Γενικές αρχές φωτογραφίας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Η τιμές έκθεσης που μας δίνει το ενσωματωμένο φωτόμετρο έχουν σχετική ακρίβεια και εξαρτώνται και από το θέμα μας. Σε συνηθισμένα θέματα, όπου η φωτεινότητα είναι περίπου ίδια σε όλη την έκταση του κάδρου, οι μετρήσεις αυτές είναι αρκετά ακριβείς. Όταν, όμως έχουμε έντονες διαφορές και μεγάλες φωτεινές ή σκοτεινές επιφάνειες, το φωτόμετρο "ξεγελιέται" και μας υποφωτίζει ή υπερφωτίζει το φιλμ, αντιστοίχως. Εδώ χρειάζεται και η προσωπική κρίση του φωτογράφου που μπορεί να ανοίξει ή να κλείσει τον φωτισμό κατά ένα ή περισσότερα βήματα (f-stop). Όταν έχουμε αμφιβολίες για την ακρίβεια των μετρήσεων του φωτομέτρου κάνουμε το λεγόμενο "bracketing" δηλαδή βγάζουμε περισσότερες φωτογραφίες, συνήθως τρεις, μία στις τιμές που μας δείχνει το φωτόμετρο, μία με συν ένα (ή περισσότερα) stop και μία με πλην ένα (ή περισσότερα) stop. Αυτό, βέβαια, προϋποθέτει ότι η φωτ. μηχανή μας δίνει τη δυνατότητα χειροκίνητης ρύθμισης της έκθεσης. Πολλές πλήρως αυτόματες ερασιτεχνικές μηχανές χαμηλών απαιτήσεων δενδε δίνουν αυτή τη δυνατότητα. Στις συνηθισμένες φωτογραφίες σε αρνητικό φιλμ υπάρχει μεγάλη ανοχή στην ακρίβεια της έκθεσης γιατί τα σφάλματα μπορούν να διορθωθούν κατά την εκτύπωση, με αντιστάθμιση της υπο- ή υπερέκθεσης από το μηχάνημα εκτύπωσης ή τον χειριστή του. Στην περίπτωση θετικού φιλμ (για slides) η ακρίβεια της φωτομέτρησης είναι κρίσιμη.

Αν θέλουμε μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε και εξωτερικό [[φωτόμετρο]] (υπάρχουν πολλές μάρκες και τύποι αλλά οι κύριες κατηγορίες είναι τα αναλογικά και τα ψηφιακά). Το εξωτερικό φωτόμετρο είναι πιο αντικειμενικό όργανο φωτομέτρησης από το ενσωματωμένο στη [[φωτογραφική μηχανή]]. Τα εξωτερικά φωτόμετρα δίνουν ζεύγη τιμών διαφράγματος/ταχύτητας, αφού, φυσικά, τα τροφοδοτήσουμε με την πληροφορία για την ευαισθησία του φιλμ. Τα απλά φωτόμετρα μετρούν προσπίπτοντα φωτισμό αφού κατευθύνουμε την επιφάνεια μέτρησης (συνήθως ένα λευκό ημισφαίριο) προς τη φωτεινή πηγή και πολύ κοντά ή μπροστά από το θέμα μας, έτσι ώστε να δέχεται τον ίδιο φωτισμό με αυτό. Πολλά φωτόμετρα διαθέτουν και δυνατότητα μέτρησης ανακλώμενου (από το θέμα) φωτός. Αυτός ο τρόπος μέτρησης είναι πολύ χρήσιμος όταν το θέμα μας είναι μακρυά και δεν έχουμε τη δυνατότητα να το προσεγγίσουμε για να μετρήσουμε το προσπίπτον φως επάνω του. Έχουν ένα σύστημα σκόπευτρου όπου η επιφάνεια μέτρησης ορίζεται από έναν μικρό κύκλο. Οι προδιαγραφές του φωτομέτρου μας πληροφορούν και για τη (στερεή) γωνία σκόπευσης που αντιπροσωπεύει αυτός ο κύκλος. Τα μεγάλης ακριβείας φωτόμετρα ανακλωμένουανακλώμενου μπορούν να φτάσουν και τη μία μοίρα!.

Ένας άλλος τρόπος να πλησιάσουμε πολύ στην ακρίβεια των μετρήσεων του φωτομέτρου (είτε του ενσωματωμένου στη μηχανή μας ή του εξωτερικού), είναι η «γκρίζα κάρτα» . Αυτή είναι μία κάρτα με ένα ράστερ (μια επιφάνεια από μικροσκοπικές μαύρες κουκκίδες) που στο σύνολό τους είναι το 18% της επιφάνειας της κάρτας (το υπόλοιπο είναι λευκό). Έχει βρεθεί ότι όταν αυτή η κάρτα τοποθετηθεί δίπλα (ή κοντά) στο θέμα μας, ώστε να δέχεται το ίδιο φως με αυτό, και εάν φωτομετρήσουμε (ανακλώμενο φως) από αυτήν, παίρνουμε πάντα τη σωστή ένδειξη. Χρειάζεται προσοχή στη σκόπευση με φωτόμετρο ανακλωμένουανακλώμενου ή με τη φωτ. μηχανή, έτσι ώστε η κάρτα να καλύπτει τελείως το σκόπευτρο του φωτ/τρου η το κάδρο της φωτ. μηχανής. Η κάρτα αυτή παράγεται από την [[Kodak]] και διατίθεται σε σετ από δύο μεγάλες και δύο μικρές κάρτες, στα φωτογραφικά καταστήματα. Ένας τρόπος να ελέγξουμε τις ενδείξεις ενός φωτομέτρου προσπίπτοντος/ανακλώμενου είναι να πάρουμε μία μέτρηση με γκρίζα κάρτα και μία με προσπίπτον φως. Πρέπει να είναι οι ίδιες.

Εδώ θα περιοριστούμε στις μηχανές με δυνατότητες ρύθμισης της εστίασης. Φωτογραφία στην οποία το θέμα δεν είναι καλά εστιασμένο (ανετάριστο) δεν είναι επιτυχημένη. Επί πλέον, δεν αρκεί να είναι εστιασμένο μόνο το θέμα μας, αλλά, συχνά, και μιάμια περιοχή μπροστά και πίσω από το κυρίως θέμα. Πολλές φορές θέλουμε να έχουμε καλά εστιασμένη όλη την περιοχή που εμφανίζεται στο κάδρο, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις φωτογραφίας τοπίου. Δύο είναι τα σημαντικά σημεία που πρέπει να έχει υπόψη του ο φωτογράφος σε σχέση με την εστίαση:

Κάτι χρήσιμο εδώ: Ο κάθε φακός έχει τόσο μεγαλύτερο διάφραγμα, όσο πιο "φωτεινός", όπως λέγεται, είναι. Οι "φωτεινοί" (ή "γρήγοροι", όπως αλλιώς λέγονται) είναι μεγαλύτερης διαμέτρου φακοί και αρκετά ακριβότεροι, γιατί η κατασκευή τους έχει και περισσότερο υλικό (γυαλί) αλλά και έχουν περισσότερη εργασία για να γίνουν. Στους τηλεσκοπικούς φακούς η φωτεινότητα κοστίζει περισσότερο. 'ΟσοΌσο πιο τηλεσκοπικός είναι ο φακός τόσο πιο ακριβά πληρώνουμε τη φωτεινότητα. Έτσι ένας φακός νορμάλ (50 mm) με φωτεινότητα f/2 μπορεί να κοστίζει π.χ. 100 ευρώ. Ένας τηλεσκοπικός των 200 mm με την ίδια φωτεινότητα μπορεί να κοστίζει 1500 ευρώ! Γι αυτό τους τηλεσκοπικούς φακούς με μεγάλη φωτεινότητα, που στο μέγεθος είναι συνήθως μικρά τέρατα, βλέπουμε να κρατούν οι επαγγελματίες φωτογράφοι, μια και για τους περισσότερους ερασιτέχνες είναι πάρα πολύ ακριβοί. Αλλά γι αυτούς είναι εργαλεία της δουλειάς τους και αξίζουν τη δαπάνη!

• Όταν τραβάμε τοπία, ιδιαίτερα θαλασσινά, ο ορίζοντας πρέπει να μηνμη γέρνει. Αν το μάτι μας δεν επαρκεί για τη ρύθμιση αυτή, καλό είναι να χρησιμοποιούμε τρίποδο, με ένα αλφάδι επάνω και να προσέχουμε η μηχανή να είναι οριζοντιωμένη. Οι ειδικές οθόνες σκόπευτρου με διαγράμμιση βοηθούν πολύ, αν ο φωτογράφος τραβά πολλές φωτογραφίες τοπίου. Διατίθενται για τα περισσότερα μοντέλα σύγχρονων μονοοπτικών μηχανών.

'''α) Απλές μηχανές "Compact"(Διοπτικές):''' Είναι οι μικρές αυτόματες μηχανές που απευθύνονται στους αρχάριους ερασιτέχνες. Διαθέτουν αυτόματα συστήματα φωτομέτρησης και εστίασης. Μπορεί να έχουν φακό σταθερό ή zoom και δεν χρειάζονται σχεδόν καμία ρύθμιση. Ο φωτογράφος απλώς σκοπεύει και πατάει το κουμπί, γιαυτό και τις λένε και "point-and-shoot". Δεν δίνουν (συνήθως) δυνατότητα αλλαγής φακών. Η εικόνα στο σκόπευτρο δεν είναι ακριβώς ίδια μ' αυτήν της φωτογραφίας γιατί για τη σκόπευση χρησιμοποιούν ένα μικρό "παράθυρο" κοντά στο φακό αλλά όχι τον ίδιο τον φακό (σε αντίθεση με τις μονοοπτικές ή SLR). 'Εχουν όχι τόσο φωτεινούς φακούς και, συνήθως, ενσωματωμένο φλας που ενεργοποιείται αυτόματα, ανάλογα με τις συνθήκες φωτισμού. Μπορούν να δώσουν πολύ καλές φωτογραφίες αλλά δεν επιτρέπουν "δημιουργικές" παρεμβάσεις και δεν δίνουν πολύ καλά αποτελέσματα όταν οι συνθήκες φωτισμού είναι πέραν από τις συνηθισμένες.

'ΕναςΈνας άλλος τρόπος να βγάλουμε φωτογραφίες macro είναι η χρήση ειδικών "δακτυλιδιών" προέκτασης που παρεμβάλλονται μεταξύ του φακού και της μηχανής και επιτρέπουν την κοντινή εστίαση. Δίνουν καλλίτερα οπτικά αποτελέσματα από τους φακούς "close-up" αλλά έχουν το μειονέκτημα ότι σκοτεινιάζουν την εικόνα και απαιτούν να ανοίξουμε το διάφραγμα ή να ελαττώσουμε την ταχύτητα, για να έχουμε την ίδια έκθεση.

Και τώρα μερικά λόγια για το Flash που τόσους μπερδεύει η χρήση του. Το flash είναι μια φωτεινή πηγή μεγάλης, σχετικά, έντασης που χρησιμοποιείται για να φωτίσει το θέμα μας ή να συμπληρώσει τον φωτισμό του. Το flash μπορεί να είναι ενσωματωμένο στη φωτογραφική μηχανή, να είναι εξωτερικό ή να είναι μεγάλο και ογκώδες flash για στούντιο. Η φωτεινή δυνατότητα του flash προσδιορίζεται από έναν αριθμό που λέγεται «οδηγός» (guide number) και που ισούται με την απόσταση που μπορεί να φωτίσει μιά σκηνή όταν το φιλμ είναι ευαισθησίας ISO 100. Ας σημειωθεί εδώ οτι η ταχύτητα του κλείστρου δεν μετρά γιατί υποτίθεται οτι είναι γύρω στα 1/125 - 1/200 και, ούτως ή άλλως, το διάφραγμα είναι ανοιχτό σε όλη τη διάρκεια της λάμψης (αν βάλουμε μεγαλύτερη ταχύτητα μέρος από τη λάμψη θα χαθεί και θα έχουμε υποφωτισμένη φωτογραφία). Στις εντελώς χειροκίνητες μηχανές βάζουμε την ταχύτητα που δίνει ο κατασκευαστής για flash (ή γυρίζουμε τον διακόπτη στη αντίστοιχη θέση) και ρυθμίζουμε μόνο το διάφραγμα, ανάλογα με την απόσταση του αντικειμένου (συνήθως υπάρχει ένας πίνακας στην πλάτη της συσκευής flash που μας δίνει το διάφραγμα σε συνάρτηση με την απόσταση). Στις αυτόματες μηχανές δεν χρειάζονται πολλές ρυθμίσεις γιατί η μηχανή ρυθμίζει τη διάρκεια της λάμψης (άρα και την έκθεση του φιλμ) μόνη της, ανάλογα με την απόσταση του θέματος και τον υπάρχοντα φωτισμό.