Περσεφόνη

Η Περσεφόνη ήταν κόρη της θεάς Δήμητρας και του θεού Δία. Ο Άδης (αναφερόμενος και Πλούτωνας) την ερωτεύτηκε και την ζήτησε από τον Δία.

Θεά Περσεφόνη
Θεά του Κάτω Κόσμου, της Άνοιξης, των λουλουδιών και της βλάστησης
Σύμβολα	Ρόδι, σπόροι δημητριακών, δάδα, λουλούδια και ελάφι
Σύζυγος-οι	Θεός Άδης
Σύντροφος-οι	Άδωνις και Δίας
Γονείς	Θεός Δίας και θεά Δήμητρα
Αδέλφια	Θεά Αφροδίτη (κατά τον Όμηρο), θεός Απόλλωνας, θεά Άρτεμις, θεός Άρης, θεά Αθηνά, θεός Ερμής, θεός Ήφαιστος, θεός Διόνυσος, θεά Αγγελία, Αρίων, Δέσποινα, θεά Ειλείθυια, θεά Ήβη, θεά Ενυώ, θεά Έρις, Έρση (Δροσιά), Ωραία Ελένη, Μίνωας, Αιακός, Ηρακλής, Περσέας, Ραδαμάνθυς, οι Χάριτες (Θάλεια, Ευφροσύνη, Αγλαΐα), οι Ώρες (Ειρήνη, Ευνομία, Δίκη), οι Λιταί, οι Μοίρες (Κλωθώ, Λάχεσις, Άτροπος) και οι Μούσες
Τέκνα	Ζαγρεύς και Μηλινόη
Στην Ρωμαϊκή μυθολογία	Προσερπίνα
Στην Ετρουσκική μυθολογία	Περσιπνέι
Σχετικά πολυμέσα
wikidata (π)

Η Αρπαγή της Περσεφόνης

Ο Άδης την απήγαγε, γνωρίζοντας πως δεν θα επέλεγε μια ζωή στο σκοτάδι. Μαζί του γέννησε τον Ζαγρέα, τον Ευβουλέα και τον Σαβάζιο. Ο Πλούτωνας την πήρε στον κάτω κόσμο για την ομορφιά της. Η Θεά Δήμητρα όμως τη ζήτησε πίσω. Ο Άδης συμφώνησε να ανεβαίνει η Περσεφόνη έξι μήνες στον πάνω κόσμο και να κατεβαίνει τους επόμενους έξι στον κάτω. Έτσι τους μήνες που η Περσεφόνη είναι στον πάνω κόσμο η Θεά Δήμητρα χαιρόταν και υπήρχε καλοκαιρία, ενώ τους άλλους κακοκαιρία.

Ο μύθος της αρπαγής πρωτοεμφανίζεται στη Θεογονία του Ησιόδου. Ο Ομηρικός Ύμνος στη Δήμητρα είναι η σημαντικότερη πηγή μας: περιγράφει πως συνέβη η αρπαγή στο Νύσιον πεδίον, κοντά στο Παγγαίο όρος, όταν η Κόρη μάζευε άνθη σε ένα λιβάδι με συντροφιά παρθένων, των Ωκεανιδών νυμφών, της Αθηνάς και της Άρτεμης. Και ενώ μάζευε ένα νάρκισσο, άνοιξε η γη, ξεπήδησε ο Άδης με το άρμα του και την άρπαξε. Οι κραυγές για βοήθεια δεν ακούστηκαν από κανένα, εκτός από την Εκάτη και τον Ήλιο. Ο Δίας ήταν μακριά.

Ερμηνείες του μύθου της αρπαγής της Περσεφόνης

Η απαγωγή της Περσεφόνης από τον Πλούτωνα, Τύμβος Καστά, Αμφίπολη.

Φυσική θεωρία της βλάστησης και του αγροτικού κύκλου.

Πρωτοδιατυπώνεται στην αρχαιότητα από τους Στωϊκούς. Η Κόρη ταυτίζεται με τα δημητριακά και η απουσία της με τη φύλαξή τους στο υπέδαφος. Η απαγωγή της είναι η αλληγορία του κύκλου της ευφορίας της φύσης: η κάθοδος της Κόρης στον Κάτω κόσμο κάθε φθινόπωρο ταυτίζεται με την απουσία των καρπών, οι οποίοι αναφύονται την άνοιξη με την άνοδό της. Μια τέτοια άποψη κρίνεται όμως ως απορριπτέα διότι, όπως μας αναφέρει η κυριότερη πηγή μας ο Ομηρικός Ύμνος, η Κόρη έμενε τέσσερις μήνες στον Κάτω Κόσμο και οκτώ μήνες στον Πάνω Κόσμο. Όμως τα δημητριακά βλασταίνουν μόλις λίγες εβδομάδες μετά τη σπορά. Επίσης η συλλογή των λουλουδιών από την Κόρη η οι περιπλανήσεις της Δήμητρας σε αναζήτηση της κόρης της δεν μπορούν να συσχετισθούν με γεωργικές πράξεις

Θεωρία της αναγέννησης και της αιωνιότητας της ζωής

Πηγάζει από τις γενεές που ξεπηδάν η μία από την άλλη. Αυτή ήταν η ουσία του εορτασμού της "ανόδου" της Περσεφόνης στα Ελευσίνια Μυστήρια. Η επιστροφή (άνοδος) της Περσεφόνης γιορταζόταν με τη σπορά του φθινοπώρου. Ο Πλούτος συμβολίζει τον πλούτο του σιταριού που αποθηκευόταν σε υπόγεια σιλό η πίθους κατά τη διάρκεια των καλοκαιρινών μηνών. Παρόμοιοι πίθοι χρησιμοποιούνταν παλαιότερα για ταφές, και ο Πλούτος, ταυτίζεται με τον Άδη, τον άρχοντα του κάτω κόσμου. Τους καλοκαιρινούς μήνες η "Κόρη" βρίσκεται μέσα στο σιτάρι των υπόγειων σιλό, στο βασίλειο του Άδη, και ταυτίζεται με την "Περσεφόνη", τη βασίλισσα του κάτω κόσμου. Την αρχή του φθινοπώρου, όταν οι σπόροι της παλιάς συγκομιδής σπέρνονται στους αγρούς, η "Κόρη" ανεβαίνει (άνοδος), και ενώνεται πάλι με τη μητέρα της Δήμητρα, γιατί ο παλιός σπόρος ενώνεται με το νέο βλαστό. Για τους μυημένους, αυτή η ένωση ήταν το σύμβολο της αιωνιότητας της ανθρώπινης ζωής, που πηγάζει από τις γενεές που ξεπηδάν η μία απ΄την άλλη.

γ) Η ανθρωπολογική διάσταση του μύθου. Αυτή επικεντρώνεται κυρίως στις ανθρώπινες διαστάσεις του μύθου: γάμος και θάνατος- που είναι κυρίαρχος μέσα στον μύθο- ο τραυματικός χωρισμός της μητέρας από τη νεαρή κόρη, λύπη και θυμός και τελικά συμφιλίωση. Δεν λείπει και η άποψη που λέει πως ο Άδης πρέπει να θεωρηθεί «στείρος, σεξουαλικά αδύναμος, ενώ η Περσεφόνη αντιπροσωπεύει τις ερωτικές περιπέτειες της εφηβείας»

Προέλευση

Η αρπαγή της Περσεφόνης. Ο Άδης με τα άλογά του, και η Περσεφόνη (κάτω). Κρατήρας από την Απουλία, c. 340 π.Χ Antikensammlung Berlin

Ο μύθος της αρπαγής της θεάς της βλάστησης είναι Προελληνικός, όπως φαίνεται στο Σουμεριακό και Συριακό μύθο της αρπαγής της θεάς της γονιμότητας και βλάστησης Ιννάνα η Ιστάρ (Αστάρτη). Το μέρος της αρπαγής είναι διαφορετικό σε κάθε τοπική λατρεία, και η τοποθεσία πιθανόν υποδεικνύει ότι κάποια μαγική μακρινή χώρα είχε επινοηθεί στο απώτατο παρελθόν. Ο Ομηρικός Ύμνος αναφέρει την πεδιάδα της «Νύσας». Στην Ελληνική Μυθολογία η «Νύσα» είναι ένα μυθικό βουνό με άγνωστη τοποθεσία, το μέρος που γεννήθηκε ο θεός Διόνυσος. Η παλαιότερη αναπαράσταση μιας θεάς που μπορεί να ταυτισθεί με την Περσεφόνη που βγαίνει από το έδαφος, είναι ένα διακοσμημένο πιάτο από την Παλαιο-Παλατιακή περίοδο στη Φαιστό. Η θεά έχει μια μορφή που μοιάζει με λαχανικό, και συνοδεύεται από κοπέλες που χορεύουν ανάμεσα σε ανθισμένα λουλούδια. Η αναπαράσταση είναι παρόμοια με νεώτερες αναπαραστάσεις της «Ανόδου της Φερεφάτα». Η Περσεφόνη ήταν μια αρχαία χθόνια θεότητα των αγροτικών κοινωνιών, που δεχόταν τις ψυχές των νεκρών μέσα στη γη, αλλά απέκτησε δύναμη για τη γονιμότητα του εδάφους κάτω από το οποίο βασίλευε. Σύντροφός της ήταν ο Πλούτωνας (Άδης) που ταυτίζεται με τον Πλούτο γιατί σαν χθόνια θεότητα βασίλευε μέσα στη γη όπου σε υπόγεια σιλό αποθηκεύονταν οι σπόροι του σιταριού, αλλά και περιείχε τους σπόρους που ήταν απαραίτητοι για μια καλή συγκομιδή. Σε μερικές αναπαραστάσεις ο Άδης εμφανίζεται με τα άλογά του. Ο μύθος της αρπαγής της «Κόρης» προέρχεται από την ιδέα ότι ο Άδης αρπάζει τις ψυχές των νεκρών σαν τη λεία του, και μετά τις μεταφέρει στο βασίλειό του. Η ιδέα εμφανίζεται αμυδρά στον Όμηρο, αλλά είναι έντονη στις Ελληνικές λαϊκές παραδόσεις. Ο Χάροντας εμφανίζεται με το άλογό του, και μεταφέρει τον νεκρό στον κάτω κόσμο.

Ορφικός ύμνος Περσεφόνης

Περσεφόνη, θύγατερ μεγάλου Διός, ἐλθέ, μάκαιρα, μουνογένεια θεά, κεχαρισμένα δ᾽ ἱερὰ δέξαι, Πλούτωνος πολύτιμε δάμαρ, κεδνή, βιοδῶτι, ἣ κατέχεις Ἀίδαο πύλας ὑπὸ κεύθεα γαίης, Πραξιδίκη, ἐρατοπλόκαμε, Δηοῦς θάλος ἁγνόν, Εὐμενίδων γενέτειρα, ὑποχθονίων βασίλεια, ἣν Ζεὺς ἀρρήτοισι γοναῖς τεκνώσατο κούρην, μῆτερ ἐριβρεμέτου πολυμόρφου Εὐβουλῆος, Ὡρῶν συμπαίκτειρα, φαεσφόρε, ἀγλαόμορφε, σεμνή, παντοκράτειρα, κόρη καρποῖσι βρύουσα, εὐφεγγής, κερόεσσα, μόνη θνητοῖσι ποθεινή, εἰαρινή, λειμωνιάσιν χαίρουσα πνοῆισιν, ἱερὸν ἐκφαίνουσα δέμας βλαστοῖς χλοοκάρποις, ἁρπαγιμαῖα λέχη μετοπωρινὰ νυμφευθεῖσα, ζωὴ καὶ θάνατος μούνη θνητοῖς πολυμόχθοις, Φερσεφόνη• φέρβεις γὰρ ἀεὶ καὶ πάντα φονεύεις. κλῦθι, μάκαιρα θεά, καρποὺς δ᾽ ἀνάπεμπ᾽ ἀπὸ γαίης εἰρήνηι θάλλουσα καὶ ἠπιοχείρωι ὑγείαι καὶ βίωι εὐόλβωι λιπαρὸν γῆρας κατάγοντι πρὸς σὸν χῶρον, ἄνασσα, καὶ εὐδύνατον Πλούτωνα.

[Απόδοση] Περσεφόνη, θυγατέρα του μεγάλου Διός, έλα μακάρια, μονογένεια θεά, και δέξου τα χαρισμένα ιερά, πολύτιμε σύζηγε του Πλούτωνα, συνέτή, βιοδώτι, που κατέχεις τις πύλες του Άδη στα έγκατα της γαίας, Πραξιδίκη, ερατοπλόκαμε, αγνό θάλος της Δηούς, γενέτειρα των Ευμενιδών βασίλισσα των υποχθονίων, κόρη που την τέκνωσε ο Ζεύς σε άρρητες γονές, μητέρα του εριβρεμέτου πολυμόρφου Ευβουλήος, συμπαίκτρια των Ωρών, φαεσφόρε, αγλαόμορφη, σεμνή, παντοκράτειρα, κόρη που βρίθεις από καρπούς, ευφεγγή, κερόεσσα, μόνη ποθητή για τους θνητούς, εαρινή, που χαίρεις με τις λειμωνιάδες πνοές, που φανερώνεις το ιερό δέμας των χλοόκαρπων βλαστών, νυμφευθείσα σε φθινοπωρινά αρπαγιμαία λέχη, μόνη εσύ ζωή και θάνατος για τους πολύμοχθους βροτούς, Φερσεφόνη. Γιατί αεί σώζεις και τα πάντα φονεύεις. Άκουσε, μακάρια θεά, ανέπεμπε καρπούς από την γαία, θάλλουσα ειρήνη και ηπιόειρη υγεία και ευόλβιο βίο, ευάρεστο γήρας που θα μας οδηγήσει προς τον δικό σου χώρο, άνασσα, και στον ευδύνατο Πλούτωνα.

Δείτε επίσης

• Ο αστεροειδής 399 Περσεφόνη (399 Persephone), που ανακαλύφθηκε το 1895, πήρε το όνομά του από τη θεότητα αυτή.
• Ζει η Περσεφόνη; Ένα Βιβλίο του Νίκου Ζαφείρη του 1996, ένα Ρομαντικό Μυθιστόρημα.

Πηγές

• Βιβλιοθήκη Απολλοδώρου, Apollodorus, The Library, with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes. Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921. Online version at the Perseus Digital Library.
• Μόρις Μπόουρα (1957), The Greek experience. The World Publishing Company, Cleveland and New York.
• Burkert Walter (1985). Greek Religion. Harvard University Press . (ISBN 0-674-36281-0)
• Farnell, Lewis Richard (1906), The Cults of the Greek States, Volume 3 (Chapters on: Demeter and Kore-Persephone; Cult-Monuments of Demeter-Kore; Ideal Types of Demeter-Kore).
• Gantz, Early Greek Myth: A Guide to Literary and Artistic Sources, Johns Hopkins University Press, 1996, Two volumes: (ISBN 978-0-8018-5360-9) (Vol. 1), (ISBN 978-0-8018-5362-3) (Vol. 2).
• Grimal, Pierre, The Dictionary of Classical Mythology, Wiley-Blackwell, 1996, ISBN 978-0-631-20102-1.
• Hard, Robin, The Routledge Handbook of Greek Mythology: Based on H.J. Rose's "Handbook of Greek Mythology", Psychology Press, 2004, ISBN 978-0-415-18636-0.
• Ιλιάδα, The Iliad with an English Translation by A.T. Murray, PhD in two volumes, Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1924.
• Οδύσσεια, The Odyssey with an English Translation by A.T. Murray, PH.D. in two volumes. Cambridge, MA., Harvard University Press; London, William Heinemann, Ltd. 1919.
• Homeric Hymn to Demeter (2), in The Homeric Hymns and Homerica with an English Translation by Hugh G. Evelyn-White, Cambridge, Massachusetts, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1914. Online version at the Perseus Digital Library.
• Janda, Michael (2010), Die Musik nach dem Chaos. Innsbruck
• Kerenyi Karl (1967), Eleusis: Archetypal image of mother and daughter . Princeton University Press.
• Kerenyi, Karl (1976), Dionysos: Archetypal Image of Indestructible Life, Princeton: Bollingen, Google Books preview
• Nilsson Martin (1967), Die Geschichte der Griechischen Religion, Vol I, C.F Beck Verlag, Muenchen. Revised ed.
• Nilsson Martin (1950), Minoan-Mycenaean Religion, and its Survival in Greek Religion, Lund:Gleerup. Revised 2nd ed.
• Pausanias, Pausanias Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918.
• Rohde Erwin (1961), Psyche. Seelenkult und Unsterblichkeitsglaube der Griechen. Wissenschaftliche Buchgesellshaft. Darmstad. (First edition 1893): full text in German downloadable as pdf.
• Rohde Erwin (2000), Psyche: The Cult of Souls and the Belief in Immortality among the Greeks , trans. from the 8th edn. by W. B. Hillis (London: Routledge & Kegan Paul, 1925; reprinted by Routledge, 2000), online
• Schachermeyr Fritz (1964), Die Minoische Kultur des alten Kreta, W.Kohlhammer Verlag Stuttgart.
• Stephen King (2008), Duma Key
• Smith, William; Dictionary of Greek and Roman Biography and Mythology, London (1873). "Perse'phone"
• Anthony Welch (2013), The Renaissance Epic and the Oral Past. Yale University Press. (ISBN 0300178867)
• Zuntz Günther (1973), Persephone: Three Essays on Religion and Thought in Magna Graecia

Βιβλιογραφία

• Αφροδίτη Αβαγιανού, «Ιερός Γάμος» και σεξουαλικοί ρόλοι: Άδης και Περσεφόνη, Πλάτων, τομ.54 (2004-2005), σελ.81-105
• Walter Burkert, Homo necans. Ανθρωπολογική προσέγγιση στη θυσιαστήρια τελετουργία και τους μύθους της αρχαίας Ελλάδας, μτφρ. Βάιος Λιαπής, εκδ. Μ.Ι.Ε.Τ., Αθήνα, 2011, σελ. 438-520