Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι''' ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Pachakutiq Inka Yupanki'', ήταν ο ένατος αυτοκράτορας των [[Ίνκας]]. Το όνομα Pachakutiq σημαίνει "αυτός που θα αναδομήσει ξανά τον κόσμο", ενώ το Yupanki σήμαινε "λογιστής", θέλοντας με αυτό το τρόπο να δείξουν οι Ίνκας ότι ευελπιστούν στο πρόσωπο του νέου αυτοκράτορα να βρούνεβρούν έναν ηγέτη που θα ανασυγκροτήσει την αυτοκρατορία τους. Ήταν γιος του [[Βιρακότσα Ίνκα]] και της Μάμα Ρουνού. Ήταν ο τέταρτος βασιλέας της δυναστεία Ουανάν, που ίδρυσε ο [[Ίνκα Ρόκα]]. Βασίλεψε από το [[1438]] έως το [[1471]] αν και κάποιοι ιστορικοί υποστηρίζουν ότι παρέδωσε την εξουσία του ένα χρόνο αργότερα. Το κανονικό του όνομα ήταν Κούσι Ίνκα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Cusi Inka'') και η γυναίκα του ονομαζότανεονομαζόταν Μάμα Αναουάρκι.

Πριν την ενθρόνιση του ως αυτοκράτορας, ο Πατσακούτι που τότε λεγότανελεγόταν ακόμα Κούσι Ίνκα, υπηρέτησε τον πατέρα του ως στρατηγός-διοικητής στα νότινότια σύνορα του βασιλείου των [[Ίνκας]]. Ο Κούσι Ίνκα ήταν τριτότοκος γιος του αυτοκράτορα Βιρακότσα οπότε και δεν είχε ελπίδες να τον διαδεχθεί νόμιμα στο θρόνο της αυτοκρατορίας ωστόσο δεν είχε σκεφτεί ποτέ να εκθρονίσηεκθρονίσει τον πατέρα του και να αμφισβητήσει την πρωτοκαθερδία του αδερφού του, του Ίνκα Ουρκόν ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Inka Urcon'').

Όμως τα αποτελέσματα της λανθασμένης κατακτητικής και εξωτερικής πολιτικής του πατέρα του τον οδήγησεοδήγησαν στην ανάληψη της εξουσίας με τη βία. Συγκεκριμένα, ύστερα από λανθασμένες κινήσεις του Βιρακότσα Ίνκα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Viracocha Inca''), η φυλή των Τσάνκας εισέβαλλανεισέβαλε, από τα δυτικά, στην επαρχία του [[Κούσκο]] και βάδιζαν προς την πρωτεύουσα των Ίνκας. Ο αυτοκράτορας με τον διάδοχο του είχανεείχαν εγκαταλείψει το Κούσκο, τητην πρωτεύουσα δηλαδή, για να οχυρωθούν στο οχυρό του Κάλκα, στα ανατολικά. Τότε οι θείοι του Βιρακότσα, οι στρατηγοί Από Μάυτα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] Apu Mayta) και Βικακιράο Ίνκα ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] Vicaquirao Inca), έστεψαν αυτοκράτορα τον Κούσι Ίνκα και τον διόρισαν ηγέτη των στρατευμάτων της αυτοκρατορίας. Οι τρεις άνδρες μαζί, επικεφαλείς της νότιας στρατίαςστρατιάς των Ίνκας και της φρουράς του Κούσκο, αναμετρήθηκαν με τους Τσάνκας έξω από τη πρωτεύουσα και τους νίκησαν. Στη συνέχεια τους κατεδίωξαν έξω από την επικράτεια των Ίνκας.

Ο πατέρας του Κούσι Ίνκα δεν δέχτηκε να παραδώσει την εξουσία του υπέρ του γιου του που νίκησε τους Τσάνκας και έσωσε την αυτοκρατορία, ενώ μάλιστα ο λαός τον είχε ήδη μετονομάσει από Κούσι σε Πατσακούτι βλέποντας στηστην προσωπικότητα του ότι δεν κατάφερε να δει στο πρόσωπο του Βιρακότσα. Παρόλαυτα, ο Βιρακότσα πέθανε, πιθανότατα από γηρατεία, στο οχυρό της Κάλκα. Έτσι ανέλαβε την ηγεσία της μερίδας που δεν ήθελε για αυτοκράτορα τον Πατσακούτι, ο νόμιμος διάδοχος, Ίνκα Ουρκόν. Ο Πατσακούτι ήδη είχε ξεκινήσει να βαδίζει με το στρατό του εναντίον της Κάλκα για να υποτάξει την ατίθαση μερίδα των αριστοκρατών. Ο Ίνκα Ουρκόν συγκέντρωσε και αυτός τα πιστά του στρατεύματα και τα οδήγησε στο πεδίο της μάχης. Εκεί όμως βρήκε τραγικό θάνατο αφήνοντας στον Πατσακούτι το σύνολο της αυτοκρατορίας να το διοικήσει δίχως έτερους διεκδικητές του στέμματος.

Ο θάνατος του νίμιμουνόμιμου διαδόχου ερμηνεύτηκε από τους ιερείς ως θεϊκό σημάδι και έδειχνε ότι ο Πατασκούτι Ίνκα ήταν ο μοναδικός εκλεκτός του Θεού Ήλιου για να διοικήσει την αυτοκρατορία και να την ανασυγκροτήσει. Αναμφίβολα μετά από την υποστήριξη που κέρδισε ο Πατσακούτι από το ιερατείο δεν μπορούσε κάποιος άλλος διεκδικητής του θρόνου να τον εκθρονίσει, τουλάχιστον σύντομα. Έτσι αποφάσισε να αντεπιτεθεί στους Τσάνκας αφού είχε καλυμμένα τα νώτα του. Πρώτα κατέλαβε τις περιοχές Σόρας και Βίλκας και ύστερα από δυο μάχες κατάφερε να επιβάλλει νέα συνθήκη ειρήνης στη φυλή των Τσάνκας.

Η επιχείρηση έληξε με επιτυχία και ο στρατηγός Καπάκ Γιουπάνκι επέστρεφε στο [[Κούσκο]]. Στη διαδρομή όμως λεηλάτησε περιοχές που άνηκανανήκαν στους Τσάνκας παραβιάζοντας την συνθήκη ειρήνης. Με τη σειρά τους οι Τσάνκας κατέλαβαν τητην περιοχή των Κόλλας στα βόρεια της [[Τιτικάκα|λίμνης Τιτικάκας]]. Ο αυτοκράτορας Πατσακούτι δυσαρεστήθηκε με αυτήν την εξέλιξη αλλά συγχώρεσε τον αδερφό του για την ανόητη πράξη του. Για να σώσει τη κατάσταση ο αυτοκράτορας έπεισε τους Τσάνκας να εκστρατεύσουν από κοινού στα εχθρικά βασίλεια του βορρά ενώ διόρισε πάλι αρχηγό του εκστρατευτικού σώματος των [[Ίνκας]], τον αδερφό του. Του έδωσε μάλιστα και μια συμβουλή, να μην προχωρήσει με το στρατό του βορειότερα της τοποθεσίας Γιαναμάγιο.

Στη διάρκεια της εκστρατείας δεν έλειψαν τα "θερμά επεισόδια" μεταξύ των Τσάνκας και των Ίνκας. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα την απόφαση να δολοφονήσουν τους αξιωματικούς του στρατού των Τσάνκας. Οι τελευταίοι το πληροφορήθηκαν έγκαιρα αυτό και βάδισαν με το στρατό τους στο τροπικό δάσος βορειοανατολικά του Γιαναμάγιο με σκοπό να σώσουν τις ζωές τους. Ο Καπάκ Γιουπάνκι αρνούμενος να δεχτεί τέτοια ταπείνωση, τους κατεδίωξε πέραν του Γιαναμάγιο, κάτι που του είχε απαγορεύσει ο Πατσακούτι. Το τροπικό δάσος έκρυβε θανάσιμες παγίδες για τα, ασυνήθιστα σε τέτοιο περιβάλλον, στατεύματα του Γιουπάνκι και έτσι ο στρατηγός αποφάσισε με έναν ελιγμό να κινηθεί βορειοδυτικά και να καταλάβει τητην πόλη της Καχαμάρκας, της φυλής Τσιμού. Ο Γιουπάνκι άφησε φρουρά στηστην πόλη και βάδισε προς το Κούσκο για να αναφερθεί στον αυτοκράτορα. Οι Τσιμού όμως συγκέντρωσαν στρατό και πολιόρκησαν τη φρουρά των Ίνκας στη Καχαμάρκα όταν έφυγε ο Γιουπάνκι.

Όλες οι ενέργειες του Καπάκ Γιουπάνκι εξόργισαν τον Πατσακούτι διότι παραβίασε συνθήκη ειρήνης, αγνόησε τηςτις εντολές του, κατέλαβε μια ουδέτερη πόλη και άνοιξε δυο μέτωπα πολέμου, με τους Τσάνκας και τους Τσιμού. Φήμες ήθελαν τον Καπάκ Γιουπάνκι να τα προκαλεί όλα αυτά για να σφετεριστεί το θρόνο του Πατσακούτι και έτσι ο αυτοκράτορας έστειλε αξιωματικούς του να τον δολοφονήσουν ώστε να μην αποτελεί πλέον απειλή, πράγμα που εκτελέστηκε με επιτυχία.

Έτσι χρησιμοποίησε μια παρεμφερή τακτική με εκείνη που χρησιμοποίησε τότε. Συγκέντρωσε όλες τις διαθέσιμες δυνάμεις και τις χώρισε σε δυο στρατεύματα. Το ένα το έθεσε υπό τη διοίκηση του [[Τόπα Ίνκα Γιουπάνκι]], που ήταν δευτερότοκος γιος του, την οποία την έστειλε στα δυτικά εναντίον των Τσάνκας ενώ τη δεύτερη στρατίαστρατιά την ανέλαβε ο ίδιος ο Πατσακούτι με τον πρωτότοκο γιο του και την οδήγησε στη λίμνη [[Τιτικάκα]] ώστε να την απελευθερώσει από τους Τσάνκας και να καλύψει τα νώτα του.

Ο σωστός σχεδιασμός της επιχείρησης δικαίωσε τον Πατσακούτι διότι η νότια στρατίαστρατιά απελευθέρωσε τους Κόλλα στη Τιτικάκα και υπέταξε τους Λουπάκα. Αντίστοιχα ο γιος του Τόπα Ίνκα κατάφερε να υποτάξει οριστικά τους Τσάνκας ενώ αργότερα κατευθύνθηκε προς το βορρά και έλυσε την πολιορκία της πόλης Καχαμάρκα. Στη συνέχεια οδήγησε το στρατό του εναντίον της πόλης Τσαν Τσαν, που ήταν πρωτεύουσα των Τσιμού. Αφού την υπέταξε και αυτή κατευθύνθηκε προς τα νότια και υπέταξε και όλες τις πόλεις σε όλα τα νότια παράλια έως τητην πόλη Πατσακάμακ.

Η επωνυμία "Πατσακούτι", που έδωσε ο λαός στον Κούσι Ίνκα, έπρεπε να δικαιωθεί από τη πλευρά του αυτοκράτορα και πραγματικά έτσι έγινε. Ο Πατσακούτι ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας των [[Ίνκας]] που έδωσε εντολή μαζί με κάθε εκστρατευτικό σώμα που εκτελούσε μια στρατιωτική επιχείρηση να το ακολουθεί και ένα επιτελείο κρατικών υπαλλήλων. Αυτοί οι κρατικοί υπάλληλοι και αξιωματούχοι ήταν νομοθέτες, ιερείς, λογιστές, αρχιτέκτονες και γραμματείς ενώ στόχος τους ήταν κάθε φορά που ο στρατός εισέρχετεεισέρχοταν σε μια νέα περιοχή και τη κατακτά να την χαρτογραφούν, να συγκεντρώνουν πληροφορίες για αυτήν αλλά παράλληλα να διδάξουν στους ντόπιους λαούς τα ήθη και έθιμα των Ίνκας αλλά και τους νόμους του αυτοκράτορα. Ίδια επιτελεία έστειλε ο αυτοκράτορας Πατσακούτι και στις ήδη κατακτημένες περιοχές για να τις αναμορφώσει και να τις αναβαθμίσει. Παράλληλα χώρισε την αυτοκρατορία σε τέσσερις κύριες επαρχίαςεπαρχίες, οπότε και έλαβε το όνομα Ταουαντισούγιου ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Tawantinsuyu'')

Καθώς η αυτοκρατορία επεκτεινότανεεπεκτείνοταν εδαφικά ήταν επιτακτική ανάγκη και ο στρατός να μεγαλώσει αριθμητικά αλλά ούτε αυτό δεν έφτανε. Έπρεπε και οι υποταγμένοι λαοί να αισθανθούν ως μέλος της αυτοκρατορίας και όχι ώςως υποβαθμισμένοι πολίτες. Έτσι, ο Πατσακούτι, επέβαλε την [[Κέτσουα γλώσσα|γλώσσα Κετσούα]] ως επίσημη γλώσσα της αυτοκρατορίας. Η επιλογή της γλώσσας δεν ήταν τυχαία καθώς οι Ίνκας εθνολογικά ανήκανεανήκαν στην οικογένεια Κετσούα, μαζί με τις φυλές γύρω από το [[Κούσκο]]. Με αυτό το σχέδιο, μπορούμε να πούμε, ότι ο Πατσακούτι προσπάθησε και ως ένα βαθμό το πέτυχε, να "εκ-κετσουανίσει" τους λαούς της αυτοκρατορίας του. Ήθελε με αυτό το τρόπο να πετύχει να θυμίσει στους γείτονες λαούς ότι είναι συγγενικά φύλα ώστε να τροφοδοτήσουν το στρατό του Πατσακούτι με νέους στρατιώτες. Ταυτόχρονα όμως έδωσε στους άλλους λαούς να καταλάβουν ότι αποτελούν και αυτοί μέρος της ίδιας αυτοκρατορίας αλλά και ότι μοιραζόντουσανμοιραζόνταν τις ίδιες ανησυχίες με τους άλλους λαούς ως υπηκόοι.

Σημαντική ήταν η συνεισφορά του Πατσακούτι στην αναδιαμόρφωση της πρωτεύουσας των Ίνκας, το Κούσκο. Στόλισε πολλούς ναούς και ιδιαίτερα αυτούς που είχε παραμελήσει ο πατέρας του, Βιρακότσα, αλλά και έκτισε αρκετούς ιδιαίτερα στο βόρειο τομέα της πόλης. Ακόμα διαίρεσε τητην πόλη σε τομείς ανάλογα με την εθνολογική προέλευση και τη ταξική θέση των ομάδων. Στο κέντρο της πόλης, που ήταν και το πιο αναβαθμισμένο, έμενε η βασιλική οικογένεια με τους ανώτατους αξιωματούχους και τους αρχιερείς. Η δημιουργία αυτών των τομέων θυμίζει σήμερα τη τακτική δημιουργίας των [[γκέτο]] πράγμα όπως που εκείνη την εποχή ήταν αναγκαίο για την καλύτερη διακίνηση των εμπορευμάτων και την χορήγηση προνομίων στις διάφορες ομάδες.

Εκτός από τον διαχωρισμό των ομάδων για το Κούσκο έκανε και άλλα ζωτικά έργα όπως την δημιουργία καναλιών στους ποταμούς Ουκαγιάλι, Ουατανάυ και Τουλυμάυο ([[Κέτσουα γλώσσα|Κέτσουα:]] ''Huakaqiali'',''Huatanay'' και ''Tulumayo'' αντίστοιχα) για να εμποδίσει τις συχνές πλημμύρες στη περιοχή ενώ ταυτόχρονα μπόρεσε να δώσει στους καλλιεργητές περισσότερες καλλιεργήσιμες γαίες. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο επέκτασεις και μετεγκατάστασεις ορισμένων φυλών ή ομάδων, κυρίως για τητην τόνωση ορισμένωορισμένων αραιοκατοικημένων περιοχών, ο Πατσακούτι έκτισε αρκετές πόλεις ενώ κορυφαίο παράδειγμα για τη σημασία που έδινε στην ορθή δόμηση των πόλεων αποτελεί το [[Μάτσου Πίτσου]] που κτίστηκε επί ημερών του και συγκεκριμένα το [[1460]]. Στη πόλη έχουν βρεθεί οργανωμένοι τομείς εργασίας, αποθήκευσης, λατρείας και μελέτης που εξυπηρετούσανεεξυπηρετούσαν καλύτερα το διοικητικό προσωπικό, τους κατοίκους και τους εργάτες.

Παρότι ο Πατσακούτι Ίνκα Γιουπάνκι δεν ήταν επικεφαλής των στρατευμάτων του, αφότου έγινε αυτοκράτορας, παρά μόνο μια φορά, σε αυτόν χρεώνονται όλες οι μεγάλες και επιτυχημένες εκστρατείες των [[Ίνκας]] τητην περίοδο [[1438]] έως [[1470]]. Η αλήθεια είναι ότι ενώ στηρίχτηκε σε στρατηγούς, για να επιτύχει τις γεωστρατηγικές του πολιτικές και επομένως σε αυτούς τους στρατηγούς θα έπρεπε να πιστώνουμε τις επιτυχίες, δεν πρέπει να λησμονείται το εξής.:

Ο Πατσακούτι πριν αναρριχηθεί στο θρόνο της αυτοκρατορίας, διετέλεσε επιτυχημένα στρατηγός του πατέρα του και χάρισε σημαντικές νίκες στην αυτοκρατορία. Άλλωστε για αυτό το λόγο οι δυο στρατηγοί πρόσφεραν σε αυτόν το στέμμα των Ίνκας. Ένα ακόμα στοιχείο ήταν ότι δεν έθετε τον εαυτό του επικεφαλήεπικεφαλής των στρατιών που έστελεν διότι πίσω από κάθε καλά οργανωμένη εκστρατεία αυτός ήταν που είχε χαράξει το σχέδιο και τη γραμμή στην οποία θα κινούνταν. Με αυτά στο νού, οι ιστορικοί της [[Νότια Αμερική|Νότιας Αμερικής]] τον ονόμασαν "Ναπολέων των Άνδεων" ενώ το όνομα του έχει ταυτιστεί με την ανεξαρτησία του [[Περού]] και ο ίδιος θεωρείται πλέον εθνικός ήρωας της χώρας. Η δυναμικότητα του χαρακτήρα αλλά και η ενοτική πολιτική του πρώην προέδρου του Περού [[Αλεχάνδρο Τολέδο]] θύμισε στους σύγχρονους Περουβιανούς τον ισχυρό ένατο αυτοκράτορα των Ίνκας και για αυτό ο Τολέδο ονομάστηκε από το πλήθος "Πατσακούτι".