Φιλοσοφία της επιστήμης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Αφαίρεση αχρείαστης πρότασης |
μ Επιμέλεια |
||
Γραμμή 1:
<!--(Η μετάφραση της αγγλικής ορολογίας στα ελληνικά βρίσκεται στο γλωσσάρι [[Βικιπαίδεια:Μεταφράσεις όρων/Φιλοσοφία της επιστήμης]]).-->
Η '''φιλοσοφία της επιστήμης''' είναι ο κλάδος της [[φιλοσοφία|φιλοσοφίας]] που μελετά τις φιλοσοφικές αρχές, τις αξιώσεις, και τις επιπτώσεις της [[επιστήμη|επιστήμης]], συμπεριλαμβανομένων των ''[[Φυσικές επιστήμες|φυσικών επιστημών]]'' όπως είναι η [[φυσική]] και η [[βιολογία]], καθώς και των ''[[Κοινωνικές Επιστήμες|κοινωνικών επιστημών]],'' όπως είναι η [[ψυχολογία]] και τα [[οικονομικά]].
Γραμμή 9:
=== Εμπειρισμός ===
Μια κεντρική αρχή της φιλοσοφίας της επιστήμης είναι ο [[εμπειρισμός]], ή η εμπιστοσύνη στην τεκμηρίωση. Ο Εμπειρισμός είναι η άποψη οτι η γνώση αντλείται
Οι παρατηρήσεις εμπεριέχουν την [[φιλοσοφία της αντίληψης|αντίληψη]], κατά συνέπεια αποτελούν [[Γνωσιοθεωρία|γνωστικές πράξεις]]. Δηλαδή, οι παρατηρήσεις είναι και αυτές μέρος της κατανόησής μας για τον τρόπο σύμφωνα με τον οποίο ο κόσμος λειτουργεί· καθώς η κατανόηση αυτή του κόσμου αλλάζει, οι ίδιες οι παρατηρήσεις μπορεί φαινομενικά να αλλάξουν. Ακριβέστερα, θα έλεγε κανείς ότι οι ερμηνείες μας επί των παρατηρήσεων μπορεί να αλλάξουν. Ένα καλά σχεδιασμένο πείραμα θα δώσει ταυτόσημα αποτελέσματα όταν επαναληφθεί με ταυτόσημο τρόπο. Όποτε το κοινωνικό πλαίσιο του παρατηρητή επηρεάζει την παρατήρηση, χάνεται η αντικειμενικότητα και η παρατήρηση δεν είναι πλέον χρήσιμη επιστημονικά.
Οι επιστήμονες προσπαθούν να χρησιμοποιήσουν επαγωγή, [[απαγωγή]] και [[ημιεμπειρική μέθοδος|ημίεμπειρικές μεθόδους]] και επικαλούνται βασικές [[εννοιολογική μεταφορά|εννοιολογικές μεταφορές]], ούτως ώστε να ενσωματώσουν τις παρατηρήσεις σε μία συνεκτική,
=== Επιστημονικός ρεαλισμός και ινστρουμενταλισμός ===
Γραμμή 19:
Ο [[Επιστημονικός ρεαλισμός]], ή [[απλοϊκός εμπειρισμός]], είναι η άποψη ότι το σύμπαν είναι έτσι ακριβώς όπως το περιγράφουν οι επιστημονικές θέσεις. Οι ρεαλιστές πιστεύουν ότι πράγματα όπως τα ηλεκτρόνια και τα μαγνητικά πεδία όντως υπάρχουν. Έιναι απλοϊκός με την έννοια ότι παίρνει τα επιστημονικά μοντέλα "της μετρητοίς" και είναι η άποψη που οι περισσότεροι επιστήμονες υιοθετούν.
Σε αντίθεση με το ρεαλισμό, ο [[ινστρουμενταλισμός]] υποστηρίζει πως η αντίληψή μας, οι επιστημονικές μας ιδέες και θεωρίες δεν απεικονίζουν απαραίτητα τον αληθινό κόσμο επακριβώς, αλλά είναι χρήσιμα εργαλεία για να εξηγήσουν, να προβλέψουν και να ελέγξουν τις εμπειρίες μας. Για έναν ινστρουμενταλιστή, τα [[ηλεκτρόνιο|ηλεκτρόνια]] και τα [[ηλεκτρομαγνητισμός|μαγνητικά πεδία]] είναι χρήσιμες ιδέες που μπορεί στην πραγματικότητα να υπάρχουν ή να μην υπάρχουν καθόλου. Για τους ινστρουμενταλιστές, η εμπειρική μέθοδος χρησιμοποιείται μόνο για να δείξει πως οι θεωρίες είναι συνεπείς με τις παρατηρήσεις. Ο ινστρουμενταλισμός βασίζεται κυρίως στη φιλοσοφία του [[Τζον Ντιούϊ]] και, γενικά, στον [[πραγματισμό]], ο οποίος ήταν επηρεασμένος
=== Κοινωνικός κονστρουκτιβισμός ===
Ένα πεδίο ενδιαφέροντος που είναι κοινό ανάμεσα στους ιστορικούς, τους φιλόσοφους και τους κοινωνιολόγους της επιστήμης είναι ο βαθμός στον οποίο οι επιστημονικές θεωρίες καθορίζονται
''(οι δυο παρακάτω παράγραφοι έχουν φύγει στο αγγλικό)''
Σύμφωνα με μία ισχυρότερη θεώρηση, η ύπαρξη του πλανήτη Άρη είναι ανούσια, εφόσον ό,τι έχουμε είναι οι παρατηρήσεις, θεωρίες και οι μύθοι, που είναι όλα συνδεδεμένα μεταξύ τους και παράγονται από την κοινωνική αλληλεπίδραση. Έτσι, οι επιστημονικές εκθέσεις σχετίζονται μεταξύ τους και αναφέρονται η μία στην άλλη και ένας εμπειρικός έλεγχος δεν είναι τίποτα παραπάνω από το να εξετάζεται η συνέπεια μεταξύ διαφορετικών συνόλων από κοινωνικά
Σύμφωνα με την όχι τόσο ισχυρή θεώρηση, ο πλανήτης Άρης, μπορεί να ειπωθεί ότι έχει πραγματική ύπαρξη, που είναι ξεχωριστή και διακριτή από τις παρατηρήσεις, θεωρίες και μύθους μας για αυτόν. Παρόλο που οι θεωρίες και οι παρατηρήσεις συντίθενται σε κοινωνικό πλαίσιο, μέρος της διαδικασίας σύνθεσης περιλαμβάνει την εξασφάλιση μιας κάποιου είδους αντιστοιχίας με την πραγματικότητα μας. Έτσι οι επιστημονικές θέσεις είναι ''για'' τον πραγματικό κόσμο. Το κρίσιμο ζήτημα για αυτήν την άποψη είναι η επεξήγηση αυτής της αντιστοιχίας. Τι αιτιολόγηση υπάρχει στον ισχυρισμό ότι οι φωτογραφίες από το τελευταίο ερευνητικό σκάφος είναι κατά μία έννοια
=== Ανάλυση και αναγωγή ===
Γραμμή 58:
=== Διαψευσιμότητα ===
Ένας άλλος τρόπος να διακρίνουμε την επιστήμη απ' την ψευδοεπιστήμη (να διαχωρίσουμε, για παράδειγμα, την αστρονομία απ' την αστρολογία), που πρωτοσυζητήθηκε απ' τον [[Καρλ Πόππερ]] το 1919-20 και
Ο Πόππερ περιέγραψε τη διαψευσιμότητα χρησιμοποιώντας τις παρακάτω παρατηρήσεις, παρμένες (σε παράφραση) από μια εργασία του 1963:
# Είναι εύκολο να επιβεβαιώσουμε ή να διαπιστώσουμε την ισχύ σχεδόν κάθε θεωρίας - αν η επιβεβαίωση είναι αυτό που επιδιώκουμε.
# Οι επιβεβαιώσεις είναι σημαντικές μόνο αν είναι αποτέλεσμα παρακινδυνευμένων προβλέψεων. Δηλαδή αν, χωρίς τη φώτιση της θεωρίας, περιμέναμε ένα γεγονός που ήταν ασύμβατο με τη θεωρία, ένα γεγονός που θα αντέκρουε τη θεωρία.
# Οι "καλές" επιστημονικές θεωρίες συμπεριλαμβάνουν απαγορεύσεις που δεν επιτρέπουν
# Μια θεωρία που δεν αντικρούεται από οποιοδήποτε νοητό γεγονός είναι μη επιστημονική. Το αναντίρρητο δεν είναι αρετή μιας θεωρίας.
# Κάθε γνήσιος έλεγχος μιας θεωρίας είναι μια προσπάθεια να τη διαψεύσουμε ή να την αντικρούσουμε. Οι θεωρίες που παίρνουν μεγαλύτερα "ρίσκα" είναι πιο επιδεκτικές στον έλεγχο, πιο πολύ εκτεθειμένες στη διάψευση.
Γραμμή 69:
# Μερικές γνήσια ελέγξιμες θεωρίες, όταν αποδειχτούν εσφαλμένες, υποστηρίζονται ακόμα απ' τους ακολουθητές τους - για παράδειγμα με την εισαγωγή μιας ad hoc εναλλακτικής υπόθεσης ή με την επανερμηνεία της θεωρίας, με τρόπο τέτοιο ώστε να διαφύγει τη διάψευση. Μια τέτοια διαδικασία είναι πάντοτε δυνατή, αλλά διασώζει τη θεωρία απ' τη διάψευση με το τίμημα της καταστροφής, ή έστω της μείωσης, της επιστημονικότητάς της.
Αυτές οι παρατηρήσεις είναι μέρος των επιχειρημάτων του Πόππερ για την υπεράσπιση της άποψης ότι αυτό που κάνει μια θεωρία επιστημονική είναι η διαψευσιμότητα ή
=== Συνεκτικότητα ===
Τόσο η Επαγωγή όσο και η Διάψευση σκοπό έχουν να αιτιολογήσουν τις επιστημονικές θέσεις μέσω αναφοράς σε άλλες συγκεκριμένες επιστημονικές θέσεις. Και οι δύο πρέπει να αποφεύγουν το [[πρόβλημα του κριτηρίου]], στο οποίο κάθε αιτιολόγηση πρέπει με τη σειρά της να εξηγείται,
Ο τρόπος σύμφωνα με τον οποίο οι βασικές θέσεις προκύπτουν από τις παρατηρήσεις περιπλέκει το πρόβλημα. Η παρατήρηση είναι γνωστική πράξη, γεγονός που σημαίνει ότι βασίζεται στις υπάρχουσες μας αντιλήψεις, στο σύνολο των πεποιθήσεων μας. Μία παρατήρηση μιας [[διάβαση της Αφροδίτης|διάβασης της Αφροδίτης]] απαιτεί ένα τεράστιο εύρος δευτερευόντων πεποιθήσεων, όπως αυτές που σχετίζονται με την περιγραφή της οπτικής των τηλεσκοπίων, με τη μηχανική της εγκατάστασης τους καθώς και κάποια αντίληψη της ουράνιας μηχανικής. Με πρώτη ματιά, η παρατήρηση δεν εμφανίζεται ως 'βασική'.
Γραμμή 103:
=== Κριτική της επιστήμης ===
Ο [[Πωλ Φαγεράμπεντ]] υποστήριξε πως δεν υπάρχει
== [[Κοινωνιολογία]] και [[Ανθρωπολογία]] της Επιστήμης ==
Μια σημαντική εξέλιξη των τελευταίων δεκαετιών είναι η μελέτη της δημιουργίας, της δομής και της εξέλιξης των επιστημονικών κοινοτήτων από κοινωνιολόγους και ανθρωπολόγους στους οποίους συμπεριλαμβάνονται μεταξύ άλλων οι: Michel Callon, Elihu Gerson, [[Μπρούνο Λατούρ]], John Law, Susan Leigh Star, Anslem Strauss, Lucy Suchman. Κομμάτια απ
Οι ερευνητές στην [[Πληροφορική]] έχουν κάνει επίσης συνεισφορές, για παράδειγμα, η [[Μεταφορά της επιστημονικής κοινότητας]].
| |||