Γιάνης Κορδάτος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Γιάννης Κ. Κορδάτος''' ή '''Γιάνης Κορδάτος''', κατά προτίμηση του ιδίου (1 Φεβρουαρίου 1891, [[Ζαγορά Πηλίου]]<ref>Δήμος {{sfn|Μέξης, ''Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος και το έργο του'' [βλ. Πηγές], |σ.=20.</ref>}} – 29 Απριλίου 1961, [[Αθήνα]]), ήταν Έλληνας [[κοινωνιολογία|κοινωνιολόγος]], [[ιστορία|ιστορικός]], [[πολιτική|πολιτικός]] και [[νομική|νομικός]], οπαδός του [[Μαρξισμός|μαρξισμού]]. Παρότι αυτοδίδακτος [[Ιστορία|ιστορικός]], υπήρξε πολυγραφότατος μελετητής της [[Ελληνική ιστορία|ελληνικής ιστορίας]] από την [[Αρχαία Ιστορία|αρχαιότητα]] έως τη σύγχρονη εποχή.

Γεννήθηκε στη Ζαγορά το 1891, όπου και τελείωσε το Ελληνικό Σχολείο (ημιγυμνάσιο) το 1907. Στη συνέχεια ο πατέρας του, που ήταν κτηματίας και έμπορος, τον έστειλε μαθητή στο Ελληνογερμανικό Λύκειο του Γιαννίκη, στη [[Σμύρνη]]. Εκεί, ευτύχησε να έχει καθηγητή το [[Δημήτρης Γληνός|Δημήτρη Γληνό]], ο οποίος τον τράβηξε προς το [[Γλωσσικό ζήτημα#20ος αιώνας|δημοτικισμό]]. Την επόμενη σχολική χρονιά βρέθηκε στην [[Κωνσταντινούπολη]], στο Ελληνογαλλικό Λύκειο Χατζηχρήστου, απ'από όπου όμως διέκοψε, λόγω αρρώστειαςαρρώστιας. Επέστρεψε στο [[Βόλος|Βόλο]], όπου παρέμεινε και τη σχολική χρονιά 1909-10, για να τον ξαναστείλει κατόπιν ο πατέρας του στην Κωνσταντινούπολη. Το 1911 μετέβη στην Αθήνα και γράφτηκε φοιτητής στο Πανεπιστήμιο, στη Νομική Σχολή. Προσχώρησε "από τους πρώτους", καθώς έλεγε ο ίδιος, στη [[Φοιτητική συντροφιά|Φοιτητική Συντροφιά]] και λίγο αργότερα έγινε μέλος του [[Εκπαιδευτικός Όμιλος|Εκπαιδευτικού Ομίλου]].<ref>Βλ.Δείτε αναλυτικά Δήμος {{harvnb|Μέξης, ''Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος και το έργο του'', σ.21-28|σσ=21–28}}.</ref>

Ο Κορδάτος στα φοιτητικά του χρόνια ήρθε σε επαφή με το [[Σοσιαλισμός|σοσιαλισμό]] και το εργατικό κίνημα του Βόλου.<ref>Δήμος {{sfn|Μέξης, ''Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος και το έργο του'', σ.27-28.</ref>|σσ=27–28}} Στην Αθήνα φαίνεται ότι συμπορεύθηκε με τον κύκλο του [[Νικόλαος Γιαννιός|Νίκου Γιαννιού]], ηγέτη του Σοσιαλιστικού Κέντρου και δημοτικιστή. Το Νοέμβριο του 1918 δεν έλαβε μέρος στο ιδρυτικό συνέδριο του [[Σοσιαλιστικό Εργατικό Κόμμα Ελλάδος|Σοσιαλιστικού Εργατικού Κόμματος Ελλάδος]] (ΣΕΚΕ) –προκατόχου του [[Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας|Κομμουνιστικού Κόμματος Ελλάδας]] (ΚΚΕ)– γιατί απουσίαζε από την Αθήνα, στο οποίο όμως προσχώρησε το Μάιο του 1919.<ref>''Η σοσιαλιστική σκέψη στην Ελλάδα'', επιμ. Π. Νούτσος, τόμ.Β2, Γνώση: Αθήνα 1992, σ.390-391.</ref>

Περί τα τέλη του 1924 ή αρχές 1925, αποχώρησε από το μόλις μετονομασμένο ΚΚΕ καθώς διαφώνησε με τις επίσημες –έπειτα την πλήρη ευθυγράμμιση αυτού με τις αποφάσεις της [[Κομμουνιστική Διεθνής|Κομμουνιστικής Διεθνούς]]– θέσεις στο [[Μακεδονικό ζήτημα]], για να διαγραφεί οριστικά το 1927.<ref>ΚΚΕ, ''Επίσημα κείμενα'', τόμ.Β', Πολιτικές και Λογοτεχνικές Εκδόσεις: [Βουκουρέστι] 1965, σ.250.</ref> Για ένα διάστημα παρέμεινε στο πλάι του κόμματος, μετά όμως την ανάληψη της θέσης του γενικού γραμματέα από το [[Νίκος Ζαχαριάδης|Νίκο Ζαχαριάδη]], δέχτηκε σφοδρά πυρά. Το στέλεχος της νέας ηγεσίας [[Γιάννης Ζέβγος|Γιάννης Ζεύγος]] (Ζέβγος), εξαπέλυσε το 1933 σειρά επιθέσεων με εναντίον του χαρακτηρισμούς, όπως μεταξύ άλλων, ως "ιστορικόιστορικός της [[μπουρζουαζία]]ς" και "οικονομολόγοοικονομολόγος στις πρώτες γραμμές της αντεπανάστασης".<ref>Φίλιππος Ηλιού, "Η ιδεολογική χρήση της ιστορίας", ''Αντί'', 29 Μαΐου 1976, σ.31-34</ref><ref>Γιώργος Δ. Μπουμπούς, [http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/7914#page/134/mode/2up ''Η ελληνική κοινωνία στην πρώιμη μαρξιστική σκέψη''] [βλ. Πηγές], σ.382-384.</ref> O Κορδάτος αντέδρασε έντονα με σειρά άλλων άρθρων, τα οποία, όπως ο ίδιος έγραψε λίγο πριν το θάνατό του, επέκριναν "τη νέα ηγεσία του Κόμματος που ερμήνευε χοντροκομμένα και σχηματικά το [[Λενινισμός|λενινισμό]]", ενώ υποστήριζε "πως οι ηγέτες του ΚΚΕ πήραν το στραβό δρόμο".<ref>Δήμος {{sfn|Μέξης, ''Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος και το έργο του'', |σ.=168.</ref>}}

Στα τέλη Δεκεμβρίου 1940 συνελήφθη από τη [[Κυβέρνηση Ιωάννη Μεταξά 1936|μεταξική κυβέρνηση]], ότανεπειδή σε δημοσιεύματα χαρακτήρισεείχε χαρακτηρίσει τον [[Ελληνοϊταλικός πόλεμος (1940-1941)|ελληνοϊταλικό πόλεμο]] ως αντι[[φασισμός|φασιστικό]].<ref>Σπ. Τουλιάτος, "Γιάννης Κορδάτος (1891-1961)", ''Επιστημονική Σκέψη'' 1 (1981), σ.92.</ref> {{#tag:ref|τα επίμαχα κείμενα ήταν τα "Ελευθερία και πόλεμος" και "Γιατί πολεμάμε" που είχαν φιλοξενηθεί στο περιοδικό ''[[Νεοελληνικά Γράμματα]]''<ref>Ζωή {{sfn|Σπανάκου, ''[http://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/33083 Η έννοια της ιστορικής νομοτέλειας στο μεσοπολεμικό έργο του Γιάνη Κορδάτου]'' [βλ. Πηγές], |σ.=474.</ref>}}|group = "σημ."}} ΑπόΚατά τιςτη τάξειςδιάρκεια τουτης [[ΕθνικόΚατοχή Απελευθερωτικότης ΜέτωποΕλλάδας 1941-1944|Εθνικού Απελευθερωτικού ΜετώπουΚατοχής]] (ΕΑΜ) έλαβε μέρος στην [[Εθνική Αντίσταση (Ελλάδα)|Αντίσταση]] επίαπό τις τάξεις του [[ΚατοχήΕθνικό της ΕλλάδαςΑπελευθερωτικό 1941-1944Μέτωπο|ΚατοχήςΕθνικού Απελευθερωτικού Μετώπου]] (ΕΑΜ). Μεταπολεμικά, διετέλεσε μέλος του Γενικού Συμβουλίου της [[Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά|Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς]] (ΕΔΑ). Παρότι οι διαφορές του με το ΚΚΕ είχαν αμβλυνθεί με αφετηρία την κατοχική περίοδο, οι μεταξύ τους σχέσεις ποτέ δεν αποκαταστάθηκαν πλήρως.<ref>Ζωή {{sfn|Σπανάκου, ''[http://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/33083 Η έννοια της ιστορικής νομοτέλειας στο μεσοπολεμικό έργο του Γιάνη Κορδάτου]'', |σ.=64.</ref>}}

Από τα νεανικά του χρόνια αρθρογραφούσε σε διάφορα έντυπα. Αρχικά σε φύλλα του Βόλου και αργότερα σε δημοτικιστικά περιοδικά, όπως ''Ο Νουμάς'' και τα ''Γράμματα'' της Αλεξάνδρειας. Την περίοδο έως το 1925 δημοσίευσε πάρα πολλά άρθρα στα κομματικά έντυπα του ΣΕΚΕ/ΚΚΕ.<ref name="Μπουμπούς">Γιώργος Δ. Μπουμπούς, "Κορδάτος, Γιάν(ν)ης K." [βλ. Πηγές], σ.603.</ref> Πολλά από τα κείμενα της περιόδου που ήταν ενταγμένος στο κόμμα, ήταν μελέτες γύρω από το αγροτικό ζήτημα, καθόσον είχε αναδειχτεί στον "υπ' αριθμ[όν] 1 αγροτιστή μέσα στο Σοσιαλεργατικό Κόμμα".<ref>Μ.Μ. Παπαϊωάννου, "Ο Γιάννης Κορδάτος και η ιστορία του αγροτικού κινήματος", στο Γ. Κορδάτου, ''Ιστορία του αγροτικού κινήματος στην Ελλάδα'', Μπουκουμάνης: Αθήνα 1973, σ.26.</ref> Επηρεασμένος από καιρό από το βιβλίο του [[Γεώργιος Σκληρός|Γεωργίου Σκληρού]] ''Το κοινωνικόν μας ζήτημα'' (1907) και έχοντας ήδη στραφεί στη μελέτη της νεοελληνικής ιστορίας, ο Κορδάτος κυκλοφόρησε το 1924 το βιβλίο ''Η κοινωνική σημασία της Ελληνικής Επαναστάσεως του 1821''. Ήταν ένα από τα πρώτα δείγματα του [[Ιστορικός υλισμός|ιστορικού υλισμού]] στην Ελλάδα, προκαλώντας ποικίλες και έντονες αντιδράσεις.<ref>Βλ. συνοπτικά Γιώργος Δ. Μπουμπούς, «Η εγκατάστασις του μπολσεβικισμού εν Ελλάδι και ο αρχικομμουνιστής Κορδάτος» [βλ. Πηγές]. Αναλυτικότερα, Γιώργος Δ. Μπουμπούς, [http://thesis.ekt.gr/thesisBookReader/id/7914#page/134/mode/2up ''Η ελληνική κοινωνία στην πρώιμη μαρξιστική σκέψη''], σ.118 κ.εξ.</ref>

Μετά την αποχώρησή του από την ενεργό πολιτική, επιδόθηκε σχεδόν αποκλειστικά στην ιστορική και κοινωνιολογική έρευνα, εκδίδοντας πλήθος από αυτοτελείς μελέτες και δημοσιεύοντας πολλά άρθρα, σχόλια και βιβλιοκρισίες. Ως αρθρογράφος, την περίοδο του [[Μεσοπόλεμος|Μεσοπολέμου]], συνεργάστηκε κυρίως με αριστερά λογοτεχνικά και πολιτιστικά περιοδικά, όπως η ''Αναγέννηση'' του Γληνού, ο αλεξανδρινός ''Ερμής'', η ''Νέα Επιθεώρηση'' του [[Αιμίλιος Χουρμούζιος|Αιμιλίου Χουρμούζιου]] και οι ''Πρωτοπόροι'' (αργότερα ''Νέοι Πρωτοπόροι'') του [[Πέτρος Πικρός|Πέτρου Πικρού]], ενώ κείμενά του εμφανίζονταν τακτικά στη ''Νέα Εστία'' και στο ''Αρχείον Οικονομικών και Κοινωνικών Επιστημών'' του καθηγητή [[Δημήτριος Καλιτσουνάκης|Δημητρίου Καλιτσουνάκη]]. Μετά τον πόλεμο, αρθρογράφησε σε εφημερίδες της αριστεράς και του κέντρου. Παράλληλα, υπήρξε συνεργάτης πολλών εγκυκλοπαιδειών, όπως λ.χ του "[[Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια|Πυρσού]]".<ref name="Μπουμπούς"/>

Στη διάρκεια της [[Καθεστώς της 4ης Αυγούστου|δικτατορίας του Μεταξά]], η συγγραφική παρουσία του είχε μειωθεί. Την περίοδο εκείνη τα πνευματικά ενδιαφέροντά του στράφηκαν αφενός στις νομικές έρευνες και, αφετέρου, στη μελέτη της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, επιλογές που έγιναν λαμβάνοντας υπόψιν το αυστηρό κλίμα λογοκρισίας της εποχής.<ref>Κώστας Σταμάτης, ''Ο νομικός Γιάννης Κορδάτος'' [βλ. Πηγές], σ.13-14.</ref> Σε αυτό το πλαίσιο, το 1937-38 ο Κορδάτος δημοσίευσε νομικά δοκίμια σε καθιερωμένα περιοδικά του χώρου, κατόπιν εξέδοσεεξέδωσε το μοναδικό νομικό, επιστημονικό βιβλίο του<ref>Κώστας Σταμάτης, ''Ο νομικός Γιάννης Κορδάτος'', σ.11.</ref> και το 1939 ανέλαβε διευθυντής της σειράς "Βιβλιοθήκη Αρχαίων Ελληνών Πεζογράφων και Ποιητών", που κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο Ιω. & Π. Ζαχαρόπουλου.<ref>Παναγιώτης Νούτσος, "Ελληνικός μαρξισμός και αρχαίος υλισμός", στον τόμο ''Ο αρχαίος υλισμός'', Κέντρο Πολιτισμού "Δημήτρης Γληνός": Αθήνα 1985, σ.70</ref>

ΤαΑφιέρωσε τα τελευταία χρόνια της ζωής του τα αφιέρωσε στην υλοποίηση του "μεγαλόπνευστου", όπως χαρακτηρίστηκε, σχεδίου του να ολοκληρώσει μια σύνθεση της ιστορίας του ελλαδικού χώρου από τα προϊστορικά χρόνια έως το 1924.<ref>Μ.Μ. Παπαϊωάννου, "Ο Γιάννης Κορδάτος και η ιστορία του αγροτικού κινήματος", σ.20.</ref>

Απεβίωσε ξαφνικά, από [[Έμφραγμα του μυοκαρδίου|καρδιακή προσβολή]], στις 30 Απριλίου του 1961 και ενώ βρισκόταν στο γραφείο του. Ετοίμαζε ένα άρθρο γύρω από τον εορτασμό της εργατικής πρωτομαγιάς, προκειμένου να δημοσιευτεί στην εφημερίδα ''[[Η Αυγή|Αυγή]]''. Η κηδεία του έγινε στο νεκροταφείο της [[Καλλιθέα Αττικής|Καλλιθέας]] και την παρακολούθησε πλήθος κόσμου, ενώ παραβρέθηκε επίσης αντιπροσωπεία της ΕΔΑ. Τη στιγμή του θανάτου του είχε έτοιμα για δημοσίευση τρία βιβλία: την ''Ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας'', μια ιστορία για το αγροτικό κίνημα και τη μελέτη ''Ιησούς Χριστός και Χριστιανισμός''.<ref>Δήμος {{sfn|Μέξης, ''Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος και το έργο του'', |σ.=69.</ref>}}

Ομάδα διανοουμένων φίλων του, συνέστησε μετά θάνατον το σύλλογο "Οι Φίλοι του Γιάνη Κορδάτου" και το συνδεδεμένο με αυτόν "Ιστορικό-Φιλολογικό Ινστιτούτο Γιάνης Κορδάτος". Το τελευταίο είχε πρόεδρο τον καθηγητή [[Γιάννης Ιμβριώτης|Γιάννη Ιμβριώτη]] και σκοπό την προβολή του έργου του εκλιπόντος. Με την επιβολή της δικτατορίας του 1967, οι φορείς αυτοί διέκοψαν οριστικά τη λειτουργία τους.<ref>Δήμος {{sfn|Μέξης, ''Ο ιστορικός Γιάνης Κορδάτος και το έργο του'', σ.142-145.</ref>|σσ=142–145}}

Αναλυτική εργογραφία του Κορδάτου περιέχεται στη διδακτορική διατριβή της Ζωής Σπανάκου ''[http://wwwhdl.didaktorikahandle.grnet/eadd10442/handle/10442hedi/33083 Η έννοια της ιστορικής νομοτέλειας στο μεσοπολεμικό έργο του Γιάνη Κορδάτου]'' (Αθήνα 1991, σ. 459-494). Σύμφωνα με το [[Εθνικό Κέντρο Βιβλίου]], τις τελευταίες δεκαετίες έχουν εκδοθεί τουλάχιστον 28 έργα του από μία ή περισσότερες φορές.<ref>[http://biblionet.gr/main.asp?Pointer=0&esc=1&timestart=3487%2C454&page=results&TitleSplit=1&PerKind=0&person=%CE%9A%CE%BF%CF%81%CE%B4%CE%AC%CF%84%CE%BF%CF%82%2C+%CE%93%CE%B9%CE%AC%CE%BD%CE%BD%CE%B7%CF%82&person_ID=12766&sortorder=-1&Pagesize=100 Κορδάτος, Γιάννης • Βιβλιογραφική εμφάνιση έργων], biblionet.gr</ref>

Εκδόθηκε το 1927 σε "μετάφραση, εισαγωγή, ιστορικά σχόλια κ.λ.π Γιάννη Κ. Κορδάτου".<ref>Ζωή {{sfn|Σπανάκου, ''[http://www.didaktorika.gr/eadd/handle/10442/33083 Η έννοια της ιστορικής νομοτέλειας στο μεσοπολεμικό έργο του Γιάνη Κορδάτου]'', |σ.=468.</ref>}} Αργότερα, μετέφρασε τα έργα της [[Αρχαία ελληνική λογοτεχνία|αρχαίας ελληνικής γραμματείας]]: