Γερμανικές γλώσσες

Οι Γερμανικές ή Τευτονικές γλώσσες είναι ένας κλάδος στενά συγγενικών Ινδοευρωπαϊκών γλωσσών. Λέγεται πως προέκυψαν στην Ευρώπη από μια υποθετική κοινή Πρωτο-Γερμανική γλώσσα, η οποία εμφανίστηκε στην Ευρώπη προς τα μέσα της πρώτης χιλιετίας π.Χ., στην Προ-ρωμαϊκή Εποχή του σιδήρου. Οι πιο διαδεδομένες από αυτές είναι τα Αγγλικά και τα Γερμανικά, που απαριθμούν περίπου 300 εκατομμύρια και 100 εκατομμύρια φυσικούς ομιλητές αντίστοιχα. Οι κύριες υποομάδες των Γερμανικών γλωσσών είναι οι Ανατολικές Γερμανικές, που αποτελούνται από εξαφανισμένες/νεκρές πλέον γλώσσες, οι Δυτικές Γερμανικές, και οι Βόρειες Γερμανικές, οι τελευταίες είναι γνωστές και ως Σκανδιναβικές.

Κύριες Ομάδες

Οι Γερμανικές γλώσσες διακρίνονται σε τρεις υποομάδες, που περιλαμβάνουν και υποκλάδους:

Ανατολικές γερμανικές γλώσσες, που περιλαμβάνουν πλέον νεκρές γλώσσες όπως τα Γοτθικά και τα Βανδαλικά.
Δυτικές γερμανικές γλώσσες, που είναι η μεγαλύτερη οικογένεια και περιλαμβάνει τις σύγχρονες και πιο διαδεδομένες Γερμανικές γλώσσες, ανάμεσά τους τα Αγγλικά, τα Γερμανικά και τα Ολλανδικά, αλλά και άλλες γλώσσες όπως τα Γίντις, τα σκωτικά αγγλικά και τις γερμανικές και ολλανδικές διαλέκτους.
Βόρειες γερμανικές γλώσσες, που περιλαμβάνουν τα Νορβηγικά, τα Δανικά, και τις υπόλοιπες γερμανικές γλώσσες που ομιλούνται στη Βόρεια Ευρώπη.

Λίστα κλάδων των Γερμανικών γλωσσών

Όλες οι ζωντανές Γερμανικές γλώσσες ανήκουν είτε στις Δυτικές είτε στις Σκανδιναβικές. Οι Δυτικές Γερμανικές γλώσσες χωρίζονται σε πολλά περαιτέρω παρακλάδια, μεταξύ άλλων στον Αγγλο-Φριζικό κλάδο, που περιλαμβάνει την Αγγλική γλώσσα και τις διαλέκτους της, ενώ οι ηπειρωτικές Δυτικές Γερμανικές γλώσσες περιέχουν τα σύγχρονα Γερμανικά και τα Ολλανδικά.

Ανατολικές γερμανικές γλώσσες †
- Γοτθική †
- Κριμαϊκή Γοτθική †
- Βανδαλική †
- Βουργουνδική †

Δυτικές γερμανικές γλώσσες
- Υψηλές Γερμανικές γλώσσες (Περιλαμβάνει την σύγχρονη Γερμανική και λοιπές Γερμανικές διαλέκτους.
  - Κεντρικές Γερμανικές
    - Ανατολικές Κεντρικές Γερμανικές
    - Δυτικές Κεντρικές Γερμανικές
      - Λουξεμβουργιανή
      - Πενσυλβανική Γερμανική
  - Άνω Γερμανικές γλώσσες
  - Γίντις

- Κάτω Φραγκονικές γλώσσες
  - Ολλανδικά και λοιπές Ολλανδικές διάλεκτοι
  - Αφρικάανς

- Κάτω Γερμανικές
  - Δυτικές Κάτω Γερμανικές
  - Ανατολικές Κάτω Γερμανικές

Χαμηλή Γερμανική (ή Κάτω Σαξωνική)
- Αγγλοφριζικές γλώσσες
  - Φριζικές γλώσσες (περιλαμβάνουν την Δυτική,την Ανατολική και τη Βόρεια, που ομιλούνται από παλιά στην Ολλανδία, στην Κάτω Σαξωνία και στο Σλέσβιχ-Χόλσταϊναντίστοιχα.
  - Αγγλικές γλώσσες, που περιλαμβάνουν τα Αγγλικά και τη Σκωτς.

Βόρειες γερμανικές γλώσσες (ή Σκανδιναβικές), που διαιρούνται περαιτέρω σε:
- Δυτικές Σκανδιναβικές

- Ανατολικές Σκανδιναβικές
  - Δανική
  - Σουηδική
  - Γκουτνική (υπό εξαφάνιση)

Ιστορία

Όλες οι Γερμανικές γλώσσες θεωρείται ότι προέρχονται από ένα υποθετικό πρωτο-γερμανικό γλωσσικό σχήμα με την επίδραση της μετατόπισης συμφώνων των νόμων του Γκριμ και του Βέρνερ. Αυτή η επίδραση ήταν έντονη μάλλον κατά τη διάρκεια της προ-ρωμαϊκής εποχής του σιδήρου στη βόρεια Ευρώπη από περίπου το 500 π.Χ.. Άλλοι ερευνητές υποστηρίζουν τον πρώιμο διαχωρισμό των γερμανικών γλωσσών από τις ινδοευρωπαϊκές και προτείνουν μία κοινή ιστορική πορεία όλων των αρχικών ομιλητών της πρωτο-γερμανικής διαλέκτου σε όλη τη διάρκεια της εποχής του χαλκού στη βόρεια Ευρώπη.

Από τις αρχές του γλωσσικού εντοπισμού τους, όλες οι γερμανικές γλώσσες και διάλεκτοι διακρίνονται σε τρεις ομάδες με γεωγραφικό προσδιορισμό: οι δυτικές, οι ανατολικές και οι βόρειες γερμανικές γλώσσες. Οι σαφείς σχέσεις μεταξύ τους δεν έχουν καθοριστεί με ακρίβεια αλλά προέρχονται από ρουνικές επιγραφές και ευρήματα από τις περιόδους των μαζικών μεταναστεύσεων. Συνεπώς, ορισμένες τοπικές διάλεκτοι και γλωσσικές ομάδες είναι δύσκολο να καθοριστούν επακριβώς ως προς την κατηγορία που ανήκουν. Για παράδειγμα, το γλωσσικό ιδίωμα της Λομβαρδίας κατά τον 6ο αιώνα, ίσως είναι μία ποικιλία βόρειας ή ανατολικής (πριν την ομογενοποίηση με τη δυτική) γερμανικής γλώσσας, κατά την περίοδο εποικισμού των περιοχών του ποταμού Έλβα από τους Λομβαρδούς. Οι ομάδες των δυτικών γλωσσών προέρχονται κατά βάση από τον πολιτισμό Γιάστορφ, ενώ οι ανατολικές ως ποικιλία των διαλέκτων Γκότλαντ του 1ου αιώνα. Οι βόρειες έχουν χώρο καταγωγής τη νότια Σουηδία. Το πρώτο γνωστό αυτοσυναφές κείμενο σε γερμανική γλώσσα είναι η γοτθική μετάφραση της Καινής Διαθήκης από τον Ουλφιλάς τον 4ο αιώνα. Αντίστοιχα, γραπτές μαρτυρίες δυτικών γερμανικών γλωσσών αποτελούν η παλαιά υψηλή γερμανική γλώσσα με λέξεις και φράσεις του 6ου αιώνα και συγκροτημένα κείμενα του 9ου αιώνα, καθώς και η παλαιά αγγλική γλώσσα με κείμενα του 10ου αιώνα. Οι βόρειες γερμανικές γλώσσες έχουν μόνο γραπτές μαρτυρίες από ρουνικές επιγραφές, ως πρωτο-νορβηγικά, μέχρι την εξέλιξή τους στην παλαιά νορβηγική γλώσσα γύρω στα 800 μ.Χ. Εκτενέστερες ρουνικές επιγραφές του 8ου και 9ου αιώνα, καθώς και κείμενα στην λατινική αλφάβητο του 12ου αιώνα, μαρτυρούν την εξέλιξη των γερμανικών γλωσσών. Παράλληλα, έχουν εντοπιστεί και πρώιμα έργα της σκαλδικής ποίησης ως και του 9ου αιώνα.

Γύρω στον 10ο αιώνα, οι διάφορες παραλλαγές των γερμανικών γλωσσών είχαν αναπτύξει σημαντικές διαφορές, ώστε η αλληλοκατανόηση και συνάφεια μεταξύ τους να είναι δύσκολη. Το γλωσσολογικό αποτύπωμα των Βίκινγκ στον Αγγλοσαξονικό πολιτισμό έχει επιδράσει στην αγγλική γλώσσα και επίσης θεωρείται ότι συνέβαλε στον μετασχηματισμό της γραμματικής της παλαιάς αγγλικής στα μεσαιωνικά αγγλικά του 12ου αιώνα.

Οι ανατολικές γερμανικές γλώσσες περιθωριοποιήθηκαν σταδιακά μετά τις μαζικές μεταναστεύσεις. Οι Βουργουνδοί, οι Γότθοι και οι Βάνδαλοι αφομοιώθηκαν από τους αντίστοιχους γειτονικούς πληθυσμούς τους μέχρι και τον 7ο αιώνα, αφήνοντας μόνο τη γλωσσική ομάδα των γοτθικών της Κριμαίας ανεξάρτητη γλωσσικά μέχρι και τον 18ο αιώνα.

Στις αρχές του Μεσαίωνα, οι δυτικές γερμανικές γλώσσες διαχωρίστηκαν τόσο από την απομονωμένη εξέλιξη των μεσαιωνικών αγγλικών, όσο και από τη μετατόπιση συμφώνων των υψηλών γερμανικών στην ηπειρωτική Ευρώπη. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία των υψηλών γερμανικών ιδιωμάτων, παράλληλα με τα κάτω σαξονικά ιδιώματα, και τις ενδιάμεσες παραλλαγές της κεντρικής γερμανικής περιοχής. Με το τέλος του Μεσαίωνα, οι παραλλαγές είχαν σημαντικές διαφορές μεταξύ τους, διαμορφώνοντας τη γλωσσική ομάδα των υψηλών αλαμανικών στο νότο και την αντίστοιχη κάτω σαξονική διάλεκτο στο βορρά. Αν και οι δύο ομάδες θεωρούνται ότι ανήκουν στη γερμανική γλώσσα, δεν είχαν αμοιβαία γλωσσική συνάφεια. Οι νοτιότερες παραλλαγές ολοκλήρωσαν την μετατόπιση συμφώνων, ενώ οι βόρειες δεν επηρεάστηκαν καθόλου.

Παράλληλα, οι βόρειες γερμανικές γλώσσες παρέμειναν περισσότερο ομοιογενείς, λόγω της γεωγραφικής απομόνωσης της χερσονήσου της Δανίας και της Σκανδιναβίας, διατηρώντας την μεταξύ τους συνάφεια μέχρι και σήμερα.

Σύγχρονη γεωγραφική διασπορά

Αναλυτικά, οι γερμανικές γλώσσες με τις χώρες και περιοχές ομιλίας και χρήσης τους, παρουσιάζονται στη συνέχεια:

Αγγλικά: Ηνωμένο Βασίλειο (Αγγλία, Ουαλία, Σκοτία, Βόρεια Ιρλανδία, Γιβραλτάρ, Βρετανικές υπερπόντιες κτήσεις, Περιοχές του βρετανικού στέμματος), ΗΠΑ, Καναδάς, Γουιάνα, Νότια Αφρική (ως μία από τις επίσημες γλώσσες), Ναμίμπια (ως μία από τις επίσημες γλώσσες), Αυστραλία, Νέα Ζηλανδία, Ινδία (ως μία από τις επίσημες γλώσσες), Πακιστάν (ως μία από τις επίσημες γλώσσες), επίσης πολύ γνωστή ξένη γλώσσα σε πολλές δεκάδες χώρες.
Γερμανικά - Γερμανία, Αυστρία, Ελβετία (γερμανόφωνα καντόνια), Βέλγιο (γερμανόφωνη μειονότητα)
Λουξεμβουργιανά - Λουξεμβούργο (μερικές φορές θεωρείται Γερμανική διάλεκτος)
Δανικά - Δανία, Γροιλανδία, Νήσοι Φερόε
Νορβηγικά - Νορβηγία
Ολλανδικά - Ολλανδία, Βέλγιο (περιοχή της Φλάνδρας, αυτόνομη περιοχή των Βρυξελών), Σουρινάμ, Ολλανδικές Αντίλλες
Σουηδικά - Σουηδία, Φινλανδία (Νήσοι Ώλαντ, περιοχές της ηπειρωτικής Φινλανδίας)
Ισλανδικά - Ισλανδία
Αφρικάανς (ως παρακλάδι των ολλανδικών που προέκυψαν από την έλλειψη επαρκούς επαφής των Ολλανδών αποικιστών από την Ολλανδία) - Νότια Αφρική (ως μία από τις επίσημες γλώσσες), Ναμίμπια (ως μία από τις επίσημες γλώσσες)

Βιβλιογραφία

Richard Bethge, Konjugation des Urgermanischen, in Ferdinand Dieter, Laut- und Formenlehre der altgermanischen Dialekte, Leipzig 1900, 361.
Fausto Cercignani, Indo-European ē in Germanic, in Zeitschrift für vergleichende Sprachforschung, 86/1, 1972, 104–110.
Wayne Harbert, The Germanic Languages, Cambridge 2007, ISBN 978-0-521-01511-0.
Claus Jürgen Hutterer, Die germanischen Sprachen. Ihre Geschichte in Grundzügen, Wiesbaden 2008, ISBN 978-3-928127-57-8.
Ekkehard König und Johan van der Auwera (Hrsg.), The Germanic Languages, London / New York 1994, ISBN 0-415-05768-X.
Orrin W. Robinson, Old English and Its Closest Relatives. A Survey of the Earliest Germanic Languages, Stanford (Calif) 1992, ISBN 0-8047-1454-1.
Stefan Schumacher, 'Langvokalische Perfekta' in indogermanischen Einzelsprachen und ihr grundsprachlicher Hintergrund, in Gerhard Meiser und Olav Hackstein, Sprachkontakt und Sprachwandel, Wiesbaden 2005, 603f.