Εγκυκλοπαίδεια: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ επιμέλεια |
|||
Γραμμή 1:
[[Αρχείο:Ad Encyclopaedia-Britannica 05-1913.jpg|thumb|300px|right|Διαφήμιση του [[1913]] για την ''Encyclopædia Britannica'']]
Ο όρος '''εγκυκλοπαίδεια''' είναι [[Ελληνική γλώσσα|ελληνικός]] και πηγάζει από τις ελληνικές λέξεις
Ωστόσο, αναλογικώς προς τα πολλά ουσιαστικά σε -εια τα οποία τονίζονταν στη προπαραλήγουσα (κυρίως ως παράγωγα επιθέτων σε -ης με βραχύ το -α τού -εια) σχηματίστηκε και ο τύπος
Οι εγκυκλοπαίδειες μπορούν να είναι γενικής φύσης, δηλαδή να περιέχουν άρθρα από θεματικές ενότητες πολλών διαφορετικών γνωστικών πεδίων, (η [[Αγγλική γλώσσα|αγγλική]] ''Britannica'', η [[Γερμανική γλώσσα|γερμανική]] ''Brockhaus'' και η αμιγώς ελληνική ''Πυρσός'' είναι πολύ γνωστά παραδείγματα), ή να εξειδικεύονται σε ειδικά θέματα, (για παράδειγμα εγκυκλοπαίδεια της [[Ιατρική]]ς, της [[Φιλοσοφία]]ς, ή του [[Δίκαιο|Δικαίου]]). Υπάρχουν επίσης εγκυκλοπαίδειες που καλύπτουν μια ποικιλία θεματικών ενοτήτων από μια ιδιαίτερη [[Πολιτισμός|πολιτισμική]], [[Έθνος (κοινωνιολογία)|έθνική]] ή [[Ιδεολογία|ιδεολογική]] προοπτική, (όπως για παράδειγμα η ''[[Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια]]'', η ''Ιουδαϊκή Εγκυκλοπαίδεια'' και η ''Καθολική Εγκυκλοπαίδεια''.
Πολλά [[Λεξικό|λεξικά]] ''είναι εγκυκλοπαιδικά'' ως προς τη φύση τους, ιδιαίτερα εκείνα που σχετίζονται με ένα ιδιαίτερο πεδίο (όπως το ''Dictionary of National Biography'', το ''Dictionary of American Naval Fighting Ships''και το ''Black's Law Dictionary'').
Υπάρχουν δύο κύριες μέθοδοι οργάνωσης των εγκυκλοπαιδειών: η μέθοδος της [[αλφαβητική τάξη|αλφαβητικής τάξης]], (τα άρθρα οργανώνονται με αλφαβητική τάξη), ή η οργάνωση βάσει [[Ιεραρχία|ιεραρχημένων]] κατηγορίών. Η πρώτη από τις δύο είναι η κοινότερη, ειδικά για γενικά έργα.
== Πρώιμα εγκυκλοπαιδικά έργα ==
Η ιδέα της συλλογής της γνώσης όλου του κόσμου σε μια κοινή στέγη ανάγεται στην αρχαία [[Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας]] και της [[Πέργαμος|Περγάμου]]. Πολλοί συγγραφείς της αρχαιότητας (όπως ο [[Αριστοτέλης]]) προσπάθησαν να γράψουν ευρέως για όλη την ανθρώπινη γνώση. Ο σημαντικότερος πιθανώς από αυτούς τους πρώιμους εγκυκλοπαιδιστές ήταν ο [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος]] του πρώτου μ.Χ. αιώνα, που έγραψε το ''[[Naturalis Historia]]'' (''Φυσική Ιστορία''), ένα 37τομο έργο περί του φυσικού κόσμου, ιδιαίτερα δημοφιλές στη δυτική [[Ευρώπη]] για ένα μεγάλο μέρος της [[Μεσαίωνας|μεσαιωνικής]] εποχής.▼
Ο [[Κίνα|
▲Η ιδέα της συλλογής της γνώσης όλου του κόσμου σε μια κοινή στέγη ανάγεται στην αρχαία [[Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας]] και της [[Πέργαμος|Περγάμου]]. Πολλοί συγγραφείς της αρχαιότητας (όπως ο [[Αριστοτέλης]]) προσπάθησαν να γράψουν ευρέως για όλη την ανθρώπινη γνώση. Ο σημαντικότερος πιθανώς από αυτούς τους πρώιμους εγκυκλοπαιδιστές ήταν ο [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος]] του πρώτου μ.Χ. αιώνα, που έγραψε το ''[[Naturalis Historia]]'' (Φυσική Ιστορία), ένα 37τομο έργο περί του φυσικού κόσμου,ιδιαίτερα δημοφιλές στη δυτική [[Ευρώπη]] για ένα μεγάλο μέρος της [[Μεσαίωνας|μεσαιωνικής]] εποχής.
Τα πρώιμα έργα της [[Ισλάμ|ισλαμικής]] [[φιλοσοφία]]ς στον [[Μεσαίωνας|μεσαίωνα]] περιλάμβαναν έργα που σχετίζονταν με την εγκυκλοπαιδική γνώση, και υπήρξε ευρύτατη ανάπτυξη αυτού που αποκαλούμε σήμερα [[επιστήμη|επιστημονική]], [[ιστορία|ιστορική]] [[μέθοδος]] και [[παραπομπή]] ή ''μνεία''. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα περιλαμβάνονται η ''Εγκυλοπαίδεια της Επιστήμης'' του Αμπού Μπακρ αλ-Ραζί (Abu Bakr al-Razi), το ''Μουτατζιλίτ'' του Αλ-Κίντι (Al-Kindi), μια γόνιμη απόδοση 270 βιβλίων, και η ιατρική εγκυκλοπαίδεια του Ιμπν Σινά, έργο αναφοράς επί αιώνες. Σημαντικά είναι, επίσης, έργα για την παγκόσμια
▲Ο [[Κίνα|κινέζος]] αυτοκράτορας [[Γιονγκλί]] της [[Δυναστεία Μινγκ|δυναστείας των Μινγκ]] επέβλεψε τη σύνθεση της [[εγκυκλοπαίδεια Γιόνγκλ|εγκυκλοπαίδειας Γιόνγκλ]], μιας δηλαδή από τις μεγαλύτερες εγκυκλοπαίδειες της ιστορίας, η οποία ολοκληρώθηκε το [[1408]] και συνίστατο από 11.000 χειρόγραφους τόμους, από τους οποίους μόνον 400 υπάρχουν σήμερα. Από την επόμενη [[δυναστεία Κινγκ]], ο αυτοκράτορας [[Κιαν Λονγκ]] συνέθεσε περίπου 4.000 ποιήματα, ως τμήμα μιας βιβλιοθήκης με 4,7 εκατομμύρια σελίδες, χωρισμένη σε τέσσερις κατηγορίες, στις οποίες περιλαμβάνονταν χιλιάδες πραγματείες. Έχει ενδιαφέρον εδώ να συγκρίνουμε τον τίτλο εκείνης της "εγκυκλοπαίδειας" (''Παρακολουθώντας τα κύματα στην Ιερή Θάλασσα'') με τον σημερινό όρο που καλύπτει το σύνολο της ανθρώπινης γνώσης.
▲Τα πρώιμα έργα της [[Ισλάμ|ισλαμικής]] [[φιλοσοφία]]ς στον [[Μεσαίωνας|μεσαίωνα]] περιλάμβαναν έργα που σχετίζονταν με την εγκυκλοπαιδική γνώση, και υπήρξε ευρύτατη ανάπτυξη αυτού που αποκαλούμε σήμερα [[επιστήμη|επιστημονική]], [[ιστορία|ιστορική]] [[μέθοδος]] και [[παραπομπή]] ή ''μνεία''. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα περιλαμβάνονται η ''Εγκυλοπαίδεια της Επιστήμης'' του Αμπού Μπακρ αλ-Ραζί (Abu Bakr al-Razi), το ''Μουτατζιλίτ'' του Αλ-Κίντι (Al-Kindi), μια γόνιμη απόδοση 270 βιβλίων, και η ιατρική εγκυκλοπαίδεια του Ιμπν Σινά, έργο αναφοράς επί αιώνες. Σημαντικά είναι, επίσης, έργα για την παγκόσμια ιστορία (ή [[κοινωνιολογία]]) από τους Ασαρίτες αλ-Ταμπρί (al-Tabri), αλ-Μασουντί (al-Masudi), Ιμπν Ρουστάχ (Ibn Rustah), αλ-Αθίρ (al-Athir) και Ιμπν Κχαλντούν (Ibn Khaldun). Το έργο του τελευταίου, ''Μουκαντιμάχ'' (Muqadimmah), περιλαμβάνει οδηγίες για την πρόσληψη των γραπτών αρχείων που είναι εφαρμόσιμες ακόμη και σήμερα. Οι συγκεκριμένοι λόγιοι άσκησαν σημαντική επίδραση στις μεθόδους έρευνας και δημοσίευσης, οφειλόμενη εν μέρει στην ισλαμική πρακτική του ''[[ιζνάντ]]'', που έδινε έμφαση στην έρευνα των πηγών και τη σκεπτικιστική αναζήτηση.
Ωστόσο, όλα αυτά τα έργα σπάνια ήταν διαθέσιμα στο ευρύ κοινό. Τα χρησιμοποιούσαν εκείνοι που εξειδίκευαν προσέτι την γνώση παρά εκείνοι που την ασκούσαν στην πράξη, με κάποιες εξαιρέσεις στην ιατρική.
== Σύγχρονες εγκυκλοπαίδειες ==
[[
Οι παλαιότερες εγκυκλοπαίδειες σε καμία περίπτωση
▲Οι παλαιότερες εγκυκλοπαίδειες σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει να παραβλέπονται, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιούνται ως αρχεία των αλλαγών που συνέβησαν στην επιστήμη και την τεχνολογία.
== Η δομή της εγκυκλοπαίδειας ==
Η εξελισσόμενη φύση της ιεραρχικής δομής της εγκυκλοπαίδειας είναι ιδιαίτερα προσαρμόσιμη σε ψηφιακή μορφή κατάλληλη για CD-ROM ή τον σκληρό δίσκο ενός [[Υπολογιστής|υπολογιστή]]. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όλες οι μεγάλες εγκυκλοπαίδειες να στραφούν σε αυτή τη μορφή έκδοσης στα τέλη του
▲Η εξελισσόμενη φύση της ιεραρχικής δομής της εγκυκλοπαίδειας είναι ιδιαίτερα προσαρμόσιμη σε ψηφιακή μορφή κατάλληλη για CD-ROM ή τον σκληρό δίσκο ενός [[Υπολογιστής|υπολογιστή]]. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα όλες οι μεγάλες εγκυκλοπαίδειες να στραφούν σε αυτή τη μορφή έκδοσης στα τέλη του 20ου αιώνα. Ψηφιακές εκδόσεις (σε τυπική [[CD-ROM]] μορφή) έχουν το πλεονέκτημα της φτηνής παραγωγής και της εύκολης χρήσης και μεταφοράς. Επιπλέον, περιλαμβάνουν [[πολυμέσα]] που δεν είναι δυνατόν να συμπεριληφθούν στην έντυπη έκδοση. Επιπλέον, η [[Υπερκείμενο|υπερκειμενική]] δομή με κατάλληλους συνδέσμους είναι σημαντικό πλεονέκτημα. Οι διαδικτυακές εγκυκλοπαίδειες είναι δυνητικά δυναμικές. Η νέα πληροφορία προστίθεται άμεσα, χωρίς την αναμονή μιας νέας έκδοσης, (κάτι που συμβαίνει με το CD-ROM ή την έντυπη έκδοση). Όλα αυτά βέβαια για εκείνους που έχουν τη δυνατότητα πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Η πληροφορία σε μια έντυπη εγκυκλοπαίδεια χρειάζεται αναγκαστικά κάποια μορφή ιεραρχικής δομής. Παραδοσιακά η μέθοδος που χρησιμοποιείται, είναι η παρουσίαση της πληροφορίας ταξινομημένης αλφαβητικά, βάσει του τίτλου του άρθρου. Ωστόσο με την έλευση των δυναμικών ηλεκτρονικών μορφών έκδοσης η ανάγκη της προκαθορισμένης δομής δεν είναι αναγκαία. Παρόλα αυτά, όμως, οι περισσότερες ηλεκτρονικές εγκυκλοπαίδειες προσφέρουν ακόμη μια γκάμα οργανωτικών στρατηγικών για τα άρθρα, ανά θεματική ενότητα ή αλφαβητικά.
Οι νεότερες στρατηγικές για την κατασκευή εγκυκλοπαιδειών δίνουν έμφαση
== Κατάλογος εγκυκλοπαιδειών ==
=== Εγκυκλοπαίδειες και εγκυκλοπαιδιστές πριν το 1700 ===
* [[Πλίνιος ο Πρεσβύτερος|Πλίνιου του Πρεσβύτερου]] ''Φυσική Ιστορία'' [[77]] μ.Χ. Άσκησε σημαντική επίδραση στον Μεσαίωνα.
* [[Κασσιόδωρος]] ''Institutiones'',
* Άγιος [[Ισίδωρος της Σεβίλλης]] (St. Isidore of Seville) ''[[Etymologiae]]'', [[636]] μ.X. Χριστιανική εγκυκλοπαίδεια. Άσκησε σημαντική επιρροή στον πρώιμο [[Μεσαίωνας|μεσαίωνα]].
* ''Φα γιουάν τσου λιν'' (Fa yüan chu lin), [[668]] μ.Χ. [[Βουδισμός|Βουδιστική]] εγκυκλοπαίδεια 100
* ''Το Βιβλίο της Γνώσης'', (Adab al-kātib) από τον Ibn Qutayba (828-889). Το πρωιμότερο [[Αραβική γλώσσα|αραβικό]] έργο που θα μπορούσε να αποκληθεί εγκυκλοπαίδεια.
* [[Πατριάρχης Φώτιος Α΄]] ''Βιβλιοθήκη'' ([[9ος αιώνας]]). Το πρωιμότερο [[Βυζαντινή Αυτοκρατορία|βυζαντινό]] έργο που θα μπορούσε να αποκληθεί εγκυκλοπαίδεια.
* Hrabanus Maurus, 842. ''De rerum naturis'' (''Περί της φύσης των πραγμάτων''). Προήλθε από το κείμενο του
* [[Σούδα (λεξικό)|Λεξικό Σουΐδα]] ([[10ος αιώνας]])
* Βαρθολομαίος της Γκλανβιλλά (Bartholomeus de Glanvilla), ''De proprietatibus rerum'', [[1240]]. Η περισσότερο διαβασμένη στην ύστερη μεσαιωνική περίοδο.
* [[Βενσάν της Μπωβαί]] (Vincent de Beauvais), ''[[Speculum Maius]]'', ολοκληρώθηκε το [[1250]]. Η πλέον φιλόδοξη εγκυκλοπαίδεια της ύστερης μεσαιωνικής περιόδου με πάνω από 3 εκατομμύρια λέξεις.
* ''[[Εγκυκλοπαίδεια Γιόνγκλ]]'' ([[1403]]-[[1408]]). Πρώιμη [[Κίνα|κινεζική]] εγκυκλοπαίδεια.
* Τέοντορ Τσβίνγκερ (Theodor Zwinger) (
* Λουΐ Μορερί (Louis Moréri), ''The Great Historical Dictionary'', [[1671]].
* Πιέρ Μπελ (Pierre Bayle), ''Historical and Critical Dictionary'', [[1695]].
* Βιντσέντζο Κορονέλλι (Vincenzo Coronelli), εκδότης της ''Biblioteca Universale Sacro-Profana'', αρχές του 18ου αιώνα. Η πρώτη αλφαβητική εγκυκλοπαίδεια.
* Τζον Χένρι Όλστεντ (John Henry Alsted).
* Τζον Τζέικομπ Χόφμαν, (John Jacob Hoffman).
Γραμμή 75 ⟶ 72 :
=== Εγκυκλοπαίδειες που εκδόθηκαν από το 1800 έως το 1900 ===
* ''Rees's Cyclopaedia'', ([[1802]]–[[1819]])
* ''Encyclopædia Britannica'', (εκδ. 4-9 έως το [[1900]])
* ''Edinburgh Encyclopaedia'', ([[1808]])
* ''British Encyclopaedia'', ([[1809]])
Γραμμή 88 ⟶ 84 :
==== Ειδικές εγκυκλοπαίδειες ====
* ''Engineer's and Mechanic's Encyclopaedia'', ([[1836]]/[[1837]], 2η
* ''Cyclopaedia of Useful Arts and Manufactures'', ([[1852]])
* ''A Dictionary of Greek and Roman Antiquities'' ,([[1842]])
Γραμμή 105 ⟶ 101 :
==== Γερμανικές εγκυκλοπαίδειες ====
* ''Ökonomische Encyklopädie'',
* ''Brockhaus]]'', (εκδ. 1–14 έως το [[1900]])
* ''Pierers Universal-Lexikon'', ([[1824]]–[[1836]], 7η
* ''Meyers Konversations-Lexikon'', ([[1839]]–[[1855]], 5η
* ''Herders Konversations-Lexikon'' ([[1854]]–[[1857]], 2η
==== Σουηδικές εγκυκλοπαίδειες ====
* ''Nordisk familjebok'' ([[1876]]–[[1899]], 2η
=== Εγκυκλοπαίδειες που εκδόθηκαν από το 1900–2000 ===
* ''Encyclopædia Britannica'', (εκδ. 10–16 έως το [[2000]])
* ''Harmsworth's Encyclopaedia'', ([[1905]];
* ''Everyman Encyclopaedia'', (c. [[1910]])
* ''The Children's Encyclopedia'', ([[1911]])
Γραμμή 122 ⟶ 118 :
* ''Encyclopedia International'', ([[1963]])
* ''Encarta'', ([[1993]]) (ενσωματωμένο περιεχόμενο από την Funk and Wagnalls)
* ''[[Ιρανική εγκυκλοπαίδεια|Encyclopædia Iranica]]'', [[1973]]
* ''Encyclopedia of Life Support Systems''
* ''Funk and Wagnalls'', ([[1912]]–[[2001]]?)
==== Ελληνικές
[[Αρχείο:Helios-encyclopaedia.jpg|thumb|Το ''Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ήλιος'']]
* ''Λεξικόν Εγκυκλοπαιδικόν'', Μπαρτ-Χιρστ, 1889-1898, 6 τόμοι (
* ''[[Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια]]'', Πυρσός/Δρανδάκης/Φοίνιξ, 1926-1934, 24 τόμοι, συμπλ. το [[1965]] (4 τόμοι συμπληρωμάτων και ειδικός τόμος ΕΛΛΑΣ)
* ''[[Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν (Ελευθερουδάκη)|Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν]]'', Ελευθερουδάκης, 1927-1932, 12 τόμοι, συμπλ. 1964 (12 τόμοι με συμπλήρωμα σε κάθε ένα ξεχωριστά και ένας μικρός τόμος με τα ελληνικά τοπωνύμια)
* ''[[Μεγάλη Στρατιωτική και Ναυτική Εγκυκλοπαίδεια]]'', Αθήνα 1929-1930
* ''[[Ήλιος (Εγκυκλοπαίδεια)|Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν (Ήλιος)]]'', εκδ. «Ήλιος», αρχές δεκαετίας 1950, 18 τόμοι
* ''Νέα Παγκόσμιος Εγκυκλοπαιδεία'', Μορφωτική Εταιρία, 1960, 30 τόμοι (28 και 2 τόμοι ΕΛΛΑΣ)
* ''Για σας παιδιά''
* ''Μεγάλη Αμερικανική Εγκυκλοπαίδεια'', εκδόσεις Κωνσταντίνου Εμμανουήλ-Δ. Κιτσιά, δεκαετία 1960, 18 τόμοι
* ''Παγκόσμιος Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια'', 1965-1967 (
* ''[[Γενική Παγκόσμιος Εγκυκλοπαιδεία]]'', Πάπυρος-Λαρούς, αρχές δεκαετίας 1960, 12 τόμοι και συμπλήρωμα 3 τόμων 1968-1969 με
* ''Νέα Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια''
* ''Εγκυκλοπαίδεια ΔΟΜΗ''
==== Γερμανικές
* ''Brockhaus'' (εκδ. 15–20 έως το [[2000]])
* ''[http://susi.e-technik.uni-ulm.de:8080/Meyers2/index/index.html Meyers Konversations-Lexikon 4.ed. 1885-1892]''
* ''Meyers Konversations-Lexikon'' (6η
* ''Herders Konversations-Lexikon'' (3η
==== Θρησκευτικές εγκυκλοπαίδειες ====
Γραμμή 156 ⟶ 152 :
* ''Encyclopedia of Islam''
==== Σοβιετικές
* ''[[Μεγάλη Σοβιετική Εγκυκλοπαίδεια]]''
Γραμμή 164 ⟶ 160 :
* Open Site, ([[2002]] και εντεύθεν)
==== Ισπανικές
* ''Gran Enciclopedia Planeta'' (2004, [[Ισπανία]])
== Προτεινόμενη βιβλιογραφία ==
* Robert Collison, ''Encyclopaedias: Their History Throughout the Ages'', 2nd ed. (New York, London: Hafner 1966)
== Δικτυακοί τόποι ==
* [http://stommel.tamu.edu/~baum/hyperref.html Μακρύς κατάλογος λεξικών και εγκυκλοπαιδειών (τελ. αναθ. Νοέμβριος 1999)]
* [http://www.search.com/search?channel=19&cat=63 CNET's encyclopedia meta-search] (
* [http://c2.com/cgi-bin/wiki?EncyclopediaSystematica Encyclopedia Systematica-Wiki]
[[Κατηγορία:Εγκυκλοπαίδειες|*]]
| |||