Εθνική Εταιρεία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Το όνομα '''Εθνική Εταιρεία''' έφερε ελληνική μυστική οργάνωση, κυρίως από στρατιωτικούς, που συστάθηκε στην [[Αθήνα]] τον Μάιο του [[1894]], (κατ΄ άλλους από 15 χαμηλόβαθμους αξιωματικούς στις [[12 Νοεμβρίου]] του [[1894]]), με την πρώτη τότε απλή επωνυμία "«Εταιρεία"». Στις [[4 Σεπτεμβρίου]] του [[1895]] τροποποιήθηκε το καταστατικό της και μετονομάσθηκε σε «Εθνική Εταιρεία». Απευθυνόμενη προς τους Έλληνες ''«εν ονόματι του Θεού και της Πατρίδος»'' φερόμενος κύριος σκοπός της, όπως καταγράφεται στο καταστατικό του 1895, ήταν ''«η αναζωπύρωση του εθνικού φρονήματος, η επαγρύπνηση επί των συμφερόντων των δούλων Ελλήνων»'' και η ''«προπαρασκευή της απελευθέρωσης αυτών δια πάσης θυσίας»''<ref name="ReferenceA">Ιστορία του Ελληνικού Έθνους ΙΔ', σελ. 97</ref>.

Η Εθνική Εταιρεία οργανώθηκε κατά το σύστημα της [[Φιλική Εταιρεία|Φιλικής Εταιρείας]] σε συνδυασμό με το αυστηρό απόρρητο τυπικό των [[Τέκτονες|Τεκτόνων]]<ref name="ReferenceB">"''Επίτομος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους"''</ref>. Συστήθηκε την άνοιξη του 1894, αποτελούμενη αρχικά από 14 μέλη και αποκλείοντας από αυτή αξιωματικούς με βαθμό ανώτερο του υπολοχαγού. Η αρχή αποδοχής μόνο χαμηλόβαθμων αξιωματικών παραβιάστηκε πολύ γρήγορα.

Μέσα σε δύο χρόνια η Ε.Ε. απέκτησε μεγάλη ισχύ με την μύηση της πλειονότητας των αξιωματικών τόσο του στρατού ξηράς όσο και του ναυτικού καθώς και πολλών πολιτευτών και μεγάλου μέρους δημοσιοϋπαλληλικού και δικαστικού ακόμα κλάδου. Κατάφερε να προσελκύσει σημαντικούς παράγοντες της δημόσιας ζωής, καθώς και διανοούμενους ή καλλιτέχνες της εποχής, όπως ο [[Ανδρέας Καρκαβίτσας]], ο [[Γρηγόριος Ξενόπουλος]], ο [[Νικόλαος Λύτρας]], ο [[Κωστής Παλαμάς]], ο [[Νικόλαος Πολίτης]] και άλλοι<ref name="ReferenceA"/>. Χάρη στο μυστηρίου που την περιέβαλλε και την "«αόρατη δύναμη"» της "υπέρτατης«Υπέρτατης Αρχής"» της, (όπως έλεγαν τότε), η εταιρεία επεκτάθηκε και εκτός των τότε συνόρων, στις ελληνικές παροικίες του εξωτερικού, εξασφαλίζοντας έτσι τεράστια οικονομικά μέσα αλλά και ασφαλώς εξίσου μεγάλη ηθική επιρροή. Την Άνοιξη του 1896 η Εθνική Εταιρεία αριθμούσε ήδη 56 παραρτήματα σε διάφορες ελληνικές πόλεις της τότε Ελλάδας, (που σημαίνει σχεδόν σε όλες), με 83 υποοργανώσεις στις ελληνικές κοινότητες του εξωτερικού<ref name="ReferenceC">[[Ντάγκλας Ντέικιν]],: "''Η Ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923"''</ref>, ενώ ο συνολικός αριθμός των μελών της υπολογίζονταν σε 3.185 ενεργά μέλη<ref name="ReferenceC"/>. Με την υποστήριξη όμως και άλλων παρεμφερών πατριωτικών ομίλων καθώς και πολιτικών προσώπων ιδίως της αντιπολίτευσης, όπως π.χ. το προσωπικό κόμμα του Ράλλη, άσκησε εντονότατη πίεση και κριτική στη τότε κυβέρνηση του Δεληγιάννη.

Έτσι η Εταιρεία αυτή μεταβλήθηκε σιγά - σιγά σε "«κράτος εν κράτει"», ενώ οι δραστηριότητές της επεκτάθηκαν εκτός της Κρήτης στη Μακεδονία και την Ήπειρο. Ενίσχυσε δε ηθικά και υλικά την [[Κρητική Επανάσταση του 1896]] και πράγματι αντέταξε κατά της διείσδυσης της Βουλγαρικής Εξαρχίας στη [[Μακεδονία]], (που ήταν τμήμα ακόμη της Οθωμανικής αυτοκρατορίας), πολλά αντιανταρτικά σώματα.

Η πρώτη επίσημη εμφάνισή της, και μάλιστα με διεθνή τότε αντίκτυπο<ref>Κ. Rose: "''Με τους Έλληνες στη Θεσσαλία"''</ref>, ήταν το πανελλήνιο μνημόσυνο που οργάνωσε την Κυριακή [[1 Νοεμβρίου]] του [[1896]] για τη μνήμη Ελλήνων πατριωτών που είχαν σκοτωθεί σε διάφορες ανεπιτυχείς μέχρι τότε εξεγέρσεις στη [[Μακεδονία]] και [[Ήπειρος|Ήπειρο]]. Το μνημόσυνο αυτό τελέσθηκε σε όλες τις εκκλησίες της ελληνικής επικράτειας και όχι μόνο, αλλά και όπου υπήρχε τότε [[απόδημος Ελληνισμός]] όπως στην [[Αλεξάνδρεια]], τη [[Βενετία]], τη [[Βιέννη]], την [[Κριμαία]], το [[Λονδίνο]], ακόμα και στη [[Νέα Υόρκη]]. Την ημέρα εκείνη οι ιερείς διάβασαν ειδική επιμνημόσυνη προσευχή όπου όλο το εκκλησίασμα έλαβε μέρος γονατιστό και με ευλάβεια.

Ειδικότερα από τις αρχές του 1897 το [[Κρητικό Ζήτημα]] άρχισε να περιπλέκεται ακόμη περισσότερο λαμβάνοντας διεθνείς διαστάσεις. Αιτία αυτής της περιπλοκής ήταν οι ατυχείς ενέργειες του Σουλτάνου, [[Αμπντούλ Χαμίτ Β΄]], που αντί να σταθεί ως Ηγεμόνας υπεράνω των εθνολογικών και θρησκευτικών διαφορών των υπηκόων του, παρασυρόμενος πιθανώς από κακούς συμβούλους, άρχισε να ενεργεί υπό καθαρά θρησκευτικό πάθος. Έτσι μετά την τραγική [[Σφαγή των Αρμενίων του 1896|σφαγή των Αρμενίων]] που σημειώθηκε στηστην [[Κωνσταντινούπολη]], (από την οποία και χαρακτηρίστηκε ο "«αιμοσταγής Σουλτάνος"»), προκειμένου αφενός ν΄ αποφύγει την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων, και αφετέρου να τονώσει το φανατισμό του μουσουλμανικού όχλου, που και αυτόν κάποιοι κύκλοι τον παρακινούσαν, σε αντιπερισπασμό, ενίσχυσε τους [[Τουρκοκρήτες]] με ένοπλα τμήματα που οδήγησαν σε νέες μεγάλης έκτασης ταραχές σε βάρος των Ελληνοχριστιανών της Κρήτης, με σφαγές και λεηλασίες.

Τα μεσάνυκτα της [[28 Μαρτίου|28ης Μαρτίου]] του [[1897]] 2.600 εξοπλισμένοι από την οργάνωση αυτή άτακτοι διέσχισαν την ελληνοτουρκική μεθόριο στο "«Μέτωπο Θεσσαλίας"» και επετέθηκαν κατά των τουρκικών θέσεων προσφέροντας έτσι στις τουρκικές μεραρχίες ίσως την αφορμή για τη κήρυξη του πολέμου. Απ΄ ότι όμως ιστορικά αποδείχτηκε το πέρασμα αυτό των ατάκτων δεν ήταν η αφορμή δεδομένου ότι ο Τούρκος αρχιστράτηγος [[Ετέμ Πασάς]] έλαβε σχετική εντολή από τον Σουλτάνο, και έδωσε διαταγή επίθεσης μία εβδομάδα μετά την υπό του ίδιου καταστολή των ατάκτων. (Δείτε σχετικά [[Ελληνοτουρκικός πόλεμος του 1897#Εισβολή ατάκτων|εισβολή των ατάκτων]]).

Η αποτυχία όμως του πολέμου και η υποχώρηση που ακολούθησαν, ή καταστροφή όπως χαρακτηρίσθηκε τότε, υπήρξαν αρκετά όχι μόνο να μειώσουν το γόητρο της Εθνικής Εταιρείας, η οποία και θεωρήθηκε ως ο κύριος αίτιος του ατυχούς εκείνου πολέμου, αλλά και να καταστεί ο "«[[αποδιοπομπαίος τράγος]]"», όπουμε το κύρος της στους κόλπους του λαού είχενα έχει καταρρακωθεί. Ο καταμερισμός των ευθυνών της, ανατέθηκε σε ανακριτική επιτροπή της Βουλής, η οποία όμως λόγω διάλυσης του Σώματος δεν έφερε σε πέρας τη αποστολή της (με πιθανό λόγο τον μεγάλο αριθμό εμπλοκής πολιτικών προσώπων).

Έφθασε μάλιστα ο [[Κάιζερ]] [[Γουλιέλμος Β΄ της Γερμανίας]], στο απρεπές εκείνο επίπεδο για ηγεμόνα, να περιέρχεται ο ίδιος μία προς μία τις πρεσβείες του [[Βερολίνο]]υ, ως κατώτερος διπλωματικός εκπρόσωπος, εξορκίζοντας τις κυβερνήσεις αυτών και καλώντας τις όπως "''«λαλήσωσι προς την Ελλάδα δια του στόματος των κανονίων»''", (κοινώς: "''«να μιλήσουν τα κανόνια''"»), τινάζοντας έτσι κάθε πολιτική και ηθική γοητεία του τίτλου του, προκειμένου να προωθήσει την προβαλλόμενη ως αναγκαία, την παρουσία του στη [[Βαλκανική]] και την Μεσόγειο, θέση την οποία ήδη κατείχε με την διείσδυσή του στην [[Οθωμανική Αυτοκρατορία]].

Η "«Εθνική Εταιρεία"Εταιρεί», προϊόν νοσηρού πατριωτισμού, παρασύρθηκε αλόγιστα σε ρομαντικούς ενθουσιασμούς της εποχής της, υπερτίμησε τις ηθικές αλλά και υλικές πραγματικές δυνάμεις του Έθνους και έσυρε την Ελλάδα σε επιζήμια πολεμική εμπλοκή, χάριν συμφερόντων ξένων δυνάμεων.

:"''«Όλη η Ελλάς χθες γονατισμένη, παρεκάλει τον Θεόν δια την Μακεδονίαν. Μνημόσυνα παντού. Ο ανεξάρτητος τύπος δίνει εις το γεγονός την πολιτικήν του διάστασιν. Ο κυβερνητικός τύπος σιωπά. Η Εταιρεία μας επεβλήθη και παρουσιάζεται ακαταγώνιστος. Πρέπει τώρα να εργασθούμε διότι την Άνοιξη το κίνημα θα επεκταθεί.''"» (Ηερομηνία εγγραφής 21 Οκτωβρίου 1896, - παλ. ημερολόγιο).

* Γενικά με την Εταιρεία και τη σχέση της με τ΄ Ανάκτορα ο δημοσιογράφος Στέφανος Στεφάνου έγραφε στην εφημερίδα "''Ελεύθερον Βήμα"'' στις 16 Μαρτίου 1927, (30 χρόνια μετά, όταν είχε εκπέσει η Βασιλεία, χωρίς ν΄ αναφέρει στοιχεία ή πηγές): "''«Η Εθνική Εταιρεία υπήρξεν ένας τεράστιος οργανισμός. Η σπουδαιοτέρα των ανευθύνων οργανώσεων από της εποχής της ιδρύσεως του ελληνικού κράτους. Επήγασεν εκ νοσηρού πατριωτισμού. Απέβη κολοσσιαία δύναμις. Κατέστησεν την κυβέρνησιν της χώρας υποχείριον των σκοπών της και το Στέμμα αιχμάλωτον των σχεδίων της. Επίστευε δηλαδή μάλλον ότι είχε αιχμαλωτίσει το Στέμμα, χωρίς να υποπτεύεται ότι το Στέμμα εγνώριζε κάλλιστα τον τρόπον και τον σκοπόν της συστάσεώς της και χωρίς να φαντάζεται ότι εξυπηρετούσε τα σχέδια του Στέμματος, το οποίον ενόμιζε τάχα ότι έτρεμε...''"». Ιστορικά η άποψη αυτή είναι ανακριβής, δεν βρέθηκε κανένα στοιχείο που να συνηγορεί περί αυτού. Χαρακτηριστική η εποχή που δημοσιεύτηκε, με προφανείς τους λόγους.

* Ο Κορδάτος στο έργο του "''Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδος"'', τομτόμ. 4ος, σσελ. 561, εκφράζει την άποψη πως: "''«Είναι όχι πιθανό, αλλά βέβαιο, ότι πίσω από τα ηγετικά στελέχη της Εθνικής Εταιρείας ήταν πράκτορες της Γερμανίας. Αυτοί πιθανόν άμεσα ή έμμεσα είχαν πλησιάσει και τον [[Δημήτριος Ράλλης|Δ. Ράλλη]] και του ενέπνευσαν την πολεμοκαπηλεία''"». Η άποψη αυτή που βασίζεται κυρίως στην αποδεδειγμένα τότε προσπάθεια της Γερμανίας, δια της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, να καταστεί κυρίαρχη δύναμη στη Μεσόγειο, κρίνεται με πολλά νεότερα στοιχεία που είδαν το φως της δημοσιότητας{{παραπομπή}} αναμφισβήτητα αληθής.

* ''Ιστορία του Ελληνικού Έθνους'', τομτόμ. ΙΔ', Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1978

* [[Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος]],: "''Επίτομος Ιστορία του Ελληνικού Έθνους"'', σσ. 864-865

* ''Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου'', τομτόμ. 6ος, σελ. 384

* ''Μεγάλη Ελληνική Εγκυκλοπαίδεια'', τομτόμ. Θ΄, σελσσ. 724-725.

* [[Σπυρίδων Μαρκεζίνης]],: ''Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος'', τομτόμ. 2ος, σελ. 275

* Κ. Rose,: ''Με τους Έλληνες στη Θεσσαλία'' [With the Greeks in Thessaly], London 1897.

* [[Ντάγκλας Ντέικιν]],: ''Η Ενοποίηση της Ελλάδας 1770-1923'', (μτφρ. Α. Ξανθόπουλου), ΜΙΕΤ, Αθήνα 1984, σελ. 229.