Ιώσηπος Μοισιόδακας: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

 

==Βίος==

 

Στα 1752 βρέθηκε στη [[Θεσσαλονίκη]] όπου παρακολούθησε μαθήματα του λόγιου Ιαννάκου, το 1753 πήγε στη [[Σμύρνη]] και ζήτησε την οικονομική βοήθεια του μητροπολίτη Σμύρνης Νεόφυτου και των προυχόντων της τοπικής κοινότητας με σκοπό να μεταβεί στη δύση για σπουδές. Όμως δεν βρήκε συμπαράσταση{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=38–39}} λόγω της ανασταλτικής παρέμβασης του [[Ιερόθεος Δενδρινός|Ιερόθεου Δενδρινού]].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=70}} Το 1754 και 1755 βρέθηκε στο Άγιον Όρος και φοίτησε στην [[Αθωνιάδα Ακαδημία]].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=46}}

 

===Στις Ηγεμονίες===

Το 1765 ο ηγεμόνας [[Γρηγόριος Γ΄ Γκίκας|Γρηγόριος Αλέξανδρος Γκίκας]] τον κάλεσε στην Μολδαβία για να συμβάλλει στο πρόγραμμα της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης που σχεδίαζε. O Μοισιόδακας κλήθηκε μετά από σχετική σύσταση του θεσσαλού λογίου και ιατρού Κωνσταντίνου Καραϊωάννη, λόγω των σπουδών του και της φήμης που είχε αποκτήσει μετά την έκδοση της ''Ηθικής Φιλοσοφίας'' του. Διορίστηκε ''φιλοσοφικός διδάσκαλος'' του νέου Γυμνασίου του Ιασίου, παρά την επίμονη άρνησή του, κάτι που έδειχνε την επιθυμία του να αποδεσμευτεί από τις παραδοσιακές κοινωνικές εντάξεις και από τη διαιώνισή τους.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=73–76}} Εκτός από καθήκοντα σχολάρχη, δίδαξε νεότερα μαθηματικά και φυσική. Τον Ιούλιο και τον Αύγουστο του 1765, προετοιμάζοντας τις παραδόσεις του, μετέφρασε το έργο ''Στοιχεία Γεωμετρίας'' του Andre Tacquet.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=78}} Φιλοσοφία δίδασκε βασιζόμενος στο έργο του Μουαρτόρι.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=88}} Κατά την περίοδο της σχολαρχίας του ενεπλάκη σε ιδεολογική έριδα με κάποιον ιερωμένο λόγιο για την αξία της νεότερης φιλοσοφίας, καθώς ο δεύτερος υποστήριζε αριστοτελικές απόψεις για θέματα φυσικής και κατηγορούσε τον Μοισιόδακα για ''λατινοφροσύνη''{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=89–90}} λόγω της προτίμησης που έδειχνε στην ευρωπαϊκή παιδεία.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=102}} Η σκληρή εργασία κλόνισε την υγεία του. Την επόμενη άνοιξη αρρώστησε από φυματίωση και έτσι παραιτήθηκε από τη σχολαρχία.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=88}}

 

===Επιστροφή στις Ηγεμονίες===

Μετά τη Βιέννη επέστρεψε βιαστικά στο Βουκουρέστι και εργάστηκε ως οικοδιδάσκαλος των μπεϊζαδέδων γιων του ηγεμόνα της Βλαχίας Αλέξανδρου Υψηλάντη μέχρι την πτώση του από το αξίωμα του οσποδάρου της Βλαχίας.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=142–143}} Το 1784 βρέθηκε στο Βουκουρέστι όπου εξέδωσε το έργο ''Σημειώσεις Φυσιολογικαί''. Τα ίχνη του έκτοτε χάνονται. Όμως υπάρχει η μαρτυρία του [[Ζαν-Μπατίστ ντε Βιλουαζόν|Βιλουαζόν]] ο οποίος κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στο [[Άγιον Όρος]] και στη [[Μονή Βατοπεδίου]] συνάντησε κάποιον μοναχό ονόματι Ιώσηπο τον οποίο ο [[Κωνσταντίνος Δημαράς]] ταυτίζει με τον Μοισιόδακα. Όμως ο Πασχάλης Κιτρομηλίδης θεωρεί πως κάτι τέτοιο δεν ισχύει.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=157–163}} Στα 1797 μεταξύ Μαρτίου και Δεκεμβρίου επέστρεψε στην [[Λύκειο του Βουκουρεστίου | Ακαδημία του Βουκουρεστίου]] με μισθό 50 τάλιρα. Η επιστροφή στα διδακτικά καθήκοντά του ήταν αποτέλεσμα της εύνοιας του [[Αλέξανδρος Υψηλάντης (ηγεμόνας)|Αλέξανδρου Υψηλάντη]].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=163}}

[[File:Alexandru Ipsilanti.jpg|thumb|right|220px|Αλέξανδρος Υψηλάντης (1726-1805), ηγεμόνας της Βλαχίας (1774-1782, 1796-1797) και της Μολδαβίας (1786-1788), προστάτης του Μοισιόδακα στην τελευταία περίοδο της ζωής του. Χαλκογραφία του τέλους του 18ου αιώνα.]]

 

Δεν είναι με ακρίβεια γνωστό το έτος του θανάτου του. Ο [[Γεώργιος Ζαβίρας]] συγκεντρώνοντας βιογραφικό υλικό για τους Έλληνες λόγιους της Τουρκοκρατίας περί τα 1790-1804, αναφέρει για τον Ιώσηπο πως ακόμα ζούσε σε προχωρημένη για τα δεδομένα της εποχής ηλικία στο Βουκουρέστι. Μεταγενέστερα, ο ''[[Ερμής ο Λόγιος]]'' τοποθετεί το θάνατο του Ιωσήπου το 1800, όταν ήταν εβδομήντα πέντε ετών.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=164}}

 

Η είσοδός του στο σύστημα της ελληνικής παιδείας καθόρισε το περιεχόμενο της ταυτότητάς του: μέσω αυτής υπέστη την πολιτιστική του διαφοροποίηση. Το μέγεθος και η έκταση της αφομοίωσής του από την ελληνική παιδεία αποδείχθηκε από την κατοπινή δράση του και σταδιοδρομία του: αφιερώθηκε στην ανασυγκρότηση της ελληνικής παιδείας.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=37}} Όπως επισημαίνει ο [[Μάριο Βίττι]], «με τον Μοισιόδακα βλέπουμε ένα βούλγαρο να δραστηριοποιείται όχι πια στον υποτελή δικό του εθνικό χώρο, αλλά στον ελληνικό».{{sfn|Vitti|σ=145}} Μια από τις πιο σημαντικές πηγές ερεθισμάτων του ήταν ο κύκλος των συμμαθητών του στην Αθωνιάδα: [[Χριστόδουλος Παμπλέκης]], [[Σέργιος Μακραίος]], [[Αθανάσιος Πάριος]], [[Κοσμάς ο Αιτωλός]].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=52}}

Κατά τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο της Πάδοβας δεν μένει ανεπηρέαστος από τους διδάσκοντες σε αυτόν οι οποίοι τον στρέφουν στη μελέτη των θετικών επιστημών.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=64}}

 

==Επιρροές και απήχηση του Μοισιόδακα==

Ο Μοισίόδαξ ήταν ένας από τους πρώτους στοχαστές που αγωνίστηκαν για την καθιέρωση της νεοελληνικής ως γλώσσας της παιδείας του γένους. Τα επιχειρήματά του ήταν παιδαγωγικού και κοινωνιολογικού χαρακτήρα.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=104}} Το 1761 μεταφράζοντας το έργο του Ιταλού φιλοσόφου Ludovico Antonio Muratori, ''Ηθική Φιλοσοφία'', αντιμετώπισε το γλωσσικό ζήτημα και μίλησε για το ''κοινόν ύφος'', που το θεωρούσε, κατάλληλα καλλιεργημένο, αρμόδιο για κάθε γνωστικό πεδίο.{{sfn|Πολίτης|σ=95}}

 

Ο Μοισιόδακας αντιτίθεται προς τη σχολαστική παράδοση της αριστοτελικής λογικής και μεταφυσικής, ενώ προβάλει τα νεότερα μαθηματικά και την εμπειρική επιστήμη ως βασική προϋπόθεση για την καλλιέργεια της ''υγιούς φιλοσοφίας'', δηλαδή εκείνης του ορθολογισμού.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σ=172}}

 

 

==O Μοισιόδακας ως παιδαγωγός==

 

==Συγγραφικό και μεταφραστικό έργο==

Την ίδια χρονιά τυπώνει στο ελληνικό τυπογραφείο του [[Νικόλαος Γλυκύς|Νικολάου Γλυκύ]] την ''Πραγματεία περί παίδων αγωγής ή Παιδαγωγία''. Αποτελούσε έκθεση των αρχών και των μεθόδων της ορθής παιδαγωγικής, αυτής που ο Μοισιόδακας πίστευε πως έπρεπε να εισαχθεί στα ελληνικά σχολεία.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=126–127}} Το 1780 τυπώνει στην [[Βιέννη]] στο αυτοκρατορικό τυπογραφείο του Johann von Trattner το πρώτο μέρος της ''Απολογίας'' του. Το δεύτερο μέρος του το προαναγγέλλει αλλά δεν το εκδίδει ποτέ ενώ το χειρόγραφό του δεν βρέθηκε ποτέ. Δεν πρόκειται για ένα ενιαίο κείμενο. Εκτός του προλόγου κι ενός εκτενούς εισαγωγικού δοκιμίου, όπου εκθέτει τις βασικές φιλοσοφικές απόψεις του και τους λόγους που τον ώθησαν να δημοσιεύσει το έργο του, το βιβλίο αποτελείται από μια σειρά παλιότερων κειμένων του, τοποθετούμενα χρονολογικά μεταξύ 1765 και 1777.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=129–130}} Το 1781 εκδίδει τη ''Θεωρία της Γεωγραφίας'' που συνιστά αναθεώρηση του χειρογράφου του 1767 πάνω στα πορίσματα της πρόσφατης γεωγραφικής έρευνας και στη μελέτη χαρτών και χειρογράφων. Το βιβλίο πραγματεύεται τις βασικές έννοιες της μαθηματικής γεωγραφίας ενώ στο παράρτημα εκθέτει τις μεθόδους μέτρησης του χρόνου και τις παραμέτρους της ημερολογιακής αλλαγής από τον [[Πάπας Γρηγόριος ΙΓ΄|Πάπα Γρηγόριο ΙΓ']].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=133–140}} Την ίδια χρονιά αναγγέλλει την έκδοση του έργου του: ''Αστρονομία κατά τους νεωτέρους''. Το 1784 εκδίδει στο Βουκουρέστι το τελευταίο του έργο ''Σημειώσεις Φυσιολογικαί''.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=148–149}}

 

Ο Μοισιόδακας είναι ο πρώτος που μετέβαλε τα πολιτισμικά θέματα που έθετε η διαμάχη μεταξύ όσων υποστήριζαν την υπεροχή των πολιτιστικών επιτευγμάτων της αρχαιότητας από τη μια μεριά ή του νεώτερου κόσμου από την άλλη, σε ζήτημα δημόσιας συζήτησης στα πλαίσια της ελληνικής παιδείας.{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=167–169}} Ως επιστήμονας ξεπερνά το σύγχρονο μέσο όρο της ελληνικής επιστημονικής σκέψης που τηρούσε μια μετριοπαθή στάση σε θέματα γεωγραφίας και κοσμογραφίας συντασσόμενη με την πτολεμαϊκή γεωκεντρική παράδοση. Έτσι ευθυγραμμίζεται με τη σύγχρονή του ευρωπαϊκή επιστήμη συντασσόμενος στο στρατόπεδο του [[Ισαάκ Νεύτων|Ισαάκ Νεύτωνα]].{{sfn|Κιτρομηλίδης|σσ=180–181}}

 

*Μοισιόδαξ, Ιώσηπος. ''Πραγματεία περί παίδων αγωγής'' / Μοισιόδαξ Ιώσηπος. - Κοζάνη: Ινστιτούτο Βιβλίου και Ανάγνωσης Κοζάνης, 1999.

*Μοισιόδαξ, Ιώσηπος. ''Απολογία'' / Ιώσηπος Μοισιόδαξ - επιμέλεια Άλκης Αγγέλου - επιμέλεια σειράς Άλκης Αγγέλου. - Αθήνα: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1992.

 

==Πηγές==

 

*{{cite book