Deus otiosus: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Κοινό χαρακτηριστικό είναι ότι ο ''deus otiosus'' δε λατρεύεται. Μπορεί να του απευθύνουν οι άνθρωποι θυσίες και προσευχές, αλλά σε έκτακτες περιπτώσεις, ενώ δεν υπάρχουν σταθερές γιορτές προς τιμήν του<ref>''Eliade'', The Sacred and the Profane, 125: "the celestial supreme being appears to have lost religious currency"</ref>. Οι μύθοι γι’αυτόν είναι σύντομοι σε σχέση με τις αφηγήσεις για τα κατορθώματα ηρώων ή άλλων θεών και σε αυτούς τους μύθους περιγράφεται η απόσυρση ή αντικατάστασή του. Η απόσυρση συνήθως γίνεται είτε οικεία βουλήσει είτε όταν ένας νεώτερος θεός του πάρει την παντοδυναμία. Περιβεβλημένος με ασάφεια και αδρότητα και αποτελώντας το ανώτατο ον, ο ''deus otiosus'' ορίζει τα άκρα όρια του όντος και της θρησκευτικής φαντασίας. Πέρα από αυτόν δεν υπάρχει τίποτα. Συμβολίζει την πρωταρχική εποχή ''(primordiality)'', την εποχή πριν και πέρα από τον χρόνο. Στις θρησκείες όπου ο ''deus otiosus'' αποσύρθηκε στον ουρανό, ο ουρανός συμβολίζει την απόσταση και τη διαφορά<ref>''Eliade/Sullivan''</ref>. Κάποιοι ''dei otiosi'' θα επιστρέψουν στο τέλος του χρόνου, όταν όλα τελειώσουν. Μπορεί με το πέρασμα του χρόνου ο αποσυρμένος θεός να ξεχαστεί και να φύγει από το πάνθεον της φυλής. Τέτοια περίπτωση είναι ο ''*Dyeus'', ο ινδοευρωπαϊκός θεός του ουρανού, ο οποίος αργότερα σταμάτησε να λατρεύεται. Δεν υπάρχουν ύμνοι και μύθοι που να τον αναφέρουν. Παρ’όλα αυτά υπάρχουν αναφορές στην Αταρβαβέδα (μια από τις τέσσερις [[Βέδες]]), όπως "ο ουρανός γνωρίζει τα πάντα" (1.32.4) ή "ο ουρανός πατέρας" (6.4.3) που υπενθυμίζουν την αρχετυπική εικόνα, ενώ αποτελεί το πρότυπο για τον [[ινδουισμός|ινδουιστικό]] θεό ''Dyaus Pitar'', τον αρχαίο ελληνικό [[Δίας (μυθολογία)|Δία]] και τον ρωμαϊκό [[Γιούπιτερ]]<ref>''Eliade/Sullivan''</ref>.

 

 

Ο [[Ρουμανία|Ρουμάνος]] θρησκειολόγος και συγγραφέας ''Mircea Eliade'' συνδέει την απόσυρση του ''deus otiosus'' και ειδικά των ουράνιων θεοτήτων με τη στροφή των ανθρώπων στη [[Γεωργία (εργασία)|γεωργία]]. Ασχολούμενοι οι άνθρωποι με την καλλιέργεια της γης έδωσαν περισσότερη σημασία σε αξίες όπως η γονιμότητα και οι σχετικές θεότητες της μητέρας γης ήρθαν στο προσκήνιο, ενώ άρχισαν να αναζητούν και να βλέπουν το θείο (''hierophany'' κατά ''Eliade''<ref>''Eliade'', The Sacred and the Profane, 11: "To designate the ''art of manifestation'' of the sacred we have proposed the term ''hierophany''. It is a fitting term, because it does not imply anything further; [only] that ''something sacred shows itself to us''"</ref>)σε πιο απτές και συγκεκριμένες εκφάνσεις της ζωής (γονιμότητα, σεξουαλικότητα). Σε περιόδους μεγάλης κρίσης όμως οι νέοι θεοί δε φαίνονται ικανοί να αποτρέψουν το κακό και οι άνθρωποι στρέφονται πάλι στο υπέρτατο ον<ref>''Eliade'', The Sacred and the Profane, 125-126</ref>. Κατά τον ''Eliade'' οι [[Εβραίοι]] αντίστοιχα σε περιόδους αφθονίας λάτρευαν τον [[Βάαλ]], την [[Αστάρτη]] και άλλους θεούς των γειτονικών λαών. Σε κρίσιμες όμως περιόδους επέστρεφαν στον [[Γιαχβέ]], τον Θεό της [[Βίβλος|Βίβλου]] και δημιουργό του κόσμου<ref>''Eliade'' The Sacred and the Profane, 126 κ.εξ.</ref>.