Βικιπαίδεια

Κλίμακα (μουσική): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ Ρομπότ: Προσθήκη: sr:Музичка лествица; διακοσμητικές αλλαγές
Γραμμή 3:
:Σε αυτές τις αποστάσεις οφείλεται το μοναδικό άκουσμα κάθε κλίμακας, που η ανθρώπινη αντίληψη το μεταφράζει σε ένα αισθητικό χαρακτηριστικό και συναίσθημα. Υπάρχουν κλίμακες που στην παράδοση των λαών εκφράζουν χαρά, λύπη, περηφάνεια, αυστηρότητα, μεγαλοπρέπεια, σεμνότητα κ.λπ.
 
Υπήρξαν και υπάρχουν πολυάριθμες και διαφορετικές μεταξύ τους ως προς την διάταξη κλίμακες, που κάθε δημιουργός-λαός τις ονομάζει με έναν δικό του τρόπο:
 
* Οι [[Αρχαία ελληνική μουσική|αρχαίοι Έλληνες]] για παράδειγμα, ονόμαζαν γενικά τις κλίμακες ως ''τρόπους'' και σε κάθε ''τρόπο'' έδιναν ανάλογα με την διάταξή του και ένα διαφορετικό όνομα, παρμένο από τόπους και λαούς που τους πρωτοχρησιμοποίησαν. Υπήρξε έτσι, ο ''"Δώριος ή Δωρικός"'' τρόπος, ο ''"Λύδιος"'', ο ''"Φρύγιος"'' κ.ά.<br />
* Οι Άραβες ονομάζουν τις κλίμακες τους ως ''μακάμ'' και έτσι ακριβώς τις έλεγαν οι παλιοί Έλληνες μουσικοί, μέχρι τα πρώτα χρόνια που διαμορφώθηκε η έννοια του ρεμπέτικου τραγουδιού οπότε και οι κλίμακες άρχισαν να ονομάζονται με το ελληνικό, '''δρόμοι'''.<br />
* Οι [[Βυζαντινή μουσική|Βυζαντινοί]] ονόμαζαν τις δικές τους μουσικές κλίμακες ως ''ήχους'' και τις χώριζαν σε ''"κύριους ήχους"'' και ''"πλάγιους ήχους"''.<br />
* Οι Πέρσες ονομάζουν τις κλίμακες ''περντέ'', ενώ οι κινέζοι τις λένε ''τιάο'' και οι Ινδοί ''ράγκα''.
 
== Οι σημαντικότερες "ευρωπαϊκές" κλίμακες ==
 
Αν και η μουσική δεν γνωρίζει σύνορα και θα ήταν δυνατόν ένας δημιουργός να χρησιμοποιήσει στη μουσική του κλίμακες από κάθε μέρος του κόσμου, εντούτοις, η μεγάλη επιρροή της μουσικής που προέρχεται από τη δυτική Ευρώπη σε όλο τον κόσμο, έχει υποχρεώσει την αυθεντική μουσική των λαών να ονομάζεται στη διεθνή μουσική γλώσσα είτε ''παραδοσιακή'' και ''λαϊκή'', είτε ''έθνικ'' (ethnic) αν έχει σαφώς επηρεαστεί από αυτές, ώστε να διακρίνεται από την "δυτική" ευρωπαϊκή μουσική δημιουργία, είτε αυτή είναι η [[Κλασική μουσική|Ευρωπαϊκή κλασική μουσική]], είτε η ''ροκ'', η ''ποπ'' και τα παρακλάδια τους.
 
:Στις ''παραδοσιακές''/''λαϊκές'' μουσικές των χωρών ιδιαίτερα της ''"ανατολής"'', θα συναντήσουμε πολύ συχνά κλίμακες με ποικίλες κατασκευές (για παράδειγμα, κλίμακες "χτισμένες" σύμφωνα με τον ''πεντατονικό τρόπο''), που περιέχουν σειρές από 4 μέχρι και 32 νότες. Αντίθετα, στο μεγαλύτερο μέρος της μή έθνικ, ευρωπαϊκής μουσικής, χρησιμοποιούνται κατά κύριο λόγο, δύο μόνο "τρόποι" (πρότυπα) κατασκευής κλιμάκων, ο Μείζων και ο Ελάσσων ή αλλιώς θα λέγαμε, δύο μόνο ομάδες κλιμάκων: οι λεγόμενες '''Μείζονες''' (ιταλ. ''Ματζόρε'') και οι '''Ελάσσονες''' (ιταλ. ''Μινόρε''). Και οι δύο αυτές είναι ''οκτάφθογγες'' που σημαίνει ότι περιέχουν ένα σύνολο από οκτώ νότες: '''επτά συν μία ακόμη, που είναι πάλι η αρχική, η οποία όμως επαναλαμβάνεται μετά το πέρας των επτά''': π.χ. '''Ντο''', Ρε, Μι, Φα, Σολ, Λα, Σι, '''Ντο'''.
 
=== Οκτάβα και Ημιτόνιο ===
[[ΕικόναΑρχείο:T H music.jpg|thumb|300 px|right|Οκτάβα, Κλίμακα, Τόνος, Ημιτόνιο]]
Η ηχητική απόσταση ανάμεσα στον πρώτο και τον τελευταίο ήχο/νότα μιας ''οκτάφθογγης'' κλίμακας, ονομάζεται '''οκτάβα'''. Στην ευρωπαϊκή μουσική, το μικρότερο δομικό υλικό χτισίματος της μουσικής, η μικρότερη ηχητική απόσταση που μπορεί να έχουν δύο νότες μεταξύ τους, είναι το '''Ημιτόνιο'''. Για να γίνει αντιληπτή και οπτικά η απόσταση αυτή, αρκεί να κοιτάξουμε το πιάνο της εικόνας:
 
Γραμμή 25:
π.χ. ημιτόνιο είναι η απόσταση ανάμεσα στο '''Φα#''' και το '''Σολ''', αλλά και η απόσταση ανάμεσα στα '''Μι''' και '''Φα'''. Είναι φανερό ότι μία ''οκτάβα'' (η απόστασή της επισημαίνεται και στην εικόνα) περιέχει '''12 ημιτόνια''', χρειάζονται δηλ. 12 ηχητικά βήματα για να καλύψουμε την απόσταση αυτή.
 
=== Κλίμακα & Βαθμίδες ===
 
Στις ''οκτάφθογγες'' κλίμακες, που δομούνται σύμφωνα με τον Μείζονα ή Ελάσσονα τρόπο (και θα αναλυθεί παρακάτω η κατασκευή τους), έχει επικρατήσει ώστε η θέση που κατέχει κάθε φθόγγος στις κλίμακες αυτές να χαρακτηρίζεται ως ''"Βαθμίδα"'', με κάθε βαθμίδα να έχει τη δική της ονομασία. Υπάρχουν επτά βαθμίδες, καθώς η όγδοη νότα στην κορυφή της κλίμακας αποτελεί επανάληψη της πρώτης και θεωρητικά αντιπροσωπεύει την αρχή της επόμενης κλίμακας. Οι βαθμίδες, προσδιορίζονται συνήθως με ρωμαϊκούς αριθμούς ως εξής:<br />
{| {{Prettytable}}
|-
Γραμμή 55:
|}
 
=== Τόνοι και Ημιτόνια ===
 
Όπως και κάθε άλλη κλίμακα, έτσι και οι δύο βασικές για την ευρωπαϊκή μουσική, ''Μείζων'' και ''Ελάσσων'', μπορούν να αναλυθούν ως προς τη διάταξή τους, ώστε να βρούμε τι είναι αυτό που τις κάνει να διαφέρουν.
Γραμμή 64:
 
* Το ''Ημιτόνιο'' ή αλλιώς, ''διάστημα δεύτερης μικρής'', είναι το "κοντό" σκαλοπάτι στη δομή της κλίμακας, ενώ
* Ο ''Τόνος'' ή αλλιώς ''διάστημα δεύτερης μεγάλης'' είναι το "ψηλότερο" σκαλοπάτι στη δομή της κλίμακας.
 
Το να εντοπίσουμε τις μεγάλες και μικρές δευτέρες της κλίμακας '''Ντο μείζων''' στα πλήκτρα του πιάνου είναι πολύ εύκολο. Οποιαδήποτε δύο γειτονικά λευκά πλήκτρα '''μ' ένα μαύρο ανάμεσα τους''', έχουν απόσταση έναν ''Τόνο'', όπως για παράδειγμα τα Ντο <small>'''(Ντο#)'''</small> Ρε, ενώ, αν δεν τα χωρίζει μαύρο πλήκτρο, τα λευκά γειτονικά πλήκτρα έχουν απόσταση μόνο ένα ημιτόνιο όπως π.χ. τα ''Σι-Ντο''.
 
=== Η δομή μιας Μείζονος ή Ματζόρε κλίμακας ===
 
Αν παίξουμε τη μείζονα κλίμακα του Ντο που περιγράψαμε λίγο πριν, αυτό που κάνουμε στην πραγματικότητα είναι να παίζουμε μια σειρά από ''τόνους'' και ''ημιτόνια'' με μια συγκεκριμένη σειρά. Και η σειρά αυτή είναι η εξής:
Γραμμή 86:
 
 
== Μείζονες κλίμακες και οι αλλοιώσεις τους ==
Η σειρά των διέσεων ( # ) στις κλίμακες είναι:
Φα - Ντο- Σολ - Ρε - Λα - Μι - Σι
 
=== Με διέσεις ===
* Ντο 0
* Σολ 1 (φα)
* Ρε 2 (φα,ντο)
* Λα 3 (φα,ντο,σολ)
* Μι 4 (φα,ντο,σολ,ρε)
* Σι 5 (φα,ντο,σολ,ρε,λα)
* Φα# 6 (φα,ντο,σολ,ρε,λα,μι)
* Ντο#7 (φα,ντο,σολ,ρε,λα,μι,σι)
Γραμμή 104:
Σι - Μι - Λα - Ρε - Σολ - Ντο - Φα
 
=== Με υφέσεις ===
 
* Φα 1 (σι)
* Σιb 2 (σι,μι)
* Mιb 3 (σι,μι,λα)
* Λαb 4 (σι,μι,λα,ρε)
* Ρεb 5 (σι,μι,λα,ρε,σολ)
* Σολb 6 (σι,μι,λα,ρε,σολ,ντο)
* Ντοb 7 (σι,μι,λα,ρε,σολ,ντο,φα)
 
=== Αλλοιώσεις ===
 
Στη μουσική είναι καθιερωμένο να χρησιμοποιούμε τον προσδιορισμό ''"φυσικός-ή"'' για έναν ήχο ή μία κλίμακα, παρόλο που κανένας ήχος δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι λιγότερο "φυσικός" από έναν άλλο. Στην πραγματικότητα, ο προσδιορισμός αυτός χρησιμεύει ώστε '''να διαχωρίσουμε τον ήχο ο οποίος έχει επηρεαστεί από ένα ''σημείο αλλοίωσης'', από έναν άλλο ήχο που δεν έχει υποστεί την επιρροή αυτή.
Γραμμή 126:
* η '''Αναίρεση''': τοποθετείται στα αριστερά ενός φθόγγου (νότας) και επαναφέρει έναν ήχο στο αρχικό του ύψος, στην αρχική "φυσική" του θέση, καταργώντας όποια αλλοίωση είχε υποστεί από την τοποθέτηση δίεσης ή ύφεσης.
 
=== Η δομή μιας Ελάσσονος ή Μινόρε κλίμακας ===
 
Για να βρούμε στο πιάνο την αρχή, δηλ. την πρώτη νότα της ''"Φυσικής" ελάσσονος κλίμακας'', θα πρέπει από την νότα ΝΤΟ, που είναι η πρώτη νότα της ''"Φυσικής μείζονος κλίμακας", '''να κινηθούμε προς τα αριστερά κατά 1 τόνο + 1 Ημιτόνιο'''. Έτσι βρίσκουμε ότι η πρώτη νότα της ελάσσονος κλίμακας είναι η νότα ''Λα''.
Γραμμή 162:
== Οι ελάσσονες κλίμακες ==
 
=== Με διέσεις (#) ===
* Λα 0
* Μι 1 (φα)
* Σι 2 (φα,ντο)
* Φα# 3 (φα,ντο,σολ)
* Ντο# 4 (φα,ντο,σολ,ρε)
* Σολ# 5 (φα,ντο,σολ,ρε,λα)
* Ρε# 6 (φα,ντο,σολ,ρε,λα,μι)
* Λα# 7 (φα,ντο,σολ,ρε,λα,μι,σι)
 
Στις κλίμακες αυτές λοιπόν ισχύει ο παραπάνω οπλισμός αλλά δεν ξεχνάμε ποτέ τον προσαγωγέα.
Ο προσαγωγέας λοιπόν στη κάθε κλίμακα είναι:
 
* Λα (σολ#)
* Μι (ρε#)
* Σι (λα#)
* Φα# (μι# άρα φα φυσικό)
* Ντο# (σι# άρα ντο)
* Σολ# (φα# αλλά αφού ήδη υπάρχει δίεση θα μετατραπεί σε Φα διπλή δίεση άρα Σολ φυσικό)
* Ρε# (ντο# αλλά αφού ήδη υπάρχει δίεση θα μετατραπεί σε Ντο διπλή δίεση άρα Ρε φυσικό)
* Λα# (σολ# αλλά αφού ήδη υπάρχει δίεση θα μετατραπεί σε Σολ διπλή δίεση άρα Λα φυσικό)
 
=== Με υφέσεις (b) ===
 
* Ρε 1 (σι)
* Σολ 2 (σι,μι)
* Ντο 3 (σι,μι,λα)
* Φα 4 (σι,μι,λα,ρε)
* Σιb 5 (σι,μι,λα,ρε,σολ)
* Μιb 6 (σι,μι,λα,ρε,σολ,ντο)
* Λαb 7 (σι,μι,λα,ρε,σολ,ντο,φα)
 
 
Γραμμή 198:
Ο προσαγωγέας στη κάθε κλίμακα είναι:
 
* Ρε (ντο#)
* Σολ (φα#)
* Ντο (σι# επομένως σι φυσικό, αφού το σι βρίσκεται σε ύφεση και η δίεση το αυξάνει κατά ένα ημιτόνιο)
* Φα (μι# επομένως μι φυσικό, αφού το μι βρίσκεται σε ύφεση και η δίεση το αυξάνει κατά ένα ημιτόνιο)
* Σιb (λα# επομένως λα φυσικό, αφού το λα βρίσκεται σε ύφεση και η δίεση το αυξάνει κατά ένα ημιτόνιο)
* Μιb (ρε# επομένως ρε φυσικό, αφού το ρε βρίσκεται σε ύφεση και η δίεση το αυξάνει κατά ένα ημιτόνιο)
* Λαb (σολ# επομένως σολ φυσικό, αφού το σολ βρίσκεται σε ύφεση και η δίεση το αυξάνει κατά ένα ημιτόνιο)
 
[[Κατηγορία:Μουσική θεωρία]]
Γραμμή 244:
[[simple:Scale (music)]]
[[sk:Stupnica (hudba)]]
[[sr:Музичка лествица]]
[[sv:Skala (musik)]]
[[th:บันไดเสียง]]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Κλίμακα_(μουσική)"