Ιρίδιο: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

|ειδική ηλεκτρική αγωγιμότητα =

Το [[χημικό στοιχείο]] '''ιρίδιο''' (''iridium'') είναι [[μέταλλα|μέταλλο]] με [[ατομικός αριθμός|ατομικό αριθμό]] 77 και [[ατομικό βάρος|σχετική ατομική μάζα]] 192,217. Το χημικό του σύμβολο είναι "«'''Ir'''"» και ανήκει στην ομάδα 9 του περιοδικού πίνακα, στην περίοδο 6, στον τομέα d, και στην 3η κύρια σειρά των [[Στοιχεία μετάπτωσης|στοιχείων μετάπτωσης]]. Έχει [[σημείο τήξης|θερμοκρασία τήξης]] 2466&nbsp;°C και [[θερμοκρασία βρασμού]] 4428&nbsp;°C.<ref>[http://www.wolframalpha.com/input/?i=iridium WolframAlpha : iridium]</ref>

Πήρε το όνομά του από τα έντονα χρώματα που είχαν τα άλατά του, σε συνδυασμό και με την Ίριδα, τη θεά του ουράνιου τόξου των αρχαίων Ελλήνων.<br />

Από άποψη χημικής συμπεριφοράς, ανήκει στην "«ομάδα του λευκόχρυσου"», '''PGMs''', Platinum Group Metals.

{| class="collapsible collapsed" style="width:50%; text-align:left;"

Ιρίδιο έχει βρεθεί και σε [[μετεωρίτης|μετεωρίτες]] και μάλιστα σε περιεκτικότητα πολύ υψηλότερη από τον μέσο όρο της λιθόσφαιρας. Υπάρχει η σκέψη ότι το ποσό του ιριδίου σ' ολόκληρο τον πλανήτη είναι πολύ υψηλότερο από αυτό που παρατηρείται στη [[λιθόσφαιρα]], αλλά λόγω της υψηλής πυκνότητας και του σιδηρόφιλου<ref group="Σημ.">Σιδηρόφιλα στοιχεία είναι τα μεταβατικά μέταλλα μεγάλης πυκνότητα τα οποία δεσμεύουν το μεταλλικό σίδηρο σε στερεή ή τηγμένη κατάσταση. Σιδηρόφιλα μέταλλα είναι ο χρυσός, το κοβάλτιο, ο σίδηρος, το ιρίδιο, το μαγγάνιο, το μολυβδαίνιο, το νικέλιο, το όσμιο, το παλλάδιο, ο λευκόχρυσος, το ρήνιο, το ρόδιο και το ρουθήνιο</ref> χαρακτήρα του, το περισσότερο ιρίδιο κατέβηκε κάτω από το φλοιό και μέσα στον πυρήνα της Γης, όταν ο πλανήτης ήταν ακόμη νεαρής ηλικίας και δεν είχε στερεοποιηθεί πλήρως.

Ασυνήθιστα μεγάλη περιεκτικότητα σε ιρίδιο έχει βρεθεί στο γεωλογικό "«όριο Κ-Τ"». Αυτή η ανακάλυψη αποτελεί ισχυρή ένδειξη της θεωρίας που υποστηρίζει ότι η εξαφάνιση των δεινοσαύρων πριν 65 εκατομμύρια χρόνια προκλήθηκε από την πτώση μεγάλου μετεωρίτη.

Η ανακάλυψη του ιριδίου είναι συνυφασμένη με αυτήν του λευκόχρυσου και των άλλων PGMs. Κράματα μετάλλων της ομάδας του λευκόχρυσου ήταν ήδη γνωστά από το 700 π.Χ. Ισπανοί κατακτητές της Νότιας Αμερικής,<ref>{{cite journal|title=The Platinum of New Granada: Mining and Metallurgy in the Spanish Colonial Empire|author=McDonald, M.|journal=Platinum Metals Review|volume=3|issue=4|year=959|pages=140–145|url=http://www.platinummetalsreview.com/dynamic/article/view/pmr-v3-i4-140-145}}{{dead link|date=June 2015}}</ref> το 17ο αιώνα έφεραν το αδιαχώριστο μίγμα των PGMs στην Ευρώπη με το όνομα "«πλατίνα"», που σημαίνει "«μικρό ασήμι"».

Την ίδια χρονιά, ο Άγγλος χημικός Σμίθσον Τένναντ<ref group="Σημ.">Ο Smithson Tennant (1761-1815) ήταν Άγγλος χημικός. Το 1796 απέδειξε, με καύση, ότι το διαμάντι αποτελείται αποκλειστικά από άνθρακα. Το 1804 ανακοίνωσε την ανακάλυψη του οσμίου και του ιριδίου</ref> (Smithson Tennant) ανέλυσε το μαύρο αδιάλυτο υπόλειμμα και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να περιέχει ένα νέο μέταλλο. Ταυτόχρονα και ανεξάρτητα, ο Βωκλέν κατεργάστηκε τη μαύρη σκόνη με αλκάλια και οξέα<ref name="Emsl"/> και πήρε ένα νέο πτητικό οξείδιο που νόμισε ότι αποτελούνταν από το νέο μέταλλο. Το ονόμασε μάλιστα ''ptene'' από την Ελληνική λέξη "«πτηνό"» (πτερωτό).<ref name="griffith">{{cite journal |title=Bicentenary of Four Platinum Group Metals. Part II: Osmium and iridium – events surrounding their discoveries |author=Griffith, W. P. |journal=Platinum Metals Review |volume=48 |issue=4 |year=2004 |pages=182–189}}</ref> Ο Τένναντ όμως που διέθετε μεγαλύτερη ποσότητα υπολείμματος, συνέχισε τις έρευνες. Με μια σειρά αντιδράσεων, απομόνωσε σκούρους κόκκινους κρυστάλλους (πιθανόν του τύπου Na₂[IrCl₆]·nH₂O)<ref name="griffith" /> από τους οποίους με θέρμανση απομόνωσε μια πολύ δύστηκτη λευκή σκόνη η οποία έπαιρνε διάφορα εντυπωσιακά χρώματα όταν διαλυόταν σε υδροχλωρικό οξύ.<br />

Ο Τένναντ αναφέρει στη δημοσίευσή του :

Έδωσε στο νέο στοιχείο το όνομα "«ιρίδιο"» εξαιτίας των έντονων χρωμάτων που είχαν τα άλατα του μετάλλου και από την [[Ίρις (μυθολογία)|Ίριδα]] που ήταν η ιπτάμενη θεά του ουράνιου τόξου των Αρχαίων Ελλήνων. Ο Τένναντ ανακάλυψε ταυτόχρονα και το στοιχείο όσμιο στο ίδιο μαύρο κατάλοιπο της επεξεργασίας του λευκόχρυσου. Η ανακάλυψη των νέων στοιχείων δημοσιεύθηκε στις 21 Ιουνίου 1804.<ref name="hunt" /> Το σύμβολο για το νέο στοιχείο που πρότεινε ο Γιονς Γιάκομπ Μπερτσέλιους (Jöns Jakob Berzelius) ήταν Ι που άλλαξε αργότερα σε Ir.

Ο πρώτος που έλιωσε δείγμα ιριδίου ήταν ο Βρετανός χημικός, ορυκτολόγος και ζωολόγος Τζον Τζώρτζ Τσίλντρεν (John George Children) το 1813. Για το σκοπό αυτό, χρησιμοποίησε "«''τη μεγαλύτερη γαλβανική μπαταρία που είχε ποτέ κατασκευαστεί''"»<ref name="hunt" /> (μέχρι τότε).<br />

Το 1958 ο Γερμανός [[Ρούντολφ Μέσμπαουερ]] (Rudolf Ludwig Mössbauer)<ref>[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1961/ Βραβεία Νόμπελ Φυσικής 1961]</ref><ref group="Σημ.">Rudolf Ludwig Mössbauer. Γερμανός φυσικός. Μαζί με τον Αμερικανό Robert Hofstadter, κέρδισε το [[Βραβείο Νόμπελ]] το 1961 "«για τις έρευνές του σχετικά με το συντονισμό της απορρόφησης της ακτινοβολίας γάμμα και της ανακάλυψης του φαινομένου που φέρει το όνομά του"»</ref> ανακάλυψε την ελεύθερη ανάκρουση, εκπομπή και απορρόφηση των ακτίνων γ από άτομα σε στερεό δείγμα μετάλλου αποτελούμενο μόνο από ¹⁹¹Ir. Το φαινόμενο αυτό, που παρατηρείται και σε άλλους πυρήνες όπως είναι ο ⁵⁷Fe, γνωστό ως "«φαινόμενο Mössbauer"» αξιοποιήθηκε στη "«φασματοσκοπία Mössbauer"» η οποία χρησιμοποιείται σήμερα ευρύτατα στη φυσική, στη χημεία, στη βιοχημεία, στη μεταλλουργία και στην ορυκτολογία.

Το ιρίδιο είναι από τα σπανιότερα χημικά στοιχεία στο φλοιό της Γης. Ο [[χρυσός]] είναι 4 φορές πιο άφθονος, ο [[λευκόχρυσος]] 10 φορές και ο [[άργυρος]] και ο [[υδράργυρος]] 80 φορές.<ref name="Green">Greenwood N. N., Earnshaw, A. "Chemistry of the Elements (2nd ed.)", Oxford 1997</ref> Το [[τελλούριο]] είναι περίπου όσο και το ιρίδιο, ενώ μόνο τρία φυσικά στοιχεία είναι πιo σπάνια: το [[ρήνιο]], το [[ρουθήνιο]] και το [[ρόδιο]]. Το ιρίδιο βρίσκεται στους μετεωρίτες σε συγκεντρώσεις μέχρι και 1400 φορές μεγαλύτερες από τη λιθόσφαιρα.<ref name="webel">[http://www.webelements.com/iridium/ webelements : iridium]</ref> Εκτιμάται ότι η συνολική συγκέντρωση του ιριδίου στη [[Γη]] είναι πολύ υψηλότερη από αυτή που παρατηρείται στους επιφανειακούς βράχους, αλλά λόγω της [[πυκνότητα]]ς και του σιδηρόφιλου χαρακτήρα του, κατέβηκε κάτω από τη [[λιθόσφαιρα]] προς τον πυρήνα της Γης, όταν ο πλανήτης ακόμη δεν είχε στερεοποιηθεί.

Τα PGM έχουν παρόμοια γεωχημική συμπεριφορά και έχουν τη τάση να συγκεντρώνονται μαζί στη φύση. Εμφανίζονται ως κράματα ή ενώσεις στις αποθέσεις μεταλλοφόρων κοιτασμάτων, που συνδέονται μερικές φορές με το [[χρυσός|χρυσό]], το [[νικέλιο]], το [[χαλκός|χαλκό]] και το [[χρώμιο]]. Σε αποθέσεις μεταλλευμάτων νικελίου και χαλκού, τα PGM, εμφανίζονται ως σουλφίδια, τελλουρίδια, αντιμονίδια και αρσενίδια. Σε όλα αυτά τα ορυκτά του λευκόχρυσου, υπάρχουν πάντα μικρές ποσότητες ιριδίου και οσμίου.<ref name="Miha">Μιχαηλίδης Κ. "«Σημειώσεις Κοιτασματολογίας"», Θεσσαλονίκη 1982</ref><br />

Τα κοιτάσματα των PGM προέρχονται κυρίως από κλασματική κρυστάλλωση υγρού [[μάγμα]]τος. Τα κοιτάσματα αυτά συναντώνται μέσα σε πυριγενή [[πέτρωμα|πετρώματα]] και βρίσκονται μαζί με κοιτάσματα [[χρωμίτης|χρωμίτη]] και [[διαμάντι|αδάμαντα]].

Υπάρχουν όμως και ιζηματογενή κοιτάσματα PGM που έχουν προκύψει από την αποσάθρωση συνεκτικών πετρωμάτων και τη μεταφορά και απόθεση των υλικών σε άλλες θέσεις εξαιτίας της μεταφορικής δράσης ρεμάτων και ποταμών.<ref name="Miha" /><br />

Οι σπουδαιότερες χώρες παραγωγής είναι η [[Νότια Αφρική]], η [[Ρωσία]], οι [[Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής|Η.Π.Α.]], και κατά δεύτερο λόγο ο [[Καναδάς]] και η [[Ζιμπάμπουε]].<ref>[http://www.platinum.matthey.com/production/ PLATINUM TODAY Production]</ref>

Στον Καναδά έχουν εντοπιστεί PGM στο Χωκ Ριτζ (Hawk Ridge) μαζί με κοιτάσματα χρωμίτη, χαλκού και νικελίου, καθώς και στη Μανιτόμπα (Manitoba).<ref name="Kaza" />

Σύμφωνα με έρευνα που έγινε το 1992,<ref>{{cite book|url = http://books.google.com/books?id=Wm6QMRaX9C4C&pg=PA69|page =69|isbn = 9780873351003|editor = Hartman, H. L.; Britton, S. G.|year = 1992|publisher = Society for Mining, Metallurgy, and Exploration|location = Littleton, Colo.|title = SME mining engineering handbook}}</ref> τα PGM που εξορύσσονταν στη Νότια Αφρική αλλά και στην ΕΣΣΔ περιείχαν κατά μέσο όρο 2 % Ir.

<big>'''Το ιρίδιο στο "«''όριο Κ-Τ''"»'''</big>

[[Αρχείο:K-T-boundary.JPG|thumb|280px|Εμφανίσεις "«ορίου Κ-Τ"» στο Γουάιομινγκ των ΗΠΑ. Το ενδιάμεσο (ανοιχτόχρωμο) αργιλικό στρώμα περιέχει 1000 φορές περισσότερο ιρίδιο από τα υπερκείμενα και υποκείμενα γεωλογικά στρώματα]]

Το ''όριο Κ-Τ'' είναι [[Στρωματογραφία|γεωλογικό στρώμα]] που δημιουργήθηκε πριν 65 εκατομμύρια χρόνια και σηματοδοτεί το πέρασμα από την Κρητιδική (Κ) περίοδο του [[Μεσοζωικός Αιώνας|Μεσοζωικού Αιώνα]] (εποχή των ερπετών) στην Τριτογενή (Τ) γεωλογική περίοδο του [[Καινοζωικός αιώνας|Καινοζωικού Αιώνα]] (εποχή των θηλαστικών). Στο στρώμα αυτό βρέθηκαν [[άργιλος|αργιλικές αποθέσεις]] με ασυνήθιστα μεγάλες περιεκτικότητες σε ιρίδιο. Η ανακάλυψη αυτή οδήγησε το φυσικό Λούις Άλβαρεζ (Luis Alvarez)<ref>[http://nobelprize.org/nobel_prizes/physics/laureates/1968/ The Nobel Prize in Physics 1968 Luis Alvarez]</ref> να προτείνει το 1980, την επικρατέστερη μέχρι σήμερα θεωρία γνωστή ως "«Υπόθεση Άλβαρες"», για την ξαφνική εξαφάνιση των [[δεινόσαυροι|δεινοσαύρων]] στο τέλους του Μεσοζωικού Αιώνα.<ref name="Alvarez">{{cite journal|title=Extraterrestrial cause for the Cretaceous–Tertiary extinction|author=Alvarez L. W., Alvarez, W.; Asaro, F.; Michel, H. V.|year=1980|journal=Science|volume=208|issue=4448|pages=1095–

Σύμφωνα με την υπόθεση αυτή, η εξαφάνιση σχεδόν του 85 % των ειδών που κυριαρχούσαν στη [[Γη]] οφειλόταν σε έναν τεράστιο [[μετεωρίτης|μετεωρίτη]] που έπεσε στη χερσόνησο Yucata'n στο [[Μεξικό]] δημιουργώντας τον κρατήρα Chicxulub και αναστατώνοντας σοβαρά το γήινο οικοσύστημα.<ref>{{cite journal|last =Hildebrand| first = A. R.| coauthors = Penfield, Glen T.; Kring, David A.; Pilkington, Mark; Zanoguera, Antonio Camargo; Jacobsen, Stein B.; Boynton, William V.|title=Chicxulub Crater; a possible Cretaceous/Tertiary boundary impact crater on the Yucatan Peninsula, Mexico|year = 1991|volume = 19| issue = 9| journal = Geology| pages = 867–871| url=http://geology.geoscienceworld.org/cgi/content/abstract/19/9/867}}</ref> Ο Alvarez διετύπωσε τη θεωρία του όταν, με τη βοήθεια του γιου του Walter που είναι γεωλόγος, διαπίστωσε ασυνήθιστα μεγάλες ποσότητες ιριδίου, μέσα στους βράχους που χαρακτήριζαν το όριο μεταξύ της Κρητιδικής και της Τριτογενούς περιόδου. Το ιρίδιο είναι εξαιρετικά σπάνιο στο γήινο φλοιό, αλλά είναι πιο συνηθισμένο στους αστεροειδείς. Έτσι ο Alvarez υποστήριξε ότι αυτή η αυξημένη περιεκτικότητα σε ιρίδιο, ήταν απόδειξη για μια εξωγήινη σύγκρουση.<br />

Τα PGMs εξορύσσονται συνήθως από υπόγεια ορυχεία και σπάνια από επιφανειακές εμφανίσεις. Ο αρχικός τεμαχισμός των βράχων γίνεται από τους εργάτες των ορυχείων με κομπρεσέρ ή με εκρηκτικά. Μετά τη μεταφορά στην επιφάνεια με ιμάντες ή βαγονάκια των μεγάλων κομματιών από το υπόγειο ορυχείο, αυτά τεμαχίζονται σε πολύ μικρά κομμάτια, απομακρύνονται οι προσμίξεις, για να αποκαλυφθούν τα ορυκτά που περιέχουν τα επιθυμητά μέταλλα και τέλος αλέθονται μέχρι να γίνουν σκόνη. Σ' αυτή τη φάση, ένας τόννος μεταλλεύματος συνήθως περιέχει 4 έως 7 γραμμάρια μετάλλων.<ref name="octa">[http://www.unctad.org/infocomm/anglais/platinum/chain.htm United Nations Conference on Trade and Development (UNCTAD)]{{dead link|date=June 2015}}</ref> Στη συνέχεια, με μια διαδικασία που ονομάζεται "«επίπλευση αφρού"», το μετάλλευμα αναμιγνύεται με νερό και χημικές ουσίες οπότε εμπλουτίζεται σε PGMs, προσκολλάται στις φυσαλίδες που δημιουργούνται από τη διαδικασία, επιπλέει στην επιφάνεια και απομακρύνεται. Το εμπλουτισμένο μετάλλευμα περιέχει τώρα από 100 έως 1000 γραμμάρια μετάλλων ανά τόνο. Το υπόλοιπο υλικό περνάει από τη διαδικασία άλεσης και επίπλευσης για δεύτερη φορά. Τα τελικά κατάλοιπα-απόβλητα είτε επιστρέφονται στο ορυχείο για να κλείσουν τα ανοικτά σημεία εξόρυξης, είτε απορρίπτονται σε απομακρυσμένα σημεία στην επιφάνεια του εδάφους, είτε υποβάλλονται σε πρόσθετη επεξεργασία για την ανάκτηση των άλλων μετάλλων που υπάρχουν, όπως νικέλιο ή χαλκός. Εν τω μεταξύ, το μετάλλευμα το οποίο μετά το νέο εμπλουτισμό περιέχει 1400 γραμμάρια μετάλλων ανά τόνο, μεταφέρεται στο κοντινό εργοστάσιο για περαιτέρω επεξεργασία. Εκεί ξηραίνεται σε θερμοκρασίες που μπορεί να είναι πάνω από 1500&nbsp;°C και διαχωρίζεται από ανεπιθύμητα ορυκτά όπως του σιδήρου και του θείου, τα οποία απομακρύνονται με διοχέτευση ρευμάτων αέρα. Η τελική περιεκτικότητα σε πολύτιμα μέταλλα αντιπροσωπεύει ένα πολύ μικρό ποσοστό της αρχικής μάζας του μεταλλεύματος. Για παράδειγμα, στο ορυχείο Stillwater των Η.Π.Α. από 850.000 τόννους πρωτογενούς μεταλλεύματος, θα παραχθούν τελικά σε ετήσια βάση μόνο 15,5 τόννοι εξευγενισμένων PGMs<ref>[http://www.savetanglelakes.org/docs/PGMuse.pdf SAVE Tangle Lakes]{{dead link|date=June 2015}}</ref><br />

Στο χυτήριο, το οποίο μπορεί να έχει μια ικανότητα επεξεργασίας έως και 100 τόνους/ημέρα, το μετάλλευμα κατεργάζεται σε ηλεκτρική κάμινο σε θερμοκρασίες κοντά στους 1600&nbsp;°C για να απομακρυνθούν διάφορα άχρηστα υλικά και τελικά, μετά από διπλή επεξεργασία, προκύπτει μια "«σκουριά"» (matte) από PGMs και άλλα μέταλλα. Το matte υφίσταται περαιτέρω επεξεργασία κατά την οποία τα βασικά μέταλλα, όπως ο χαλκός, το νικέλιο και το κοβάλτιο, απομακρύνονται οπότε απομένει ένα μίγμα λεπτόκοκκων PGMs.

Το τελικό βήμα στην παραγωγή είναι ο διαχωρισμός και ο καθαρισμός των PGMs σε ξεχωριστά μέταλλα.<ref name="octa" /> Αυτό είναι και το πιο δύσκολο κομμάτι της όλης διαδικασίας και συνδυάζει χημικές μεθόδους, αποστάξεις και τεχνικές ανταλλαγής ιόντων. Η βασική διαδικασία σε γενικές γράμμες είναι η εξής : Στα μεταλλεύματα των PGM μπορεί να συνυπάρχουν και [[χρυσός]] (Au) ή/και [[άργυρος]] (Ag) που πρέπει επίσης να απομακρυνθούν. Το μίγμα ή και το κράμα των μετάλλων, κατεργάζεται<ref name="Manous2">Μανουσάκης Γ.Ε. "Γενική και Ανόργανη Χημεία", Τόμος 2ος, Θεσσαλονίκη 1981</ref> με [[βασιλικό νερό]] στο οποίο διαλύονται ο [[λευκόχρυσος]] (Pt), το [[παλλάδιο]] (Pd) και ο Au. Τα άλλα μέταλλα δηλαδή [[ρουθήνιο]] (Ru), [[όσμιο]] (Os), ρόδιο (Rh), ιρίδιο (Ir) και Ag μένουν ως αδιάλυτα χλωριούχα σύμπλοκα. Στη συνέχεια αυτά τα αδιάλυτα διαλύονται σε τήγμα [[μόλυβδος|μολύβδου]] (Pb) και [[νιτρικό οξύ]] (HNO₃) οπότε απομακρύνεται ο Ag και ο Pb με μορφή νιτρικού αργύρου (AgNO₃) και μολύβδου (PbNO₃). Τα αδιάλυτα που απομένουν είναι τα μέταλλα Ru, Os, Rh, Ir. Ακολουθεί σύντηξη με όξινο θειικό νάτριο (ΝaHSO₄) και διάλυση στο νερό, οπότε απομονώνεται το διαλυτό θειικό ρόδιο(ΙΙΙ), Rh₂(SO)₃, ενώ τα άλλα μέταλλα (Ru, Os, Ir) μένουν αδιάλυτα, συντήκονται με [[υπεροξείδιο νατρίου]] (Na₂O₂) και πλένονται με νερό για να απομακρυνθούν τα μέταλλα Ru και Os ως ιόντα RuO₄^2- και OsO₄^2- αντίστοιχα. Το υπόλειμμα περιέχει [[οξείδιο]] του ιριδίου, IrO₂, το οποίο διαλύεται σε [[βασιλικό νερό]] δίνοντας διάλυμα που περιέχει καθαρό χλωροϊριδικό αμμώνιο, (NH₄)₃IrCl₆. Εξάτμιση μέχρι ξηρού και καύση κάτω από αέριο [[υδρογόνο]] δίνει καθαρό ιρίδιο.<ref name="webel" />

Το ιρίδιο είναι μέταλλο αργυρόλευκο και το μοναδικό που διατηρεί τις καλές μηχανικές ιδιότητές του στον αέρα ακόμη και σε θερμοκρασίες μεγαλύτερες των 1600&nbsp;°C. Το Ir έχει πολύ μεγάλη θερμοκρασία βρασμού (12ο στη σειρά του σημείου βρασμού των χημικών στοιχείων).

Το ιρίδιο είναι παραμαγνητικό μέταλλο διότι έχει μονήρη ηλεκτρόνια τα οποία συμπεριφέρονται ως στοιχειώδεις μαγνήτες και έλκονται από μαγνητικά πεδία, αγώγιμο και [[κρύσταλλος|κρυσταλλώνεται]] στο ολοεδρικά κεντρωμένο κυβικό σύστημα.<br />

Η τάση των ατμών του είναι αμελητέα και μετρήσιμη μόνο σε υψηλές θερμοκρασίες : στους 2440&nbsp;°C είναι μόνο 10⁻⁵ Atm και φθάνει στην 1 Atm στους 4659&nbsp;°C.

Η εξαιρετική πυκνότητα του ιριδίου οφείλεται στο φαινόμενο της ''συστολής των λανθανιδών''<ref name="Manous2" /> : Επειδή τα f ηλεκτρόνια δεν προστατεύουν επαρκώς τα ηλεκτρόνια των εξωτερικών στιβάδων, η αύξηση του πυρηνικού φορτίου στα 15 χημικά στοιχεία των λανθανιδών έχει ως συνέπεια την ισχυρότερη έλξη του ηλεκτρονικού περιβλήματος με αποτέλεσμα να ελαττώνεται η ακτίνα των ατόμων όταν αυξάνεται ο ατομικός αριθμός. Έτσι τα χημικά στοιχεία γίνονται πιο "«πυκνά"». Το φαινόμενο αυτό επεκτείνεται και στα άλλα στοιχεία προς τα δεξιά της 6ης περιόδου του περιοδικού πίνακα στην οποία ανήκουν οι λανθανίδες. Έτσι, η περίοδος αυτή διαθέτει στοιχεία με πολύ μεγάλη πυκνότητα όπως το [[βολφράμιο]] (19,25 g/cm³), το [[ρήνιο]] (21,02 g/cm³), το [[όσμιο]] (22,59 g/cm³), ο [[λευκόχρυσος]] (21,45 g/cm³), ο [[χρυσός]] (19,25 g/cm³) και φυσικά το ιρίδιο.

Το φάσμα εκπομπής του Ir είναι περίπλοκο επειδή διαθέτει πολλά τροχιακά παραπλήσιας ενέργειας και τα ηλεκτρόνια έχουν πολλές επιλογές όταν μεταβαίνουν από το ένα τροχιακό στο άλλο. Οι μεταβάσεις αυτές προϋποθέτουν απορρόφηση ενέργειας και στη συνέχεια επανεκπομπή της. Έτσι παρουσιάζεται το διάχυτο φάσμα εκπομπής και γι' αυτό το ιρίδιο ανήκει στο d-block (το d στα αγγλικά αντιπροσωπεύει τη λέξη diffuse που σημαίνει διάχυτος).<ref name="Mpa">{{cite book |author= Μπαζάκης Ι.Α. |title= Γενική Χημεία |publisher= Αθήνα }}</ref><br />

Οι ενέργειες ιονισμού (σε KJ/mol) των σταδιακών μετατροπών του ιριδίου σε ιόντα από Ir⁺ έως Ir⁹⁺ καθώς και τα δυναμικά ημιαντιδράσεων αναγωγής διαφόρων ενώσεων και ιόντων του Ir, βρίσκονται στους "«κρυμμένους"» πίνακες που ακολουθούν :

{| class="collapsible collapsed" style="width:70%; text-align:left;"

| Ir⁺ - Ir²⁺ || 1600

| Ir²⁺ - Ir³⁺ || 2600

| Ir³⁺ - Ir⁴⁺ || 3800

| Ir⁴⁺ - Ir⁵⁺ || 5500

|Ir⁵⁺ - Ir⁶⁺ || 6900

| Ir⁶⁺ - Ir⁷⁺ || 8500

|Ir⁸⁺ - Ir⁹⁺ || 11700

|Ir³⁺ + 3e^- ⇄ Ir || +1.15

| IrO₂ + 4H⁺ + 4e^- ⇄ Ir + H₂O || +0.93

| IrO₂ + 2H₂O + 4e^- ⇄ Ir + 4OH^- || +0.1

|Ir₂O₃ + 3H₂O + 6e^- ⇄ 2Ir + 6OH^- || +0.1

Όπως φαίνεται σ' αυτούς τους πίνακες, το κανονικό δυναμικό αναγωγής της αντίδρασης : Ir³⁺ + 3e^- ⇄ Ir είναι θετικό (+ 1,15 V) πράγμα που σημαίνει ότι το μέταλλο βρίσκεται μετά το υδρογόνο στην ηλεκτροχημική σειρά των μετάλλων, δεν αντικαθιστά το Η στις ενώσεις του (π.χ οξέα) και χημικώς θεωρείται ευγενές μέταλλο.<br />

Το ιρίδιο σχηματίζει οξείδια με αριθμό οξείδωσης +3 και +4 δηλ. το καφέ Ir₂O₃ και το μαύρο IrO₂.<ref name="webel" /> Για το πρώτο λίγα πράγματα είναι γνωστά και δεν παρασκευάζεται με απευθείας αντίδραση του Ir με O₂. Αν σχηματιστεί, οξειδώνεται στους 500&nbsp;°C προς IrO₂<ref name="Cott" /> :

Το μεταλλικό ιρίδιο αντιδρά απευθείας με το αέριο [[φθόριο]] και δίνει διάφορα προϊόντα ανάλογα , με τη θερμοκρασία<ref name="Cott" /> : <br />

Η αντίδραση του Ir απευθείας με [[χλώριο|Cl₂]] γίνεται στους 600&nbsp;°C και οδηγεί στο σχηματισμό της καφέ α-μορφής του χλωριούχου ιριδίου(ΙΙΙ) το οποίο σε κενό και στους 750&nbsp;°C μετατρέπεται στη βαθυκόκκινη β-μορφή<ref name="Cott" /> :

Πολύ λίγα είναι γνωστά για την τοξικότητα των ενώσεων του ιριδίου, διότι χρησιμοποιούνται σε πολύ μικρές ποσότητες, αλλά τα ευδιάλυτα άλατά του, όπως τα αλογονίδια, ενδέχεται να είναι επικίνδυνα<ref>[http://www.espi-metals.com/msds's/iridiumchloride.pdf IrCl₃.6H₂O MATERIAL SAFETY DATA SHEET]</ref> εξαιτίας των άλλων στοιχείων που περιέχουν αλλά και του ίδιου του ιριδίου. Ωστόσο, οι περισσότερες ενώσεις του ιριδίου είναι αδιάλυτες, γεγονός που καθιστά δύσκολη την απορρόφησή τους από τον οργανισμό.<ref name="Emsl" /> Πειράματα σε αρουραίους έδειξαν ότι εισπνεόμενη σκόνη μεταλλικού ιριδίου αποβάλλεται γρήγορα κατά 95 % με το γαστρεντερολογικό σύστημα.<ref name="mager">{{cite book|title=Encyclopaedia of Occupational Health and Safety|first =J.| last = Mager Stellman| chapter=Iridium|year=1998|publisher=International Labour Organization| pages =63.19| url = http://books.google.com/books?id=nDhpLa1rl44C&printsec=frontcover&hl=el&source=gbs_v2_summary_r&cad=0#v=onepage&q=iridium&f=false}}</ref>

Οι μόνοι τραυματισμοί που έχουν αναφερθεί οφείλονται σε τυχαία υπερβολική έκθεση σε ακτινοβολία γ από το ραδιοϊσότοπο ¹⁹²Ir που χρησιμοποιείται στην ιατρική. Εξωτερική έκθεση στο ισότοπο αυτό μπορεί να προκαλέσει εγκαύματα, δηλητηρίαση από ακτινοβολία έως και θάνατο. Η κατάποση του Ir-192 μπορεί να καταστρέψει το στομάχι, τα έντερα αλλά και το συκώτι.<ref name="mager" /> Τα ισότοπα ^192mIr και ^194mIr τείνουν να εναποθέτονται στο συκώτι και μπορούν να δημιουργήσουν κινδύνους από τη γ και β ακτινοβολία.

Οι γνωστότερες δυαδικές ενώσεις του Ir⁺³ και του Ir⁺⁴ με αμέταλλα στοιχεία καθώς και τρισδιάστατες απεικονίσεις ορισμένων σημαντικών ενώσεων του ιριδίου, βρίσκονται στους "«κρυμμένους"» πίνακες που ακολουθούν :

{| class="collapsible collapsed" style="width:80%; text-align:left;"

{| class="collapsible collapsed" style="width:80%; text-align:left;"

Το ιρίδιο σχηματίζει με όλα τα [[αλογόνα]], αλογονούχες ενώσεις της μορφής IrX₃ (X=F, Cl, Br, I), ενώ είναι άγνωστα μονο- ή δια-αλογονίδια.<ref name="Cott" /> Για αριθμούς οξείδωσης +4, +5 και +6 είναι γνωστές ενώσεις του ιριδίου μόνο με το [[φθόριο]]. Το φθοριούχο ιρίδιο(VI), IrF₆, είναι πτητικό, δραστικό κίτρινο στερεό αποτελούμενο από μόρια οκταεδρικής δομής. Αποσυντίθεται στο [[νερό]] και ανάγεται προς κρυσταλλικό [[στερεό]] φθοριούχο ιρίδιο(ΙV), IrF₄.<ref name="Cott" /> Το φθοριούχο ιρίδιο(V), IrF₅, έχει παρόμοιες ιδιότητες, πρόκειται όμως στην πραγματικότητα για τετραμερές του τύπου Ir₄F₂₀ ή (IrF₅)₄, αποτελούμενο από τέσσερα οκτάεδρα.<ref name="Cott" />

τετραγωνικό 16e και d⁸ σύμπλοκο, και έχει την ασυνήθιστη ιδιότητα να δεσμεύει [[μόριο|μόρια]] [[οξυγόνο]]υ, O₂ αλλά και να δίνει 18e και d⁶ οκταεδρικά διυδρίδια όταν προστίθεται σ' αυτό μοριακό υδρογόνο.<ref>Crabtree R.H., "The Organometallic Chemistry of the Transition Metals", Yale University, New Haven, Connecticut, 2005</ref>

Ξεχωριστό βιομηχανικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η διαδικασία Cativa<ref>[http://www.platinummetalsreview.com/pdf/pmr-v44-i3-094-105.pdf Παραγωγή οξικού οξέος από μεθανόλη (Μέθοδος Cativa)]</ref> με την οποία παράγεται οξικό οξύ, CH₃COOH, από καρβονυλίωση της μεθανόλης, CH₃OH. Η μέθοδος αναπτύχθηκε από τη βιομηχανία BP και στηρίζεται στη δράση καταλύτη που περιέχει ιρίδιο όπως το [[ιόν|ανιόν]] δικαρβόνυλο-διιωδο ιρίδιο, [Ir(CO)₂I₂]^–.

Τα κράματα ιριδίου-οσμίου χρησιμοποιήθηκαν παλιότερα για την κατασκευή της άκρης της μύτης σε πένες. Η πρώτη σημαντική χρήση έγινε το 1834 σε μύτες πενών από χρυσό.<ref name="hunt" /> Από το 1944, η διάσημη πένα "Parker 51" είναι εφοδιασμένη με μύτη από κράμα ρουθηνίου-ιριδίου (με 3,8 % ιρίδιο). Σήμερα, το υλικό της άκρης στις σύγχρονες πένες εξακολουθεί συμβατικά να αποκαλείται "«ιρίδιο"», αν και έχει αντικατασταθεί προ πολλού από άλλα μέταλλα όπως το βολφράμιο.<ref>{{cite journal|url=http://www.nibs.com/ArticleIndex.html|journal=The PENnant|volume=XIII|issue=2|year=1999|title=Notes from the Nib Works—Where's the Iridium?|author=Mottishaw, J.}}</ref>

[[Αρχείο:Platinum-Iridium meter bar.jpg|left|thumb|200px|Το "«Διεθνές Πρωτότυπο Μέτρο"» αποτέλεσε το πρότυπο της μονάδας μήκους από το 1889 έως το 1960]]

[[Αρχείο:Standard kilogram, 2.jpg|left|thumb|200px|Ακριβές αντίγραφο του "«Διεθνούς Πρωτότυπου Χιλιόγραμμου Mάζας"». Έχει ύψος και διάμετρο 39 mm]]

Κράμα ιριδίου-πλατίνας είχε χρησιμοποιηθεί για τις οπές εξαερισμού ή για τμήματα [[κανόνι|κανονιών]]. Σύμφωνα με μια αναφορά της "«Έκθεσης του Παρισιού"» του 1867, ένα από τα κομμάτια που εκθέτονταν από την εταιρεία Johnson Matthey και «''"είχε χρησιμοποιηθεί σε πυροβόλο όπλο Withworth για πάνω από 3000 κανονιοβολισμούς, μόλις και μετά βίας έδειχνε κάποια σημάδια φθοράς. Όσοι γνώριζαν τα προβλήματα και μεγάλα έξοδα τα οποία προέκυπταν από την φθορά των αεραγωγών του κανονιού, όταν αυτό ήταν σε ενεργό υπηρεσία, θα εκτιμούσαν το σημαντικό αυτό γεγονός"''».

Η μαύρη χρωστική, "«''μαύρο ιρίδιο''"» η οποία αποτελούνταν από εξαιρετικά λεπτή σκόνη του [[μέταλλα|μετάλλου]], χρησιμοποιήθηκε παλιότερα στη ζωγραφική πάνω σε [[πορσελάνη]] μετά την ανάμιξή της με άλλα συστατικά όπως χλωριούχο νάτριο. Η γκρι χρωστική, "«γκρι ιρίδιο"», που περιείχε οξείδια ιριδίου και ψευδαργύρου καθώς και μόλυβδο, χρησιμοποιήθηκε επίσης στη ζωγραφική.<ref>{{cite journal|title=A Dictionary of Art, Manufactures and Mines|author=Andrew Ure, M.D.|volume=2|year=1808|pages=910|url=http://books.google.gr/books?id=MAzLPjibkxkC&pg=PA910&lpg=PA910&dq=pigment+iridium+black&source=bl&ots=zYculI4sx-&sig=qJY3yFKfrqlGB3OxO4zHeZ7V4VY&hl=el&ei=_2vYS_89w5g4mezx2gY&sa=X&oi=book_result&ct=result&resnum=7&ved=0CDIQ6AEwBg#v=onepage&q=pigment%20iridium%20black&f=false}}</ref>

Το 1908 ο Sir William Crookes χρησιμοποίησε για πρώτη φορά το ιρίδιο για χωνευτήρια και για άλλες συσκευές ανθεκτικές σε υψηλή θερμοκρασία.<ref name="Manous2" />

Το μεταλλικό ιρίδιο χρησιμοποιείται ως καταλύτης σε ένα συγκεκριμένο τύπο κινητήρα αυτοκινήτου που παρουσιάστηκε το 1996 και ονομάστηκε "«κινητήρας άμεσης ανάφλεξης"».<ref name="Emsl" />