Βυζαντινή Κωνσταντινούπολη: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Στις 15 Ιουλίου του 1197, στην Κωνσταντινούπολη εξελίχθηκε μια μεγάλης έκτασης πυρκαγιά, η οποία κατέστρεψε την Λατινική παροικία και την περιοχή γύρω από την πύλη τουτού [[Δρουγγάριος του στόλου|Δρουγγάριου]] στον [[Κεράτιος κόλπος|Κεράτιο κόλπο]].<ref name="stilbes">{{cite book|last=Stilbes|first=Constantine |author2=Johannes M. Diethart |author3=Wolfram Hörandner |title=Constantinus Stilbes Poemata|publisher=Walter de Gruyter|year=2005|isbn=978-3-598-71235-7|pages=16 γραμμή 184}}</ref><ref>Diethart and Hörandner (2005). σελ. 24, γραμμή 387</ref> Ωστόσο η μεγάλη καταστροφή της πόλης επήλθε λίγα χρόνια αργότερα με τα γεγονότα της [[Δ΄ Σταυροφορία|Δ´ σταυροφορίας]]. Μετά από συνεννόηση των [[Φίλιππος της Σουαβίας|Φιλίππου της Σουαβίας]], του [[Βονιφάτιος ο Μομφερρατικός|Βονιφάτιου του Μομφερατικού]], και του [[Ενρίκο Ντάντολο]] ο οποίος ήταν ο Δόγης της [[Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας|Βενετίας]], η Δ´ σταυροφορία, έχοντας ήδη λεηλατήσει την χριστιανική πόλη της Ζάρας -σημερινό [[Ζαντάρ]]- στην Κροατία και αφοριστεί από τον πάπα για το γεγονός αυτό, κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη σκοπεύοντας στην κατάλυσηκατάλυσή της, υπό το πρόσχημα της υποστήριξης του [[Αλέξιος Δ΄ Άγγελος|Αλέξιου Δ']] -γιού του εκθρονισμένου αυτοκράτορα [[Ισαάκ Β' Άγγελος|ΙσαάκΙσαάκιου Β']]- για τον αυτοκρατορικό θρόνο.

Ο [[Αλέξιος Γ´ Άγγελος|Αλέξιος Γ´]] ο οποίος ήταν ο εν ενεργεία αυτοκράτορας την περίοδο εκείνη, δεν έκανε καμιά προετοιμασία για την άμυνα της πόλης. Φθάνοντας οι σταυροφόροι, αρχικά κατέλαβαν την περιοχή του [[Πέραν]], έσπασαν την αλυσίδα, η οποία εμπόδιζε την θαλάσσια είσοδο στον Κεράτιο Κόλπο και μπήκαν στο λιμάνι της πόλης, όπου στις 27 Ιουλίου κατάφεραν να παραβιάσουν τα θαλάσσια τείχη της πόλης, και· ο Αλέξιος Γ´ έφυγε από την πόλη αφήνονταςαφήνοντάς την στην τύχη της. Σύντομα, ο Αλέξιος Δ´ τον οποίον σκόπευαν να εγκαταστήσουν οι σταυροφόροι, ανακάλυψε πως οι πόροι της αυτοκρατορίας ήταν ελλιπείς, και πως δεν ήταν σε θέση να τηρήσει τις υποσχέσεις του σε σχέση με την ανταμοιβή που θα έδινε στους σταυροφόρους για την υποστήριξηυποστήριξή του στον θρόνο. Η ένταση μεταξύ των κατοίκων της πόλης και των σταυροφόρων μεγάλωσε, και τον Ιανουάριο του 1204, ο [[πρωτοβεστιάριος]] [[Αλέξιος Ε' Μούρτζουφλος|Αλέξιος Μούρτζουφλος]] οργάνωσε εξέγερση εναντίον του Αλέξιου Δ´,· ωστόσο το μόνο αποτέλεσμα που επέφερε η εξέγερση αυτή ωστόσο ήταν η καταστροφή του μεγάλου αγάλματος της [[Αθηνά|Αθηνάς]] το οποίο ήταν έργο του [[Φειδίας|Φειδία]] και το οποίο βρισκόταν στην κεντρική πλατεία της πόλης.

Τον Φεβρουάριο σημειώθηκε νέα εξέγερση κατά του Αλέξιου Δ´, και αυτή τη φορά ο αυτοκράτορας συνελήφθη και εκτελέστηκε, και ο Μούρτζουφλος έγινε ο νέος αυτοκράτορας ως ο [[Αλέξιος Ε΄ Δούκας|Αλέξιος Ε´]]. Έκανε κάποιες προσπάθειες επιδιόρθωσης των τειχών και οργάνωσης του ανθρωπίνου δυναμικού, ωστόσο δεν στάθηκε δυνατό να φέρει στρατεύματα από τις επαρχίες της αυτοκρατορίας, ενώ τα στρατεύματα της πόλης διατηρούσαν χαμηλό ηθικό λόγω των εξεγέρσεων. Μια νέα μεγάλη επίθεση των σταυροφόρων στις 6 Απριλίου απέτυχε, ωστόσο μια δεύτερη που σημειώθηκε στις 12 Απριλίου από τον Κεράτιο κόλπο ήταν επιτυχής και οι εισβολείς μπήκαν κατά συρροή στην πόλη. Ο Αλέξιος Ε´ Μούρτζουφλος δραπέτευσε, ενώ η [[Βυζαντινή Σύγκλητος|βυζαντινή σύγκλητος]] συναντήθηκε στην [[Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη)|Αγία Σοφία]] και πρόσφερε το αυτοκρατορικό στέμμα στον [[Θεόδωρος Α΄ Λάσκαρης|Θεόδωρο Λάσκαρη]] ο οποίος είχε συγγενικούς δεσμούς με τη [[Οίκος Αγγέλων|δυναστεία των Αγγέλων]], ωστόσο ήταν πλέον πολύ αργά. Ο Λάσκαρης, συνοδευόμενος από τον πατριάρχη, κατευθύνθηκε προς το [[Μίλιον]] μπροστά από το [[Μέγα Παλάτιον|Μέγα Παλάτι]] και απευθύνθηκε στην [[φρουρά των Βάραγγων]]. Κατόπιν οι 2δύο τους, συνοδευόμενοι από μέλη της αυλής, αποχώρησαν και διέφυγαν προς την Ασιατική πλευρά του Βοσπόρου. Την επόμενη μέραημέρα, ο Δόγης της Βενετίας και οι υπόλοιποι Φράγκοι ηγεμόνες εγκαταστάθηκαν στο Μέγα Παλάτι, και η πόλη λεηλατήθηκε αγρίως για 3τρεις ημέρες.

Κατά τον ιστορικό [[Στήβεν Ράνσιμαν]], η καταστροφή της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους είναι χωρίς ιστορικό προηγούμενο, καθώς η πόλη η οποία για 9 αιώνες υπήρξε το κέντρο του χριστιανικού πολιτισμού, και ήταν γεμάτη με έργα τέχνης τα οποία είχαν διασωθεί από την [[αρχαία Ελλάδα]] και [[Αρχαία Ρώμη|Ρώμη]], καταστράφηκε. Οι Βενετοί, οικειοποιήθηκαν πολλά από τα καλλιτεχνήματα και μνημεία τα οποία και μετέφεραν στη Βενετία. Ωστόσο οι Γάλλοι και οι Φλαμανδοί χαρακτηρίζοντανχαρακτηριζόταν από καταστροφική μανία, καταστρέφοντας οτιδήποτε δεν μπορούσαν να πάρουν μαζί τους, και σταματώντας μόνο για να βιάσουν ή να δολοφονήσουν κάποιον στον διάβα τους. Δεν υπήρξε καμιά εξαίρεση ως προς την καταστροφή,: τα μοναστήρια, οι βιβλιοθήκες, οι εκκλησίες, όλα καταστρέφοντανκαταστρεφόταν. Στην ίδια την Αγία Σοφία, μπήκαν κάποιοι μεθυσμένοι Γάλλοι στρατιώτες, οι οποίοι αφότου γκρέμισαν τα εικονοστάσια και κατέστρεψαν τα ιερά βιβλία και εικονίσματα, τοποθέτησαν μια ιερόδουλο στον πατριαρχικό θρόνο τραγουδώντας μαζί της. Οι καλόγριες των μονών βιάστηκαν. Τα σπίτια όλων των τύπων, από επαύλεις μέχρι χαμόσπιτα, λεηλατηθήκανλεηλατήθηκαν και καταστραφήκαν,καταστράφηκαν και οι δρόμοι ήταν γεμάτοι με γυναίκες και παιδιά τραυματίες, οι οποίοι πέθαιναν στους δρόμους, ενώ μετά την λήξη της τριήμερης λεηλασίας, οι κάτοικοι βασανίστηκαν για να αποκαλύψουν πουπού είχαν κρύψει τις περιουσίες τους.<ref>Steven Runciman, <nowiki>''</nowiki>A History of the Crusades<nowiki>''</nowiki>, Cambridge 1966 [1954], τομ. 3, σελ.123.</ref>

Για τα επόμενα 5057 χρόνια η Κωνσταντινούπολη ήταν η πρωτεύουσα της [[Λατινική Αυτοκρατορία|Λατινικής αυτοκρατίας]]. Υπό την διοίκηση των Λατίνων ηγεμόνων, η πόλη παράκμασε, τόσο σε πληθυσμό όσο και ως προς την φυσική κατάσταση των κτηρίων της. Από τον πληθυσμό των 400.000 που διέθετε η πόλη πριν την άλωση, το 1/3 ήταν πλέον άστεγοι, και ένα μεγάλο πλήθος των ευγενών, κληρικών, και λογίων έφυγαν από την πόλη για να εγκατασταθούν αλλού, καιενώ η πόλη πλέον αντιμετώπιζε σοβαρό πρόβλημα υποπληθυσμού, έχοντας πρακτικά ερημώσει σε πολλές περιοχές της.<ref>Talbot, [http://www.jstor.org/stable/1291680 "The Restoration of Constantinople under Michael VIII"], ''Dumbarton Oaks Papers'', '''47''' (1993), σελ. 246</ref>

Οι Λατίνοι έκαναν χρήση περίπου 20 εκκλησιών και 13 μοναστηριών, με το κύριο κτίσμα να είναι αυτό της [[Αγία Σοφία (Κωνσταντινούπολη)|Αγίας Σοφίας]], το οποίο έγινε η έδρα του λατίνου πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης. Κατά την περίοδο αυτή θεωρείται πως έγινε και η υποστήριξη του κτηρίου με την προσθήκη αψίδων, καθώς το κτήριο είχε υποστεί αρκετές φθορές με το πέρασμα των αιώνων και τους σεισμούς.<ref>Talbot, "Restoration of Constantinople", σελ. 247</ref>Ωστόσο οι εργασίες αυτές ήταν η εξαίρεση παρά ο κανόνας, καθώς οι Λατίνοι κυρίαρχοι της πόλης ήταν πολύ λίγοι σε αριθμό ώστε να καλύψουν τις ανάγκες των κτηρίων σε όλη την πόλη, και πολλά κτήρια κατέληξαν να καταστραφούν λόγω βανδαλισμού ή λεηλασίας. Ο χαλκός και ο μόλυβδος αφαιρέθηκαν από τις στέγες των εγκαταλελειμμένων κτηρίων, λιώθηκαν, και κατόπιν πωλήθηκαν ώστε να γεμίσουν τα ταμεία της Λατινικής αυτοκρατορίας, η οποία αντιμετώπιζε συνεχή σοβαρά οικονομικά προβλήματα.<ref>Geanakoplos, ''Emperor Michael Palaeologus and the West'' (Harvard University Press, 1959), σελ. 124 n. 26</ref>Πολλά από τα αρχαία μνημεία τα οποία βρίσκοντανβρισκόταν στον [[Ιππόδρομος της Κωνσταντινούπολης|ιππόδρομο]] λιώθηκαν επίσης ώστε να παραχθούν νομίσματα. Ανάμεσα στα διάφορα αρχαία έργα τέχνης που καταστράφηκαν, ήταν και αυτά του ορειχάλκινου αγάλματος του [[Ηρακλής (μυθολογία)|Ηρακλή]], το οποίο αποδίδονταναποδιδόταν στον [[Λύσιππος|Λύσιππο]] κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., καθώς και οι ανδριάντες της [[Ήρα (μυθολογία)|Ήρας]], του [[Πάρις|Πάρη]], και της [[Ελένη (μυθολογία)|ωραίας Ελένης]].<ref name="Talbot-248">Talbot, "Restoration of Constantinople", σελ. 248</ref>

Η βυζαντινή αριστοκρατία είχε διασκορπιστεί, με πολλούς να έχουν καταφύγει στη [[Νίκαια Βιθυνίας|Νίκαια]], όπου ο [[Θεόδωρος Β΄Α΄ Λάσκαρης|Θεόδωρος Α' Λάσκαρις]] είχε εγκαθιδρύσει την αυτοκρατορική αυλή του, ή στο [[δεσποτάτο της Ηπείρου]], όπου ο [[Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας|Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας Άγγελος]] είχε κάνει το ίδιο. Άλλοι κατέφυγαν ακόμα μακρύτερα στην [[αυτοκρατορία της Τραπεζούντας]], όπου οι [[Δυναστεία των Κομνηνών|Κομνηνοί]] είχαν ήδη εγκαθιδρύσει τη δική τους δυναστεία με την υποστήριξη των Γεωργιανών.<ref>Hussey 1967, σελ. 70.</ref> Η Νίκαια και η Ήπειρος εποφθαλμιούσαν και οι 2 την κυριότητα της πόλης, και προσπάθησαν αμφότερες για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης από τους Λατίνους. Τελικά η Κωνσταντινούπολη επανήλθε και πάλι υπό ΒυζαντινήΡωμαϊκή διοίκηση μετά την κατάληψηκατάληψή της από τον [[Μιχαήλ Η´ Παλαιολόγος|Μιχαήλ Η´ Παλαιολόγο]] της Νίκαιας απόκαι τοντη τελευταίοφυγή Λατίνοτου τελευταίου Λατίνου αυτοκράτορα [[Βαλδουίνος Β΄ της Κωνσταντινούπολης|ΒαλδουίνοΒαλδουίνου Β´ Κουρτεναί]].