Βικιπαίδεια

Κυπριακό (ζήτημα): Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Philologus (συζήτηση | συνεισφορές)
2.314 επεξεργασίες
Gts-tg (συζήτηση | συνεισφορές)
75.780 επεξεργασίες
Tagging 22 dead links using Checklinks
Γραμμή 3:
 
Το '''Κυπριακό ζήτημα''' ή '''Κυπριακό πρόβλημα''' και συνηθέστερα, απλώς «'''Κυπριακό'''»,{{#tag:ref|Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ελληνικής Δημοκρατίας αναφέρεται στο θέμα με τον όρο «Κυπριακό ζήτημα»<ref>[http://www.mfa.gr/kypriako/ Κυπριακό]. Ελληνική Δημοκρατία. Υπουργείο Εξωτερικών. Ανακτήθηκε την 1η Οκτωβρίου 2014.</ref>, όπως και επιστημονικές εργασίες που εκπονήθηκαν σε ελληνικά πανεπιστήμια<ref>{{cite web|last=Βαμβακούση|first=Aικατερίνη Α.|title=Προληπτική διπλωματία και το Κυπριακό Ζήτημα : η συμβολή των Ηνωμένων Εθνών|url=http://pandemos.panteion.gr/index.php?op=record&pid=iid:7006&lang=el|publisher=Πάντειο Πανεπιστήμιο Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014}}</ref><ref> Μικρομάστορας Μ. Γεώργιος, «Σύγχρονες Προσεγγίσεις του Κυπριακού Ζητήματος». Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο. Τμήμα Γεωγραφίας. Αθήνα, Φεβρουάριος 2012.</ref><ref> Καπετανάκης Ελευθέριος του Γεωργίου, «Εξωτερικοί/Εσωτερικοί Παράγοντες που Επηρέασαν την Διαμόρφωση της Εξωτερικής Πολιτικής της Τουρκίας έναντι στην Κύπρο και το Κυπριακό, κατά την Περίοδο 1955-1959». Πανεπιστήμιο Πειραιά. Τμήμα Διεθνών και Ευρωπαϊκών Σπουδών. Πειραιάς, 2010.</ref>, ενώ με αυτόν τον όρο αναφέρεται και στο Βιβλίο Ιστορίας Στ΄ Τάξης των Δημοτικών Σχολείων της Ελλάδας.<ref name="Βιβλίο ΣΤ΄">{{cite book|last=Κολιόπουλος Ι., Μιχαηλίδης Ι., Καλλιανώτης Α και Μηναόγλου Χ.|title=Ιστορία του Νεότερου και Σϋγχρονου Κόσμου|year=2012|publisher=Ινστιτούτο Τεχνολογίας, Υπολογιστών και Εκδόσεων «ΔΙΟΦΑΝΤΟΣ»|isbn=0-10-0182-01-2012|url=http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSDIM-F114/520/3385,13657/}}</ref> Αντίθετα, το Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας αναφέρεται στο ίδιο θέμα με τον όρο «Κυπριακό Πρόβλημα».<ref name="Cyprus MFA">{{cite web|title=Το Κυπριακό Πρόβλημα. Ιστορική Αναδρομή.|url=http://www.mfa.gov.cy/mfa/mfa2006.nsf/cyprus01_gr/cyprus01_gr?OpenDocument#|publisher=Υπουργείο Εξωτερικών της Κυπριακής Δημοκρατίας|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014}}</ref> Συνηθέστερα όμως, σε πλήθος καθημερινών δημοσιευμάτων στην ελληνική γλώσσα, σε Ελλάδα ή Κύπρο, αναφέρεται απλώς με το επίθετο «Κυπριακό», δηλ. με εννοούμενο ουσιαστικό την λέξη «ζήτημα» ή «πρόβλημα».<ref name="Ναυτεμπορική,1η Οκτ. 2014">{{cite news|title=Ν. Αναστασιάδης: Αποφασισμένοι για λύση βιώσιμη και λειτουργική στο Κυπριακό|url=http://www.naftemporiki.gr/story/862413/n-anastasiadis-apofasismenoi-gia-lusi-biosimi-kai-leitourgiki-sto-kupriako|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=Η ΝΑΥΤΕΜΠΟΡΙΚΗ|date=Τετάρτη, 01 Οκτωβρίου 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Βενιζέλος: "Στο Κυπριακό η Ελλάδα δεν θα αποδεχθεί ποτέ νομιμοποίηση των τετελεσμένων"|url=http://news247.gr/eidiseis/politiki/venizelos_sto_kypriako_h_ellada_den_tha_apodexthei_pote_nomimopoihsh_twn_tetelesmenwn.3058136.html|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=news247|date=1η Οκτωβρίου 2014}}</ref><ref name="ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ, 28 Σεπ. 2014">{{cite news|last=ΕΛΛΙΣ|first=ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ|title=Δυναμική πρωτοβουλία ΗΠΑ για λύση Κυπριακού, λόγω φυσικού αερίου και ISIS|url=http://www.kathimerini.gr/785693/article/epikairothta/politikh/dynamikh-prwtovoylia-hpa-gia-lysh-kypriakoy-logw-fysikoy-aerioy-kai-isis|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ|date=28 Σεπτεμβρίου 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Σταύρος Λυγερός: «Κυπριακό: Η αιρετική λύση»|url=http://www.protothema.gr/culture/books/article/414471/stauros-lugeros-kupriako-i-airetiki-lusi/|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=ΠΡΩΤΟ ΘΕΜΑ|date=30 Σεπτεμβρίου 2014}}</ref><ref>{{cite news|title=Δέσμευση των Βρετανών Συντηρητικών στο Κυπριακό|url=http://ikypros.com/?p=47832|accessdate=2 Οκτωβρίου 2014|newspaper=ikypros.com|date=30 Σεπτεμβρίου 2014}}</ref> |group = Σημ.}}
είναι ζήτημα διεθνούς δικαίου που οφείλεται στην παράνομη [[Τουρκική εισβολή στην Κύπρο|στρατιωτική εισβολή]] και κατοχή του βορείου τμήματος της [[Κυπριακή Δημοκρατία|Κυπριακής Δημοκρατίας]] από την [[Τουρκία]]. Aρχικά το Κυπριακό ήταν [[Αποικία#.CE.94.CE.B9.CE.B5.CE.B8.CE.BD.CE.AD.CF.82Διεθνές .CE.B4.CE.AF.CE.BA.CE.B1.CE.B9.CE.BFδίκαιο|αποικιακό ζήτημα]], που δημιουργήθηκε όταν η Αγγλία προσάρτησε την Κύπρο στις [[5 Νοεμβρίου]] [[1914]] καθιστώντας την «αποικία του Στέμματος». Για να αντιμετωπίσουν το αίτημα των Ελλήνων της Κύπρου για αυτοδιάθεση και τη σχετική προσφυγή της Ελλάδας στον Ο.Η.Ε., οι Άγγλοι ευνόησαν την εμπλοκή της τουρκοκυπριακής κοινότητας και της [[Τουρκία]]ς επιδιώκοντας τη μετατροπή του Κυπριακού σε δικοινοτική διαφορά Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων και σε διμερή διακρατική διαφορά της [[Ελλάδα]]ς και της [[Τουρκία]]ς.
 
Το Κυπριακό επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, ορισμένοι εκ των οποίων μεταβάλλονται κατά την μακρόχρονη πορεία του, την αντιπαράθεση ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία, αλλά και τη γεωστρατηγική θέση της Κύπρου στο πέρασμα από την Ευρώπη στη [[Μέση Ανατολή]] (έχει χαρακτηριστεί το «αβύθιστο αεροπλανοφόρο» από τον [[Νιχάτ Ερίμ]], στα νότια της Τουρκίας). Η θέση της Κύπρου καθιστούσε τον έλεγχο του εδάφους της θέμα ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα ξένων δυνάμεων, κυρίως της Μεγάλης Βρετανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά και της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]] στα χρόνια του [[Ψυχρός Πόλεμος|Ψυχρού Πολέμου]].
Γραμμή 16:
Με την προσφυγή της Ελλάδας στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών το 1954, με την οποία ζητούσε την εφαρμογή της αυτοδιάθεσης των λαών στην περίπτωση της Κύπρου, και τις παρεμβάσεις της Τουρκίας, της Βρετανίας και άλλων χωρών επί του θέματος, το Κυπριακό πρόβλημα απέκτησε διεθνή χαρακτήρα<ref>T. W. Adams, "The American Concern in Cyprus", ''Αnnals of the American Academy of Political and Social Science'' 401, 1972, σ. 96˙ Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 53.</ref>.
 
Το Κυπριακό πρόβλημα σήμερα είναι πρόβλημα διεθνούς δικαίου που προκαλούν η παράνομη στρατιωτική κατοχή του βόρειου τμήματος της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία (καταδικάστηκε με το Ψήφισμα 1974/360 του Συμβουλίου Ασφαλείας<ref>[http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=S/RES/360(1974) United Nations Official Document<!-- Bot generated title -->]</ref> του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Ο.Η.Ε.]]), η βίαιη αλλοίωση της πληθυσμιακής σύνθεσης και της πολιτισμικής ταυτότητας της κατεχόμενης περιοχής, και οι ανεπιτυχείς, ως τώρα, προσπάθειες της κατοχικής δύναμης να προκαλέσει τη διεθνή αναγνώριση ανεξάρτητου τουρκοκυπριακού κράτους.
 
==Οθωμανική Αυτοκρατορία και περίοδος της Αγγλοκρατίας==
Γραμμή 34:
 
===Μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ===
Το [[1947]] εκλέχτηκε αρχιεπίσκοπος Κύπρου ο γηραιός [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Β΄|Μακάριος Β΄]], ο οποίος στην ενθρόνισή του εκφώνησε ένθερμο λόγο υπέρ της ένωσης και τον επόμενο χρόνο ίδρυσε το «Εθναρχικόν Συμβούλιον προς προώθησιν του Εθνικού Ενωτικού Αγώνος»<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 17.</ref>. Το [[1948]] επίσης εκλέχτηκε Μητροπολίτης Κιτίου ο μετέπειτα [[Αρχιεπίσκοπος Κύπρου Μακάριος Γ΄]] (κατά κόσμον Μιχαήλ Μούσκος) και πρώτος Πρόεδρος Δημοκρατίας μετά την ανεξαρτησία. Τον Ιανουάριο του [[1950]], ως προϊστάμενος του [[Γραφείο Εθναρχίας|Γραφείου Εθναρχίας]] της Αρχιεπισκοπής Κύπρου, οργάνωσε δημοψήφισμα στις εκκλησίες υπό την επίβλεψη των ιερέων. Το δημοψήφισμα είχε τη μορφή δημόσιας (φανερής) συλλογής υπογραφών<ref>[http://cyprus.novopress.info/?p=62 ΕΝΩΤΙΚΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ 15-22/1/1950 (in Greek, includes image of a signature page)]{{dead link|date=June 2015}}</ref><ref>[http://www.hellas.org/cyprus/dimopsif.htm Κύπρος: το ενωτικό δημοψήφισμα που έγινε με υπογραφές (in Greek)]</ref>. Το 95,7% αυτών που είχαν δικαίωμα συμμετοχής υπόγραψαν υπέρ της ένωσης. Το ίδιο έτος εξελέγη ο ίδιος [[Αρχιεπίσκοπος]] Κύπρου.
 
Το [[1949]] τάχθηκε και το Α.Κ.Ε.Λ. ανοιχτά υπέρ της ένωσης. Μέσω οργανώσεων και Δημοτικών Συμβουλίων που έλεγχε, κατάγγειλε με υπόμνημα στο Συμβούλιο Ασφαλείας του Ο.Η.Ε. την καταπίεση των Ελλήνων της Κύπρου από τους Βρετανούς προβάλλοντας ταυτόχρονα και το αίτημα για ένωση. Παράλληλα, κάλεσε την Ελληνική Κυβέρνηση «να υποστηρίξει τον πανελλήνιο πόθο για την ένωση της Κύπρου με τη μητέρα Ελλάδα»<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 18-19.</ref>. Ωστόσο οι ιδεολογικές διαφορές με την Εκκλησία απέτρεψαν τη συνεργασία μεταξύ των δύο ισχυρότερων οργανώσεων του κυπριακού Ελληνισμού. «Οπαδοί δογμάτων αντίθετων προς τον Χριστιανισμό» διαγράφηκαν από τους ενοριακούς καταλόγους τις παραμονές των αρχιεπισκοπικών εκλογών και επίσης αποκλείστηκαν από το Εθναρχικό Συμβούλιο<ref>Ε. Αβέρωφ-Τοσίτσας, ''Ιστορία χαμένων ευκαιριών (Κυπριακό, 1950-1963)'', τ. Α΄, 2η έκδ., Αθήνα 1982, σ. 29-30.</ref>. Το Α.Κ.Ε.Λ. απήχε καταγγέλοντας τις εκλογές ως «εκλογικό πραξικόπημα» και «μαύρη σελίδα της ιστορίας της Εκκλησίας»<ref>Π. Παπαδημήτρης, "Ο πρώτος πρόεδρος της Κύπρου, Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄ (1913-1977)", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 55.</ref>.
Γραμμή 61:
Οι εκκλήσεις του Μακαρίου και του Κιουτσούκ στις κοινότητές τους να παραδώσουν τα όπλα τους, δεν βρήκαν ανταπόκριση στους Τουρκοκύπριους. Αντίθετα έδωσαν την ευκαιρία στον [[Ραούφ Ντενκτάς]] να εναντιωθεί στον Κιουτσούκ και να αυξήσει την επιρροή της συγκρουσιακής μερίδας στην τουρκοκυπρική κοινότητα.<ref name="ReferenceA" />.
 
Φαινόμενα ενδοκοινοτικής βίας επίσης δεν έλειψαν. Με αφορμή δυο σοβαρά επεισόδια μεταξύ αριστερών και ανταρτών της ΕΟΚΑ που άφησαν δυο οπαδούς της Αριστεράς νεκρούς, το ΑΚΕΛ πραγματοποίησε τον Ιανουάριο του 1958 μαζικές συγκεντρώσεις, στις οποίες κατήγγειλε την ΕΟΚΑ για οργανωμένες επιθέσεις με στόχο το ίδιο το αριστερό κίνημα, και ζήτησε την παρέμβαση του Μακαρίου αλλά επανέλαβε παράλληλα την προσήλωσή του στον στόχο της Αυτοδιάθεσης-Ένωσης. Η ίδια η ΕΟΚΑ με ανακοινώσεις της απορρίπτει της κατηγορίες, δικαιολογεί τη στάση των ανταρτών λέγοντας ότι ενήργησαν ενώ βρίσκονταν σε αυτοάμυνα και αναφέρει ότι στόχοι της ΕΟΚΑ είναι μόνο πρόσωπα που υποσκάπτουν τον Αγώνα ανεξαρτήτως ιδεολογίας.<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/renewal_of_violence%20-%20%2757-58.html Nancy Crawshaw, ''The Cyprus Revolt'']{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Το ζήτημα αυτό εξακολουθεί ακόμα και σήμερα να διχάζει έντονα την κυπριακή κοινωνία.
 
==Ανεξαρτησία, τα πρώτα χρόνια (1960-63)==
Γραμμή 97:
 
====Σχέδιο Ακρίτας====
Στις 21 Απριλίου 1966 η εφημερίδα "Πατρίς", φιλικά προσκείμενη στο [[Γεώργιος Γρίβας - Διγενής|Γεώργιο Γρίβα]], δημοσίευσε το απόρρητο ''"Σχέδιο Ακρίτας"''<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/akritas_plan.htm Το Σχέδιο Ακρίτας (στα Αγγλικά)]{{dead link|date=June 2015}}</ref>, το οποίο φέρεται να είχε εκπονηθεί τα πρώτα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Κύπρου από τον Υπουργό Εσωτερικών της Κυπριακής Κυβέρνησης [[Πολύκαρπος Γεωρκάτζης|Πολύκαρπο Γεωρκάτζη]] εν γνώσει του [[Μακάριος|Μακάριου]]. Ο Γεωρκάτζης φέρεται να είχε συστήσει μυστική οργάνωση, της οποίας ηγείτο με το ψευδώνυμο «Ακρίτας» <ref>[http://www.iospress.gr/ios1999/ios19991226a.htm Ιός της Ελευθεροτυπίας με περαιτέρω παραπομπές]</ref>. Το σχέδιο απευθυνόταν στα μέλη της οργάνωσης και η δημοσίευσή του πρέπει να οφείλεται στη διαμάχη Γρίβα-Μακάριου. Η ύπαρξη του σχεδίου αυτού δε διαψεύστηκε (ούτε επιβεβαιώθηκε) από την Κυπριακή Κυβέρνηση<ref name="auto1">[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/zenon%20-%20part%202.html Zenon Stavrinides, The Cyprus Conflict]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Στην οργάνωση του Γεωρκάτζη φέρεται να ήταν μέλος και ο μέχρι πρότινος Πρόεδρος της Κύπρου [[Τάσος Παπαδόπουλος]]. Το κείμενο ήταν ανάλυση των στόχων της ελληνοκυπριακής πολιτικής και των μεθόδων που έπρεπε να ακολουθηθούν, για να επιτευχθούν οι στόχοι αυτοί. Τελικός στόχος ήταν η Ένωση με την Ελλάδα. Επειδή όμως κάτι τέτοιο δεν ήταν εφικτό μετά την υπογραφή των Συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου, θα έπρεπε πρώτα να αποδεσμευθεί η Κύπρος από αυτές τις Συνθήκες. Για να μπορέσει να αποδεσμευθεί η Κύπρος από τις συνθήκες θα έπρεπε να καταδειχθεί ότι η λύση που δόθηκε στο Κυπριακό με τις συνθήκες αυτές δεν ήταν δίκαιη και δεν έλυσε το πρόβλημα. Έπρεπε δηλαδή να προβληθούν και να τονιστούν οι δυσλειτουργίες του Συντάγματος και των Συνθηκών. Πολιτειακές δυσλειτουργίες θα εξυπηρετούσαν το σκοπό αυτόν. Σε αυτό το πλαίσιο θα έπρεπε να περάσει προς τη διεθνή κοινότητα η εντύπωση ότι, ενώ η συμβίωση των δύο κοινοτήτων είναι εφικτή, επικρατούσα είναι η ελληνοκυπριακή κοινότητα, η οποία θα όφειλε να είναι και ο βασικός συνομιλητής. Δεύτερος άμεσος στόχος ήταν, αφού καταδειχθούν οι δυσλειτουργίες του Συντάγματος, να καταστεί δυνατή η τροποποίησή του χωρίς τη συναίνεση ξένων κρατών. Για να γίνει αυτό θα έπρεπε να παρουσιαστεί η τροποποίηση του Συντάγματος ως απόρροια του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης των λαών και να μη συνδεθεί με την Ένωση, για να μην προκληθούν αντιδράσεις. Σε πρώτη φάση θα τροποποιούνταν οι διατάξεις που έδιναν δικαίωμα βέτο στους Τουρκοκυπρίους και θα αντικαθίσταντο από εγγυήσεις για τη μειονότητα. Η τελική φάση του σχεδίου προέβλεπε τη διενέργεια [[δημοψήφισμα|δημοψηφίσματος]] για την Ένωση με την Ελλάδα. Το σχέδιο αναφέρεται στη χρήση ένοπλης βίας μόνο ως άμυνα στις αντιδράσεις των Τουρκοκυπρίων.
 
===Συνταγματική Κρίση - Τα «Δεκατρία Σημεία» ===
Η κρίση πράγματι ξέσπασε στα τέλη του 1963. Στις 30 Νοεμβρίου 1963 ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πρότεινε τροποποιήσεις στο Σύνταγμα (τα λεγόμενα «Δεκατρία Σημεία»), που αφορούσαν στη διανομή των εξουσιών ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή και τουρκοκυπριακή κοινότητα και θα το καθιστούσαν, κατά την ελληνοκυπριακή άποψη, πιο λειτουργικό και αποτελεσματικό. Οι τροποποιήσεις που πρότεινε ο Μακάριος, μεταξύ άλλων, αφαιρούσαν το δικαίωμα βέτο από τον Ελληνοκύπριο πρόεδρο και τον Τουρκοκύπριο αντιπρόεδρο και άλλαζαν το σύστημα των χωριστών πλειοψηφιών, περιορίζοντας τα υπερπρονόμια της τουρκοκυπριακής κοινότητας σε εξασφαλισμένα δικαιώματα μειονότητας<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/13_points.html Τα 13 Σημεία του Μακάριου]{{dead link|date=June 2015}}</ref>.
 
Πριν ακόμα εκφράσει την άποψή της η τουρκοκυπριακή ηγεσία, έσπευσε η Τουρκική Κυβέρνηση στις 17 Δεκεμβρίου να επιδώσει έντονο και προσβλητικό υπόμνημα στον Μακάριο, με το οποίο απέρριπτε τα «Δεκατρία Σημεία»<ref>Φ. Στυλιανού, "Τα 13 Σημεία", στο: Π. Παπαπολυβίου (επιμ.), ''1960-2010: Ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας'', τ. 1, ''1960-1969: Η δεκαετία της εγκαθίδρυσης'', Λευκωσία 2010, σ. 95.</ref>. Η τουρκοκυπριακή κοινότητα θεώρησε αυτές τις προτάσεις ως προσπάθεια αλλαγής της Συνθήκης Ζυρίχης-Λονδίνου και περιορισμού των δικαιωμάτων της.
Γραμμή 130:
 
===Τουρκική αεροπορική επιδρομή στην Τηλλυρία===
Οι ταραχές κλιμακώθηκαν στρατιωτικά στις αρχές Αυγούστου του 1964, όταν ελληνικές δυνάμεις και δυνάμεις της Εθνικής Φρουράς επιτέθηκαν στον τουρκοκυπριακό θύλακα των [[Κόκκινα|Κοκκίνων]] στις βόρειες ακτές του νησιού. Αιτία της επίθεσης ήταν ότι ο παράκτιος θύλακας χρησιμοποιούνταν ως βάση για την εισαγωγή όπλων και μαχητών από την Τουρκία. Η Τουρκία αντέδρασε άμεσα στην επίθεση και η τουρκική [[Αεροπορία]] βομβάρδισε ελληνοκυπριακές θέσεις στην [[Τυλληρία]] με βόμβες [[ναπάλμ]], καθιστώντας σαφείς τις προθέσεις της σε περίπτωση εμπλοκής. 55 Ελληνοκύπριοι σκοτώθηκαν, εκ των οποίων οι 28 πολίτες<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/Patrick-chp%203.html Richard Patrick]{{dead link|date=June 2015}}</ref>.
 
Η αποστολή δυνάμεων του ΟΗΕ για την τήρηση της ανακωχής κατά μήκος της Πράσινης Γραμμής κατέδειξε ότι το κυπριακό πρόβλημα παρέμενε ενεργό και είχε προσλάβει έναν διεθνή χαρακτήρα, τον οποίο εξακολουθεί να διατηρεί ως τις μέρες μας. Παράλληλα αποτέλεσμα των συγκρούσεων αυτών ήταν η δημιουργία δύο «πράσινων γραμμών» ανάμεσα στις δύο κοινότητες, μιας γεωγραφικής και μιας ψυχολογικής <ref>[http://www.cyprus-dispute.org/materials/galoplaza/galoplaza2.html Δες π.χ. Έκθεση του Μεσολαβητή των Ηνωμένων Εθνών Γκάλο Πλάζα, παρ.51]</ref>
Γραμμή 148:
[[Εικόνα:Cyprus 1973 ethnic gr.svg|thumb|right|300px|Χάρτης της κατανομής εθνοτήτων στην Κύπρο κατά το 1973 (πηγή:CIA). Οι τουρκοκυπριακοί θύλακες σημειώνονται με μωβ. Κατά το διάστημα 1964-1974 η κατανομή των θυλάκων παρουσίασε μικρή μεταβολή.]]
 
Μετά την κλιμάκωση της έντασης με την τουρκική επίθεση τον Αύγουστο του 1964 στην [[Τηλλυρία]], τις ταραχές διαδέχτηκε αρχικά σχετική ηρεμία. Στο διάστημα μεταξύ 1964 και 1974 οι περίοδοι των διακοινοτικών εντάσεων εναλλάσσονταν με περιόδους διακοινοτικών συνομιλιών, οι οποίες όμως δεν κατέληγαν σε κάποιο αποτέλεσμα. Ο Μακάριος, όταν έχασε τον έλεγχο της Εθνικής Φρουράς, συνέστησε παραστρατιωτικές ομάδες και τις εξόπλισε με όπλα από την [[Τσεχοσλοβακία]], κάτι που μαθεύτηκε και προκάλεσε διεθνείς αντιδράσεις το [[1966]] και το [[1972]], αναγκάζοντάς τον να παραδώσει τον βαρύτερο οπλισμό στις δυνάμεις του ΟΗΕ προς φύλαξιν. Η Κυπριακή Κυβέρνηση, φοβούμενη επέμβαση της Τουρκίας σε περίπτωση περαιτέρω ενόπλων ταραχών, άλλαξε πολιτική και επέβαλε το 1964 οικονομικές κυρώσεις ([[εμπάργκο]]) στους τουρκοκυπριακούς θύλακες περιορίζοντας τη διακίνηση αγαθών οι οποίες όμως μέχρι το τέλος του χρόνου ουσιαστικά τερματίζονται.<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/patrick%20chp%204%20pt%202.html Patrick, Κεφάλαιο 4]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Το Νοέμβριο του 1967 ελληνοκυπριακές δυνάμεις επιτέθηκαν στους Τουρκοκυπρίους στις περιοχές Άγιος Θεόδωρος και Κοφίνου δυτικά της [[Λάρνακα]]ς ύστερα από εντάσεις και προκλήσεις μεταξύ των δύο πλευρών, με αποτέλεσμα τον θάνατο 22 Τουρκοκυπρίων και ενός Ελληνοκυπρίου. Η Τουρκία απείλησε να εισβάλει στο νησί και η εισβολή απετράπη μόνο με ανταλλάγματα την απόσυρση της ελληνικής μεραρχίας από την Κύπρο και την ανάκληση του Γρίβα στην Ελλάδα. Πέρα από τις αδιέξοδες συνομιλίες, η Κυπριακή Κυβέρνηση δεν έκανε καμιά προσπάθεια σε πρακτικό επίπεδο προσέγγισης του τουρκοκυπριακού στοιχείου.
 
Στην εξωτερική πολιτική ο Μακάριος προσέγγισε το [[Κίνημα των Αδεσμεύτων]], την [[Ε.Σ.Σ.Δ.]] και το [[Σύμφωνο της Βαρσοβίας]] υπολογίζοντας στην αντίδραση των τελευταίων σε μια τουρκική εισβολή. Πρόθεσή του ήταν να παρουσιάσει την Κύπρο ως μια ανεξάρτητη χώρα και να επισείσει το κίνδυνο γεωγραφικής επέκτασης του [[ΝΑΤΟ]] σε περίπτωση τουρκικής εισβολής. Η Ε.Σ.Σ.Δ. στην αρχή τάχθηκε με το μέρος του Μακάριου, θέλοντας να αποτρέψει την είσοδο της Κύπρου στο ΝΑΤΟ, αργότερα όμως αναγνώρισε ότι οι καλές σχέσεις με την Τουρκία λόγω των Στενών του [[Βόσπορος|Βοσπόρου]] ήταν προτιμότερες.
Γραμμή 156:
===Σχέδιο Άτσεσον===
[[Εικόνα:Dean Acheson.jpg|thumb|150px|Ο Dean Acheson]]
Το [[1964]], μεσουσών των ταραχών μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, ο Πρόεδρος των [[ΗΠΑ]] [[Λύντον Τζόνσον]] αναθέτει στον πρώην Υπουργό Εξωτερικών [[Ντην Άτσεσον]] να μεσολαβήσει για την εξεύρεση λύσης. Ο Άτσεσον καταστρώνει δύο σχέδια<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/acheson_plan.html Τα σχέδια Άτσεσον]{{dead link|date=June 2015}}</ref>, τα οποία όμως τελικά απορρίπτονται από τα εμπλεκόμενα μέρη. Βάση και των δύο σχεδίων ήταν η ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα έναντι ανταλλαγμάτων προς την Τουρκία. Το πρώτο σχέδιο προέβλεπε παραχώρηση στην Τουρκία της χερσονήσου της [[Καρπασία]]ς για τη δημιουργία κυρίαρχης στρατιωτικής βάσης. Με τον τρόπο αυτόν εξασφαλιζόταν ότι δε θα χρησιμοποιηθεί η Κύπρος ως εφαλτήριο για επίθεση εναντίον της από τους Έλληνες. Παράλληλα θα παραχωρούνταν προνόμια αυτοδιοίκησης σε ορισμένες περιοχές στους Τουρκοκύπριους. Το σχέδιο αυτό απέρριψε ο Μακάριος, θεωρώντας το διχοτόμηση και εμμένοντας στην άνευ όρων Ένωση<ref>[http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=13465&m=A10&aa=3 Η κυπριακή άποψη για το Σχέδιο Άτσεσον, Το Βήμα της 13/1/2002]{{dead link|date=June 2015}}</ref>, ενώ ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν πρόθυμος να το συζητήσει<ref>[http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=13477&m=A26&aa=1 Η άποψη του Γεωργίου Παπανδρέου για το Σχέδιο Άτσεσον]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Το δεύτερο σχέδιο προέβλεπε απλή εκμίσθωση της Καρπασίας στην Τουρκία και παραχώρηση του [[Καστελλόριζο]]υ από την Ελλάδα στην Τουρκία. Και αυτό το σχέδιο το απέρριψε ο Μακάριος, ενώ στη συνέχεια το απέρριψε και η Τουρκία, η οποία συζητούσε μόνο παραχώρηση κυρίαρχης βάσης ως αντάλλαγμα<ref>[http://www.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=16.04.2005,id=26708512 Προδημοσίευση στην ''Ελευθεροτυπία'' της 16/4/2005 από το βιβλίο του Μακάριου Δρουσιώτη «Η Πρώτη Διχοτόμηση»]</ref><ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_745527_24/08/2002_35341 Άρθρο στην ''Καθημερινή'' της 24/8/02]</ref>. Το Σχέδιο Άτσεσον έμεινε έτσι στην ιστορία για άλλους ως μεγάλη χαμένη ευκαιρία για το Κυπριακό, ενώ για άλλους ως πρώτη αποτυχημένη απόπειρα διχοτόμησης της Κύπρου.
 
===Αναφορά Πλάζα===
Γραμμή 162:
 
===Σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας===
Οι σχέσεις Αθήνας-Λευκωσίας δεν ήταν οι καλύτερες δυνατές. Ήδη οι Ελληνοκύπριοι θεωρούσαν τις Συνθήκες Λονδίνου-Ζυρίχης προδοσία από τη μεριά της Αθήνας του αγώνα για Ένωση, στάση που καταλόγιζε ως το τέλος της ζωής του ο [[Κωνσταντίνος Γ. Καραμανλής|Κωνσταντίνος Καραμανλής]] στον Μακάριο<ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_columns_206807_26/11/2006_206704 Άρθρο στην ''Καθημερινή'' της 26/11/2006] Ο Καραμανλής φέρεται να ρώτησε τον Μακάριο σε πολύ μεταγενέστερη συνάντησή τους: ''«Παπά μου, την ίδια συνθήκη δεν υπογράψαμε; Πώς γίνεται να βγήκες εσύ ήρωας κι εγώ προδότης;»''</ref><ref>[http://tovima.dolnet.gr/print_article.php?e=B&f=14802&m=A14&aa=1 Βλ. και Άρθρο του Αλέξη Παπαχελά στο ''Βήμα'' της 2/7/2006]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Η απουσία αντίδρασης στους τουρκικούς βομβαρδισμούς του Αυγούστου του 1964 απογοήτευσε εκ νέου την Κυπριακή Κυβέρνηση. Από την άλλη η Ελληνική Κυβέρνηση είχε καταστήσει από την αρχή σαφές, ότι δεν επιθυμούσε σύρραξη με την Τουρκία και ότι στη χάραξη της πολιτικής της όφειλε να λάβει υπ’ όψιν και τους ελληνικούς πληθυσμούς στην Τουρκία. Η ανησυχία αυτή εντάθηκε μετά το [[Σεπτεμβριανά|πογκρόμ κατά των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης (Σεπτεμβριανά)]] το [[1955]]. Στη διατάραξη των σχέσεων συντελούσε και η αντίληψη της Αθήνας, η οποία ήθελε να έχει το πάνω χέρι στις διαπραγματεύσεις για το Κυπριακό, πράγμα που ο Μακάριος δεν ήταν διατεθειμένος να δεχθεί. Η ανακοίνωση των «Δεκατριών Σημείων» από τον Μακάριο, που στάθηκαν η αιτία για τις ενδοκοινοτικές ταραχέην της Ελληνικής Κυβέρνησης, η οποία όχι μόνο δε θα είχε συμφωνήσει σε κάτι τέτοιο, αλλά και είχε προειδοποιήσει τον Μακάριο, ότι σε περίπτωση μονομερούς καταγγελίας των Συνθηκών, θα διαχώριζε δημόσια τη θέση της<ref>[http://news.kathimerini.gr/4dcgi/_w_articles_politics_194839_17/11/2002_44436 Επιστολή της 19/4/1963 του τότε Υπουργού Εξωτερικών Ευάγγελου Αβέρωφ προς τον Μακάριο, ''Καθημερινή'' της 17/11/02]: ''«Eιδικώτερον ως προς ό,τι αφορά τα κυπριακά θέματα, είμεθα αποφασισμένοι να εξακολουθήσωμεν να σας βοηθώμεν καθ’ ον τρόπον επράξαμεν μέχρι τούδε, αλλά να διαχωρίσωμεν και δημοσία την γραμμήν μας αν επιδιωχθή μονομερής κατάργησις των Συμφωνιών ή μέρους αυτών.»''</ref>. Το ίδιο συνέβη και με το γεγονός που οδήγησε στην κλιμάκωση της έντασης, την επίθεση στον τουρκοκυπριακό θύλακα των Κοκκίνων. Ο τότε πρωθυπουργός [[Γεώργιος Παπανδρέου (πρεσβύτερος)|Γεώργιος Παπανδρέου]] έστειλε εμπιστευτικό σημείωμα στον Μακάριο με την περίφημη φράση ''«Μακαριώτατε, άλλα συμφωνούμεν και άλλα πράττετε»'' <ref>[http://www.idec.gr/iier/new/cyprus%20foreign%20policy%20Tsardanidis.doc Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, "Η Κυπριακή εξωτερική πολιτική: 1960- 1974", 2006, σελ. 48] {{doc}}</ref>. Ανησυχία στην Αθήνα δημιουργούσε επίσης η προσέγγιση Μακάριου-[[Ε.Σ.Σ.Δ.]], καθώς και η απήχηση του αριστερού ΑΚΕΛ <ref>[http://www.idec.gr/iier/new/cyprus%20foreign%20policy%20Tsardanidis.doc Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, "Η Κυπριακή εξωτερική πολιτική: 1960- 1974", 2006, σελ. 47] {{doc}}</ref>. Δεν είχαν περάσει 15 χρόνια από τη νίκη των κυβερνητικών στρατευμάτων με τη βοήθεια Άγγλων και Αμερικανών στον ελληνικό [[Ελληνικός Εμφύλιος 1946 - 1949|Εμφύλιο]] και η Ελλάδα ήταν σφιχτά προσδεδεμένη στο άρμα της Δύσης.
 
===Το αίτημα για ''Ένωση''===
Το πάγιο αίτημα των Ελληνοκυπρίων από τις αρχές του αιώνα ήταν η «[[Ένωσις]] με τη μητέρα Ελλάδα» (υπό την έννοια της ενσωμάτωσης του νησιού στην Ελλάδα, όχι της δημιουργίας κάποιου είδους Κυπρο-Ελληνικής Ένωσης). Με αυτό το σύνθημα ξεκίνησε και η ΕΟΚΑ τον αγώνα της το 1955, αυτό ήταν και το ποθούμενο του ελληνοκυπριακού λαού και πολιτικής ηγεσίας το 1959. Η ελληνοκυπριακή κοινότητα αναγκάστηκε τελικά να συμβιβαστεί με τη δημιουργία ενός ανεξάρτητου, συνεταιρικού κράτους με τους Τουρκοκύπριους, στη βάση των Συνθηκών Λονδίνου-Ζυρίχης, οι οποίες απέκλειαν το ενδεχόμενο μελλοντικής προσάρτησης του νησιού σε τρίτη χώρα. Ο Γρίβας κατηγορούσε ανοιχτά το Μακάριο ότι με την υπογραφή των Συνθηκών πρόδωσε τους ελληνοκυπριακούς πόθους. Ο Ελληνοκύπριος στρατηγός δεν σταμάτησε ποτέ να προβάλλει επιτακτικά το αίτημα αυτό. Αλλά και ο Μακάριος και οι υπόλοιποι Ελληνοκύπριοι πολιτικοί εξακολούθησαν να μιλούν σε κάθε ευκαιρία για Ένωση και μετά τις Συνθήκες. Αυτό ήταν και το επιχείρημα των Τουρκοκυπρίων, με το οποίο αρνούνταν την οποιαδήποτε τροποποίηση των Συνθηκών. Φοβούνταν ότι ένα άλλο μοντέλο διοίκησης θα επέτρεπε στους Ελληνοκυπρίους να επιτύχουν την ενσωμάτωση του νησιού στην Ελλάδα, με επακόλουθο, αν όχι το διωγμό της τουρκοκυπριακής κοινότητας, τουλάχιστον μια τύχη παρόμοια με αυτήν της [[Μουσουλμανική μειονότητα Ελλάδος|μουσουλμανικής μειονότητας]] της [[Θράκη (διαμέρισμα)|Θράκης]].
 
Στην πορεία όμως δε γινόταν κάτι στην πράξη προς την κατεύθυνση αυτή. Ο Γρίβας και οι οπαδοί του κατηγορούσαν ανοιχτά τον Μακάριο, ότι ποτέ δε στόχευε στην Ένωση, παρά μόνο στην κατάληψη της εξουσίας. Έχοντας συγκεντρώσει στα χέρια του πολιτική και θρησκευτική εξουσία, δεν είχε κανέναν λόγο να τις παραχωρήσει σε άλλον. Η κατηγορία αυτή τού προσήφθη και από άλλους, όταν απέρριψε το Σχέδιο Άτσεσον, το οποίο προέβλεπε ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα το [[1964]]<ref>Άρθρο της ''Washington Star'', 1964: ''"The Archbishop pays lip-service to the idea of Enosis and secretly opposes it"'' [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/wash%20star%20+%20acheson.html]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Η απάντηση του Μακάριου ήταν ότι οποιαδήποτε απόπειρα ένωσης θα είχε ως συνέπεια τη στρατιωτική επέμβαση της Τουρκίας και θα κατέληγε στο αντίθετο αποτέλεσμα, στη διχοτόμηση του νησιού.
 
Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές με τον καιρό για πολλούς Ελληνοκυπρίους το κύριο ζητούμενο ήταν πλέον η κυριαρχία του ελληνικού στοιχείου στο νησί και όχι τόσο η (άμεση τουλάχιστον) Ένωση με την Ελλάδα, καθώς στην πράξη αρκετοί δε θα ήταν πρόθυμοι να υπαχθούν από τη μια μέρα στην άλλη στην Αθηναϊκή διοίκηση<ref name="auto1" />. Κατά τους ίδιους μελετητές σε αυτήν την απροθυμία συνέβαλε και η άνοδος του βιοτικού επιπέδου τους χάρη στη επιτυχημένη οικονομική πολιτική του Μακάριου, η οποία έκανε λιγότερο ελκυστική την ένωση με τη μαστιζόμενη από οικονομικά προβλήματα Ελλάδα<ref name="auto1" />. Ειδικά μετά τον εξοβελισμό του τουρκοκυπριακού στοιχείου από το κυπριακό κράτος, ένα μεγάλο μέρος των στόχων είχε (φαινομενικά) επιτευχθεί. Στην αναφορά του ο Γκάλο Πλάζα το 1965 διστάζει να δεχθεί ότι οι Ελληνοκύπριοι είναι διατεθειμένοι να «απορροφηθεί» η Κύπρος από την Ελλάδα, ενώ σε σχετική ερώτησή του η ελληνοκυπριακή ηγεσία και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος δεν έδωσαν σαφή απάντηση ως προς το χρονοδιάγραμμα και τη μορφή της Ένωσης, αν αυτή καθίστατο κάποτε εφικτή. Μια σειρά από ρυθμίσεις, αλλαγές και παραχωρήσεις που θα έπρεπε να γίνουν δεν είχαν απασχολήσει σοβαρά την ελληνοκυπριακή ηγεσία<ref>[http://web.archive.org/web/20071013195526/http://cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/galo_plaza_report.html Αναφορά του μεσολαβητή του ΟΗΕ Galo Plaza, 1965, παρ. 94, 139-141]</ref>. Η επικράτηση της δικτατορίας στην Αθήνα κατέστησε την προοπτική της Ένωσης ακόμα λιγότερο ελκυστική για ορισμένους Ελληνοκυπρίους. Τον Ιανουάριο του [[1968]] ο Αρχιεπίσκοπος εγκατέλειψε και επίσημα την γραμμή της ''Ένωσης'', υποστηρίζοντας ως μόνη εφικτή λύση υπό τις δεδομένες συνθήκες το υπάρχον καθεστώς ανεξαρτησίας, προτιμώντας το εφικτό από το ευκταίο<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/narrative-main-%203.html www.cyprus-conflict.net εξιστόρηση των γεγονότων]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Την ίδια στιγμή όμως το Ενωτικό ρεύμα παραμένει ισχυρό. Το 1967 η Κυπριακή Βουλή με ομόφωνο ψήφισμα της διατρανώνει την αποφασιστικότητα του Κυπριακού λαού να μην "αναστείλει .. τον αγώνα του, μέχρις ότου ο αγών αυτός ευοδωθεί δια της άνευ ενδιαμέσου σταθμού Ενώσεως ενιαίας και ολοκλήρου της Κύπρου μετά της Μητρός Ελλάδος" ενώ ο Βίας Μαρκίδης, εκ μέρους της Επιτροπής Αποκαταστάσεως της Δημοκρατίας στην Ελλάδα απαντούσε στις κατηγορίες των χουντικών περί ανθενωτικής δραστηριότητας του αντιχουντικού κινήματος στην Κύπρο λέγοντας "Ας γίνει η Ένωσις και ας μας συλλάβουν. Και μέσα στην φυλακήν θα γιορτάζωμεν για την εθνική μας αποκατάστασιν." <ref>"Πρώτη Συνάντηση της ΕΑΔΕ (Επιτροπή Αποκατάστασης της δημοκρατίας στην Ελλάδα)" Λευκωσία 1967, σελ 3-4 - παρατίθεται στο "Για την Εθνική Ολοκλήρωση την Αυτοδιάθεση Ένωση", Σάββας Παύλου, Λάκης Πίγγουρας, Βάσος Φτωχόπουλος, Λευκωσία 1983, σελ.140</ref>.
 
===Δικτατορία των Συνταγματαρχών===
Γραμμή 194:
Λίγες μέρες μετά η Κυβέρνηση Σαμψών παραιτήθηκε υπό το βάρος των εξελίξεων. Στη [[Γενεύη]] άρχισαν πυρετώδεις διαβουλεύσεις για την εξεύρεση ειρηνικής λύσης υπό την αιγίδα του Βρετανού Υπουργού Εξωτερικών Τζον Κάλαχαν. Η ελληνοκυπριακή πλευρά, εκπροσωπούμενη από τον [[Γλαύκος Κληρίδης|Γλαύκο Κληρίδη]], αξίωσε για πρώτη φορά μετά το [[1963]] εφαρμογή των Συνθηκών Ζυρίχης-Λονδίνου και του Κυπριακού Συντάγματος, κάτι που ως τότε η ίδια αρνούνταν κατηγορηματικά. Η Τουρκία αρνήθηκε και προέβαλε το πάγιο αίτημά της για γεωγραφικό χωρισμό του νησιού. Ενόσω διαρκούσαν οι διαπραγματεύσεις, η Τουρκία προχώρησε και στο δεύτερο κύμα εισβολής στις [[14 Αυγούστου]] [[1974]], φθάνοντας ως τα σημερινά όρια των Κατεχομένων.
 
Η τουρκική εισβολή δημιούργησε χιλιάδες θύματα και αγνοούμενους, ενώ πάνω από 180.000 Ελληνοκύπριοι πρόσφυγες εκδιώχθηκαν ή υποχρεώθηκαν να φύγουν από τις κατεχόμενες από τον Τουρκικό στρατό περιοχές [<ref>http://www.cyprus-dispute.org/materials/echr/index.html]</ref>. Παράλληλα υπήρξε σταδιακή μετακίνηση πάνω από 50.000 Τουρκοκυπρίων από τις ελεύθερες στις κατεχόμενες περιοχές ειδικά μετά την άρση της απαγόρευσης τέτοιων μετακινήσεων με τη συμφωνία της Τρίτης Βιέννης του Αυγούστου 1975. Αποτέλεσμα των μετακινήσεων αυτών ήταν η ντε φάκτο δημιουργία δύο χωριστών περιοχών με εθνικά σχεδόν αμιγή πληθυσμό. Ιδιαίτερα κατά το δεύτερο κύμα εισβολής ο τουρκικός στρατός άφησε χιλιάδες νεκρούς Έλληνες και Ελληνοκύπριους στρατιώτες και αμάχους<ref>[http://www.cyprus-dispute.org/materials/echr/page11.html] Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Κύπρος ν. Τουρκία, 1η και 2η Διακρατική Προσφυγή, 10 Ιουλίου 1976</ref>, και λεηλάτησε τις περιουσίες τους<ref>[http://www.cyprus-dispute.org/materials/echr/page13.html] Απόφαση Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, Κύπρος ν. Τουρκία, 1η και 2η Διακρατική Προσφυγή, 10 Ιουλίου 1976</ref>. Άλλοι 1.500 περίπου παρέμειναν στις λίστες των αγνοουμένων. Το μεγαλύτερο μέρος των αμάχων Ελληνοκυπρίων εγκατέλειψαν τα χωριά τους στο άκουσμα της εισβολής και πριν την εμφάνιση των Τούρκων, φοβούμενοι για τη ζωή τους. Δεν έλειψαν και μεμονωμένα επεισόδια αντιποίνων των Ελληνοκυπρίων, όπως η εκτέλεση 80 περίπου Τουρκοκυπρίων αιχμαλώτων από το χωριό [[Τόχνη]] στην [[επαρχία Λάρνακας]]. Η εισβολή αποτέλεσε την υλοποίηση του αρχικού σχεδίου της Τουρκίας για Ταξίμ (taksim) τη γεωγραφική δηλαδή διχοτόμηση της Κύπρου μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων.
 
Στον κατεχόμενο Βορρά παρέμειναν αρχικά γύρω στους 20.000 Ελληνοκύπριοι αρνούμενοι να φύγουν. Η απομόνωσή τους από το τουρκοκυπριακό καθεστώς και η κακομεταχείριση οδήγησαν με τον καιρό τους περισσότερους από αυτούς στον Νότο ενώ πολλοί από αυτούς εκδιώχθηκαν στις ελεύθερες περιοχές από το κατοχικό καθεστώς.
Γραμμή 202:
Μετά την κατάπαυση του πυρός, τον Αύγουστο του [[1974]], καταβλήθηκαν πολλές προσπάθειες για επανένωση της Κυπριακής Δημοκρατίας, οι οποίες όμως δεν στέφθηκαν από επιτυχία. Η διαίρεση αυτή διατηρείται μέχρι σήμερα δια της βίας καθώς περισσότεροι από 40.000 Τούρκοι στρατιώτες εξακολουθούν να παραμένουν στο νησί, ενώ η Τουρκία ενθαρρύνει την παράνομη εγκατάσταση εποίκων ώστε να αυξήσει τα πληθυσμιακά ερείσματά της. Η διεθνώς αναγνωρισμένη [[Κυπριακή Δημοκρατία]] ασκεί έλεγχο μόνο στο νότιο τμήμα του νησιού, παρότι από νομική άποψη εξακολουθεί να εκπροσωπεί το σύνολο. Το κατεχόμενο βόρειο τμήμα, το οποίο αυτοανακηρύχθηκε ανεξάρτητο το [[1983]], έχει αναγνωριστεί διεθνώς μόνο από την [[Τουρκία]] με την ονομασία "[[Τουρκική Δημοκρατία της Βορείου Κύπρου]]" (τουρκικά: ''Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'' [KKTC]). Το [[Συμβούλιο Ασφαλείας]] του [[Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών|Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών]] με τα ψηφίσματα (αποφάσεις) του [[s:Ψήφισμα 541/1983 Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ|541/1983]] και [[s:Ψήφισμα 550/1984 Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ|550/1984]] καταδίκασε ευθέως την ανακήρυξη της "ΤΔΒΚ" και κάθε αποσχιστική δραστηριότητα και κάλεσε όλα τα κράτη-μέλη του ΟΗΕ να μην την αναγνωρίσουν.
 
Η Κυπριακή Δημοκρατία ενημέρωσε την διεθνή κοινότητα πως τα αεροδρόμια και λιμάνια του κράτους είναι κλειστά στις κατεχόμενες της από την Τουρκία περιοχές.<ref name="UN Security Council Resolution 550">[http://www.un.int/cyprus/scr550.htm]{{dead link|date=June 2015}} Ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών 550: «Ανησυχεί σοβαρά για τις περαιτέρω αποσχιστικές ενέργειες στο κατεχόμενο τμήμα της Κυπριακής Δημοκρατίας, που είναι κατά παράβαση του ψηφίσματος 541 (1983), δηλαδή η υποτιθέμενη" ανταλλαγή των πρεσβευτών μεταξύ Τουρκίας και της νομικά άκυρης " τουρκικής Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου " και το ενδεχόμενο συμμετοχής της σε «συνταγματικό δημοψήφισμα » και « εκλογές », καθώς και από άλλες ενέργειες ή απειλές της δράσης με στόχο την περαιτέρω παγίωση του δήθεν ανεξάρτητου κράτους και τη διαίρεση της Κύπρου".</ref><ref>[http://www.adh-geneva.ch/RULAC/international_judicial_decisions.php?id_state=46 Κανόνας του διεθνούς δικαίου σε ένοπλες συγκρούσεις – Κύπρος], Δικαστικές αποφάσεις του ΕΔΑΔ σχετικά με την κατοχή</ref> Έτσι, η [[ΙΑΤΑ]] δεν αναγνωρίζει πτήσεις από τα κατεχόμενα και καμιά αεροπορική εταιρεία πλην των τουρκικών δεν εκτελεί δρομολόγια προς και από τα κατεχόμενα εδάφη. Η [[ιθαγένεια]] και τα [[ταξιδιωτικό έγγραφο|ταξιδιωτικά έγγραφα]] της ΤΔΒΚ δεν αναγνωρίζονται από άλλα κράτη, με αποτέλεσμα οι κάτοικοί της που επιθυμούν να ταξιδέψουν στο εξωτερικό να χρειάζονται ταξιδιωτικά έγγραφα της Τουρκίας. Στις [[23 Απριλίου]] [[2003]] η τουρκοκυπριακή ηγεσία επέτρεψε την είσοδο στα Κατεχόμενα από ορισμένα οδοφράγματα της [[Πράσινη Γραμμή|Πράσινης Γραμμής]]. Το νότιο τμήμα, οι ελεύθερες περιοχές, έχουν οικονομικά ανακάμψει, παρά τα οικονομικά προβλήματα που αντιμετώπισαν μετά το 1974 λόγω των προσφύγων και της αποστέρηση του Βορρά, ο οποίος ήταν το ευφορότερο και πιο πλούσιο σε πλουτοπαραγωγικές πηγές τμήμα του νησιού. Αντίθετα ο Βορράς λόγω της διεθνούς απομόνωσης εξαρτάται αποκλειστικά από την οικονομική βοήθεια της Τουρκίας για να επιβιώσει.
 
Από το 1955 όταν εξελίχθηκαν τα [[Σεπτεμβριανά]] εναντίον του Ελληνισμού στην [[Κωνσταντινούπολη]] και έπειτα, με τις εκθέσεις [[Νιχάτ Ερίμ]] το 1956 που υποστήριξε πώς "η Ελληνική πλειοψηφία στο νησί είναι περιστασιακή" όπως και το επιτελικό σχέδιο τού Γραφείου Ειδικού Πολέμου του τουρκικού Γενικού Επιτελείου με τ’ όνομα «Kibris Istirdat Plani», «Σχέδιο Επανάκτησης Κύπρου» γραμμένο το 1957, μέχρι και το νυν υλοποιούμενο νεο-οθωμανικό [[Νεοκλής Σαρρής#.CE.A3.CF.85.CE.B3.CE.B3.CF.81.CE.B1.CF.86.CE.B9.CE.BA.CF.8CΣυγγραφικό .CE.AD.CF.81.CE.B3.CE.BFέργο|«Στρατηγικό Βάθος» τού Νταβούτογλου]], όλες ανεξαιρέτως και απαρεγκλίτως οι τουρκικές κυβερνήσεις, εκλελεγμένες ή πραξικοπηματικές, δεξιές ή αριστερές κεμαλικές, κεμαλο-ισλαμικές ή αμιγώς ισλαμικές, από τον [[Αντνάν Μεντερές]] και τον [[Φατίν Ρουστού Ζορλού]] (1955) μέχρι και του [[Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν]] και του [[Αχμέτ Νταβούτογλου]] (2013), εφαρμόζουν επεκτατική πολιτική εναντίον της Κύπρου.<ref name="sigmalive.com">[http://www.sigmalive.com/simerini/columns/iristho/575003 Ειρήσθω, Η Σημερινή, Λάζαρος Α. Μαυρος]{{dead link|date=June 2015}}</ref>.
 
Σε αντίθεση με τον Ελληνοκυπριακό λαό που όταν [[Κυπριακό πρόβλημα#.CE.A3.CF.87.CE.AD.CE.B4.CE.B9.CE.BFΣχέδιο .CE.91.CE.BD.CE.AC.CE.BDΑνάν .CE.BA.CE.B1.CE.B9και .CE.88.CE.BD.CF.84.CE.B1.CE.BE.CE.B7Ένταξη .CF.83.CF.84.CE.B7.CE.BDστην Ε.CE.95..CE.95Ε.|ρωτήθηκε, απέρριψε]] το τετελεσμένο γεγονός του γεωγραφικού χωρισμού, οι εκάστοτε ελληνοκυπριακές ηγεσίες από το 1977 και μετά έχουν αποδεχθεί το τετελεσμένο γεγονός του γεωγραφικού χωρισμού μεταξύ Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, τον οποίο οι Τουρκοκύπριοι θέλουν να διατηρήσουν. Το 1977 έχει επιτευχθεί συμφωνία μεταξύ δύο ηγετών ότι η βάση λύσης θα είναι ομοσπονδιακού χαρακτήρα, χωρίς ουσιαστικά να ρωτηθεί ο λαός. Η διατύπωση αφήνει πολλά περιθώρια για ερμηνείες. Αυτό σημαίνει ότι εάν συσταθεί ομοσπονδιακό κράτος, ίσως να είναι δικοινοτικό (όπως και με το Σύνταγμα του 1960), με την πολιτειακή εξουσία να μοιράζεται ανάμεσα στις δύο κοινότητες<ref name="sigmalive.com" />.
 
===Οι αγνοούμενοι===
Γραμμή 215:
 
===Το πρόβλημα των προσφυγικών περιουσιών===
Ένα ακόμη πρόβλημα που παραμένει άλυτο από την τουρκική εισβολή είναι οι περιουσίες των προσφύγων, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που εγκατέλειψαν τα σπίτια τους και κατέφυγαν στην άλλη μεριά του νησιού. Στα εγκαταλελειμμένα ακίνητα εγκαταστάθηκαν πρόσφυγες της άλλης κοινότητας ή και έποικοι χωρίς να καταβληθεί αποζημίωση στους αρχικούς ιδιοκτήτες. Το πρόβλημα είναι εντονότερο για τους Ελληνοκύπριους, γιατί τους απαγορεύθηκε και απαγορεύεται ακόμη η εγκατάσταση στα Κατεχόμενα από τις τουρκοκυπριακές αρχές. Το [[1985]] η ΤΔΒΚ απέκτησε [[Σύνταγμα]], το οποίο στο άρθρο 159 προβλέπει ότι οι εγκαταλελειμμένες περιουσίες περιέρχονται στην κυριότητα της ΤΔΒΚ. Το [[Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου]] με την απόφασή του της [[28 Νοεμβρίου|28ης Νοεμβρίου]] [[1996]] στην υπόθεση ''«Τιτίνα Λοϊζίδου κατά Τουρκίας»'' έκρινε ότι το Σύνταγμα αυτό δεν έχει οποιαδήποτε ισχύ και ότι η Τουρκία ευθύνεται για παραβίαση του δικαιώματος της ιδιοκτησίας των Ελληνοκυπρίων προσφύγων και την καταδίκασε σε καταβολή αποζημίωσης<ref>[http://cmiskp.echr.coe.int////tkp197/viewhbkm.asp?action=open&table=1132746FF1FE2A468ACCBCD1763D4D8149&key=588&sessionId=9823813&skin=hudoc-en&attachment=true Απόφαση του ΕΔΑΔ ''Λοϊζίδου κατά Τουρκίας'']</ref>. Η τουρκοκυπριακή ηγεσία σύστησε κατόπιν αυτών μια επιτροπή αποζημιώσεων, η οποία κρίνει αιτήματα Ελληνοκυπρίων περί προσβολής του δικαιώματος ιδιοκτησίας τους. Το ΕΔΑΔ έκρινε όμως πάλι ότι αυτή η επιτροπή δεν αποτελούσε επαρκές [[ένδικο βοήθημα]] για τους θιγόμενους για μια σειρά από λόγους, μεταξύ άλλων και διότι δεν προέβλεπε δυνατότητα αυτούσιας επιστροφής παρά μόνο χρηματικής αποζημίωσης<ref>[http://www.pio.gov.cy/MOI/pio/pio.nsf/All/4BC41DD643B01935C2256FE2001F7E79/$file/XENIDES-ARESTIS%20v%5b1%5d.%20TURKEY.pdf?OpenElement ΕΔΑΔ, απόφαση για το παραδεκτό της προσφυγής της 14/3/2005, ''Μύρα Ξενίδη – Αρέστη κατά Τουρκίας''] {{pdf}}</ref>. Τελικά με νεώτερη απόφασή του αναγνωρίζει ότι οι τροποποιήσεις που επήλθαν στη διαδικασία της επιτροπής ικανοποιούσαν τις αρχικές επιφυλάξεις που είχαν εκφραστεί στην προηγούμενη απόφαση του Δικαστηρίου και αφέθηκε να εξεταστεί σε μεταγενέστερη απόφαση κατά πόσο οι ρυθμίσεις αυτές είναι σύμφωνες με τις διατάξεις της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.<ref>[http://cmiskp.echr.coe.int/tkp197/view.asp?item=1&portal=hbkm&action=html&highlight=xenides-arestis&sessionid=10195379&skin=hudoc-en ΕΔΑΔ, οριστική απόφαση της 7/12/2006, ''Μύρα Ξενίδη-Αρέστη κατά Τουρκίας'', σκέψη 37]{{dead link|date=June 2015}}</ref>. Οι Ελληνοκύπριοι ιδιοκτήτες των περιουσιών στα Κατεχόμενα στρέφονται τα τελευταία χρόνια δικαστικά με [[αγωγή|αγωγές]] ενώπιον των κυπριακών [[δικαστήριο|δικαστηρίων]] κατά αλλοδαπών αγοραστών των περιουσιών τους, τις οποίες εκποιούν οι Τουρκοκύπριοι ιδιώτες στους οποίες αυτές έχουν παραχωρηθεί από τις κατοχικές αρχές, σε τουρίστες ή αλλοδαπούς επιχειρηματίες. Τα κυπριακά δικαστήρια ως τώρα κάνουν δεκτές τις αγωγές κηρύσσοντας τις [[πώληση|αγοραπωλησίες]] άκυρες και καταδικάζοντας τους αλλοδαπούς αγοραστές σε αποζημίωση. Στις 28 Απριλίου 2009, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Κοινοτήτων εξέδωσε απόφαση μετά από παραπομπή Αγγλικού Εφετείου με την οποία έκρινε ότι οι αποφάσεις που εκδίδονται από τα Κυπριακά Δικαστήρια για καταπάτηση Ελληνοκυπριακών περιουσιών στις κατεχόμενες περιοχές μπορούν να εγγραφούν και να εκτελεστούν στα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης<ref>[http://www.cylaw.org/62007J0420ELHTML.htm Απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Κοινοτήτων, Αποστολίδης ν. Όραμς, Υπόθεση Αρ. C-420/07, 28 Απριλίου 2009]</ref>.
 
Διαφορετικά είναι τα πράγματα στον Νότο. Αντίθετα με τον Βορρά, η εγκατάσταση Τουρκοκυπρίων στον Νότο δεν περιορίστηκε ποτέ νομικά από την Κυπριακή Κυβέρνηση μετά το 1974. Οι περιουσίες των Τουρκοκυπρίων που εγκατέλειψαν τον Νότο τέθηκαν από την Κυπριακή Κυβέρνηση υπό κηδεμονία σύμφωνα με τον νόμο περί Τουρκοκυπριακών Περιουσιών 139/91 μέχρις ότου επιτευχθεί τελική διευθέτηση του Κυπριακού Προβλήματος. Με απόφασή του της [[24 Σεπτεμβρίου|24ης Σεπτεμβρίου]] του [[2004]] στην υπόθεση ''«Arif Moustafa ν. Υπουργείου Εσωτερικών»'' το [[Ανώτατο Δικαστήριο της Κύπρου]] έκρινε ότι από τη στιγμή που ένας Τουρκοκύπριος εγκατασταθεί οποτεδήποτε στις ελεύθερες περιοχές, έχει αξίωση επιστροφής της περιουσίας του από το κράτος<ref>[http://www.cylaw.org/cgi-bin/open.pl?file=aad/meros_4/2004/4-200409-125-2004.htm Ανώτατο Δικαστήριο Κύπρου, ''Arif Moustafa ν. Υπουργείου Εσωτερικών'']</ref>.
Γραμμή 225:
Μετά από αυτή την εξέλιξη το διεθνές ενδιαφέρον έχει εμφανώς ατονήσει. Ωστόσο το γεγονός ότι η Κυπριακή Δημοκρατία είναι πλέον πλήρες μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ενώ συγχρόνως η Τουρκία διεκδικεί κι αυτή τη συμμετοχή της στο ευρωπαϊκό οικοδόμημα έχει καταστήσει το κυπριακό πρόβλημα εσωτερικό ζήτημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με απρόβλεπτες συνέπειες.
 
Από τη μια η θετική στάση των Τουρκοκυπρίων στο δημοψήφισμα ενίσχυσε τη διάθεση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να χαλαρώσει την απομόνωσή τους<ref>[http://www.enet.gr/online/online_text/c=110,dt=09.01.2007,id=98323828 Δηλώσεις του Γλαύκου Κληρίδη, ''Ελευθεροτυπία'' της 9/1/2007]</ref>. Η Κύπρος εντάχθηκε στην Ε.Ε. ολόκληρη, ωστόσο εξαιρείται ρητά ο Βορράς από την εφαρμογή του [[Κοινοτικό κεκτημένο|κοινοτικού κεκτημένου]] (του συνόλου δηλαδή της [[κοινοτικό δίκαιο|ευρωπαϊκής νομοθεσίας]] και [[νομολογία]]ς), επειδή και για όσο διάστημα δεν τελεί υπό τον έλεγχο της Κυπριακής Δημοκρατίας. Πρόθεση όμως της Ε.Ε. είναι η οικονομική ενίσχυση των Τουρκοκυπρίων και η έκδοση [[Κανονισμός|Κανονισμού]], ο οποίος θα επιτρέπει και θα ρυθμίζει το απ' ευθείας εμπόριο με τον τουρκοκυπριακό Βορρά. Ιδιαίτερη βαρύτητα κατά την εφαρμογή της πολιτικής αυτής έχει η αντίληψη ότι η απομόνωσή τους οφείλεται πλέον και στο «όχι» των Ελληνοκυπρίων στο σχέδιο Ανάν<ref>[http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/Long%20Journey.doc Zenon Stavrinides, A Long Journey Into Night: The Cyprus Republic’s Pursuit of a ‘European’ Solution to the Cyprus Problem, σ. 12]{{dead link|date=June 2015}} {{doc}}</ref>. Από την άλλη το Κυπριακό εξακολουθεί να παραμένει εμπόδιο στην ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. Ο λόγος είναι ότι από την εισβολή και μετά η Τουρκία αναγνωρίζει μόνο τα Κατεχόμενα ([[ΤΔΒΚ|«ΤΔΒΚ»]]) ως νόμιμο διάδοχο του ανεξάρτητου Κυπριακού κράτους, ενώ αρνείται την οποιαδήποτε αναγνώριση στη διεθνώς αναγνωρισμένη επίσημη Κυπριακή Δημοκρατία. Η ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε. χωρίς να έχει αναγνωρίσει και χωρίς να έχει καθόλου διπλωματικές σχέσεις με ένα από τα 28 κράτη-μέλη είναι ιδιαίτερα δυσχερής.
 
== Σημειώσεις ==
Γραμμή 238:
* Στέλλα Σουλιώτη, ''Fettered Independence, Cyprus 1878-1964''
* Σπύρος Αθανασιάδης, ''Φάκελος ΤΜΤ'', Λευκωσία 1998
* Richard A. Patrick, ''Political geography and the Cyprus conflikt 1963 – 1971'', Waterloo/Ontario 1976 (U. of Waterloo Department of Geography publ. Series. 4) [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/Patrick-chp%203.html Κεφ. 3 και 4 στο διαδίκτυο]{{dead link|date=June 2015}}
* Zenon Stavrinides, ''The Cyprus conflict: National identity and statehood'', 1976 [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/zenon,%201963-74.html σσ. 55-87 στο διαδίκτυο]{{dead link|date=June 2015}}
* Αναφορά του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ της 15/6/1964 προς το Συμβούλιο Ασφαλείας, έγγραφο υπ. αρ. S/5764.
* Αναφορά του ειδικού μεσολαβητή του ΟΗΕ για το Κυπριακό Galo Plaza της 26/3/1965 προς τον Γενικό Γραμματέα του ΟΗΕ [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/galo_plaza_report.html]{{dead link|date=June 2015}}
* Μακάριος Δρουσιώτης, ''Η πρώτη διχοτόμηση: Κύπρος 1963-1964'', Αλφάδι, Λευκωσία 2005 ISBN 9963-631-06-1 [http://www.enet.gr/online/online_issues?pid=51&dt=05/08/2005&id=20947872 ''Βιβλιοκριτική στο ένθετο «Βιβλιοθήκη» της Ελευθεροτυπίας της 5/8/05'']
* Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, ''Η Κυπριακή εξωτερική πολιτική: 1960- 1974'', 2006 [http://www.idec.gr/iier/new/cyprus%20foreign%20policy%20Tsardanidis.doc] {{doc}}
* Zenon Stavrinides, ''A Long Journey Into Night: The Cyprus Republic’s Pursuit of a "European" Solution to the Cyprus Problem'' [http://www.cyprus-conflict.net/www.cyprus-conflict.net/Long%20Journey.doc]{{dead link|date=June 2015}} {{doc}}
 
==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
Γραμμή 254:
* [http://www.enet.gr/online/online_text/c=112,dt=11.07.2006 ''Ελληνοκυπριακές σχέσεις: 50 χρόνια φαγούρας'', άρθρο του Μακάριου Δρουσιώτη στην Ελευθεροτυπία της 11.7.2006]
* [http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32004R0866R(01):EL:HTML Κανονισμός 866/2004 της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τη διέλευση προσώπων και αγαθών από την Πράσινη Γραμμή]
* [http://www.tvxs.gr/v4186 "Αττίλας 1974"]{{dead link|date=June 2015}} Ντοκιμαντέρ του [[Μιχάλης Κακογιάννης|Μιχάλη Κακογιάννη]]
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Κύπρος ώρα μηδέν. Από την ΕΟΚΑ Β΄ στο πραξικόπημα|αριθμός= 0000071645}}
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= ΟΗΕ και Κυπριακό|αριθμός= 0000007814}}
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Κυπριακό_(ζήτημα)"