Σόλιδος: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
μ Bot: Migrating 37 langlinks, now provided by Wikidata on d:Q231455 |
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας |
||
Γραμμή 1:
[[αρχείο:Solidus Constantine II-heraclea RIC vII 101.jpg|thumb|right|250px|Σόλιδος του αυτοκράτορα [[Κωνστάντιος Β'|Κωνστάντιου Β']] με την μορφή του.]]
Ο '''Σόλιδος''' ήταν [[Χρυσάφι|χρυσό]] κέρμα της [[Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία|Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας]]. Καθιερώθηκε από τον αυτοκράτορα [[Κωνσταντίνος Α'|Κωνσταντίνο Α' το Μέγα]] γύρω στο έτος [[309]]. Αναφέρεται και ως ''νόμισμα'' στις πηγές ή bezant (βυζαντινό) από τους Άραβες και Σταυροφόρους. Τον 10o-11ο αι. λεγόταν ''ιστάμενον''. Είχε διάμετρο 20 mm, ζύγιζε περίπου 4,5 gr και αποτελείτο από χρυσό καθαρότητας 96%.
Η λέξη σόλιδος (solidus) στα λατινικά σημαίνει στερεός, συμπαγής και αναφέρεται στην καθαρότητα του νομίσματος σε χρυσό.
Τον πρώτο σόλιδο έκοψε ο [[Διοκλητιανός]] το 301 σε αντικατάσταση του aureus, του ως τότε χρυσού νομίσματος της Αυτοκρατορίας. Οι aurei του Ιουλίου Καίσαρος ζύγιζαν το 1/40 της λίβρας, στην εποχή του Καρακάλλα το 1/50. Ο σόλιδος του Διοκλητιανού ορίσθηκε στο 1/60 της λίβρας (5,45 gr) και ίσος με 1.000 δηνάρια, αλλά κόπηκαν λίγοι σόλιδοι και έτσι δεν είχε επίπτωση στην πραγματική οικονομία. Ένας solidus ήταν πάντα ο μισθός του στρατιώτη, έτσι στα αγγλικά ο στρατιώτης λέγεται soldier. Ο Κωνσταντίνος Α' το 312 όρισε το σόλιδο στο 1/72 της λίβρας (4,55 gr) και ίσο με 275.000 υποτιμημένα δηνάρια. Θεωρητικά ήταν από καθαρό χρυσό, αλλά η τεχνολογία της εποχής μπορούσε να παράγει χρυσό καθαρότητας 95,8%· ζύγιζε 24 κεράτια (1 κεράτιο = 0,189 gr) από τα οποία 23 κεράτια ήταν χρυσός. Ο Κωνσταντίνος Α' ήταν που έκοψε μεγάλο αριθμό σολίδων και καθιερώθηκε για τους επόμενους αιώνες (4ο - 11ο) ως το νόμισμα της Αυτοκρατορίας, κυρίως διότι το βάρος του ήταν σταθερό. Κυκλοφορούσαν και υποδιαιρέσεις του σόλιδου, ο semissis (ήμισυ) και ο tremissis (το 1/3). Ο Νικηφόρος Β' Φωκάς (963-969) για οικονομικούς λόγους έκοψε ένα ακόμη χρυσό νόμισμα, μικρότερου βάρους (4,05 gr) από το σόλιδο, το ''τεταρτηρόν''. Στα επόμενα έτη για να ξεχωρίζουν εύκολα τα δύο νομίσματα, οι σόλιδοι, που λεγόταν τώρα ''ιστάμενα'', γινόταν λεπτότερα νομίσματα, μεγαλύτερης διαμέτρου (ως 26 mm) και κυρτά, ενώ τα τεταρτηρά ήταν πιο παχιά, μικρότερης διαμέτρου και επίπεδα. Αν και υπήρχε νόμος που απαγόρευε την έξοδο των χρυσών νομισμάτων από τη χώρα, οι εμπορικές διασυνδέσεις έκαναν να βρεθούν σόλιδοι στη Ρωσία, την κεντρική Ευρώπη, την Ουκρανία, στη Συρία ακόμη και στην Κίνα. Η σταθερότητα του βάρους, του μεγέθους και της περιεκτικότητας σε χρυσό τα έκανε παγκοσμίως αποδεκτά.
Οι οικονομικές δυσκολίες ανάγκασαν τους αυτοκράτορες να μειώσουν την περιεκτικότητά του σε χρυσό: οι σόλιδοι του Μιχαήλ Δ' του Παφλαγώνα είχαν 22 κεράτια χρυσού, του Κωνσταντίνου Θ' Μονομάχου 21 κεράτια, του Κωνσταντίνου Ι' Δούκα 18, του Ρωμανού Δ' Διογένη 16, του Μιχαήλ Ζ' Δούκα 14, του Νικηφόρου Β' Βοτανειάτη 8. Οι πρώτοι σόλιδοι του Αλεξίου Α' Κομνηνού είχαν χρυσό βάρους 8 κερατίων και μετέπειτα καθόλου χρυσό, έτσι αναγκάστηκε να πάρει αφιερώματα και σκεύη από τις εκκλησίες και να κόψει νέα νομίσματα. Στη νομισματική του μεταρρύθμιση του 1092 καταργήθηκαν τα ιστάμενα· νέο χρυσό νόμισμα της Αυτοκρατορίας έγινε το ''[[υπέρπυρον]]'' 20,5 κερατίων (85% χρυσό).
==Η εξέλιξη των παραστάσεων==
Σόλιδοι κοβόταν σε πολλά νομισματοκοπεία του κράτους: Κωνσταντινούπολη (CON), Ρώμη, [[Τριρ]], Μιλάνο, Ραβένα, Συρακούσες, Καχηδών, Θεσσαλονίκη (THES), Αλεξάνδρεια, κά. Τα πρώτα νομίσματα έφεραν συνήθως την προτομή του αυτοκράτορα με στρατιωτική εξάρτηση (θώρακα, ασπίδα, δόρυ, περικεφαλαία) σε κατατομή (προφίλ) ή 3/4 στην μία όψη. Στην άλλη όψη στην αρχή υπάρχει πτερωτή Νίκη, που αργότερα έγινε άγγελος που κρατά σταυρό· οι σόλιδοι του Τιβερίου Β' έχουν στην οπίσθια όψη σταυρό επί βαθμιδωτής βάσης, ίσως ο σταυρός του Γολγοθά. Οι semissis είχαν σταυρό επί σφαίρας και οι tremissis σταυρό σκέτο. Η μορφή του αυτοκράτορα είναι τυποποιημένη και δεν διαφοροποιείται ανάλογα με το πρόσωπο. Από την εποχή του Φωκά όμως τα πρόσωπα είναι αναγνωρίσιμα, διαφορετικά μεταξύ τους. Ο Ηράκλειος και ο εγγονός του Κώνστας Β' εμφανίζονται ολόσωμοι με μακριές γενειάδες και μακρούς μύστακες. Συνοδεύονται από τους γιους τους, προβάλλοντας έτσι τους διαδόχους τους. Ο εγγονός του Κώνστα Β', ο Ιουστινιανός Β' θα βάλει για πρώτη φορά στη μία όψη τη μορφή του Χριστού (στον τύπο του παντοκράτορος). Στην άλλη όψη ο αυτοκράτορας ολόσωμος κρατά σταυρό επί βαθμιδωτής βάσης (ή επί σφαίρας για τους semissis). Οι επόμενοι εικονομάχοι αυτοκράτορες αντικαθιστούν τη μορφή του Χριστού με τη μορφή του πατέρα τους. Η κακή ποιότητα στις κοπές έκαναν τις μορφές όμοιες· ο γιος έχει μικρότερο μέγεθος από τον πατέρα για να ξεχωρίζει. Το 842 αποβιώνει ο τελευταίος εικονομάχος αυτοκράτορας, ο Θεόφιλος και το επόμενο έτος η σύζυγός του αναστηλώνει τις εικόνες, έτσι η μορφή του Χριστού επαναφέρεται στα νομίσματα.
Οι συνήθεις επιγραφές γύρω από την προτομή του αυτοκράτορα είναι πχ DN IVSTINIANVS PP AVG, δηλ. DOMINVS (δεσπότης, κύριος) PERPETVVS AVGVSTVS (αιώνιος Αύγουστος). Στα έτη πριν τον Κωνσταντίνο Α' η εκλογή του αυτοκράτορα από το στρατό γινόταν τυπικά για πέντε έτη και ανανεωνόταν κάθε φορά για την επόμενη πενταετία, έτσι το ''αιώνιος'' δηλώνει ότι εξελέγη για να είναι μόνιμος. Στην άλλη όψη<ref>Εμπρός όψη θεωρείται αυτή με την πιο σημαίνουσα παράσταση, ενώ οπίσθια όψη η άλλη. Αν η μία όψη έχει τον αυτοκράτορα και η άλλη τη Νίκη, εμπρόσθια θεωρείται αυτή με τον αυτοκράτορα. Αν η μια έχει τον αυτοκράτορα και η άλλη τον Χριστό, εμπρόσθια λέμε αυτή με το Χριστό</ref> γύρω από τη Νίκη υπάρχει η επιγραφή VICTORIA AVGVSTA ή γύρω από τον ένθρονο Χριστό η επιγραφή ΙHS XΙC REX REGNANTVM (βασιλεύς βασιλέων). Στο κάτω μέρος αναφέρεται το νομισματοκοπείο, πχ CON (Κωνσταντινούπολη) και τα γράμματα OB, που μάλλον δηλώνουν την καθαρότητα του χρυσού (οβ' = 72). Το έτος της βασιλείας του αυτοκράτορα που κόπηκε το νόμισμα δεν αναφέρεται όπως στους φόλλεις.
==Επιρροή σε νομίσματα άλλων χωρών==
Οι κατακτητές που βρέθηκαν σε εδάφη της αυτοκρατορίας μιμήθηκαν τους σόλιδους, όπως οι Οστρογότθοι, οι Άραβες υπό τους Ομεϋάδες, κά. Τον 8ο αι. ο [[Πιπίνος ο Βραχύς|Πεπίνος ο βραχύς]], πατέρας του Καρλομάγνου, επανέφερε το νομισματικό σύστημα στο προηγούμενο, αρχαίο Ρωμαϊκό νομισματικό σύστημα.
* J. Banaji: ''Precious metal coinages and monetary expansion in Late Antiquity''. F. De Romanis, S. Sorda: ''Dal denarius al dinar. L’oriente e la moneta Romana. Atti dell’incontro di studio Roma 16–18 settembre 2004''. Ρώμη 2006, σελ. 265–303.
| |||