Βικιπαίδεια

Πέρσες: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
μ Αναστροφή της επεξεργασίας από τον 79.107.22.243 (συνεισφ.), επιστροφή στην τελευταία εκδοχή υπό [[Χρή...
Χωρίς σύνοψη επεξεργασίας
Γραμμή 1:
{{Πηγές|18|03|2012}}<br>
 
[[Αρχείο:Portrait of a Persian lady in Iran, 10-08-2006.jpg|thumb|right|Μια Περσίδα στη σημερινή [[Τεχεράνη]].]]
Οι '''Πέρσες''' είναι λαός [[ινδοευρωπαίοι|ινδοευρωπαϊκής]] καταγωγής, που έφτασαν από την [[κεντρική Aσία]] στο σημερινό [[Ιράν]] περίπου το 1.500 π.Χ. Ξεκινώντας γύρω στο 550 π.Χ. από την επαρχία της [[Περσέπολη|Φαρς]], οι Πέρσες διέδωσαν τη γλώσσα και τον πολιτισμό τους από τη [[Μικρά Ασία]] έως τα [[Ιμαλάια]], ενσωματώνοντας και άλλες τοπικές εθνοτικές ομάδες. Η [[Περσική αυτοκρατορία]] γνώρισε μετά το 330 π.Χ. διαδοχικές κατακτήσεις και συνέχισε να υπάρχει με διαφορετικές μορφές περίπου έως το 650 οπότε κατακτήθηκε από τους μουσουλμάνους. Σήμερα οι Πέρσες κατοικούν στο [[Ιράν]] και τις γύρω χώρες.
 
== Ονομασία ==
Η πρώτη αναφορά στους Πέρσες προέρχεται από [[Ασσυρία|Ασσυριακή]] επιγραφή του 800 π.Χ. η οποία τους αναφέρει ως "Παρσού", γείτονες ενός άλλου Αρείου έθνους, των [[Μήδοι|Μήδων]]. Για τους δύο επόμενους αιώνες οι Πέρσες και οι Μήδοι ήταν υποτελείς των Ασσυρίων, [[Βαβυλώνα|Βαβυλωνίων]] και [[Σκυθία|Σκυθών]] (επίσης [[Άριοι]]).
 
Το δε όνομα της Χώρας των Περσών ως '''Περσία''' είναι η ιστορική ονομασία του σύγχρονου [[Ιράν]]. Η ονομασία αυτή επικράτησε στη [[Δυτικός Κόσμος|Δύση]] λόγω των Ελλήνων, οι οποίοι γενίκευσαν την ονομασία της περιοχής [[Περσέπολη|Παρς]] (''Παρσίς''), Φαρς σήμερα, στο νότιο Ιράν, η οποία ήταν και το κέντρο της Περσικής Αυτοκρατορίας. Σημειωτέον ότι η [[Περσική γλώσσα]] λέγεται ''[[Φαρσί]]''. Η [[Περσία]] ονομάστηκε επισήμως [[Ιράν]] από τις [[21 Μαρτίου]] [[1935]], όταν ο [[Σάχης]] [[Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί]] ζήτησε επίσημα από τη διεθνή κοινότητα να αποκαλεί τη χώρα του με την εθνική της ονομασία "Ιράν" που σημαίνει "η χώρα των Αρείων".
Ο Μοχάμεντ Ρεζά Παχλαβί καυχάτο ότι ανήκε στη δυναστεία των Αχαιμενιδών και ότι οι Πέρσες είναι [[Έλληνες|Ελληνικής καταγωγής]]. Η θεωρία στηρίζεται στην [[Ελληνική μυθολογία]] και στον [[μύθος|μύθο]] του [[Πέρσης|Πέρση]] (γιου του [[Περσέας|Περσέα]] και της [[Ανδρομέδα (μυθολογία)|Ανδρομέδας)]] γιος του οποίου ήταν ο Αχαιμένης ιδρυτής της δυναστείας των Αχαιμενιδών.
 
== Ιστορία ==
Γραμμή 14 ⟶ 5 :
[[Αρχείο:Persian Empire, 490 BC.png|250px|Thumb|right|Η Περσία των Αχαιμενιδών.]]
 
Η δυναστεία των [[Αχαιμενίδες|Αχαιμενιδών]] ήταν η πρώτη σειρά Περσών ηγεμόνων. Ιδρύθηκε από τον [[Αχαιμένας|Αχαιμένα]], έναν Πέρση ηγέτη του 700 π.Χ. Ο γιος του ο [[Θιέσπης]] οδήγησε τους [[νομάδες]] Πέρσες να εγκατασταθούν στο νότιο Ιράν γύρω στο 650 π.Χ. και συγκρότησε το πρώτο οργανωμένο Περσικό κράτος. Σταδιακά το Περσικό κράτος κατέκτησε την περιοχή των αυτοχθόνων [[Ελάμ|Ελαμιτών]] συμπεριλαμβανομένης της σημαντικής περιοχής [[Ανσάν]]. Οι απόγονοι του Θιέσπη χωρίστηκαν σε δύο κλάδους: ο μεν βασίλευε στο Ανσάν, ο δε στην υπόλοιπη Περσία.[[Αρχείο:Seleucid-empire-323BCE.png|200px||thumb|right|Η Ελληνιστική Αυτοκρατορία των Σελευκιδών]]
 
Ο [[Κύρος ο Μέγας]] ένωσε τα δυο βασίλεια περί το 559 π.Χ. Εκείνη την περίοδο οι Πέρσες ήταν υποτελείς στους [[Μήδοι|Μήδους]] υπό τον παππού του Κύρου, τον [[Αστυάγης|Αστυάγη]]. Ο Κύρος επαναστάτησε με τη βοήθεια των Περσών, ανατρέποντας τον Αστυάγη, και δημιούργησε τη μεγάλη [[Περσική αυτοκρατορία]] προσθέτοντας τη Μηδεία στο Περσικό κράτος στα 550 π.Χ. Ο Κύρος οδήγησε τους Μήδους και τους Πέρσες σε νέες κατακτήσεις. Αρχικά κατακτήθηκε η [[Λυδία]], και το 539 π.Χ. μπήκε θριαμβευτής στη [[Βαβυλώνα]]. Ο [[Κύλινδρος του Κύρου]] θεωρείται από ορισμένους ερευνητές η πρώτη διακήρυξη των [[ανθρώπινα δικαιώματα|δικαιωμάτων του ανθρώπου]]. Ο Κύρος σκοτώθηκε σε μάχη με τους [[Μασσαγέτες]] στην προσπάθειά του να τους τιμωρήσει επειδή αρνήθηκαν να υποταχθούν.
 
Ο γιος του Κύρου, [[Καμβύσης Β']], πρόσθεσε την [[Αρχαία Αίγυπτος|Αίγυπτο]] στην Περσική Αυτοκρατορία. Η Αυτοκρατορία έφτασε στο απόγειό της με τον [[Δαρείος Α'|Δαρείο Α']], ο οποίος κατέλαβε την κοιλάδα του [[Ινδός ποταμός|Ινδού]] ποταμού και τη [[Θράκη]] και πέρασε το [[Δούναβης|Δούναβη]] καταδιώκοντας για αρκετό καιρό τους [[Σκυθία|Σκύθες]], χωρίς όμως σημαντικά αποτελέσματα. Η εισβολή του στην [[Αρχαία Ελλάδα|Ελλάδα]] ανακόπηκε στη [[Μάχη του Μαραθώνα]]. Ο γιος του [[Ξέρξης Α']] επανέλαβε την προσπάθεια, αλλά ηττήθηκε στη [[Ναυμαχία της Σαλαμίνας]] το 480 π.Χ. και αποκρούστηκε οριστικά στη [[Μάχη των Πλαταιών]] το επόμενο έτος.
 
Η Περσική [[Αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών]] ήταν η μεγαλύτερη και ισχυρότερη ως εκείνη την εποχή, καλά διοικούμενη και οργανωμένη. Ο Δαρείος διαίρεσε το βασίλειό του σε περίπου είκοσι [[Σατραπεία|Σατραπείες]], με πολλούς από τους Σατράπες να έχουν προσωπικές σχέσεις με το Μεγάλο Βασιλέα ([[Σάχης|Σάχη]]). Εγκαθίδρυσε σύστημα υποχρεωτικής εισφοράς από τις Σατραπείες, υιοθέτησε το ανεπτυγμένο [[ταχυδρομείο|ταχυδρομικό σύστημα]] των Ασσυρίων και το επέκτεινε. Μετέφερε την πρωτεύουσα στα [[Σούσα]], στο κέντρο της αυτοκρατορίας. Οι Πέρσες επέτρεψαν τους διάφορους υποτελείς πολιτισμούς να διατηρηθούν, ακολουθώντας το παράδειγμα του Κύρου, με αποτέλεσμα να μειωθεί σημαντικά ο κίνδυνος εξεγέρσεων.
 
=== Ελληνιστική Περσία (330-150 π.Χ.) ===
{{Κύριο|Αυτοκρατορία των Σελευκιδών}}
[[Αρχείο:Seleucid-empire-323BCE.png|200px||thumb|right|Η Ελληνιστική Αυτοκρατορία των Σελευκιδών]]
 
Η αυτοκρατορία των Αχαιμενιδών καταλύθηκε από τον [[Μακεδόνες|Μακεδόνα]] βασιλιά, [[Μέγας Αλέξανδρος|Αλέξανδρο]], ο οποίος σάρωσε κυριολεκτικά την Περσική αυτοκρατορία. Το ελληνικό στοιχείο που έφερε μαζί του ο νέος αυτοκράτορας και οι διάδοχοί του αναμείχθηκε με τα τοπικά στοιχεία, δημιουργώντας τον [[ελληνιστικός πολιτισμός|Ελληνιστικό πολιτισμό]]. Ο πυρήνας της παλαιάς περσικής αυτοκρατορίας αποτέλεσε, μετά το θάνατο του Αλέξανδρου, την αυτοκρατορία των [[Σελευκίδες|Σελευκιδών]].
 
===Παρθική κυριαρχία (150 π.Χ.-226 μ.Χ.)===
[[Αρχείο:Parthia 001ad.jpg|200px|thumb|right|Η αυτοκρατορία των Πάρθων]]
Οι '''Πάρθοι''' ήταν αρχαίος Ιρανικός λαός που ήταν εγκατεστημένος από αρχαιοτάτους χρόνους στην περιοχή της νοτιοδυτικής Ασίας, που ονομάστηκε από αυτούς Παρθία και η οποία συνόρευε με την Υρκανία (στην σημερινή επαρχία Μαζατεράν), τη Μηδία, την Καρμανία(την σημερινή Κερμάν), και την Αριανή. Ο πρώτος βασιλιάς της Παρθίας ήταν ο Αρσάκης (του οποίου η πραγματική ημερομηνία γεννήσεως και το όνομα του μας είναι άγνωστα ) ο οποίος προερχόταν από ένα ινδό-ευρωπαϊκό φύλο που λεγότανε Πάρνι και κατέλαβε την Παρθία όπου ίδρυσε δικιά του δυναστεία. Το βασίλειο των Πάρθων επηρεάστηκε από την Ελληνιστική τέχνη και την Ελληνική κουλτούρα και έτσι αυτό το βασίλειο αποτέλεσε ένα ετερογενές κράτος στο οποίο συν-υπήρχαν η Ελληνική και η Ιρανική κουλτούρα. Η Παρθία ήταν μια ισχυρή αυτοκρατορία που άντεξε τις επιθέσεις των Σελευκιδών και (αργότερα) των Ρωμαίων και αρκετές φορές επεκτάθηκε νικώντας τους στους διαφόρους πολέμους που πραγματοποίησαν μεταξύ τους, με αποτέλεσμα το σημερινό Ιράν και το Ιράκ να βρεθούν υπό την κυριαρχία των Παρθών. Μετά τον θάνατο του τελευταίου Αρσακίδη (από την δυναστεία του Αρσάκη) βασιλιά, τον Αρτάβανο Δ', που σκοτώθηκε το 226 μ.Χ οι Πάρθοι συγχωνεύτηκαν στην νέα Περσική Αυτοκρατορία.
 
 
 
=== Η δυναστεία των Σασσανιδών (226-650 μ.Χ.) ===
[[Αρχείο:Sassanid_empire_map.png|thumb|right|Η μεγαλύτερη επέκταση της Περσίας των Σασσανιδών ]]
 
Όταν ο Πέρσης ηγεμόνας [[Αρδασίρ Α΄ της Περσίας|Αρδασίρ Α΄]] από την περιοχή της σημερινής επαρχίας Φάρς (στο Ιράν) επαναστάτησε ενάντια στην δυναστεία των Αρσακιδών κατάφερε το 226 μ.Χ να ιδρύσει μια νέα γηγενή δυναστεία στην Περσία που ονομάστηκε «δυναστεία των Σασσανιδών» (από το όνομα του παππού του Αρδασίρ, Σασσάν). Οι Σασσανίδες Πέρσες ήταν πολύ πιο επιθετικοί από τους Πάρθους και στο εσωτερικό αλά και στα σύνορα. Ο Αρδασίρ είχε ως πρότυπο την ένδοξη εποχή των Αχαιμενιδών και θέλησε να τις επαναλάβει. Ενώ οι Πάρθοι φιλοδοξούσαν να κατακτήσουν την Αρμενία, οι Σασσανίδες ήθελαν να ανασυστήσουν την αυτοκρατορία των προγόνων τους Κύρου Β' του Μεγάλου και του Δαρείου Α'. Στόχος των Σασσανιδών ήταν να ξεριζώσουν τον ελληνικό πολιτισμό από την Περιοχή του Ιράν (τα τότε σύνορα του Ιράν απαρτίζονταν από την περιοχή του σημερινού Ιράκ έως και το σημερινό Πακιστάν ). Σύντομα καθιερώθηκε ένα συγκεντρωτικό σύστημα διοίκησης κι ο αναζωογονημένος ζωροαστρισμός ήταν η επίσημη θρησκεία του κράτους. Η κοινωνία στην Αυτοκρατορία των Σασσανιδών φαίνεται ότι ήταν διαιρεμένη σε τέσσερις τάξεις: το ιερατείο, τους στρατιωτικούς, τους κρατικούς υπαλλήλους και το λαό.
Όταν ο Αρδασίρ Α' απωθήθηκε από την Αρμενία προσπάθησε να αποσπάσει την Ρωμαϊκή Μεσοποταμία (σημερινό Ιράκ ) και ακολούθησαν σκληρές μάχες μεταξύ Περσίας και Ρώμης ανάμεσα στο 230 και το 244 αλά δεν είχαν τελικό νικητή, αν και οι Πέρσες πέτυχαν μια συνθήκη που τους έδωσε νέα εδάφη. Ο γιος και διάδοχος του Αρδασίρ Α', ο [[Σαπώρης Α΄ της Περσίας|Σαπώρης Α']] πέτυχε μια εκπληκτική νίκη ενάντια στην Ρώμη. Το 260 εισέβαλε στην Συρία και κυρίευσε την [[Αντιόχεια]], κανονίζοντας ώστε να επιτεθεί όταν οι περισσότεροι κάτοικοι βρίσκονταν στο θέατρο. Εξοργισμένος, ο αυτοκράτορας [[Βαλεριανός]] εκστράτευσε στην Περσία αλά κατατροπώθηκε στην [[Έδεσσα Μεσοποταμίας|Έδεσσα]] και πιάστηκε αιχμάλωτος. Ο Σαπώρης τότε υιοθέτησε τον τίτλο «Βασιλεύς των βασιλέων της Περσίας και της μη-Περσίας» και τόνισε ότι θα συνέχιζε την επεκτατική πολιτική του. Η ρωμαϊκή αντεπίθεση συνέβη το 298 μ.Χ όταν ο αυτοκράτορας [[Διοκλητιανός]] νίκησε τον Πέρση βασιλιά [[Ναρσής|Ναρσή]] και όρισε ως ρωμαϊκό σύνορο τον ποταμό Τίγρη. ο Ναρσής παραιτήθηκε και βασιλιάς έγινε ο γιος του [[Ορμίσδας Β΄ της Περσίας|Ορμίσδας Β']] ο οποίος ήταν ένας φωτισμένος και σταθερός ηγέτης. Ο γιος του [[Σαπώρης Β΄ της Περσίας|Σαπώρης Β']] ο Μέγας επισκιάστηκε από την βασιλεία του Μεγάλου Κωνσταντίνου αλλά η συνεισφορά τους σ την ιστορία της Περσίας των Σασσανιδών δεν μπορεί να παρακαμφθεί μιας και αυτός έσωσε την Περσία από την Ρωμαϊκή επίθεση του αυτοκράτορα Ιουλιανού. Το 488 ο βασιλιάς Καβάδης Α' ξεκίνησε ένα πείραμα ενός πρώιμου κομμουνισμού ακολουθώντας τα διδάγματα του θρησκευτικού ηγέτη Μαζντάκ ο οποίος κήρυττε την ελευθερία και την ισότητα. Ωστόσο οι μεταρρυθμίσεις του Καβάδη δεν ήταν αρεστές στην άρχουσα τάξη και ο Καβάδης εκθρονίστηκε και φυλακίστηκε. Όταν πήρε πίσω τον θρόνο του (με την βοήθεια των βαρβαρικών φιλών των Εφθαλιτών) χαλάρωσε την αφοσίωση του στις προηγούμενες του μεταρρυθμίσεις. Ο λαμπρότερος ηγεμόνας της Περσίας των Σασσανιδών ήταν ο Χοσρόης Α' ( β. 532-579) ο οποίος ονομαζόταν από τους υπηκόους του ως «Ανουσιρβάν» (δηλαδή «αθάνατη ψυχή) και από τους φιλοσόφους ως «φιλόσοφος βασιλιάς». Με σαρωτικές μεταρρυθμίσεις αναδιοργάνωσε το φορολογικό σύστημα, τις δημόσιες υπηρεσίες και το στρατό και το 540 άρχισε μακροχρόνιο πόλεμο με τους βυζαντινούς και έφτασε να εισβάλει μέχρι την Υεμένη που τότε είχε καταληφθεί από το χριστιανικό βασίλειο του Αξούμ (σημερινή Αιθιοπία). Προστάτης των καλών τεχνών, δέχτηκε τους εθνικούς φιλοσόφους που εκδίωξε ο Ιουστινιανός και φρόντισε προσωπικά ο ίδιος να μεταφραστούν ινδικά επιστημονικά κείμενα στην περσική γλώσσα. Ο συνονόματος του Χοσρόης Β' έφερε τα στρατεύματα των Σασσανιδών σε όλη την Μέση Ανατολή και την Αίγυπτο και έφτασε να πολιορκεί (με την βοήθεια των Αβαρών) την Κωνσταντινούπολη, όμως ήταν θέμα χρόνου οι Βυζαντινοί να αντεπιτεθούν και ο Χοσρόης Β' ηττήθηκε στην μάχη της Νινευί το 627 μ.Χ και η Περσία έχασε τον πόλεμο έναντι του Βυζαντίου, όπου μετά το πέρας του πολέμου τα σύνορα επανήλθαν στην προπολεμική τους κατάσταση, όχι όμως και η σταθερότητα μέσα στην Αυτοκρατορία των Περσών. Μετά τον Χοσρόη Β' (ο οποίος πέθανε σταυρωμένος) ακολούθησε ταραχώδης εποχή διότι ο λαός της αυτοκρατορίας είχε κουραστεί από τους πολέμους, τους λαομίσητους υψηλούς φόρους και την άκαμπτη κοινωνική δομή όπως και τα θρησκευτικά σχίσματα. Αποτέλεσμα ήταν η αποδυναμωμένη και ταραγμένη αυτοκρατορία να ηττηθεί από τους Μουσουλμάνους Άραβες και να υποταχθεί στο αραβικό χαλιφάτο και ο λαός να αγκαλιάσει την νέα θρησκεία που φέρνανε μαζί τους οι Άραβες, τον Ισλαμισμό.
 
 
 
{{επέκταση}}
 
<!--
 
===Ισλαμική κατάκτηση (650-1037 μ.Χ.)===
 
===Τουρκική κυριαρχία (1037-1219 μ.Χ.)===
 
===Μογγολική κυριαρχία (1219-1500 μ.Χ.)===
 
===Η δυναστεία των Σαφαβιδών (1500-1722 μ.Χ.)===
 
===Κρίση και ξένες επεμβάσεις (1722-1935 μ.Χ)===
 
===Σύγχρονο Ιράν===
-->
{{authority control}}
[[Κατηγορία:Πέρσες|*]]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/wiki/Πέρσες"