Πανουργιάς: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Ο '''Δημήτριος Ξηρός''' ή '''Πανουργιάς''' ([[1759]] ή [[1767]] - [[1834]]) ήταν [[Έλληνες|Έλληνας]] οπλαρχηγός της επαρχίας [[Άμφισσα|Αμφίσσης]] (Σάλωνα), καταγόμενος από τον [[Άγιο Γεώργιο Φωκίδος|Άγιο Γεώργιο]] και γεννημένος στη [[Πανουργιάς Φωκίδας|Δρέμισα]],. Υπήρξε από τους σημαντικότερους οπλαρχηγούς του [[Ελληνική Επανάσταση του 1821|Αγώνα]]<ref name=D/>.

Σε νεαρή ακόμα ηλικία καταδικάστηκε σε θάνατο, αλλά ένας ισχυρός Οθωμανός της περιοχής, ο Δελή Αχμέτ αφού τον λυπήθηκε και μεσολάβησε ώστε να του χαρίσουν τη ζωή, τον πήρε στην υπηρεσία του. Όταν ο Δελή Αχμέτ έγινε [[κλέφτης]] τον πήρε μαζί του σαν πρωτοπαλίκαρο. Πεθαίνοντας ο Τούρκος κλέφτης, ο Πανουργιάς πήρε τη θέση του και συνεργαζόμενος με τον [[Ανδρέας Βερούσης|Ανδρέα Ανδρούτσο]] έλαβε μέρος στις επιχειρήσεις του [[Λάμπρος Κατσώνης|Λάμπρου Κατσώνη]] την περίοδο 1770-1792 του Ρωσσοτουρκικού Πολέμου και των [[Ορλωφικά|Ορλωφικών]]<ref name=PF/>. Το [[1813]] ο [[Αλή πασάς]], για να απαλλαγεί από τον επικίνδυνο αυτό κλέφτη, τον διόρισε [[αρματωλοί|αρματολό]] της [[Άμφισσα|Αμφίσσης]], αλλά γρήγορα τον αντικατέστησε με τον [[Σουλιώτες|Σουλιώτη]] Λάμπρο Κοσμά. Από το 1817 έως το 1820 ο Πανουργιάς έζησε στα [[Ιωάννινα]], επιτηρούμενος από τον Αλή Πασά, ο οποίος στη διαμάχη του με τον [[Σουλτάνος|Σουλτάνο]], του δίνει την άδεια να επιστρέψει και να αναλάβει ξανά το αρματολίκι των Σαλώνων<ref name=AA/>.

Μυήθηκε στη [[Φιλική Εταιρεία]] και προετοίμασε με επιτυχία την επανάσταση στην [[Παρνασσίδα]] στις [[24 Μαρτίου]] [[1821]]<ref name=D>''Εγκυκλοπαίδεια Δομή'', τομ. 12, Αθήνα, σελ. 384</ref>. Ηγήθηκε των οπλαρχηγών Μανίκα, Παπανδριά και Γούρα στην απελευθέρωση της πόλης της [[Άμφισσα | Άμφισσας]] στις 26 Μαρτίου 1821 και πολιόρκησε το κάστρο της, που τελικά παραδόθηκε στις 10 Απριλίου<ref name=AA>[https://archive.org/stream/hoiendoxoihelln00unkngoog#page/n547/mode/2up Αγαπητός Σ. Αγαπητός, ''Οι Ένδοξοι Έλληνες του 1821, ή Οι Πρωταγωνισταί της Ελλάδος'', Τυπογραφείον Α. Σ. Αγαπητού, Εν Πάτραις 1877, σελ. 482-483]</ref>. Έλαβε μέρος στις μάχες της [[μάχη της Αλαμάνας|Αλαμάνας]] και στο [[Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς|Χάνι της Γραβιάς]], όπου μαζί με τον [[Γιάννης Δυοβουνιώτης|Δυοβουνιώτη]] οχυρώθηκαν στα υψώματα γύρω από το χάνι. Λόγω ασθενείας δεν συμμετείχε στη [[Μάχη των Βασιλικών Φθιώτιδας|Μάχη των Βασιλικών]], αλλά έστειλε στη θέση του το γιο του, [[Νάκος Πανουργιάς|Νάκο]], με το ένοπλο σώμα του. Συμμετείχε στην [[Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου]] ως αντιπρόσωπος της επαρχίας [[Άμφισσα|Αμφίσσης]] και πρωταγωνίστησε στην παράδοση του [[Ακροκόρινθος|Ακροκορίνθου]] τον Ιανουάριο του [[1822]]<ref name=D/>.

Εκπόνησε το σχέδιο καύσεως των σιτηρών κατά την κάθοδο του [[Δράμαλης|Δράμαλη]] (βλ. [[w:el:Μαχμούτ Πασάς Δράμαλης:Η εκστρατεία στην Πελοπόννησο|εκστρατεία του Δράμαλη]]) και αφού αποχώρησε λόγω γήρατος από τον Αγώνα, έχρισε διάδοχό του το γιο του Νάκο στην αρχηγία του σώματός του. Παρ΄ όλα αυτά, τον Ιούλιο του 1824, μετά από πρότασή του, οχυρώνεται στην Άμπλιανη όπου γίνεται μεγάλη μάχη και αποκρούονται πολυάριθμοι Τούρκοι με αρχηγούς τους Γιουσούφ και Αμπάζ Πασά (βλ. [[μάχη της Άμπλιανης]]})<ref>[https://archive.org/stream/hoiendoxoihelln00unkngoog#page/n547/mode/2up Αγαπητός Σ. Αγαπητός, ''Οι Ένδοξοι Έλληνες του 1821, ή Οι Πρωταγωνισταί της Ελλάδος'', Τυπογραφείον Α. Σ. Αγαπητού, Εν Πάτραις 1877, σελ. 486]</ref>. Ο Πανουργιάς δεν έλαβε μέρος στις εμφύλιες διαμάχες του 1825 και προσπάθησε, ανεπιτυχώς, να σώσει τον [[Οδυσσέας Ανδρούτσος|Οδυσσέα Ανδρούτσο]], διαφωνόντας ακόμα και με το γυιό του Νάκο (αναφέρεται χαρακτηριστικά υβριστική του επιστολή})<ref name=D/>.