Τουρκικές γλώσσες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
Ετικέτα: μεγάλη αφαίρεση |
Αναίρεση έκδοσης 6026893 από τον 46.218.85.101 (Συζήτηση) |
||
Γραμμή 7:
Από τις τουρκικές γλώσσες αυτή με τους περισσότερους ομιλητές είναι η [[τουρκική γλώσσα]] που μιλιέται στην [[Τουρκία]]
== Ταξινόμηση ==
Για αιώνες, οι πληθυσμοί που μιλούν τουρκικές γλώσσες έχουν μεταναστεύσει πολύ και έχουν αναμειχθεί συνεχώς και οι γλώσσες τους έχουν επηρεαστεί αμοιβαία μέσω της [[γλωσσική επαφή|γλωσσικής επαφής]] με τις γλώσσες που τις περιβάλλουν, ιδιαίτερα με τις [[ιρανικές γλώσσες|ιρανικές]], τις [[σλαβικές γλώσσες|σλαβικές]] και τις [[μογγολικές γλώσσες]]. Αυτό έχει κάνει δυσδιάκριτη την ιστορική εξέλιξη μέσα σε κάθε γλώσσα ή/και γλωσσική ομάδα και, σαν συνέπεια, υπάρχουν αρκετά συστήματα ταξινόμησης των τουρκικών γλωσσών.
* Δυτικές τουρκικές γλώσσες
** [[Μπασκίρ γλώσσα]], [[Ταταρική γλώσσα]]
** [[Καρατσάι-Μπαλκάρ γλώσσα]], [[Κουμύκ γλώσσα]]
** [[Καζακική γλώσσα]], [[Κιργιζική γλώσσα]]
* [[Νότιες τουρκικές γλώσσες]] (ή ογουζικές ή ουζικές γλώσσες)
** [[Τουρκμενική γλώσσα]] (ή τουρκομανική)
** [[Τουρκική γλώσσα]], [[Γκαγκαούζ γλώσσα]]
** [[Αζερική γλώσσα]] (ή αζερμπαϊτζανική), [[Κασκάι γλώσσα]]
* Βόρειες τουρκικές γλώσσες: [[Αλτάι γλώσσα]], [[Ντολγκάν γλώσσα]], [[Τουβά γλώσσα]], [[Γιακουτική γλώσσα]]
* Ανατολικές τουρκικές γλώσσες: [[Ουιγούρ γλώσσα]], [[Ουζμπεκική γλώσσα]]
* ομάδα του [[Βόλγας|Βόλγα]]: [[Τσουβασική γλώσσα]]
{| class="prettytable"
|-
|'''Ελληνική'''||'''Αρχαία Τουρκική'''||'''Τουρκική'''||'''Τουρκμενική'''||'''Ταταρική'''||'''Καζακική'''||'''Ουζμπεκική'''||'''Ουιγούρ'''||'''Γιακουτική'''||'''Τσουβασική'''
|-
|πατέρας||ata|| ata|| ||ata|| || ota|| || ||
|-
|μητέρα||ana|| anne/ana|| ene|| ana|| ana|| ona|| ana|| ||an'n
|-
|γιος|| o'gul|| oğul|| oğul|| ul, uğıl||ul|| o'gil|| oghul|| uol|| yvul
|-
|άνδρας|| er(kek)||erkek||erkek|| ir|| yerkek||erkak|| är|| er|| ar
|-
|κορίτσι (ή κόρη)||kyz|| kız|| gyz|| qız|| qιz|| qiz|| qiz|| ky:s|| χe'r
|-
|πρόσωπο (άτομο)||kiši|| kişi|| kişi|| keşe|| kisi|| || ||kihi||
|-
|νύμφη||kelin|| gelin|| geli:n|| kilen|| kelin|| kelin|| kelin|| kylyn|| kilen
|-
|'''Ελληνική'''||'''Αρχαία Τουρκική'''||'''Τουρκική'''||'''Τουρκμενική'''||'''Ταταρική'''||'''Καζακική'''||'''Ουζμπεκική'''||'''Ουιγούρ'''||'''Γιακουτική'''||'''Τσουβασική'''
|-
|καρδιά|| jürek|| yürek|| ýürek ||yöräk|| zhürek||yurak|| yüräk|| süreq||
|-
|αίμα|| qan|| kan|| ga:n|| qan|| qan|| qon|| qan|| qa:n|| jon
|-
|κεφάλι|| baš|| baş|| baş|| baş|| bas|| ||baş|| bas|| puš
|-
|τρίχα|| qyl|| kıl|| qyl|| qıl|| kyl|| kyl|| kyl|| kyl|| χe'le'r
|-
|μάτι|| köz|| göz|| göz|| küz|| köz|| ko'z|| köz|| kos|| kör
|-
|βλεφαρίδα||kirpik||kirpik||kirpik||kerfek||kirpik||kiprik||kirpik||kirbi:||χurbuk
|-
|αυτί|| qulqaq||kulak|| gulak|| qolaq|| qulaq|| quloq|| qulaq|| gulka:k||χo'lga
|-
|μύτη|| burun|| burun|| burun|| borın|| murιn|| burun|| burun|| murun||
|-
|μπράτσο|| qol|| kol|| gol|| qul|| qol|| qo'l|| ||qol|| χol
|-
|χέρι|| el(ig)||el|| el|| || || || ||ili:|| ala'
|-
|δάχτυλο||barmak||parmak||barmak||barmaq|| ||barmoq||barmaq|| ||
|-
|νύχι||tyrnaq||tırnak||dyrnaq||tırnaq||tιrnaq||tirnoq||tirnaq||tynyraq||
|-
|γόνατο|| tiz|| diz|| dy:z|| tez|| tize|| tizza|| tiz|| tüsäχ||
|-
|γάμπα|| baltyr||baldır||baldyr||baltır||baldyr||boldyr||baldir||ballyr||
|-
|πόδι|| adaq|| ayak|| aýaq|| ayaq|| ayaq|| oyoq|| ||ataq||
|-
|κοιλιά||qaryn|| karın|| garyn|| qarın|| qarιn|| qorin|| qor(saq)||qaryn||χyra'm
|-
|'''Ελληνική'''||'''Αρχαία Τουρκική'''||'''Τουρκική'''||'''Τουρκμενική'''||'''Ταταρική'''||'''Καζακική'''||'''Ουζμπεκική'''||'''Ουιγούρ'''||'''Γιακουτική'''||'''Τσουβασική'''
|-
|άλογο||at|| at|| at|| at|| at|| ot|| at|| at|| ut
|-
|βόδι|| siyir|| sığır|| sygyr|| síır (sıyır)|| siyιr|| sigir|| || ||
|-
|σκυλί|| yt|| it|| it|| et|| iyt|| it|| it|| yt|| jyda
|-
|ψάρι||balyq|| balık|| balyk|| balıq|| balιq|| baliq|| beliq|| balyk|| pola'
|-
|ψείρα|| bit|| bit|| bit|| bet|| biyt|| bit|| pit|| byt|| pyjda
|-
|'''Ελληνική'''||'''Αρχαία Τουρκική'''||'''Τουρκική'''||'''Τουρκμενική'''||'''Ταταρική'''||'''Καζακική'''||'''Ουζμπεκική'''||'''Ουιγούρ'''||'''Γιακουτική'''||'''Τσουβασική'''
|-
|σπίτι|| ev|| ev|| öý|| öy|| üy|| uy|| öy|| ||av
|-
|τέντα|| otag|| otağ||otaq|| || otaq|| otoq|| ||otu:||
|-
|δρόμος||yol|| yol|| yo:l|| yul|| zhol|| yo'l|| yol|| suol|| sol
|-
|γέφυρα||köprüq||köprü||köpri|| küpar|| köpir|| ko'prik||kövrük||kürpe||
|-
|βέλος||oq|| ok|| ok|| uk|| ||o'q|| oq|| oχ|| ugu
|-
|χόρτο||ot|| || ot|| ut|| ot|| o't|| ot|| uot|| vot
|-
|στάχτη||kül|| kül|| kül|| köl|| kül|| kul|| kül|| kül|| kö'l
|-
|νερό||suv|| su|| suw|| syw|| suw|| suv|| su|| ui|| syv
|-
|πλοίο||kemi|| gemi|| gämi|| kimä|| keme|| kema|| || ||kim
|-
|λίμνη|| köl|| göl|| köl|| kül|| köl|| ko'l|| köl|| küöl||
|-
|νησί||atov|| ada|| ada|| atan|| aral|| orol|| aral|| || ută
|-
|ήλιος||küneš||güneş||gün||qoyaş||kün|| ||kün|| kün|| χĕvel
|-
|σύννεφο||bulut|| bulut|| bulut|| bolıt|| bult|| bulut|| bulut|| bylyt|| pĕlĕt
|-
|αστέρι||yulduz||yıldız||ýyldyz||yoldız||zhuldιz||yulduz||yultuz||sulus||şăltăr
|-
|έδαφος|| topraq||toprak||toprak||tufraq||topιraq||tuproq||tupraq||toburaχ||tăpra
|-
|λόφος|| töpü|| tepe|| depe|| tübä|| töbe|| tepa|| ||töbö|| tüpe
|-
|δέντρο|| yağac|| ağaç|| agaç|| ağaç|| ağaš|| || || ||jyvăş
|-
|θεός|| tenri|| tanrı|| taňry|| täñre|| || ||tängri||tanara||tură
|-
|'''Ελληνική||'''Αρχαία Τουρκική'''||'''Τουρκική'''||'''Τουρκμενική'''||'''Ταταρική'''||'''Καζακική'''||'''Ουζμπεκική'''||'''Ουιγούρ'''||'''Γιακουτική'''||'''Τσουβασική'''
|-
|μακρύς|| uzun|| uzun|| uzyn|| ozın|| uzιn|| uzun|| uzun|| uhun|| vărăm
|-
|καινούργιος|| yany|| yeni|| yany|| yaña|| zhanga||yangi|| yengi|| sana|| şĕnĕ
|-
|παχύς|| semiz|| semiz|| semiz|| simez|| semiz|| semiz|| semiz|| emis|| samăr
|-
|γεμάτος|| tolu|| dolu|| do:ly|| tulı|| tolι|| to'la|| toluq|| toloru||tulli
|-
|άσπρος|| aq|| ak|| ak|| aq|| aq|| oq|| aq|| ||
|-
|μαύρος||qara||kara|| gara|| qara|| qara|| qora|| qara|| χara|| χura
|-
|κόκκινος|| qyzyl|| kızıl|| gyzyl|| qızıl|| qızıl|| qizil|| qizil|| kyhyl|| χĕrlĕ
|-
|μπλε (και ουρανός)||kök||gök|| gök|| kük|| kök|| ko'k|| kök|| küöq|| kăvak
|-
|'''Αριθμοί '''||'''Αρχαία Τουρκική'''||'''Τουρκική'''||'''Τουρκμενική'''||'''Ταταρική'''||'''Καζακική'''||'''Ουζμπεκική'''||'''Ουιγούρ'''||'''Γιακουτική'''||'''Τσουβασική'''
|-
|1|| bir|| bir|| bir|| ber|| bir|| bir|| bir|| bi:r|| pĕrre
|-
|2|| eki|| iki|| iki|| ike|| yeki|| ikki|| ikki|| ikki|| ikkĕ
|-
|4|| tört|| dört|| dö:rt|| dürt|| tört|| to'rt|| töt|| tüört|| tăvattă
|-
|7|| yeti|| yedi|| yedi|| cide|| zheti|| yetti|| yättä|| sette|| şiççĕ
|-
|10|| on|| on|| o:n|| un|| on|| o'n|| on|| uon|| vunnă
|-
|100|| yüz|| yüz|| yü:z|| yöz|| zhüz|| yuz|| yüz|| sü:s|| şĕr
|-
|}
{|class="wikitable" width=90% style="margin:0 2% 0 2%;"
|-
!colspan=11|Προσωπικές Aντωνυμίες
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''ben'''
|'''mən'''
|'''men'''
|'''men'''
|'''men'''
|'''min'''
|'''min'''
|'''men'''
|'''men'''
|'''min'''
|'''epĕ / ep'''
|-
|bana
|mənə
|maňa
|menga
|manga
|miñä
|miña
|mağan
|maga
|miexe / miexeğe
|mana
|-
|beni
|məni
|meni
|meni
|méni
|mine
|mine
|meni
|meni
|miigin
|mana
|-
|bende
|məndə
|mende
|menda
|mende / méningde
|mindä
|mindä
|mende
|mende
| -
|manra
|-
|benden
|məndən
|menden
|mendan
|mendin / méningdin
|mindän
|minnän
|menen
|menden
|miigitten
|manran
|-
|benim
|mənim
|meniň
|mening
|méning
|mineñ
|minem
|meniñ
|menin
|miene
|man / manăn
|-
|benimle
|mənimlə
|men bilen / meniň bilen
|men bilan / mening bilan
|men bilen / méning bilen
|mineñ menän
|minem belän
|menimen
|men menen
|miiginen
|manpa
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''sen'''
|'''sən'''
|'''sen'''
|'''sen'''
|'''sen'''
|'''hin'''
|'''sin'''
|'''sen'''
|'''sen'''
|'''en'''
|'''esĕ / es'''
|-
|sana
|sənə
|saňa
|senga
|sanga
|hiñä
|siña
|sağan
|saga
|eyiexe / eyiexeğe
|sana
|-
|seni
|səni
|seni
|seni
|séni
|hine
|sine
|seni
|seni
|eyigin
|sana
|-
|sende
|səndə
|sende
|senda
|sende / séningde
|hindä
|sindä
|sende
|sende
| -
|sanra
|-
|senden
|səndən
|senden
|sendan
|sendin / séningdin
|hindän
|sinnän
|senen
|senden
|eyigitten
|sanran
|-
|senin
|sənin
|seniň
|sening
|séning
|hineñ
|sineñ
|seniñ
|senin
|eyiene
|san / sanăn
|-
|seninle
|səninlə
|sen bilen / seniň bilen
|sen bilan / sening bilan
|sen bilen / séning bilen
|hineñ menän
|sineñ belän
|senimen
|sen menen
|eyiginen
|sanpa
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''siz'''
|'''siz'''
|'''siz'''
|'''siz'''
|'''siz / sili'''
|'''heź'''
|'''sez'''
|'''siz'''
|'''siz'''
|'''en'''
|'''esir / esĕr'''
|-
|size
|sizə
|size
|sizga
|sizge / silige
|heźgä
|sezgä
|sizge
|sizge
|eyiexe / eyiexeğe
|sire
|-
|sizi
|sizi
|sizi
|sizni
|sizni / silini
|heźźe
|sezne
|sizdi
|sizdi
|eyigin
|sire
|-
|sizde
|sizdə
|sizde
|sizda
|sizde / silide
|heźźä
|sezdä
|sizde
|sizde
| -
|sirĕnte
|-
|sizden
|sizdən
|sizden
|sizdan
|sizdin / silidin
|heźźän
|sezdän
|sizden
|sizden
|eyigitten
|sirĕnten
|-
|sizin
|sizin
|siziň
|sizning
|sizning / silining
|heźźeñ
|sezneñ
|sizdiñ
|sizdin
|eyiene
|sirĕn
|-
|sizinle
|sizinlə
|siz bilen / siziň bilen
|siz bilan / sizning bilan
|siz bilen / sizning bilen / sili bilen
|heźźeñ menän
|sezneñ belän
|sizben
|siz menen
|eyiginen
|sirĕnpe
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''o'''
|'''o'''
|'''ol'''
|'''u'''
|'''u'''
|'''ul'''
|'''ul'''
|'''ol'''
|'''al'''
|'''kini'''
|'''văl / ul'''
|-
|ona
|ona
|oňa
|unga
|uningha
|uğa
|aña
|oğan
|aga
|kiniexe
|ăna
|-
|onu
|onu
|onu
|uni
|uni
|unı
|anı
|onı
|anı
|kinini
|ăna
|-
|onda
|onda
|onda
|unda
|unda / uningda / anda
|unda
|anda
|onda
|anda
| -
|unra / unta
|-
|ondan
|ondan
|ondan
|undan
|undin / uningdin / andin
|undan
|annan
|onan
|andan
|kinitten
|unran / untan
|-
|onun
|onun
|onuň
|uning
|uning
|unıñ
|anıñ
|onıñ
|anın
|kiene
|un / unăn
|-
|onunla
|onunla
|o bilen / onuň bilen
|u bilan / uning bilan
|u bilen / uning bilen
|unıñ menän
|anıñ belän
|onımen
|al menen
|kininen
|unpa
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''biz'''
|'''biz'''
|'''biz'''
|'''biz'''
|'''biz'''
|'''beź'''
|'''bez'''
|'''biz'''
|'''biz'''
|'''bihigi'''
|'''epir / epĕr'''
|-
|bize
|bizə
|bize
|bizga
|bizge
|beźgä
|bezgä
|bizge
|bizge
|bihiexe / bihiexeğe
|pire
|-
|bizi
|bizi
|bizi
|bizni
|bizni
|beźźe
|bezne
|bizdi
|bizdi
|bihigini
|pire
|-
|bizde
|bizdə
|bizde
|bizda
|bizde
|beźźä
|bezdä
|bizde
|bizde
| -
|pirĕnte / pirte
|-
|bizden
|bizdən
|bizden
|bizdan
|bizdin
|beźźän
|bezdän
|bizden
|bizden
|bihigitten
|pirĕnten / pirten
|-
|bizim
|bizim
|biziň
|bizning
|bizning
|beźźeñ
|bezneñ
|bizdiñ
|bizdin
|bihiene
|pirĕn
|-
|bizimle
|bizimlə
|biz bilen / biziň bilen
|biz bilan / bizning bilan
|biz bilen / bizning bilen
|beźźeñ menän
|bezneñ belän
|bizben
|biz menen
|bihiginen
|pirĕnpe
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''siz'''
|'''siz'''
|'''siz'''
|'''senlar'''
|'''siler / sénler'''
|'''heź'''
|'''sez'''
|'''sender'''
|'''siler'''
|'''ehigi'''
|'''esir / esĕr'''
|-
|size
|sizə
|size
|senlarga
|silerge / sénlerge
|heźgä
|sezgä
|senderge
|silerge
|ehiexe / ehiexeğe
|sire
|-
|sizi
|sizi
|sizi
|senlarni
|silerni / sénlerni
|heźźe
|sezne
|senderdi
|silerdi
|ehigini
|sire
|-
|sizde
|sizdə
|sizde
|senlarda
|silerde / sénlerde
|heźźä
|sezdä
|senderde
|silerde
| -
|sirĕnte
|-
|sizden
|sizdən
|sizden
|senlardan
|silerdin / sénlerdin
|heźźän
|sezdän
|senderden
|silerden
|ehigitten
|sirĕnten
|-
|sizin
|sizin
|siziň
|senlarning
|silerning / sénlerning
|heźźeñ
|sezneñ
|senderdiñ
|silerdin
|ehiene
|sirĕn
|-
|sizinle
|sizinlə
|siz bilen / siziň bilen
|senlar bilan
|siler bilen / sénler bilen
|heźźeñ menän
|sezneñ belän
|sendermen
|siler menen
|ehiginen
|sirĕnpe
|-
!|Τουρκική
!|Αζερική
!|Τουρκμενική
!|Ουζμεπκική
!|Νέα Ουιγούρ
!|Μπασκίρ
!|Ταταρική
!|Καζακική
!|Κιργιζίκη
!|Γιακουτική
!|Τσουβασική
|-
|'''onlar'''
|'''onlar'''
|'''olar'''
|'''ular'''
|'''ular'''
|'''ular'''
|'''alar / ular'''
|'''olar'''
|'''alar'''
|'''kiniler'''
|'''vĕsem / vălsem'''
|-
|onlara
|onlara
|olara
|ularga
|ulargha
|ularğa
|alarğa
|olarğa
|alarga
|kinilerge
|vĕsene
|-
|onları
|onları
|olary
|ularni
|ularni
|ularźı
|alarnı
|olardı
|alardı
|kinileri
|vĕsene
|-
|onlarda
|onlarda
|olarda
|ularda
|ularda
|ularźa
|alarda
|olarda
|alarda
| -
|vĕsenche
|-
|onlardan
|onlardan
|olardan
|ulardan
|ulardin
|ularźan
|alardan
|olardan
|alardan
|kinilerten
|vĕsenchen
|-
|onların
|onların
|olaryň
|ularning
|ularning
|ularźın
|alarnıñ
|olardıñ
|alardın
|kiennere
|vĕsen / vĕsenĕn
|-
|onlarla
|onlarla
|olar bilen
|ular bilan
|ular bilen
|ular menän
|alar belän
|olarmen
|alar menen
|kinilerinen
|vĕsempe
|}
== Κοινά γραμματικά χαρακτηριστικά ==
| |||