Πρόβλημα του Γκέτιερ: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ CubicStar moved page Το πρόβλημα του Γκέτιερ to Πρόβλημα του Γκέτιερ: περιττό άρθρο |
Η «ανίχνευση της αλήθειας» του Νόζικ & Επαναξιολόγηση του προβλήματος |
||
Γραμμή 4:
== Ο πλατωνικός ορισμός ==
Στο ''Θεαίτητο'' ο Πλάτωνας ορίζει τη γνώση ως «μετά λόγου αληθή δόξαν»<ref>[http://el.wikisource.org/wiki/%CE%98%CE%B5%CE%B1%CE%AF%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%BF%CF%82#201d Θεαίτητος 201c-d]</ref>. Σύμφωνα με τον πλατωνικό ορισμό, η πρόταση «Ο Α γνωρίζει πως φ» είναι
1. Το φ είναι αληθές.
Γραμμή 61:
=== Πλήρης τεκμηρίωση ===
Μια προφανής πρώτη απόπειρα επίλυσης του προβλήματος του Γκέτιερ θα ήταν η απαίτηση
===Η αιτιακή θεωρία του Γκόλντμαν===
Ο [[Άλβιν Γκόλντμαν]] στο άρθρο του
Ο Γκόλντμαν εισηγείται πως η πρόταση «ο Σ γνωρίζει πως φ» ισχύει αν και μόνο αν το φ είναι αιτιακά συνδεδεμένο ''με τον κατάλληλο τρόπο'' με την πεποίθηση του Σ ότι φ. Ως «κατάλληλες» διαδικασίες χαρακτηρίζονται η αντίληψη, η μνήμη, μια αιτιακή αλυσίδα, ή συνδυασμός των τριών διαδικασιών. Επομένως, ως γνώση ορίζεται η σωστή πεποίθηση που στηρίζεται στους κατάλληλους αιτιακούς συνδέσμους. Η καταλληλότητα των συνδέσμων κρίνεται από τη σχέση μεταξύ γεγονότος και πεποίθησης.
Γραμμή 73:
Ένα δεύτερο πρόβλημα που καλείται να αντιμετωπίσει η θεωρία του Γκόλντμαν αφορά στις γνώσεις που δε στηρίζονται σε αιτιακές αλυσίδες· συγκεκριμένα, γνώσεις που δε βασίζονται σε γεγονότα που συνέβησαν σε πραγματικό χρόνο. Η κυριότερη κατηγορία τέτοιων γνώσεων είναι τα μαθηματικά. Αν η θεωρία του Γκόλντμαν είναι σωστή, τότε φαίνεται πως μαθηματικές αλήθειες του τύπου «το 17 είναι πρώτος αριθμός» δεν μπορούν να θεωρηθούν γνώσεις, αφού δεν εξαρτώνται από αιτιακoύς συνδέσμους.
=== Η «ανίχνευση της αλήθειας» του Νόζικ ===
Ο [[Ρόμπερτ Νόζικ]] στο άρθρο «Γνώση και σκεπτικισμός» (1981) αποδέχεται ως σωστά τα δύο πρώτα κριτήρια γνώσης:
1. Το φ είναι σωστό.
2. Ο Σ πιστεύει ότι φ.
Προσθέτει επιπλέον ένα τρίτο κριτήριο: ότι η πεποίθηση φ του Σ εξαρτάται κατά κάποιο τρόπο από την ορθότητα του γεγονότος στο οποίο στηρίζεται. Επομένως, ο Νόζικ αντικαθιστά το κριτήριο της τεκμηρίωσης με το εξής:
3. Αν το φ ήταν λάθος, τότε ο Σ δε θα πίστευε ότι φ.
Το συγκεκριμένο κριτήριο αντιμετωπίζει επιτυχημένα το πρόβλημα του Γκέτιερ: στην πρώτη περίπτωση, αν εφαρμοστεί το κριτήριο, τότε η πρόταση «αν δεν ίσχυε το ότι εκείνος που θα προσληφθεί στην εταιρία έχει δέκα κέρματα στην τσέπη του, τότε ο Σμιθ δε θα το πίστευε» είναι λανθασμένη. Τα αντιπαραδείγματα του Γκέτιερ και το σύνολο των τυχαία σωστά πεποιθήσεων δεν ικανοποιούν το τρίτο κριτήριο του Νόζικ και επομένως δε θεωρούνται γνώσεις.
Η συγκεκριμένη λύση στο πρόβλημα προσεγγίζει τα αντιπαραδείγματα του Γκέτιερ με τρόπο παρόμοιο με τη θεωρία του Γκόλντμαν. Ωστόσο, καταφέρνει επίσης να ξεπεράσει τα προβλήματα που η αιτιακή θεωρία είχε να αντιμετωπίσει. Οι αχρονικές γνώσεις όπως τα μαθηματικά πληρούν τα κριτήρια γνώσης, ενώ οι αιτιακοί σύνδεσμοι που οδηγούν σε τυχαία σωστές πεποιθήσεις όχι.
Ούτε αυτή η θεωρία καταφέρνει να ξεφύγει από προβληματικές καταστάσεις. Σε μια νέα υποθετική κατάσταση, ο Σμιθ βρίσκεται ακινητοποιημένος σε μια καρέκλα, με ηλεκτρόδια περασμένα στον εγκέφαλό του, τα οποία ελέγχουν κάθε σκέψη του. Ο επιστήμονας που χειρίζεται τις σκέψεις του μπορεί να τον κάνει να πιστέψει οτιδήποτε: ότι ο Σμιθ βρίσκεται στη δουλειά του, ότι παρακολουθεί ταινία, ότι απολαμβάνει ένα γεύμα, κλπ. Ο επιστήμονας ωστόσο επιλέγει να μεταφέρει στον εγκέφαλο του Σμιθ την πεποίθηση ότι βρίσκεται όντως ακινητοποιημένος σε μια καρέκλα. Σε αυτή την περίπτωση, η πεποίθηση είναι σωστή και ο Σμιθ την πιστεύει. Ισχύει επίσης πως αν ήταν λάθος, αν δηλαδή ο Σμιθ δεν ήταν ακινητοποιημένος στην καρέκλα, τότε δε θα είχε αυτή την πεποίθηση. Επομένως, τα κριτήρια του Νόζικ πληρούνται, χωρίς η κατάσταση που έχει περιγραφεί να ταιριάζει στην αντίληψη που έχουμε για τη γνώση.
Ο ίδιος ο Νόζικ αναγνωρίζει ότι τα κριτήρια της θεωρίας του είναι ανεπαρκή. Στο ίδιο άρθρο εισηγείται την προσθήκη ενός τέταρτου κριτηρίου:
4. Αν το φ είναι σωστό, τότε ο Σ πιστεύει ότι φ.
Το τέταρτο κριτήριο ξεπερνά το προβληματικό αντιπαράδειγμα, αφού η πεποίθηση του Σμιθ δεν πηγάζει αποκλειστικά από το γεγονός φ (ότι είναι ακινητοποιημένος στην καρέκλα) αλλά και από την επιλογή του επιστήμονα να του περάσει αυτή την πεποίθηση. Ωστόσο, τα κριτήρια του Νόζικ όπως έχουν διαμορφωθεί θέτουν τον πήχη υπερβολικά ψηλά: ενώ προηγουμένως τα κριτήρια δεν απέκλειαν προβληματικές καταστάσεις, πλέον περιπτώσεις γνώσεις αποτυγχάνουν να ικανοποιήσουν τα κριτήρια. Έτσι, αν ο Τζόουνς πει στο Σμιθ ότι μόλις έχει παρακολουθήσει μια θεατρική παράσταση, τότε ο Σμιθ δεν μπορεί να ξέρει αυτό το γεγονός για τον Τζόουνς, διότι δεν ικανοποιείται το τέταρτο κριτήριο: αν ο Τζόουνς έχει παρακολουθήσει μια θεατρική παράσταση, τότε δεν είναι απαραίτητα σωστό πως ο Σμιθ το πιστεύει.
== Επαναξιολόγηση του προβλήματος ==
Παρότι καμία προσπάθεια ορισμού της γνώσης δεν έχει θεωρηθεί επιτυχημένη ως τώρα, οι μέχρι τώρα φιλοσοφικές θεωρίες παρέχουν χρήσιμες πληροφορίες για τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τη γνώση. Είναι ομόφωνα αποδεκτό ότι η γνώση απαιτεί ορθότητα και πεποίθηση. Είναι επίσης αποδεκτό ότι καταστάσεις όπου η πεποίθηση είναι σωστή τυχαία, ή κατά λάθος, ή από σύμπτωση δεν αποτελούν περιπτώσεις γνώσεις.
Παρόλο που δεν αποκλείεται να βρεθεί μελλοντικά κάποιος ορισμός που να αντιστέκεται σε κάθε πιθανό αντιπαράδειγμα, δεν είναι δύσκολο να κατανοηθεί γιατί οι προσπάθειες που έχουν γίνει ως τώρα έχουν αποτύχει. Καθημερινές έννοιες, όπως η «γνώση», δεν έχουν ξεκάθαρα όρια· η αοριστία και η σχετικότητα που τις χαρακτηρίζει είναι ο λόγος που αφήνουν (σχεδόν) πάντα ανοικτό το ενδεχόμενο για αντιπαραδείγματα.
== Παραπομπές ==
Γραμμή 81 ⟶ 109 :
* E. Gettier, "Is justified true belief knowledge?", in ed. S. Bernecker & F. Dretske "Knowledge: Readings in contemporary epistemology"
* A. I. Goldman, "A causal theory of knowing", in ed. S. Bernecker & F. Dretske "Knowledge: Readings in contemporary epistemology"
* R. Nozick, "Knowledge and Scepticism", in ed. S. Bernecker & F. Dretske "Knowledge: Readings in contemporary epistemology"
* K. Lehrer & T. D. Paxson, Jr., "Knowledge: undefeated justified true belief", in ed. S. Bernecker & F. Dretske "Knowledge: Readings in contemporary epistemology"
* Μπ. Ράσελ, "Τα προβλήματα της Φιλοσοφίας", σε μτφρ. Κ. Θεοτόκη
| |||