Δίας (μυθολογία)
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Ο Δίας ή Ζεύς σύμφωνα με την αρχαία ελληνική θεογονία είναι ο «πατέρας των θεών και των ανθρώπων», που κυβερνά τους Θεούς του Ολύμπου.
Όνομα
ΕπεξεργασίαΟ Δίας ονομαζόταν στα Αρχαία Ελληνικά Ζευς, λέξη που στη γενική πτώση ήταν του Διός, (σπανιότερα του Ζηνός), απ' όπου προήλθε και η νεοελληνική ονομασία. Η ετυμολογία της λέξης είναι η εξής: Προέρχεται από την Ινδοευρωπαϊκή ρίζα *Dyēus, που σύμφωνα με τους γλωσσολόγους προέρχεται από την πρώτο-ινδο-ευρωπαϊκό θεό της ημέρας *Dyeus ph2tēr ("πατέρα από ουρανό") που προέρχεται από τη ριζά *dyeu- ("να λάμπει")[1] και div-, που σημαίνει ουρανός και έδωσε ακόμα την ελληνική λέξη Θεός, το Λατινικό Deus, το Βεδικό Dyaus, το Γερμανικό Tiwaz, το Γαελικό Dia, Αρχαίο Ιρλανδικό Dia που επίσης σημαίνει και Θεός και Μέρα[2] και άλλες λέξεις σχετικές με το θείο.[1] Το όνομα βρίσκεται και σε άλλους ινδοευρωπαϊκούς λαούς, τους Ινδούς, τους Όμβρους, τους Λατίνους κ.ά. Η έκφραση Ζευς πατήρ αντιστοιχεί στο Diespiter (Juppiter) των Ρωμαίων, το Jupater των Όμβρων και το Dyaus Pita των αρχαίων Ινδών. Από την ίδια ρίζα προέρχεται και το αγγλικό day που σημαίνει μέρα.[3]
Μυθολογία
ΕπεξεργασίαΟ Δίας είναι ο θεός του ουρανού και του κεραυνού στην ελληνική μυθολογία. Είναι το νεότερο παιδί του Κρόνου και της Ρέας. Στις περισσότερες παραδόσεις είναι παντρεμένος με την Ήρα, αν και στο μαντείο της Δωδώνης, σύζυγος του αναφέρεται η Διώνη. Είναι γνωστός για τις ερωτικές περιπέτειες του. Αυτό οδήγησε σε πολλούς ευσεβείς και ηρωικούς απογόνους, συμπεριλαμβανομένων της Αθηνάς, του Απόλλωνα, της Άρτεμης, του Ερμή, της Περσεφόνης (από τη Δήμητρα), του Διόνυσου, του Περσέα, του Ηρακλή, της Ωραίας Ελένης, του Μίνωα και των Μουσών (από την Τιτανίδα Μνημοσύνη). Από την Ήρα έχει αποκτήσει τον Άρη, την Ήβη και τον Ήφαιστο (μια άλλη πηγή λέει ότι η Ήρα γονιμοποίησε τον Ήφαιστο μόνη της), ενώ από τη Ωκεανίδα Διώνη απέκτησε την Αφροδίτη. Ο Δίας υπήρξε ανέκαθεν μετεωρολογικός θεός, ελεγκτής της αστραπής, του κεραυνού και της βροχής. Ήταν ο δυνατότερος και σπουδαιότερος όλων των μυθολογικών όντων και θεών. Ο Θεόκριτος περίπου το 265 π.Χ. έγραψε: «άλλοτε είναι καθαρός ο Δίας, άλλοτε βρέχει». Στο ομηρικό έπος της Ιλιάδας, έστελνε τους κεραυνούς στους εχθρούς του. Άλλα εμβλήματά του, ήταν ο αετός και η αιγίς.
Γέννηση
ΕπεξεργασίαΟ Τιτάνας Κρόνος απέκτησε πολλά παιδιά από τη Ρέα: την Εστία, τη Δήμητρα, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα, αλλά τα κατάπιε όλα τη στιγμή που γεννήθηκαν, αφού είχε μάθει από τη Γαία και τον Ουρανό ότι ο γιος του θα τον ανατρέψει, όπως ο ίδιος είχε ανατρέψει τον δικό του πατέρα. Όταν ο Δίας ήταν έτοιμος να γεννηθεί, η Ρέα ζήτησε από τη Γαία να επινοήσει ένα σχέδιο για να τον σώσει, έτσι ώστε ο Κρόνος να τιμωρηθεί για τις πράξεις του ενάντια στον πατέρα του Ουρανό και τα παιδιά του. Η Ρέα γέννησε το Δία στο Δικταίο Άντρο στη βόρεια πλευρά του βουνού Δίκτη παραδίδοντας στον Κρόνο μια πέτρα τυλιγμένη στα σπάργανα, την οποία κατάπιε [4].
Νηπιακή ηλικία
ΕπεξεργασίαΗ Ρέα γέννησε τον Δία σε μια σπηλιά στο όρος Δίκτη και σύμφωνα με διαφορετικές εκδοχές της ιστορίας ανατράφηκε από:
- τη Γαία
- μια κατσίκα, την Αμάλθεια, ενώ οι Κουρήτες-στρατιώτες (μικρότεροι θεοί) χόρευαν, φώναζαν και χτυπούσαν τα δόρατα στις ασπίδες τους έτσι ώστε ο Κρόνος να μην ακούσει το κλάμα του μωρού.
- μια νύμφη που ονομάζεται Κυνοσούρα, την οποία ο Δίας, σε ένδειξη ευγνωμοσύνης, την τοποθέτησε ανάμεσα στα αστέρια.
- τη Μελίσσα με κατσικίσιο γάλα και μέλι.
- μια οικογένεια βοσκών με την υπόσχεση ότι τα πρόβατά τους θα σωθούν από τους λύκους.
Βασιλιάς των θεών
ΕπεξεργασίαΟ Δίας μετά την ενηλικίωση του ανάγκασε τον Κρόνο να ξεράσει πρώτα την πέτρα και στη συνέχεια τα αδέλφια του, με την αντίστροφη σειρά της κατάποσης. Σε ορισμένες εκδόσεις, η Ωκεανίδα Μήτις έδωσε στον Κρόνο ένα εμετικό για να τον αναγκάσει να ξεράσει τα μωρά. Μαζί με τα αδέλφια του, με τους Γίγαντες, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες, ανέτρεψε τον Κρόνο και τους άλλους Τιτάνες στον αγώνα που ονομάστηκε Τιτανομαχία.
Η Τιτανομαχία
ΕπεξεργασίαΟ Ησίοδος μας μεταφέρει τα περί της μυθικής Τιτανομαχίας, αναφέροντας ότι ο Δίας και τα αδέλφια του πολέμησαν εναντίον του Κρόνου και των Τιτάνων για την κυριαρχία επάνω στη Γη. Ορμούμενοι από τον Όλυμπο καταπολέμησαν τους Τιτάνες που είχαν οχυρωθεί στον Όρθυ. Ο αμείλικτος αυτός πόλεμος διήρκεσε δέκα χρόνια, ώσπου ο Δίας έλαβε τη συμβουλή της Γαίας, να κατέβει στα Τάρταρα και να απελευθερώσει τους αδελφούς των Τιτάνων, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες. Στα Τάρταρα πάλεψε με το μυθικό τέρας Κάμπη και αφού το νίκησε, απελευθέρωσε τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες, οι οποίοι έκτοτε έγιναν σύμμαχοί του. Οι Κύκλωπες από ευγνωμοσύνη έδωσαν στον Άδη και στον Ποσειδώνα πολεμικά όπλα και προμήθευσαν τον Δία με τις αστραπές, τη βροντή και το σφυρί, τα οποία από τότε έγιναν σύμβολα της δύναμής του. Οι δε Εκατόγχειρες συνόδευσαν τον Δία στη μάχη, όπου με τη βοήθειά τους οι θεοί νίκησαν τους Τιτάνες καταποντίζοντάς τους στα Τάρταρα βάζοντας για φρουρούς τους, τους Εκατόγχειρες. Τον Κρόνο τον φυλάκισαν μαζί με τους Τιτάνες στα Τάρταρα και όρισαν σαν φρουρό του τη Νύχτα. Αργότερα, πήρε χάρη και έγινε βασιλιάς των Ηλύσιων Πεδίων, όπου κοιμόταν αιώνια. Ο Δίας, κατόπιν προτάσεως από τη Γαία, αναλαμβάνει την υπέρτατη εξουσία ανάμεσα στους Θεούς και μοιράζει τον κόσμο σε τρία βασίλεια: Τον ουρανό, τη θάλασσα και τον κάτω κόσμο, θέτοντας για αρχηγούς τον εαυτό του, τον Ποσειδώνα και τον Άδη αντίστοιχα.
Γιγαντομαχία
ΕπεξεργασίαΕπί της βασιλείας του, ο Δίας απειλήθηκε από τους Γίγαντες, οι οποίοι με προτροπή της Γαίας ζητούσαν να εκδικηθούν την πάταξη των Τιτάνων. Στη Γιγαντομαχία, όπως ονομάστηκε ο πόλεμος που ακολούθησε, ο Δίας αναδείχτηκε νικητής. Οι ολύμπιοι θεοί βοηθούμενοι από τον Ηρακλή και τον Διόνυσο, πάλεψαν και νίκησαν σκοτώνοντας ή κατατροπώνοντας όλους τους Γίγαντες.
Οικογένεια
ΕπεξεργασίαΔίας και Ήρα
ΕπεξεργασίαΟ Δίας ήταν αδελφός και σύζυγος της Ήρας. Με την Ήρα απέκτησε τον Άρη, την Ήβη και τον Ήφαιστο (μία άλλη εκδοχή λέει ότι η Ήρα μόνη της γέννησε τον Ήφαιστο, από ζήλια που ο Δίας γέννησε μόνος του την Αθηνά). Ορισμένοι περιλαμβάνουν στις κόρες τους την Ειλείθυια (θεά των τοκετών), την Άργη και την Έριδα. Πολυτάραχη η σχέση τους, ήταν γεμάτη ραδιουργίες και αντιζηλίες. Περιελάμβανε ακόμη και συνωμοσίες ή εναντίωση του ενός απέναντι στη θέληση του άλλου. Αναφέρεται η άποψη, η έχθρα του ζεύγους ανάγεται στην αντιπαλότητα του πρωταρχικού ζεύγους Ουρανός - Γαία και αντανακλά τη θέση του αρσενικού στα ιστορικά χρόνια της πατριαρχίας. Πολλοί μύθοι αναφέρουν την Ήρα να ζηλεύει τις ερωτικές κατακτήσεις του Δία και να είναι εχθρός των ερωμένων και των παιδιών τους. Για έναν χρόνο, μια νύμφη που ονομαζόταν Ηχώ είχε τη δουλειά να αποσπά την προσοχή της Ήρας από τις υποθέσεις του, μιλώντας της ακατάπαυστα. Όταν η Ήρα ανακάλυψε την απάτη, την καταράστηκε να επαναλαμβάνει τα λόγια των άλλων.
Δίας και Μήτις
ΕπεξεργασίαΚατά τον Ησίοδο, πρώτη σύζυγος του Δία ήταν η ελκυστική Μήτις, θεά της γνώσης. Ο Δίας όμως πήρε χρησμό ότι από τον γιο της Μήτιδας μια μέρα θα έβρισκε την ίδια μοίρα, όπως ο πατέρας του (Κρόνος) και ο παππούς του (Ουρανός), οι οποίοι εκθρονίστηκαν από κάποιο παιδί τους. Αφού όμως, ακόμα και η μέθοδος του Κρόνου είχε αποδειχθεί αναποτελεσματική, αποφάσισε να μην εξουδετερώσει τα παιδιά του, αλλά την ίδια τη Μήτιδα πριν αυτή προλάβει να γεννήσει. Έτσι, ο Δίας κατάπιε την Μήτιδα, όπως είχε κάνει ο Κρόνος με τα παιδιά της Ρέας. Η Μήτιδα όμως ήδη εγκυμονούσε την Αθηνά, με αποτέλεσμα να πιάσει τρομερό πονοκέφαλο τον Δία. Ο Ήφαιστος σπεύδοντας να βοηθήσει με τα εργαλεία του, συνέβαλε στη γέννηση της Αθηνάς, η οποία ξεπήδησε πάνοπλη μέσα από το κεφάλι του Δία.
Απόγονοι
ΕπεξεργασίαΕίναι πολλοί οι μύθοι που παρουσιάζουν τον Δία να έχει ερωτικές σχέσεις με γυναίκες. Γι' αυτό γέννησε πολλούς απογόνους, ενώ χαρακτηριστικό είναι ότι ποτέ κανένας μύθος δεν έχει παρουσιάσει τον Δία ως άκαρπο. Πολλές φορές επίσης, ο Δίας άλλαζε μορφή για να πλησιάσει και να ενωθεί με τις ερωμένες του.
Ο Δίας στην Ιλιάδα
ΕπεξεργασίαΡαψωδία 2: Ο Δίας στέλνει τον «πλάνο» θεό Όνειρο στον Αγαμέμνονα με τη μορφή του Νέστορα και τον προτρέπει να επιτεθεί στους Τρώες, γιατί τάχα ήρθε η ώρα να τους νικήσει.
Ραψωδία 4: Ο Δίας υπόσχεται στην Ήρα την καταστροφή της Τροίας στο τέλος του πολέμου.
Ραψωδία 8: ο Δίας απαγορεύει σε όλους τους θεούς να μετέχουν στη σύγκρουση και ο ίδιος επισκοπεί το πεδίο της μάχης από το όρος Ίδη.
Ραψωδία 14: Η Ήρα δανείζεται από την Αφροδίτη τη μαγική ερωτική της ζώνη και παρασύρει το Δία σε ερωτικές περιπτύξεις, ύστερα από τις οποίες ο θεός πέφτει σε βαθύ ύπνο.
Ραψωδία 15: Ο Δίας ξυπνάει και συνειδητοποιεί ότι ο ίδιος ο αδελφός του ο Ποσειδών βοηθά τους Έλληνες.
Ραψωδία 16: Ο Δίας είναι αναστατωμένος που δεν θα μπορούσε να βοηθήσει τον Σαρπηδόνα, διότι τότε θα έρχονταν σε αντίθεση με τις προηγούμενες αποφάσεις του.
Ραψωδία 17: Ο Δίας στενοχωριέται από τη μοίρα του Έκτορος.
Ραψωδία 20: Ο Δίας αφήνει τους άλλους Θεούς να βοηθήσουν τις αντίστοιχες πλευρές στον πόλεμο.
Ραψωδία 24: Ο Δίας στέλνει τη Θέτιδα στον Αχιλλέα, για να δώσει το σώμα του Έκτορος.
Η επιγραφή του όρους Ζας
ΕπεξεργασίαΣε ένα βράχο στην κορυφή του όρους Ζας υπάρχει με παραφθαρμένα γράμματα η επιγραφή "Όρος Διός Μηλωσίου" (Διός προστάτη των προβάτων).
Το βουνό Ζευς/Ζας αποτελεί την υψηλότερη ορεινή κορυφή, όχι μόνο της Νάξου, αλλά και ολόκληρου του κυκλαδικού συμπλέγματος Το βουνό δεσπόζει πάνω από το χωριό του Φιλωτίου.
Προσωνυμίες
Επεξεργασία- Μετεωρολογία
- Ουράνιος, * Αιθέριος, * Νεφεληγερέτης, * Εριβρεμέτης (βαριά βροντή), * Υψιβρεμέτης, * Ερίγδουπος, * Αστεροπητής
- Στεροπηγερέτης, * Αργικέραυνος, * Τερπικέραυνος, * Όμβριος, * Υέτιος, * Ικμαίος (καλοκαιρινά μελτέμια), * Καταιβάτης
- Καππώτας, * Κεραυνός, * Ευάνεμος, * Κερασφόρος, * Κελαινεφής (μαύρα σύννεφα), * Λύκαιος (ο φωτεινός, λύκη "φώς")
- Οικογένεια - Οίκος
- Ερκείος (έρκος=φράγμα, περίβολος), * Γαμήλιος, * Ηραίος, * Πατήρ, * Πατρώος, * Φράτριος
- Κορυφές βουνών
- Αίνιος, * Ακραίος, * Επάκριος, * Ελλάνιος, * Κορυφαίος, * Λαρίσιος, * Παρνήθιος, * Ιθωμάτας, * Ολύμπιος, * Λύκαιος
- Διάφορα
- Όρκιος (όρκος), * Ύπατος, * Μέγιστος, * Άριστος, * Πολιεύς, * Βουλαίος, * Τέλειος, * Ελευθέριος, * Φίλιος, * Ξένιος, * Ικέσιος,
- Φύσιος, * Σωτήρ, * Κτήσιος (οικουρός όφις), * Μειλίχιος, * Καταχθόνιος
Γενεαλογικό δένδρο του Δία
ΕπεξεργασίαΦωτογραφίες
Επεξεργασία-
Η αρπαγή της Ευρώπης από τον Δία του Ζαν-Μπατίστ Μαρί Πιερ.
-
Ο Δίας στην τέχνη
-
Ο Δίας στην τέχνη
-
Ο Δίας στην τέχνη
-
Ένθρονος Δίας (περίπου 100 π.Χ.) εμπνευσμένο από το Άγαλμα του Ολυμπίου Διός στην Ολυμπία.
-
Ο Δίας στην τέχνη
-
Ο Δίας στην τέχνη
-
Ο Δίας στην τέχνη
Παραπομπές
Επεξεργασία- ↑ 1,0 1,1 «The American Heritage dictionary of Indo-European roots». Choice Reviews Online 49 (07): 49–3594-49-3594. 2012-03-01. doi: . ISSN 0009-4978. http://dx.doi.org/10.5860/choice.49-3594.
- ↑ edil@qub.ac.uk. «eDIL - Irish Language Dictionary». edil.qub.ac.uk (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 11 Ιουνίου 2018.
- ↑ «day | Origin and meaning of day by Online Etymology Dictionary». www.etymonline.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 10 Ιουνίου 2018.
- ↑ Διόδωρος Σικελιώτης -Βίβλος 5,65
- ↑ Γενεαλογικό Δέντρο των Ολύμπιων Θεών που βασίζεται στη Θεογονία του Ησίοδου.
- ↑ Σύμφωνα με τον Ὀμηρο, Ιλιάδα 1.570–579, 14.338, Οδύσσεια 8.312, Ο Ήφαιστος ήταν γιος της Ήρας και του Δία, Gantz, σελ. 74.
- ↑ Σύμφωνα με τον Ησίοδο, Θεογονία 927–929, Ο Ήφαιστος γεννήθηκε μόνο από την Ήρα χωρίς πατέρα, Gantz, σελ. 74.
- ↑ Σύμφωνα με τον Ησίοδο, Θεογονία 886–890, για τα παιδιά του Διός από τις επτά συζύγους του, η Αθηνά ήταν κόρη του Δία και της Μήτις. Ο Δίας εμπόδισε τη Μήτι να γεννήσει και την κατάπιε αλλά το παιδί εκείνο ήταν η Αθηνά η οποία γεννήθηκε τελικά από το κεφάλι του. ", Gantz, σελ. 51–52, 83–84.
- ↑ Σύμφωνα με τον Ησίοδο, Θεογονία 183–200, Η Αφροδίτη γεννήθηκε από τον αφρό που δημιούργησαν τα γεννητικά όργανα του Ουρανού, Gantz, σελ. 99–100.
- ↑ Σύμφωνα με τον Όμηρο, Η Αφροδίτη ήταν κόρη του Διός (Ιλιάδα 3.374, 20.105; Οδύσσεια 8.308, 320) και της Διώνης(Ιλιάδα 5.370–71), Gantz, σελ. 99–100.
Πηγές
Επεξεργασία- The sculpture was presented to Louis XIV as Aesculapius but restored as Zeus, ca. 1686, by Pierre Granier, who added the upraised right arm brandishing the thunderbolt. Marble, middle 2nd century CE. Formerly in the 'Allée Royale', (Tapis Vert) in the Gardens of Versailles, now conserved in the Louvre Museum (official on-line catalog)
- Larousse Desk Reference Encyclopedia, The Book People, Haydock, 1995, p. 215.
- Wells, John C. (1990). Longman pronunciation dictionary. Harlow, England: Longman. ISBN 0582053838. entry "Zeus"
- Hesiod, Theogony 542 and other sources.
- This annually reborn god of vegetation also experienced the other parts of the vegetation cycle: holy marriage and annual death when he was thought to disappear from the earth" (Dietrich 1973:15).
- Richard Wyatt Hutchinson, Prehistoric Crete, (Harmondsworth: Penguin) 1968:204, mentions that there is no classical reference to the death of Zeus (noted by Dietrich 1973:16 note 78).
- Rodney Castleden, Minoans: Life in Bronze-Age Crete, "The Minoan belief-system" (Routledge) 1990:125
- Pointed out by Bernard Clive Dietrich, The Origins of Greek Religion (de Gruyter) 1973:15.
Προτεινόμενη βιβλιογραφία
Επεξεργασία- Καρλ Κερένυι: Η Μυθολογία των Ελλήνων, Εστία, Αθήνα χ.χ.
- Ιωάννης Κακριδής (επιμ.): Ελληνική μυθολογία: οι θεοί, Εκδοτική Αθηνών, (Αθήνα 1986)
- Schwabl, Hans, «Ζευς: Παρατηρήσεις για την ουσία και την ιστορία του Θεού». Μετάφρ. Ι.Ν. Καζάζης. Επιστημονική επετηρίς της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 20 (1981), 353-370.