Κωνσταντίνος Βολανάκης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

[[FileΑρχείο:Κωνσταντίνος Βολανάκης - Το κάψιμο της τουρκικής φρεγάτας.jpg|thumb|right|250px|Κ.Βολανάκης: "Η Πυρπόληση της Τουρκικής Φρεγάτας", πρώτη εκτέλεση, Ιδιωτική Συλλογή, Αθήνα]]

[[FileΑρχείο:Constantine Volanakis Naval battle at Lissa.jpg|250px|right|thumb|Κ. Βολανάκης: "Η Ναυμαχία της Λίσσας" (1869). Λάδι σε μουσαμά, Μουσείο Καλών Τεχνών, Βουδαπέστη]]

[[FileΑρχείο:Volanakis Constantine Octoberfest.jpeg|250px|right|thumb|Κ. Βολανάκης, ''Octoberfest'' ή ''Πανηγύρι στο Μόναχο'' (1876). Λάδι σε μουσαμά, 60 εκ. x 130 εκ. Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτζου.]]

Ο '''Κωνσταντίνος Βολανάκης''' ή '''Βολονάκης''' ([[Ηράκλειο]] [[Κρήτη]]ς, [[1837]]–[[Πειραιάς]], [[29 Ιουνίου]] [[1907]]) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες ζωγράφους του [[19ος αιώνας|19ου αιώνα]].

Οι γονείς του Βολανάκη κατάγονταν από την Βολάνη, ένα μικρό χωριό της περιοχής του [[Ρέθυμνο|Ρεθύμνου]]. Σπούδασε στο Γυμνάσιο της [[Σύρος|Σύρου]], απ' όπου αποφοίτησε το [[1856]]. Την ίδια χρονιά, με παρότρυνση των μεγαλύτερων αδελφών του, πήγε στην [[Τεργέστη]] για να δουλέψει ως λογιστής κοντά στον μεγάλο οίκο εμπορίας ζαχάρεως Αφεντούλη. Ο Αφεντούλης εκτίμησε τις καλλιτεχνικές ικανότητες του νεαρού Βολανάκη από τα πάμπολλα σκαριφήματα με βάρκες, πλοία και λιμάνια που ο τελευταίος έφτιαχνε μέσα στις σελίδες των λογιστικών βιβλίων. Έτσι, αντί να απολύσει τον άτακτο λογιστή, ο Αφεντούλης ανέλαβε να τον στείλει στην [[Βαυαρία]] για να σπουδάσει ζωγραφική στην Ακαδημία του [[Μόναχο|Μονάχου]] κοντά στον [[Καρλ φον Πιλότυ]] (Karl von Piloty) το [[1860]]. <ref>"Πειραϊκόν Ημερολόγιον" Αρχείο Πειραϊκών Σπουδών (1966) τομ.1ος σελ.66 </ref>

Μετά την αποφοίτησή του από την Ακαδημία του [[Μόναχο|Μονάχου]], ο Βολανάκης εργάστηκε στο [[Μόναχο]], την [[Βιέννη]] και την [[Τεργέστη]]. Το [[1883]] επέστρεψε στην [[Ελλάδα]] εγκαταστάθηκε στον [[Πειραιάς|Πειραιά]]. Σε αυτό συνετέλεσε και η πίεση της γυναίκας του ''"η οποία δεν άντεχε τον κρύο χειμώνα του Μονάχου".'' Όμως ο κουμπάρος του Νικόλαος Γύζης τον απέτρεψε να γυρίσει στήν Αθήνα, γιατί ''"εκεί οι πίνακες ζωγραφικής πωλούνται εξευτελιστικώς εις τον Κήπο των Τιτάνων".'' Από την ίδια χρονιά και μέχρι το [[1903]] δίδαξε στην Σχολή των Ωραίων Τεχνών (μετέπειτα [[Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών]]) της [[Αθήνα]]ς αρχικά το μάθημα της Στοιχειώδους Γραφής και αργότερα το μάθημα της Αγαλματογραφίας. Στο μεταξύ τόσο της πολυμενούς οικογένειάς του όσο και των χαμηλών τιμών πωλήσεως των πινάκων του, πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του φτωχός. Είναι χαρακτηριστικό, ότι λόγω της πενίας αντέστρεψε το σύνηθες, και αντί να αγοράζουν τους πίνακές του και μετά οι πελάτες να πηγαίνουν στον κορνιζά, αυτός συνεργάσθηκε με τον κορνιζά Λούτσο στον Πειραιά, και ζωγράφιζε πίνακες που να ταιριάζουν σε μέγεθος με τις ξυλόγλυπτες κορνίζες του! Ταλαιπωρημένος από μια κήλη, τελικά πέθανε στον [[Πειραιάς|Πειραιά]] το [[1907]], ενώ ''"στην κηδεία του παρευρέθησαν μόνο 5-6 άτομα".'' <ref> name="ReferenceA">"Κωνσταντίνος Βολανάκης" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997"</ref>

Η θάλασσα, τα πλοία και τα λιμάνια ήταν η μόνιμη πηγή έμπνευσης του Βολανάκη. Μαζί με τον [[Θεόδωρος Βρυζάκης|Θεόδωρο Βρυζάκη]], τον [[Νικηφόρος Λύτρας|Νικηφόρο Λύτρα]], τον [[Νικόλαος Γύζης|Νικόλαο Γύζη]] και τον [[Γεώργιος Ιακωβίδης|Γεώργιο Ιακωβίδη]], θεωρείται ένας από τους κυριότερους εκπροσώπους του ακαδημαϊκού ρεαλισμού, της λεγόμενης «[[Σχολή του Μονάχου|Σχολής του Μονάχου]]». Ωστόσο τα ιδιαιτέρως φωτεινά έργα του &mdash; όπως π.χ. το γνωστό ''Πανηγύρι του Μονάχου'' &mdash; δείχνουν κάποιες [[ιμπρεσιονισμός|ιμπρεσιονιστικές]] τάσεις. Οι θαλασσογραφίες του κοσμούν τις επισημότερες αίθουσες της [[Αυστρία]]ς και της [[Ελλάδα]]ς, ακόμη και του ηλεκτρικού σταθμού (μετρό) του Πειραιά, ενώ κάποιοι άλλοι πίνακές του πωλήθηκαν σε διεθνείς δημοπρασίες για εκατοντάδες χιλιάδες [[ευρώ]].<ref> name="Κωνσταντίνος Βολανάκης" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997ReferenceA"</ref>

Σύμφωνα με την επίσημη γραμμή της Ακαδημίας Μονάχου, τότε που σπούδαζε ο Βολανάκης, οι καθηγητές συνιστούσαν "αποφυγή της τοπιογραφίας, γιατί αποτελεί την παρακμή της ζωγραφικής" και συνιστούσαν ενασχόληση με την προσωπογραφία. Φαίνεται από το έργο του ότι ο Βολανάκης Δεν είχε ταλέντο στην προσωπογραφία, όπως ο ανεπανάληπτος [[Γεώργιος Ιακωβίδης]], ή ο [[Νικόλαος Γύζης]]. Έτσι προσπέρασε αυτή την απαγόρευση ενασχολούμενος με το αγαπημένο του θέμα, τη θαλασσογραφία. Το ταλέντο του αναγνωρίσθηκε νωρίς, αλλά στάθηκε τυχερός ύστερα από ένα ιστορικό γεγονός. Το [[1866]] έλαβε χώρα στην Αδριατική θάλασσα, κοντά στις Δαλματικές ακτές, η [[Ναυμαχία της Λίσσας]] μεταξύ των στόλων της Αυστριακής Αυτοκρατορίας και της Ιταλίας. Νίκησε η [[Αυστρία]]. Ο Αυτοκράτορας τότε προκήρυξε ένα διαγωνισμό ζωγραφικής για την απεικόνιση αυτού του σημαντικού γεγονότος. Στο διαγωνισμό αυτό ο [[Κωνσταντίνος Βολανάκης]] ήρθε πρώτος και έλαβε ως έπαθλο 1000 χρυσά φιορίνια και δωρεά ταξίδια - κρουαζιέρες με το πολεμικό ναυτικό της Αυστρίας για 3 χρόνια. Εκμεταλλευόμενος αυτά τα ταξίδια ζωγράφισε μια δεκάδα περίπου άλλους πίνακες σχετικούς με πλοία και θάλασσα όπως το πλοίο Kaiser κλπ.<ref> name="Κωνσταντίνος ΒολανάκηςReferenceA" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997"</ref>. Σήμερα, ο πίνακας του Κ. Βολανάκη '''"Η Ναυμαχία της Λίσσας"''' βρίσκεται στο Μουσείο Καλών Τεχνών της Βουδαπέστης.

Ένα από τα διάσημα έργα του Κωνσταντίνου Βολανάκη είναι '''"Η Πυρπόληση της Τουρκικής ναυαρχίδας"''', εκτελεσμένο τουλάχιστον δύο φορές (ιδιωτική συλλογή Stavros Michalarias Art, Αθήνα, και "Πυρπόληση Τουρκικής Φρεγάτας" 1882, Ναυτικό Μουσείο Πειραιάς). Παρόμοιο είναι και το έργο του "Η Πυρπόληση του Τουρικού δικρότου, Δημοπρασία Christie's Αθήνα 1994). Το ίδιο έργο ζωγράφισε και ο [[Νικηφόρος Λύτρας]] (βρίσκεται στην Πινακοθήκη Αβέρωφ, στο Μέτσοβο Ιωαννίνων). Με μια προσεκτική ματιά στους δύο πίνακες διαπιστώνεται εύκολα η διαφορετική τεχνοτροπία των δύο ζωγράφων. Ο μεν Κ. Βολανάκης εστιάζει στο γεγονός της πυρπόλησης δίνοντας σημασία στην απεικόνιση του πλοίου που το ζώνουν οι φλόγες ενώ σαν λεπτομέρειες διακρίνονται οι Τούρκοι ναυαγοί και ελάχιστα οι πυρπολητές. Αντίθετα ο [[Νικηφόρος Λύτρας]] έχει σαν πρώτο πλάνο την ομάδα των πυρπολητών να κωπηλατούν δυνατά για να απομακρυνθούν, με όρθιο τον Κανάρη να χαιρετά χαρούμενος, ενώ στο βάθος θολά και σκοτεινά φαίνεται πυρπολημένο το πλοίο μέσα στις φλόγες ενώ οι Τούρκοι ναυτικοί προσπαθούν να κατεβούν στις βάρκες με σχοινιά. Ο Βολανάκης λοιπόν είναι θεματοκεντρικός, ενώ ο Λύτρας ανθρωποκεντρικός.<ref> name="Κωνσταντίνος Βολανάκης" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997ReferenceA"</ref>

Στην μικρή ελαιογραφία του '''"Βαρκάδα στο ποτάμι"''' (1η εκτέλεση, ιδιωτική συλλογή Αθήνα, και 2η εκτέλεση Μουσείο Τεχνών και Επιστημών Ηπείρου) ο Βολανάκης ξεφεύγει λίγο από τη θαλασσογραφία, μας μεταφέρει σε Ιόνιο τοπίο, στις εκβολές κάποιου ποταμού όπου κάνουν βαρκάδα μια ομάδα καλοντυμένων δυτικότροπα αστών. Αυτό που ξεχωρίζει στον πίνακα είναι αφενός μεν ο ουρανός που είναι μεν καθαρός αλλά απογευματινός μουντός, και οι αντανακλάσεις του φωτός στο ποτάμι σε τρεις ζώνες κατά σειράν, μπλε δεξιά, πορτοκαλί-ροζ ενδιάμεσα και σκιά των δέντρων αριστερά. Η όλη εικόνα δημιουργεί το ίδιο κλίμα γαλήνης όπως όλοι οι πίνακές του με τα αραγμένα καράβια σε λιμάνια.Αν και ιμπρεσσιονιστής, κυριαρχεί στο έργο του το καφέ και το σιέλ, πουθενά δεν υπάρχει έντονο μπλε. Τέλος σημαντικές χρωματικές αποκλίσεις διαπιστώνονται στα χρώματα της ομπρέλας ήλιου που κρατά η κοπέλα στη βάρκα<ref> name="Κωνσταντίνος Βολανάκης" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997ReferenceA"</ref>

Διάσημο είναι το έργο του Κ. Βολανάκη '''"Η Ναυμαχία της Σαλαμίνας"''' (βρίσκεται στο γραφείο του αρχηγού ΓΕΝ, Χολαργός). Αρχικά θεωρήθηκε ότι επρόκειτο για τη [[Ναυμαχία του Ακτίου]] γι αυτό και εκ παραδρομής μια φωτογραφία του πίνακα κοσμεί την αίθουσα συνεδριάσεων του Δημοτικού Συμβουλίου Πρέβεζας. Όμως η διδακτορική διατριβή του Μανώλη Βλάχου (1974) απέδειξε ότι πρόκειται για τη Ναυμαχία της Σαλαμίας, έργο επί παραγγελία του Ελληνικού κράτους, και η βασίλισσα που απεικονίζεται στην πλώρη ενός σκάφους δεν είναι η Κλεοπάτρα αλλά η βασίλισσα της Φρυγίας Αρτεμισία η οποία είχε συμμαχήσει με τον Ξέρξη.<ref> name="Κωνσταντίνος Βολανάκης" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997ReferenceA"</ref>

Σήμερα τα περισσότερα έργα του Κωνσταντίνου Βολανάκη βρίσκονται σε ιδιωτικές συλλογές, ενώ μια μικρή μερίδα βρίσκεται στην Gallery Stavros Michalarias, στην Εθνική Πινακοθήκη - Μουσείο Αλέξανδρου Σούτσου, στο Ίδρυμα Κουτλίδη και στην Πινακοθήκη Κουβουτσάκη. Ορισμένα έργα του έχουν δημιουργηθεί εις διπλούν, όπως η "Πυρπόληση της Τουρκικής φρεγάτας" και η "Απογευματική βαρκάδα". <ref> name="Κωνσταντίνος ΒολανάκηςReferenceA" Λεύκωμα του Λυδάκη Στέλιου, Εκδόσεις Αδάμ - Πέργαμος, ISBN: 960-500-192-6, Σελίδες: 217, Έτος Έκδοσης: 1997"</ref> Το Νοέμβριο του [[2008]] το έργο του ''«Η Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο»'' σημείωσε νέο ιστορικό ρεκόρ για τιμή ελληνικού πίνακα σε δημοπρασία, πλησιάζοντας το ποσό των 2 εκατομμυρίων ευρώ. [http://www.enet.gr/online/online_hprint?id=27298272]. Το έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη «Αποβίβαση του Καραϊσκάκη στο Φάληρο», πουλήθηκε στη δημοπρασία του Sotheby's €1.970.855. To έργο του Κωνσταντίνου Βολανάκη «Το λιμάνι του Βόλου τη νύχτα», πουλήθηκε επίσης σε δημοπρασία του Sotheby's €951.965. <ref> Eλευθεροτυπία, 2009: Ρεκόρ τιμών πωλήσεως για πίνακες του Βολανάκη στον οίκο Sotheby's</ref>