέτησε ως Ιατρός στον Ρωμαϊκό Στρατό επί της εποχής των Ρωμαίων αυτοκρατόρων Κλαυδίου (41-54 μ. Χ.) και Νέρωνος (54-68 μ. Χ.), άρα, αν και δεν είναι γνωστό το ακριβές έτος της γεννήσεώς του, θα πρέπει να υποτεθεί ότι εγεννήθη στις αρχές του 1ου αι. μ. Χ., ήτοι περίπου το 10 μ. Χ. και θα απέθανε περί το τέλη του 1ου αι. μ. Χ., πιθανώς περί το 90 μ. Χ.

Διοσκουρίδης ο Πεδάνιος
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Πεδάνιος Διοσκουρίδης (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση40 (περίπου)
Ανάζαρβος
Θάνατος90 (περίπου)
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Ρώμη
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσεςαρχαία ελληνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταιατρός
βοτανολόγος
φαρμακοποιός
φαρμακολόγος
Περίοδος ακμής1ος αιώνας[1]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Διοσκουρίδης είναι γνωστός κυρίως για το πεντάτομο έργο του «Περὶ ὕλης ἰατρικῆς», με τη μεγάλη επιρροή στη φαρμακολογία μέχρι το 1600 μ.Χ.. Υπάρχουν πολλά αντίγραφα του έργου του, ακόμη και του 5ου αιώνα. Θεωρείται ο μεγαλύτερος φαρμακολόγος της αρχαιότητας, η επιστημονική προσφορά του οποίου θεωρείται εφάμιλλη με εκείνη του Θεοφράστου του Ερέσιου στη βοτανική[2]. Τα χειρόγραφα με την πραγματεία του Διοσκουρίδη, ιδιαίτερα τα παλαιότερα, όπως ο κώδικας της μονής Μεγίστης Λαύρας του Αγίου όρους,[3] της Κωνσταντινούπουλης που βρίσκεται στη βιβλιοθήκη της Βιέννης, της Νάπολης και του Μίτσιγκαν παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Σε μικρογραφία του 15ου αιώνα παρίσταται η Σοφία και η Εύρεσις να δείχνουν το φαρμακευτικό φυτό Μανδραγόρας ο φαρμακευτικός (Mandragora officinarum) και ένα ζωγράφο να το απεικονίζει. [4]

Ο Διοσκουρίδης ως στρατιωτικός Ιατρός είχε την δυνατότητα να περιέλθει τις περισσότερες περιοχές του γνωστού τότε κόσμου, να κάνει προσωπικές παρατηρήσεις, αναφορικά με φαρμακευτικά φυτά, αλλά και χρησιμοποιώντας τις μέχρι τότε αποθησαυρισμένες γνώσεις σχετικά με τα διάφορα φυτά και κυρίως τα φαρμακευτικά, διέσωσε πολύτιμες πληροφορίες. Μεταξύ άλλων αναφέρει για σχεδόν κάθε ένα φυτό, όλα τα διάφορα ονόματα, το οποίο αυτό έφερε και διά του τρόπου αυτού βοηθά στην συσχέτιση και την ταύτιση πολλών φυτών, που διαφορετικά αυτό θα ήταν δύσκολο. Στα σωζόμενα παλαιά χειρόγραφα του έργου του υπάρχουν μεν απεικονίσεις των περιγραφομένων φυτών, πολλές φορές όμως αυτές δεν ανταποκρίνονται τόσο στην πραγματική μορφή του φυτού, αλλά σε αυτά, τα οποία περί αυτού επιστεύοντο ή που θα ανέμενε κανείς από αυτό.

Βίος

Επεξεργασία
 
Πορτραίτο του Διοσκουρίδη, Λέυντεν 1603

Γεννήθηκε περίπου το 10 μ.Χ πιθανότατα στην πόλη Ανάζαρβο της Κιλικίας (σημερινή Dilekkaya στην νότια Τουρκία), αν και ο Γαληνός της Περγάμου αναφέρει ότι καταγόταν από την Ταρσό (σημερινή Tarsus στην νότια Τουρκία), αφού τον αποκαλεί Διοσκουρίδης ὁ Ταρσεὺς. Δυστυχώς, δεν έχουν διασωθεί μαρτυρίες από άλλες πηγές και οι ελάχιστες πληροφορίες γύρω από το πρόσωπό του αντλούνται από το ίδιο του το έργο και κυρίως από το προοίμιο του Περὶ ὕλης ἰατρικῆς[5]. Ο Διοσκουρίδης είχε ιδιαίτερη κλίση στη μελέτη των φυτών και των βοτἀνων από νεαρή ηλικία. Μετά το τέλος των ιατρικών σπουδών του στην Ταρσό κοντά στο Άρειο της Ασκληπιειάδας Σχολής[6] επιδόθηκε στη έρευνα των φαρμακολογικών ιδιοτήτων πολλών φυτών, ακολουθώντας το ρωμαϊκό στρατό σε διάφορες μεσογειακές χώρες[7], υπηρετώντας ως γιατρός και έχοντας την ευθύνη περίθαλψης των τραυματιών.

Το όνομά του Πεδάνιος το απέκτησε, όταν υιοθετήθηκε από Ρωμαίο της οικογένειας των Πεδανίων, για να αποκτήσει δικαιώματα Ρωμαίου πολίτη.[8] Ονομάσθηκε πεδάνιος περισσότερο για να διακρίνεται από τον ποιητή Διοσκουρίδη, αλλά και τον ιστορικό Διοσκουρίδη.

Γνώριζε τις ιδιότητες του Μανδραγόρα του φαρμακευτικού (Μandragora officinarum),[9] τη θεραπευτική αξία και τη χρησιμότητά του για την προνάρκωση και τη νάρκωση [10], αλλά και τις παρενέργειες τις οποίες μπορεί να προκαλέσει. Είχε, επίσης, παρατηρήσει και περιγράψει το φαινόμενο της αλλεργικής καταπληξίας από τη λήψη φαρμακευτικών ουσιών[11].

Ο Διοσκουρίδης κατέγραψε περισσότερες από 1.000 φαρμακευτικές ουσίες, η πλειοψηφία των οποίων προερχόταν από φυτά. Περισσότερες από 120 αντιμετωπίζουν οδοντιατρικά και στοματολογικά προβλήματα[12]. Περιέγραψε επίσης ουσίες που σήμερα είναι γνωστές ως αντισηπτικά, αντιφλεγμονώδη ή αντισυλληπτικά. Αντίγραφα του πολύτομου έργου του «Περί ύλης ιατρικής» βρίσκονταν σε διαρκή κυκλοφορία και χρησιμοποιούνταν στην πράξη από την περίοδο της ακμής της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Η πρώτη λατινική έκδοσή του χρονολογείται το 1478, λίγες δεκαετίες μετά την ανακάλυψη της τυπογραφίας. Η επίδραση του έργου του εκτείνεται χρονικά τουλάχιστον μέχρι την περίοδο της Αναγέννησης και εν γένει εκτιμάται πως οι μέθοδοι παρατήρησης του Διοσκουρίδη πρόσφεραν ισχυρές βάσεις για την εξέλιξη της φαρμακολογικής επιστήμης. Το έργο αυτό μελετάται μέχρι και σήμερα, διότι παρουσιάζει τεράστιο ενδιαφέρον, θεωρούμενο υπό διάφορες επόψεις. Πέρα από την αξία του ως ιατρικό εγχειρίδιο, μεγάλης αξίας θεωρείται ο πλούτος των πληροφοριών που δίνει για τα φυτά και βότανα της νοτιοανατολικής Ευρώπης. [13]

Αρχειακό υλικό

Επεξεργασία
  •  
    Αραβικό βιβλίο για τα απλά φάρμακα από το: Περί ύλης ιατρικής του Διοσκουρίδη. Κύμινο και Άνηθος c. 1334. Βρετανικό Μουσείο
  •  
    Η αρχική σελίδα του Διοσκουρίδη της Βιέννης, Βατόμουρο Αρτεμισία.
  •  
    Dioscorides De Materia Medica Spain 12th 13th century.jpg
  •  
    Ο Διοσκουρίδης γράφει καθήμενος
  •  
    Σπάνιο αντίγραφο (515 μ.Χ) από τη συλλογή πουλιών από τον Διοσκουρίδη, Βιέννη, Αυστριακή Εθνική Πινακοθήκη
  •  
    Περί ύλης ιατρικής σε βυζαντινή έκδοση του 15ου αιώνα
  •  
    χειρόγραφο (Wiener Dioskurides)
  •  
    Διοσκουρέα· προς τιμήν του δόθηκε το όνομα του σε οικογένεια μονοκοτυληδόνων φυτών (Dioscoreacae)

Άλλα έργα

Επεξεργασία
  • Περί απλών φαρμάκων
  • Περί δηλητηριάσεως - De Venero
  • Περί ιοβόλων- De Venetaris Anibalibus
  • Περί παιωνίας και όσα πoιείν δύναται, Fragmenta 11.2.164 - 11.2.167, Berlin Pyr. 1914

Βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Gunther, R.T., ed. (1933). The Greek Herbal of Dioscorides. Oxford University Press.
  • Isely, Duane (1994). One hundred and one botanists. Iowa State University Press. 
  • Krebs, Robert E. & Carolyn A. Krebs (2003). Groundbreaking Scientific Experiments, Inventions, and Discoveries of the Ancient World. Greenwood Publishing Group. 
  • Murray, J. (1884). The Academy. Alexander and Shephrard. 
  • Nutton, Vivian (2004). Ancient Medicine. Routledge. 
  • Ioanna SAVVINIDOU, «Quelques aspects de l'histoire du texte des Empirica du ps.-Dioscoride», dans Ecdotica e ricezione dei testi medici greci, Naples, 2004 (actes 2006) pp. 347-355.

Ελληνική βιβλιογραφία

Επεξεργασία
  • Περί ύλης ιατρικής, εκδ, Γεωργιάδη ISBN 960-316-155-1
  • Περί ύλης ιατρικής (με μετάφραση), εκδ. Μίλητος ISBN 960-8033-01-02
  • Περί ύλης ιατρικής (5 τόμοι), Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, αρχαίο ελληνικό κείμενο και απόδοση στη νέα ελληνική, σχόλια
  • Περί απλών φαρμάκων (2 τόμοι), Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, αρχαίο ελληνικό κείμενο και απόδοση στη νέα ελληνική, σχόλια
  • Περί δηλητηρίων φαρμάκων και της αυτών προφυλακής και θεραπείας κ.α., Εκδόσεις ΚΑΚΤΟΣ, αρχαίο ελληνικό κείμενο και απόδοση στη νέα ελληνική, σχόλια
  • Περί ύλης ιατρικής, εκδ. Ζήτρος, 2006 ISBN 960-8437-61-Χ

Παραπομπές

Επεξεργασία
  1. ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. nlk20000083449. Ανακτήθηκε στις 8  Ιουνίου 2022.
  2. ↑ T.R.Gunther, The Greek herbal of Dioscorides (1934)
  3. ↑ Διοσκουρίδης
  4. ↑ Εγκυκλοπαίδεια Δομή , τόμ. 8ος.σ 144
  5. ↑ Κουτρούμπας, Δημήτριος (2010). Η Φαρμακολογία του Γαληνού, Διδακτορική Διατριβή. Αθήνα: Ε.Κ.Π.Α. σελ. 248 - 249. 
  6. ↑ Εισαγωγή, Περί ύλης ιατρικής, εκδ. Κάκτος.
  7. ↑ J. Mond, Pharm., 2.117 (1958)
  8. ↑ «Διοσκουρίδης, ο θεμελιωτής της Φαρμακολογίας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Σεπτεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 25 Απριλίου 2009. 
  9. ↑ Λουκιανός, Τίμαιος ο Αθηναίος 2.9 «υπό μανδραγόρα καθεύδεις, ούτε των επιορκούντων ακούεις ούτε τους αδικούντας επισκοπείς»
  10. ↑ «επί αγρύπνων και περιοδυνώντων (υπερβολiκός πόνος) και εφ΄ων επί των οποίων βούλονται αναισθησίαν τεμνομένων ή καιομένων ποιήσαι καθεύδει γάρ ο άνθρωπος»
  11. ↑ «καταφέρεσθαι και σκοτούσθαι και πνίγεσθαι.. εξ ειλημμένου φαρμάκου». Διοσκουρίδης, Περί δηλητηρίων φαρμάκων και της αυτών προφυλακής και θεραπείας εδ. 152
  12. ↑ Κουτρούμπας, Δημήτριος (2016). Η Οδοντιατρική στον Αρχαίο Κόσμο, Ερευνητική Μονογραφία. Αθήνα: Ε.Κ.Π.Α. σελ. 117. ISBN 978-960-93-8402-5. 
  13. ↑ Huxley (2007), σελ. 34

Πηγές

Επεξεργασία
  • E.W. Stieb, Drug Adulterration and its Derectio in the Writings of Theophrastus, Dioscorides and Pliny, 1958
  • R. Huxley (εκδ.), The Great Naturalists, Thames & Hudson, London, 2007
  • Άρθρο εφ.Καθημερινής
  • Δ. Κουτρούμπας, Η Φαρμακολογία του Γαληνού, Διδακτορική Διατριβή, Ε.Κ.Π.Α., Αθήνα, 2010
  • Δ. Κουτρούμπας, Η Οδοντιατρική στον Αρχαίο Κόσμο, Ερευνητική Μονογραφία, Ε.Κ.Π.Α., 2016

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Επεξεργασία


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Διοσκουρίδης_ο_Πεδάνιος&oldid=10357784"