Πατριάρχης Νικόλαος Α΄ ο Μυστικός: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Σύντομα ο Νικόλαος ήρθε σε σύγκρουση με τον Αυτοκράτορα Λέοντα, καθώς αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον τέταρτο γάμο του με την ερωμένη του Ζωή Καρβουνοψίνα, φθάνοντας στο σημείο να τον αφορίσει, καθαιρώντας και τον ιερέα που είχε τελέσει το μυστήριο. Δέχτηκε δε να βαφτίσει τον νεογέννητο γιο τους, [[Κωνσταντίνος Πορφυρογέννητος|Κωνσταντίνο]], μόνο υπό τον όρο να απομακρυνθεί από την Αυλή η αυτοκρατορική παλλακίδα Ζωή<ref name=Runci100>{{cite book|author=Steven Runciman|title=Η Βυζαντινή Θεοκρατία|publisher=Εκδόσεις Δόμος|year=2005|pages=100|isbn=9607217225}}</ref>. Αρχικά ο Νικόλαος ήταν έτοιμος να αναγνωρίσει τον γάμο «κατ'οικονομία». Αλλά οι μοναχοί, με σύμμαχο τον αρχιεπίσκοπο Καισαρείας [[Αρέθας|Αρέθα]], ερέθισαν την κοινή γνώμη και απομάκρυναν το ενδεχόμενο αποδοχής μιας εξαίρεσης. Έτσι, την ημέρα των Χριστουγέννων του [[906]], ο Αυτοκράτορας έκλεισε τις πόρτες του Ναού της [[Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη)|Αγίας Σοφίας]] στο πρόσωπο του Αυτοκράτορα<ref name=Runci100/>.

Κατόπιν αυτού, ο Αυτοκράτορας έστειλε απεσταλμένους στον Πάπα και τους Πατριάρχες της Ανατολής, για να ζητήσει την άποψή τους επί του θέματος του τέταρτου γάμου, γνωρίζοντας ότι στη Δύση δεν υπήρχε τέτοιος περιορισμός. Όταν, το [[907]], η θετική απάντηση του Πάπα ήταν καθοδόν, ο Αυτοκράτορας συνέλαβε τον Νικόλαο, ο οποίος εξαναγκάστηκε σε παραίτηση<ref>{{cite book|author=Steven Runciman|title =Η Βυζαντινή Θεοκρατία|publisher=Εκδόσεις Δόμος|year=2005|pages=101|isbn=9607217225}}</ref> και περιορίσθηκε στη Μονή των Γαλακρηνών. Ο Αυτοκράτορας όμως πριν τον θάνατό του συμφιλιώθηκε με τον Νικόλαο, τον οποίο και επανέφερε στον πατριαρχικό θρόνο το [[912]].

Κατά την δεύτερη πατριαρχία του, προσπάθησε να ξανακερδίσει τον έλεγχο της Εκκλησίας, καθαιρώντας επισκόπους που είχαν χειροτονηθεί από τον Ευθύμιο, αλλά πολλοί εξ αυτών αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις επισκοπές τους και συνασπίστηκαν εναντίον του υπό τον Καισαρείας Αρέθα. Δημιουργήθηκε αναταραχή, η οποία εντάθηκε όταν ο Νικόλαος διέκοψε τις σχέσεις του με τη Ρώμη<ref name=Runci102>{{cite book|author=Steven Runciman|title=Η Βυζαντινή Θεοκρατία|publisher=Εκδόσεις Δόμος|year=2005|pages=102|isbn=9607217225}}</ref>.

Μετά το θάνατο του διαδόχου του Λέοντα και προστάτη του, [[Αλέξανδρος του Βυζαντίου|Αλεξάνδρου]], διορίστηκε επίτροπος, μαζί με άλλους τέσσερις, του ανήλικου Αυτοκράτορα [[Κωνσταντίνος Ζ'|Κωνσταντίνου Ζ΄ του Πορφυρογέννητου]]. Ως πρόεδρος της Αντιβασιλείας αυτής, ο Νικόλαος έκανε χρήση της δύναμής του. Κατέστειλε μια εξέγερση, την οποία αρχικά θεωρήθηκε ότι ενθάρρυνε. Πήρε την πρωτοβουλία να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με τον ηγεμόνα των [[Βούλγαροι|Βουλγάρων]] [[Συμεών Α΄ της Βουλγαρίας|Συμεών]], ο οποίος διεξήγαγε απανωτούς πολέμους με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Προκειμένου να επιτευχθεί ειρήνη, τον έστεψε εκτός των τειχών της Κωνσταντινούπολης<ref>{{cite book|author=Cyril Mango|title=Ιστορία του Βυζαντίου|chapter=Κεφ.7: Η Μεσαιωνική Αυτοκρατορία (780-1204)|publisher=Εκδόσεις Νεφέλη|year=2006|pages=239|isbn=9602117427}}</ref> με αυτοσχέδιο στέμμα και του υποσχέθηκε ότι ο νεαρός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος θα παντρευτεί την κόρη του<ref name=Runci102/>. Μέσα σε οκτώ μήνες όμως έγινε αντιδημοφιλής και τον Φεβρουάριο του [[914]] μια συνωμοσία τον απομάκρυνε από την Αντιβασιλεία, η οποία πέρασε στα χέρια της μητέρας του Αυτοκράτορα, Ζωής. Η Ζωή θέλησε να αποκαταστήσει στο θρόνο τον Ευθύμιο, αλλά εκείνος αρνήθηκε. Έτσι, διατήρησε απρόθυμα τον Νικόλαο, περιορίζοντάς τον μόνο σε εκκλησιαστικές υποθέσεις. Ο [[Ρωμανός Α´|Ρωμανός Λεκαπηνός]], ο οποίος κατέλαβε την εξουσία το [[920]], κράτησε τον Νικόλαο αυστηρά υπό τον έλεγχό του, αν και μερικές φορές τον συμβουλευόταν σε διπλωματικά θέματα<ref name=Runci102/>.

Το [[920]] συνεκλήθη [[Σύνοδος (εκκλησιαστική)|Σύνοδος]], για να ενώσει την Εκκλησία. Οι αποφάσεις της, που εκδόθηκαν στον ''Ενωτικό Τόμο'', ανέθεταν τον έλεγχο της νομοθεσίας του γάμου στην Εκκλησία και καταδίκαζαν τον τέταρτο γάμο. «Κατ' οικονομία» νομιμοποιήθηκε η θέση του νεαρού Αυτοκράτορα Κωνσταντίνου, όπως και οι κληρικοί και οπαδοί του Ευθυμίου που είχαν συγχωρήσει τον τέταρτο γάμο του Λέοντα. Το [[923]], ο Νικόλαος αποκατέστησε και τις σχέσεις με τη Ρώμη, ισχυριζόμενος, χωρίς όμως καμία απόδειξη, ότι ο Πάπας είχε αποδεχτεί τον Ενωτικό Τόμο<ref>{{cite book|author=Steven Runciman|title=Η Βυζαντινή Θεοκρατία|publisher=Εκδόσεις Δόμος|year=2005|pages=103|isbn=9607217225}}</ref>.